آموزش حرفه‌ ای صورت وضعیت نویسی از صفر تا صد همراه با فیلم

 از مهم‌ترین کارهای یک مهندس دفتر فنی خبره، نوشتن صورت وضعیت تایید شده و گرفتن هزینه کارهای صورت گرفته در طول اجرای پروژه است. آیا می‌دانید صورت وضعیت پیمانکاری چیست ؟ با انواع صورت وضعیت ها مثل صورت وضعیت موقت ، صورت وضعیت ماقبل قطعی و صورت وضعیت قطعی آشنایی دارید؟ تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با تمام ریزه کاری‌های لازم برای آموزش صورت وضعیت نویسی آشنا شوید.

 

 

صورت وضعیت چیست ؟

پیشنهاد می‌کنیم در ابتدا فیلم زیر را که بخش کوتاهی از آموزش حرفه ای متره ، برآورد و صورت وضعیت نویسی + تفسیر فهرست بها را ببینید تا به سادگی با مفهوم آموزش صورت وضعیت آشنا شوید.

طبق بند “الف” ماده 37 شرایط عمومی پیمان، پیمانکار در انتهای هر ماه، وضعیت کارهای انجام‌ شده از شروع کار تا آن تاریخ را که طبق نقشه‌های اجرایی، دستورکارها و صورت مجلس‌ها است، اندازه‌گیری می‌کند و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین کرده، سپس طبق فهرست‌ بهای منضم به پیمان مبلغ صورت‌ وضعیت را محاسبه و آن را در آخر همان ماه تحویل مهندس مشاور می‌نماید.

اگر بخواهیم به زبان ساده تری توضیح دهیم می‌توانیم بگوییم، در حین اجرای پروژه، پیمانکار باید هزینه‌ای که در طول پروژه بابت حقوق کارگران و مهندسان، ماشین آلات، مصالح، حمل آن‌ها و غیره پرداخت کرده را، به واسطه ارائه صورت وضعیت از کارفرما دریافت کند.

صورت وضعیت پس از اجرای کار با توجه به مقادیر کار انجام شده، توسط پیمانکار تهیه و به مهندس مشاور یا کارفرما ارائه می‌شود.

دقت کنید صورت وضعیت به دو دسته کارکرد و تعدیل تقسیم می‌شود. عموما کارکرد شرح هزینه‌های انجام گرفته بر اساس آیتم‌ها و بهای واحد برآورد است اما تعدیل، تفاوت بهای کار انجام شده با بهای کاری است که در کارکرد به پیمانکار پرداخت شده است.

 

تعریف اصطلاحات اولیه برای آموزش صورت وضعیت نویسی

قبل از مطالعه ادامه مقاله، وقت کوتاهی بگذاریم و با یک سری از مفاهیم اولیه آشنا شویم تا با دانش بیشتری به توضیحات تکمیلی آموزش صورت وضعیت نویسی بپردازیم.

در ادامه فیلم‌های آموزشی و فایل اکسل صورت وضعیت نویسی را خواهیم داشت پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

 

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

سازمان مدیریت و برنامه ریزی از ادغام دو سازمان به عناوین، سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی کشور مطابق مصوبه ۱۶ اسفند ۱۳۷۸ شورای عالی اداری تأسیسو در ۱۷تیر ۱۳۷۹ نمودار سازمانی آن تصویب و به اجرا درآمد.
پس از انحلال این سازمان در سال ۱۳۸۶ به دستور محمود احمدی نژاد، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی تأسیس شد و این معاونت بخشی از وظایف آن را به عهده گرفت.

در ۱۹ آبان ۱۳۹۳ ، با دستور رئیس جمهور وقت، حسن روحانی و تصویب شورای عالی اداری با ادغام دو معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی و توسعه مدیریت و سرمایه انسانی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور احیاء گردید.
در تاریخ ۸ دی ماه سال ۱۳۹۳ حسن روحانی در اجرای اصل ۱۲۶ قانون اساسی طی حکم جدید محمدباقر نوبخت را به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور منصوب کرد.

در ۴ مرداد ۱۳۹۵ سازمان مدیریت و برنامه ریزی مجددا به دو سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی کشور تفکیک شد، که در پی آن محمدباقر نوبخت به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه و جمشید انصاری به عنوان رئیس سازمان امور استخدامی منصوب گردیدند.
هم اکنون دکتر سید مسعود میر کاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه و دکتر میثم لطیفی رئیس سازمان امور اداری و استخدامی کشور هستند.

این سازمان زیر نظر معاون ریاست جمهوری اداره می‌شود و وظایف اصلی آن عبارتند از:

1) تنظیم سیاست‌های توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور برای ارائه به دولت جمهوری اسلامی

2) تنظیم برنامه‌های اجرایی بلند، میان و کوتاه مدت برای دست یابی به سیاست‌های فوق و تقدیم به دولت

3) تنظیم و پیشنهاد بودجه‌ای بر اساس برنامه‌های فوق به دولت

4) مبادله موافقت نامه با دستگاه‌های اجرایی و تخصیص اعتبارات بخش‌های مختلف در طول اجرای برنامه‌ها و در قالب مصوبات مجلس شورای اسلامی

5) رتبه بندی مشاورین و پیمانکاران و نظارت بر کار آن‌ها

6) تنظیم روابط بین کارفرما، مشاور و پیمانکار با تصویب و ابلاغ آئین نامه‌ها

7) تنظیم فهرست بهای عملیات ساختمانی در هر سال و تعیین ضرایب تعدیل و غیره

8) سایر برنامه‌ها و امور مربوطه به امور اداری و استخدامی و نیروی انسانی دولت جمهوری اسلامی ایران

 

بخشنامه

بخشنامه به دستورالعمل‌هایی گفته می‌شود که از طرف سازمان مدیریت و برنامه ریزی جهت تنظیم رابطه کارفرما با پیمانکار و مشاور یا برای تفسیر مفاد قرارداد، شرایط عمومی پیمان و شرح مقادیر صورت وضعیت و میزان تعدیل صادر می‌گردد که برای طرفین لازم الاجرا است.
دقت داشته باشید که مدیران عمرانی موظف‌اند همواره از آخرین بخشنامه‌های صادره از طرف سازمان مدیریت و برنامه ریزی مطلع باشند.

 

دستورالعمل

مجموعه دستوراتی است که در ابتدای فهرست‌ها و بخشنامه‌ها به سه گروه تقسیم می‌شوند:

دستورالعمل‌هایی است که رعایت کامل مفاد آن از طرف دستگاه‌های اجرایی و مهندسان مشاور و پیمانکاران و عوامل دیگر، ضروری است.

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، عمده بخشنامه‌های منتشر شده توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، از این نوع گروه اول (لازم الاجرا) می‌باشند.

دستورالعمل‌هایی است که به طور کلی و برای موارد عادی تهیه می‌شود و بر حسب مورد دستگاه‌های اجرایی، مهندسان مشاور، پیمانکاران و عوامل دیگر می‌توانند به تشخیص خود، مفاد دستورالعمل تعیین شده را تغییر داده و آن را با شرایط خاص کار مورد نظر، در حدود قابل قبولی که در دستورالعمل و یا ضوابط و معیارهای آن تغییر چشم گیری پیدا نشود، با کار مورد نظر خود تطبیق دهند.

دستورالعمل‌هایی است که به عنوان راهنمایی و ارشاد دستگاه‌های اجرایی و موسسات مشاور و پیمانکاران و سایر عوامل تهیه می‌شود و رعایت مفاد آن در صورت ارائه روش‌های بهتر توسط دستگاه‌های اجرایی و مشاور، اجباری نیست.

 

فهرست بها

فهرست بها همه ساله توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی، بر اساس تحولات اقتصادی تهیه شده و شامل جزئیات اجرای انواع کارهای ساختمانی و عمرانی، هزینه انجام آن و قیمت مصالح است.

این قیمت‌ها بر اساس تجزیه و تحلیل مواد و مصالح مورد نیاز و همچنین نیروی انسانی و سایر ابزار لازم، تنظیم شده است.

فهرست پایه، در واقع قیمت‌های پایه در سال به‌ خصوصی را نشان می‌دهد که اساس و پایه برآورد عملیات اجرایی قرار می‌گیرند و مبنای مناسبی برای برآورد کار و عقد قرارداد هستند.

هر یک از اقلام درج شده در این فهرست، اصطلاحا آیتم نامیده می‌شود.

در ادامه پیشنهاد می‌کنیم اگر مایل به مطالعه فهرست بهای منتشر شده از سال‌های 1398 تا به امروز هستید، حتما به مقاله “فهرست بهای تمامی رشته ها تا به امروز “ سر بزنید.

 

رسته و رشته چیست ؟

رسته : به رشته‌های مربوط به یک یا چند موضوع با ماهیت مشترک گفته می‌شود. (مثل رسته ساختمان، راه و ترابری و مهندسی آب)

رشته : به مجموعه‌ای از اقلام مختلف مربوط به یک کار که در قالب ردیف‌هایی در یک فهرست بها تجمیع شده و یا به عبارتی زیر مجموعه یک رسته هستند، گفته می‌شود. (مثل رسته ساختمان که شامل رشته ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی و مرمت بناهای تاریخی است.)

ردیف ستاره دار

در زمان انجام برآورد، ممکن است مهندسین مشاور به فعالیتی برخورد کنند که در فهرست بهای واحد پایه، شرح عملیات یا قیمت واحد آن ذکر نشده باشد، در این شرایط باید هزینه آن فعالیت را آنالیز کرده و پس از تصویب کارفرما در برآورد گنجانده شود.

این آیتم‌ها به آیتم‌های ستاره دار معروف‌اند.

از این رو آیتم‌های فهرست بها را به نام ردیف‌های پایه و آیتم‌های ستاره دار را به نام ردیف‌های غیر پایه می‌شناسیم.

برای آشنایی بیشتر با آیتم‌های ستاره دار، حتما به مقاله “ردیف های ستاره دار در فهرست بها و قیمت جدید + فیلم“ سر بزنید.

 

قیمت جدید

ممکن است پس از شروع عملیات اجرایی، پیمانکار با وضعیتی در اجرا روبرو شود که شرح آن عملیات به صورت آیتم فهرست پایه و به صورت ستاره دار (غیر پایه) در فهرست بهای منضم به پیمان دیده نشده است. 

در این شرایط پیمانکار بر اساس ماده 29 شرایط عمومی پیمان باید آنالیز هزینه اجرا آن عملیات را به مشاور و کارفرما کتبا اعلام نماید و پس از توافق از نظر قیمت، آن عملیات را انجام دهد که هزینه آن عملیات به قیمت جدید معروف است.

در یک پروژه، حداکثر سقف ریالی قیمت جدید 10 درصد مبلغ اولیه پیمان است.

در انتهای این بخش باید بگوییم اگر مایل به مطالعه و توضیحات بیشتر درباره آیتم ستاره دار و قیمت جدید هستید، حتما به مقاله “ردیف های ستاره دار در فهرست بها و قیمت جدید + فیلم“ سر بزنید.

 

برنامه عمرانی

منظور از برنامه عمرانی، برنامه‌ جامعی است که حاوی هدف‌ها، سیاست‌ها و میزان اعتبارات لازم برای تامین تمام یا قسمتی از یک نوع نیاز اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در قالب برنامه‌های میان مدت تدوین شده است.

برنامه عمرانی نظیر تامین آب آشامیدنی یک منطقه، تامین انرژی برق و گسترش بزرگراه‌های کشور است که می‌تواند از چندین طرح تشکیل شود. 

 

طرح عمرانی

طرح عمرانی، مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی و اجتماعی، در یک موقعیت جغرافیایی معلوم و در یک دوره زمانی از قبل تعیین شده، با اعتبار معین، برای اجرای یک قسمت مشخص از فعالیت‌های یک بخش اقتصادی در قالب برنامه عمرانی، به مرحله اجرا در آید.

اصطلاحا طرح‌های زیربنایی و تولیدی، از قبیل سدها، شبکه آبیاری و تاسیسات کشاورزی، راه‌ها، بنادر، صنایع بزرگ خاص و ساختمان‌های مختلف و غیره را طرح‌های عمرانی می‌نامند. 

به این نکته توجه داشته باشید که به طور کلی، اختلاف طرح‌های عمرانی و غیر عمرانی در مقدار کسر بیمه و ضریب بالاسری هست.

در حال حاضر طرح‌های عمرانی به دو دسته عمده تقسیم می‌گردند :

1) طرح‌های عمرانی ملی:

طرح‌های عمرانی ملی مستقیما توسط وزارتخانه‌ها و یا سازمان‌های مرکزی، برنامه ریزی شده و کلیه مراحل طراحی و ساخت آن پیگیری می‌گردد.
معمولا طرح‌های خیلی بزرگ که از توان اجرایی یک استان بزرگتر است به صورت ملی، برنامه ریزی و اجرا می‌گردد. بودجه و اعتبار این طرح‌ها اعتبار ملی نامیده می‌شود.

2) طرح‌های عمرانی استانی:

طرح‌های استانی توسط شورای برنامه ریزی استان و در قالب بودجه استانی تنظیم می‌گردد.
معمولا طرح‌های عمرانی استانی با ظرفیت و توان اجرایی استان تناسب دارد. اعتبارات این طرح‌ها، از محل اعتبارات استانی تامین می‌شود.

معمولا هر طرح از چندین پروژه تشکیل می‌شود.

 

پروژه

پروژه مجموعه عملیات، خدمات طراحی و ساخت تمام یا قسمتی از یک طرح عمرانی است که به صورت واحدی مستقل یا قابل بهره برداری، از آن طرح تفکیک می‌گردد و از نظر “ساخت” در قالب یک یا چند قرارداد به مرحله اجرا گذاشته می‌شود.

مثل پروژه راه آهن بافق – بندرعباس در طرح راهسازی و احداث نیروگاه رامین در برنامه تامین انرژی

 

دستگاه اجرایی

هر سازمان اعم از اداره، اداره کل و وزارتخانه که اعتباراتی را از طریق بودجه کل کشور برای اجرای طرح‌های عمرانی دریافت کرده و مسئولیت اجرای آن را بر عهده دارد دستگاه اجرایی نامیده می‌شود مانند وزارت راه و شهر سازی. 

 

کارفرما

دستگاهی که به نمایندگی از دستگاه اجرایی نسبت به عقد قرارداد با مشاور و پیمانکار اقدام و تمام مراحل اجرایی را تا اتمام کار پیگیری می‌کند، کارفرما نامیده می‌شود مانند شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشور و اداره کل راه و شهر سازی استان تهران.

 

مجری طرح

منظور از مجری طرح، مقامی دولتی است که با حکم وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی منصوب شده و وظایف دستگاه اجرایی، به عهده دارد مانند رییس شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشور.

 

مدیر طرح

کارشناسی است که با حکم مجری طرح منصوب و عهده دار ایجاد هماهنگی بین پروژه‌های مختلف طرح و عوامل مربوطه در اجرای آن‌ها و حل و فصل مسائل مالی و فنی پروژه‌ها است.

 

مدیر پروژه

 مدیر پروژه از طرف مجری طرح منصوب شده و عهده دار کارگاه و تهیه گزارش‌های مورد نیاز مجری طرح و همچنین نظارت فنی بر اجرای کار است.
وظایف مجری طرح، مدیر طرح، مدیر پروژه و موقعیت سازمانی آن‌ها تابع تشکیلات سازمانی دستگاه‌های اجرایی مربوطه خواهد بود.

در مواردی که حجم طرح‌های عمرانی مربوط به یک مجری کم باشد مجری طرح می‌تواند وظایف مدیر طرح و مدیر پروژه را به عهده یک نفر بگذارد و برعکس در مواردی که حجم  کاری طرح عمرانی زیاد باشد، از چند”مدیر پروژه” که تحت نظر یک “مدیر طرح” هست، استفاده می‌شود.

در مورد طرح‌های عمرانی که پروژه‌های آن در استان‌های مختلف اجرا می‌گردد، دستگاه اجرایی می‌تواند به تشخیص خود از یک یا چند مجری طرح استفاده کند.

 

مهندسین مشاور

مجموعه‌ای حقیقی یا حقوقی که کار مطالعه، طراحی و نظارت یک طرح یا پروژه عمرانی را با عقد قرارداد از طرف دستگاه اجرایی به عهده می‌گیرد، مشاور نامیده می‌شود.

مشاور می‌تواند تنها وظیفه مطالعه و طراحی یک پروژه را به عهده داشته باشد و نظارت بر آن پروژه به عهده مشاور دیگری باشد.

مهندس مشاور مسئولیت تهیه جزئیات اجرایی و در صورت لزوم انجام تغییرات لازم در نقشه‌های اجرایی و ابلاغ آن‌ها، تنظیم دستور کارها و اجرای آن، برقراری رابطه پیمانکار و کارفرما، تائید نهایی صورت وضعیت و اعلام به کارفرما برای پرداخت، صحت کیفیت فنی مصالح به کار رفته و در نهایت صحت انجام عملیات را بر عهده دارد.

دستگاه نظارت

دستگاه نظارت، فرد یا گروه حقیقی یا حقوقی است که از طرف کارفرما برای نظارت بر حسن اجرای عملیات، انتخاب و به پیمانکار معرفی می‌گردد. 
عمل نظارت معمولاً در دو بخش مقیم یا کارگاهی و نظارت عالی صورت می‌پذیرد.
بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، عدم حضور ناظر، منافاتی با مسئولیت‌های پیمانکار در صحت و حسن اجرای کار بر اساس دفترچه مشخصات فنی ندارد.
دقت داشته باشید که کارفرما می‌تواند مستقیماً نسبت به انجام نظارت بر کار اقدام نماید.

 

نظارت مقیم

عبارت است از کارشناسانی که در محل کار به صورت دائم حضور داشته و اجرای عملیات را پیگیری و مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
از وظایف نظارت مقیم، تهیه صورت وضعیت همراه نماینده پیمانکار و تایید کار انجام شده از نظر کمی و کیفی، درخواست صدور دستور کار، درخواست تهیه جزئیات اجرایی و تنظیم صورت مجلس انجام کار است.

 

پیمانکار

مجموعه‌ای حقیقی یا حقوقی است که مسئولیت تهیه، حمل، نصب و اجرای یک عملیات عمرانی را به عهده دارد.

پیمانکار عمومی

پیمانکاری است که برای ساخت پروژه با کارفرما قرارداد بسته و مسئولیت کامل انجام و تکمیل کارها مثل مسئولیت اجرا، سرپرستی و هماهنگی کل بخش‌های اجرایی و غیره را به عهده می‌گیرد.

در عین حال، پیمانکار عمومی این اختیار را دارد که اجرای قسمت‌هایی از پروژه را به پیمانکاران جزء واگذار کند، زیرا بسیاری از پیمانکاران عمومی اجازه انجام کارهای تخصصی را ندارند و باید پیمانکاران متخصص را برای چنین کارهایی مانند برق کاری و لوله کشی و غیره استخدام نمایند.

پیمانکار جز

این نوع پیمانکاری در رشته و تخصص خاصی است که برای یک پیمانکار عمومی کار می‌کند. 

 

دستور کار

دستور کار، ابلاغی برای شروع اجرایی یک کار یا ابلاغ کار جدیدی از طرف مهندسان مشاور و کارفرما است.

معمولا دستور کار در دو تا چهار نسخه تهیه و تنظیم شده و به امضای پیمانکار، مهندسان مشاور و کارفرما می‌رسد.
در دستور کار باید موضوع دستور کار، شماره و تاریخ مشخص شود.

دقت داشته باشید، دستور کار فقط شامل شرح عملیات و مشخصات کار است و در صورتی که بار مالی داشته باشد نیاز به تأییدیه کافرما دارد.

 

صورت مجلس

صورت مجلس یا صورت جلسه عبارت است از تاییدیه صحت و مقدار کارهای اجرا شده طبق دستور کار ابلاغی یا نقشه‌ها و مشخصاتی که بعد از اتمام کار قابل مشاهده نیستند.

به صورت کلی صورت مجلس توافقی است که افراد حاضر انجام داده و در نهایت هم زمان آن توافق را امضا می‌کنند. اما صورت جلسه توافق و تاییدی است که مثلا پیمانکار پای آن برگه را امضا کرده و سپس به مشاور و کارفرما می‌دهد و در یک زمان نیست.

اما در عرف پروژه‌های عمرانی به این تفاوت اهمیتی داده نمی‌شود و به جای هم نیز استفاده می‌گردند.  

صورت مجلس شامل حجم عملیات، شماره آیتم، تاریخ اجرا و کارهای انجام شده است.

معمولاً باید کلیه عملیات خاکی، از نظر جنس و مقدار، صورت جلسه شود.

صورت جلسه در دو تا چهار نسخه تهیه و تنظیم شده و به تایید مهندسان مشاور، پیمانکار و کارفرما می‌رسد.

 

آموزش انواع صورت‌ وضعیت نویسی

به طور کلی صورت‌ وضعیت‌‌ها از لحاظ زمان تحویل و مطالبه، به سه دسته تقسیم می­‌شوند:

  صورت‌ وضعیت موقت

صورت‌ وضعیت ماقبل قطعی

  صورت‌ وضعیت قطعی

در ادامه به توضیحات بیشتر هر یک از آن‌ها می‌پردازیم، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

 

صورت‌ وضعیت موقت چیست ؟

همانطور که از اسم آن مشخص است این صورت‌ وضعیت به‌طور موقت در آخر هر ماه شمسی، وضعیت کلیه کارهایی که از شروع پروژه تا آخر آن تاریخ انجام داده شده را نشان می‌دهد.

همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پروژه که در پای کار موجود است، تعیین کرده و بر اساس نرخ‌های منضم به پیمان، پیمانکار تحویل مهندس مشاور یا کارفرما می‌دهد.

به طور مثال اگر مدت پیمانی 2 سال باشد و در متن قرارداد ذکر شده که صورت‌ وضعیت به‌ صورت ماهانه از طرف پیمانکار ارائه و توسط کارفرما تسویه شود، بنابراین باید تا پایان پروژه (با فرض این که در طول کار تاخیری ایجاد نشود)، 24 صورت‌ وضعیت تهیه و تحویل کارفرما شود که به هر یک از آن‌ها، صورت‌ وضعیت موقت گفته می­‌شود.

اما معمولا به صورت منظم صورت وضعیت داده نمی‌شود و پیمانکار بر اساس پیشرفت پروژه، صورت وضعیت می‌دهد.

توصیه می‌شود مشاوران مانع از وقوع این موضوع شده چرا که تعدیل ردیف‌های اجرایی باید بر اساس زمان کارکرد باشد. اگر دوره صورت وضعیت برای خرداد ماه و تیر ماه بوده و آرماتور بندی در خرداد ماه انجام شده باشد، مبلغ آرماتور بندی به جای شاخص سه ماهه اول سال با متوسط شاخص سه ماهه اول و دوم سال تعدیل می‌شود. 

طبق توضیحات بالا اگر با زبان ساده‌تری بخواهیم توضیح دهیم باید بگوییم پیمانکار با نوشتن صورت وضعیت موقت دو هزینه را طلب می‌کند :

هزینه کارهای انجام شده 

هزینه مصالح پای کار 

البته مقادیر گفته شده در آن، جنبه علی الحساب داشته و مقدار واقعی، در صورت وضعیت قطعی مشخص می‌شود.

منظور از علی ­الحساب، این است که اگر اشتباهی در اندازه ­گیری و محاسبات و مواردی این­ چنینی در یکی از صورت­ وضعیت­‌های موقت پیش آید، در صورت­ وضعیت‌های بعدی یا صورت‌ وضعیت قطعی می‌توان آن را اصلاح و رفع کرد.

برای مثال فرض کنید کارفرما مقدار 200 متر مکعب بتن ریزی فونداسیون ساختمانی را از آیتم ۰۸۰۱۰۷ فهرست بها ابنیه سال 1401 با شرح تهیه و اجرای بتن با شن و ماسه شسته طبیعی یا شکسته با مقاومت فشاری ٣٠ مگاپاسکال را که پیمانکار در صورت وضعیت موقت خود آورده، تایید کرده است.

ممکن است در صورت وضعیت قطعی با استناد به صورت جلسات و نقشه‌ها مقدار آن کم یا زیاد شود.

کارفرما پس از بررسی و اعمال کسورات قانونی، حداکثر 10 روز پس از تاریخ دریافت صورت‌ وضعیت، هزینه‌ تمام کارهای انجام شده در همان صورت وضعیت را به پیمانکار پرداخت می‌کند.

با پرداخت صورت وضعیت موقت، تمام کارها و مصالح و تجهیزاتی که در آن ذکر شده بود متعلق به کارفرماست و به منظور اجرای بقیه کارهای موضوع پیمان، به رسم امانت تا موقع تحویل موقت، در اختیار پیمانکار قرار می‌گیرد.

اما اگر پیمانکار به هر دلیلی در موعد مقرر، صورت وضعیت موقت را تهیه و تحویل مهندس مشاور نکند، آنگاه طبق تبصره 3 ماده 37 شرایط عمومی پیمان، مهندس مشاور با تایید کارفرما و به هزینه پیمانکار اقدام به تهیه آن می‌کند.

در این حالت، کارفرما هیچ گونه مسئولیتی از نظر تاخیر در پرداخت آن ندارد.

برای آشنایی بیشتر با صورت وضعیت موقت حتما به مقاله “صورت وضعیت موقت از سیر تا پیاز + فیلم و نمونه“ سر بزنید.

 

آموزش صورت وضعیت نویسی موقت

در انتهای این بخش از مقاله، فیلم زیر را که قسمتی کوتاه از آموزش حرفه ای متره ، برآورد و صورت وضعیت نویسی + تفسیر فهرست بها است را مشاهده کنید تا با ریزه‌کاری‌های یک نمونه صورت وضعیت موقت بیشتر آشنا شوید.

صورت وضعیت ماقبل قطعی چیست ؟ 

به آخرین صورت وضعیت موقت تهیه شده بعد از تحویل موقت پروژه، صورت وضعیت ماقبل قطعی می‌گویند.

چون تهیه صورت وضعیت قطعی و رسیدگی به آن، مدت زمان زیادی طول می‌کشد، بنابراین برای دریافت هزینه عملیات باقی مانده، باید قبل از صورت وضعیت قطعی، یک صورت وضعیت تا حدودی واقعی در اواخر کار که شامل کارکرد کلیه عملیات‌ها از اول تا آخر پروژه هست، تهیه شود.

دقت داشته باشید که مبلغ این صورت وضعیت باید نزدیک به مبلغ صورت وضعیت قطعی باشد.

برای آشنایی بیشتر با صورت وضعیت ماقبل قطعی به مقاله “بررسی کامل صورت وضعیت ماقبل قطعی و تفاوت آن با قطعی“ سر بزنید.

پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه ادامه مقاله آموزش صورت وضعیت نویسی ، برای آشنایی بیشتر با صورت وضعیت ماقبل قطعی و قطعی، فیلم زیر را که بخشی کوتاهی از آموزش حرفه ای متره ، برآورد و صورت وضعیت نویسی + تفسیر فهرست بها هست، ببینید.

صورت وضعیت قطعی چیست ؟

همانطور که در فیلم بالا دیدید، پیمانکار هزینه کارهای انجام داده خود در طول پروژه را از طریق ارائه صورت وضعیت موقت به مشاور و کارفرما دریافت می‌کند.

اما ممکن است یک سری از فعالیت‌ها در صورت وضعیت موقت از قلم افتاده یا به دلیل آماده نبودن صورت جلسه درج نشده باشد، در این شرایط تمامی این موارد در صورت وضعیت قطعی آورده می‌شود.

همچنین اشتباهات محاسباتی صورت وضعیت‌های موقت نیز در صورت وضعیت قطعی جبران می‌شود.

به محض این که تحویل موقت کلیه کارها انجام شد، پیمانکار اقدام به اندازه گیری و تهیه صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده خواهد کرد.

مقادیر و ارقامی که در صورت وضعیت قطعی منظور می‌گردد، به تنهایی قاطع خواهد بود و یکی از منابع تسویه قطعی پیمانکار خواهد شد، حتی اگر بین آن‌ها و مقادیر یا ارقامی که در صورت وضعیت‌های موقت منظور گردیده، اختلافاتی وجود داشته باشد.

دقت داشته باشید که در این صورت وضعیت، اگر اشتباهی رخ دهد، غیرقابل برگشت خواهد بود. بنابراین باید دقت کافی نمود که کلیه دستورکارها و صورت جلسات، ضمیمه شود.

طبق ماده 40 شرایط عمومی پیمان، پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه از تاریخ تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده را بر اساس اسناد و مدارک پیمان، بدون منظور نمودن مصالح و تجهیزات پای کار تهیه کند و برای رسیدگی به مهندس مشاور تحویل دهد.

مهندس مشاور، صورت وضعیت دریافت شده را رسیدگی کرده و در طی مدت سه ماه باید برای پرداخت هزینه ذکر شده در آن ، تحویل کارفرما دهد.

کارفرما، صورت وضعیت دریافت شده را در مدت دو ماه از تاریخ وصول رسیدگی کرده و نظر نهایی خود را ضمن ارسال یک نسخه از آن به پیمانکار اعلام می‌کند.

دقت داشته باشید در صورتی که پیمانکار، ظرف مهلت تعیین شده، برای تهیه صورت وضعیت قطعی اقدام نکند، مهندس مشاور می‌تواند با تایید کارفرما و به هزینه پیمانکار اقدام به تهیه آن کند و پس از امضا آن توسط پیمانکار، تحویل کارفرما دهد.

در صورتی که پیمانکار از امضای صورت وضعیت تهیه شده توسط مهندس مشاور خودداری کند، مهندس مشاور می‌تواند بدون امضا پیمانکار، آن را برای کارفرما بفرستد.

اما در شرایطی که پیمانکار، صورت وضعیت را قبلا امضا کرده است، اگر اعتراضی نسبت به نظر کارفرما داشته باشد یا در شرایطی که صورت وضعیت را قبلا امضا نکرده است و باز هم نسبت به نظر کارفرما اعتراض دارد، می‌تواند اعراض خود را ظرف حداکثر یک ماه از تاریخ وصول صورت وضعیت، همراه با ارائه دلیل و مدارک خود به کارفرما تحویل دهد.

کارفرما نیز ظرف حداکثر یک ماه از تاریخ وصول نظر پیمانکار، باید به موارد اعتراضی پیمانکار رسیدگی کند و قبول یا رد آن‌ها را  به پیمانکار اعلام کند.

در شرایطی که اعتراض پیمانکار مورد قبول کارفرما واقع نشود، پبمانکار می‌تواند طبق ماده 53 شرایط عمومی پیمان (حل اختلاف) عمل کند.

به این نکته دقت داشته باشید، در صورتی که پیمانکار ظرف مدت تعیین شده به آن اعتراض نکند، صورت وضعیت قطعی از طرف پیمانکار قبول شده تلقی می‌شود.

حتما برای آشنایی بیشتر با صورت وضعیت قطعی به مقاله “هر آنچه که باید از ریزه‌کاری‌های صورت وضعیت قطعی بدانید!“ سر بزنید. 

 

آموزش تفاوت صورت وضعیت قطعی و ماقبل قطعی

1) کاهش مدت زمان رسیدگی

طبق تبصره 1 ماده ۳۴ شرایط عمومی پیمان، باید صورت وضعیت ماقبل قطعی طبق زمان قانونی ماده ۳۷ توسط مهندس مشاور و کارفرما رسیدگی و پرداخت شود. (مهندس مشاور ۱۰ روز و کارفرما نیز ۱۰ روز فرصت رسیدگی دارند.)

اما رسیدگی به صورت وضعیت قطعی طبق روند اعلام شده در ماده ۴۰  خواهد بود که ممکن است ماه‌ها و در پروژه‌های خیلی بزرگ حتی بیش از سال‌ها طول بکشد.

2) آزادسازی سریع‌تر ضمانت نامه انجام تعهدات

هرگاه بر اساس این صورت وضعیت، پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانت نامه انجام تعهدات سریعا آزاد می‌شود.

ولی هرگاه میزان بدهی پیمانکار، از نصف کسور تضمین حسن انجام کار بیشتر باشد، ضمانت نامه انجام تعهدات، طبق شرایط تعیین شده در ماده 40 یا 52 شرایط عمومی پیمان آزاد می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با صورت وضعیت ماقبل قطعی حتما به مقاله “بررسی کامل صورت وضعیت ماقبل قطعی و تفاوت آن با قطعی“ سر بزنید.

آموزش نحوه رسیدگی به صورت وضعیت پیمانکاران

صورت وضعیت‌های موقت ماهیانه که تنظیم گردیده و دارای امضاء نماینده پیمانکار و مهندسان مشاور است، پس از بررسی، به کارفرما تسلیم شده و کارفرما پس از رسیدگی و کسر کلیه کسورات قانونی، باقی مانده را به پیمانکار پرداخت می کند.

نظارت و کنترل بر اجرای صحیح پروژه طبق نقشه‌ها و دستورکارها و همچنین رسیدگی به صورت وضعیت‌های پیمانکار توسط یک شخص حقیقی یا حقوقی انجام می‌گیرد که این دستگاه نظارت از طرف کارفرما یا مشاور انتخاب می‌گردد.

در سیستم اداری کارفرما و مشاور واحدی تحت عنوان پیمان و رسیدگی وجود دارد. یکی از وظایف این قسمت رسیدگی به صورت وضعیت‌ها است.

پیمانکار صورت وضعیت را به تایید ناظر مقیم در کارگاه می رساند.

سپس پیمانکار آن صورت وضعیت را به امور پیمان و رسیدگی مشاور و کارفرما تحویل می‌دهد.

صورت وضعیت و به طور کلی متره‌ها همراه با دستور کارها، نقشه‌ها، صورت مجالس و میزان پیشرفت کار محاسبه می‌شود و رقم تمام شده هر صورت وضعیت به دست می‌آید.

در انتها رقم ریالی بدست آمده به پیمانکار پرداخت می‌شود.

 

کسورات قانونی صورت وضعیت 

معمولا این کسورات قانونی عبارتند از :
1) جمع وجوهی که بابت صورت وضعیت‌های موقت ماهانه قبلی پرداخت شده است.
2) ده درصد بابت کسور تضمین حسن انجام کار
3) اقساط پیش پرداخت
4) علی الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و غیره
5) اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
6) هرگونه جرایم احتمالی، طبق مفاد شرایم عمومی پیمان
7) کسورات متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، بر عهده پیمانکار است.

 

دوره کارکرد صورت وضعیت قطعی

همان طور که گفتیم صورت وضعیت قطعی، آخرین تلاش پیمانکار برای گرفتن هزینه کارهای انجام داده است و تمام کارهایی که از روز اول تا روز تحویل انجام شده است را شامل می‌شود.

پس دوره کارکرد آن از تحویل زمین تا تحویل موقت در نظر گرفته می‌شود.

 

آموزش نحوه محاسبه تعدیل صورت وضعیت ها

همانطور که می‌دانید برای محاسبه قیمت تعدیل شده به ضریب تعدیل نیاز دارید که از فرمول زیر محاسبه می‌شود.

مقدار این ضریب را در صورت وضعیت‌های موقت به صورت ثابت ۰٫۹۵ در نظر می‌گیریم اما در صورت وضعیت‌های قطعی این عدد وابسته به سه شرط زیر می‌تواند ۰٫۹۵ ، ۰٫۹۷۵ یا ۱ باشد:

۱) در پروژه‌هایی که در مدت اولیه پیمان به اتمام رسیده و تحویل موقت شده‌اند، به جای  عدد ۰٫۹۵ در رابطه ضریب تعدیل، عدد ۱ را در نظر می‌گیریم.

۲) در پروژه‌هایی که در مدت اولیه پیمان به علاوه تاخیرهای مجاز به اتمام رسیده و تحویل موقت شده‌اند، به جای عدد ۰٫۹۵ در رابطه ضریب تعدیل، عدد ۰٫۹۷۵ را در نظر گرفته و قیمت تعدیل شده را با آن محاسبه می‌کنیم.

۳) در پروژه‌هایی که در مدت اولیه پیمان به علاوه تاخیرهای غیرمجاز به اتمام رسیده و تحویل موقت شده‌اند، عدد ۰٫۹۵ در رابطه ضریب تعدیل ثابت باقی می‌ماند. (حتی یک روز تاخیر غیرمجاز هم شامل این دستور می‌شود.)

پیشنهاد می‌کنیم حتما برای توضیحات بیشتر درباره آموزش نحوه محاسبه تعدیل صورت وضعیت قطعی و موقت همراه با مثال، به مقاله “تعدیل چیست ؟! صفر تا صد تعدیل آحاد بها و ضریب تعدیل“ سر بزنید.

قبل از اینکه به توضیحات بیشتر در مورد محاسبه تعدیل صورت وضعیت بپردازیم، بهتر است وقت کوتاهی بگذاریم تا با یک سری مفاهیم اولیه در این بخش آشنا شویم.

شاخص فصلی یا شاخص گروهی تعدیل

شاخص فصلی یا گروهی عددی است که متوسط تغییرات قیمت‌های واحد اقلام یک فصل از فهرست بهای واحد پایه در هر دوره را نسبت به دوره پایه نشان می‌دهد.

شاخص مبنای پیمان

شاخص مبنای پیمان در دو حالت تعیین می‌شود.

۱) شاخص مبنای پیمان در مناقصه: یک دوره سه ماهه قبل از دوره سه ماهه‌ای که آخرین روز مهلت تعیین شده توسط کارفرما برای تسلیم پیشنهاد قیمت پیمانکار در آن واقع شده است.

به طور مثال اگر آخرین روز مهلت تعیین شده توسط کارفرما برای تسلیم پیشنهاد قیمت پیمانکار 2 آذر ماه باشد (یعنی در دوره سه ماهه سوم)، شاخص مبنا دوره سه ماهه دوم در نظر گرفته می‌شود.

۲) شاخص مبنای پیمان در ترک تشریفات مناقصه: یک دوره سه ماهه قبل از دوره سه ماهه‌ای که پیشنهاد نهایی پیمانکار به صورت کتبی تسلیم کارفرما شده است.

به طور مثال اگر در 20 مرداد ماه (یعنی در دوره سه ماهه دوم) پیشنهاد نهایی پیمانکار به صورت کتبی تسلیم کارفرما شده باشد، شاخص مبنا دوره سه ماهه اول در نظر گرفته می‌شود.

دوره

به سه ماهه‌های منتهی به خرداد، شهریور، آذر یا اسفند دوره گفته می‌شود. به طور مثال تیر، مرداد، شهریور را دوره دوم آن سال می‌گویند.

 

حالا که با یک سری مفاهیم اولیه برای محاسبه تعدیل صورت وضعیت آشنا شدیم، باید بگوییم در ابتدا برای محاسبه آن، دوره‌های مربوط به کارکرد آن مشخص شده و با استفاده از شاخص‌های گروهی (فصلی) مربوط و شاخص مبنای پیمان ، ضرایب تعدیل محاسبه می‌شوند.

مبلغ تعدیل هر فصل از حاصل ضرب ضریب تعدیل در مبلغ کارکرد صورت وضعیت آن فصل، مربوط به دوره مورد نظر به دست می‌آید.

مبلغ تعدیل شده صورت وضعیت، حاصل جمع جبری مبالغ تعدیل کارکرد فصل ها، مصالح پایکار مربوط به هر فصل و تجهیز و برچیدن کارگاه تا تاریخ صورت وضعیت مورد نظر خواهد بود.

آموزش تعدیل صورت وضعیت نویسی موقت 

جهت مشخص شدن شاخص‌های دوره سه ماهه، تاریخ واقعی انجام کارها در کارگاه را ملاک عمل قرار می‌دهیم و سایر زمان‌ها مانند تاریخ تهیه صورت وضعیت یا تاریخ ارسال آن ملاک عمل نیست.

اولین محاسبه تعدیل صورت وضعیت موقت، از تاریخ شروع به کار (تاریخ نخستین صورت مجلس تحویل کارگاه) که اولین صورت وضعیت ماهانه تنظیم شده، انجام می‌شود.

در صورتی که برای یک کارکرد زمان انجام آن معلوم نباشد تعدیل با متوسط شاخص‌های دوره‌های مربوط محاسبه می‌شود.

 

آموزش نکات تهیه و تنظیم صورت وضعیت نویسی

جلد شده باشد و در هر پروژه از یک رنگ رویه و شیرازه و طلق استفاده شود.

حتما از رویه استفاده شود.

نام پروژه، شماره صورت وضعیت، نام کارفرما و مشاور و پیمانکار، تاریخ و زمان کارکرد آن
ذکر شود.

 نسخه مخصوص کارفرما و مشاور و امور مالی و پیمانکار مشخص باشد.

رویه هر قسمت مجزا باشد (مانند متره، خلاصه متره، ریزمالی و خلاصه مالی) و از کاغذهای رنگی استفاده شود.

خوانا و یا کامپیوتری باشد.

درحد امکان از کلمات و حروف فارسی استفاده شود.

در هر صفحه، شماره صفحه، تاریخ، نام شرکت، نام پروژه، شماره صورت وضعیت و نام قسمت ذکر شود.

محل امضاء پیمانکار، ناظر، مشاور و کارفرما موجود باشد.

از جداول استاندارد استفاده گردد.

صورت مجالس و دستور کارها در انتهای صورت وضعیت به ترتیب و جلد شده، آورده شود.

 

دانلود نمونه فایل اکسل صورت وضعیت پیمانکاری

تا اینجای مقاله آموزش صورت وضعیت نویسی به صورت کامل با نحوه تهیه و تنظیم صورت وضعیت، نکات و ریزه کاری‌های آن آشنا شدیم.

در ادامه لینک دانلود یک نمونه فرم اکسل صورت وضعیت را قرار داده‌ایم که تنها با جای گذاری می‌توانید در کمترین زمان صورت وضعیت خود را به راحتی بنویسید.

این نمونه فایل اکسل، برای پروژه‌های وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و کارفرماهای خصوصی مورد قبول است. 

دانلود نمونه فایل اکسل صورت وضعیت

 

دانلود پکیج آموزش صورت وضعیت نویسی

پیشنهاد می‌کنیم اگر مایل به آشنایی بیشتر و کاربردی‌تر آموزش صورت وضعیت نویسی هستید حتما به “آموزش حرفه ای متره ، برآورد و صورت وضعیت نویسی + تفسیر فهرست بها” سر بزنید.