چک لیست نظارت اسکلت فلزی + رواداریهای مجاز

نظارت اسکلت فلزی شامل چه مواردی است؟ ویژگیهای منحصر به فرد فولاد از جمله مقاومت بالا در برابر نیروهای کششی و فشاری، شکلپذیری، جوشپذیری و سرعت بالای اجرا باعث شده تا این سازه مورد استقبال سازندهها برای اجرای پروژههای ساختمانی قرار بگیرد. اما نکته مهم نظارت دقیق و مستمر بر فرآیند ساخت و اجرای اسکلت فلزی است که از اهمیت بالایی برخوردار است.
در این مقاله از آکادمی عمران هدف ما ارائه یک بررسی جامع و دقیق از مهمترین نکات نظارت ساختمان اسکلت فلزی است. ما با ارائه دستورالعملهای کاربردی و یک چک لیست کامل به مهندسان ناظر کمک میکنیم تا فرآیند نظارت را با دقت و اطمینان بیشتری انجام دهند.
اهمیت نظارت اسکلت فلزی
نظارت ساختمان اسکلت فلزی شامل کنترل کیفیت و مشخصات مقاطع فولادی، بررسی نقشهها و کنترل ابعاد، نظارت بر اجرای صحیح اتصالات و جوشکاریها و اطمینان از رعایت استانداردهای ایمنی مطابق با مبحث دهم و در بخش صنعتی مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان است و نقش کلیدی در تضمین کیفیت و ایمنی نهایی سازه ایفا میکند. با توجه به اشکالات متداول در اجرای ساختمانهای فولادی، مهندسان ناظر و مجریان باید با دقت بیشتری به موارد زیر توجه کنند:
- کنترل مشخصات فولاد سازهای به کمک آزمایش
- کنترل ابعاد و ضخامت مقاطع طبق نقشهها
- کنترل نحوه صحیح برشکاری و سوراخکاری ورقها
- کنترل اتصالات جوشی و پیچی مطابق با مشخصات مندرج در آیین نامه جوشکاری ساختمانی
- کنترل محدوده رواداریهای مجاز اتصالات پیچی و جوشی
- کنترل محل دقیق نصب اسکلت و ستونها در محدوده رواداریهای مجاز
- کنترل نکات حمل و نصب و استفاده از تاورکرین

با تهیه آموزش صفر تا صد نظارت و اجرای ساختمان آکادمی عمران، تمام مهارتهای لازم برای نظارت موفقیتآمیز پروژههای ساختمانی را فرا خواهید گرفت و میتوانید با استفاده از پروانه نظام مهندسی خود، به درآمدزایی برسید.

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفهای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی
نظارت در مراحل ساخت و نصب مقاطع فولادی
مقاطع اسکلت فولادی شامل تیرآهنها، تیر ورقها، ورقهای کله گاوی، عرشه فولادی و غیره است که در مراحل ساخت و نصب باید توسط مهندس ناظر کنترل و با نقشهها تطبیق داده شوند. برای آشنایی با جزئیات ساخت و نصب و مراحل اجرای اسکلت فلزی روی لینک آبی کلیک کنید.
- معمولا اولین گام در ساخت و نصب اسکلت فلزی، برش مقاطع و اتصال موقت تیر و ستونها با استفاده از خالجوش است. توصیه شده در این مرحله که به عنوان خالکاری تیر و ستونها شناخته میشود، اولین بازدید توسط مهندس ناظر و طراح به منظور کنترل ابعاد (ضخامت، طول و عرض) ورقها و تیر آهنها انجام شود.
- در مرحله بعدی جانمایی و مکان دقیق ستونها و بولتها باید با استفاده از شابلون تعیین شود تا نصب صفحه ستونها بهطور صحیح و طبق نقشههای اجرایی انجام گیرد.
- پس از نصب کامل بولتها و صفحات ستون در روز نصب، نوبت به برپایی ستونها میرسد. در این مرحله مهندس ناظر و پیمانکار باید یک بار دیگر محل دقیق جایگذاری ستونها را با احتساب ضخامت نازک کاری بررسی کنند.
- بعد از نصب تیرها و ستونها، در مرحله بعد مهاربندها نصب میشود و بعد شمشیریهای پلهها در مکان خود قرار میگیرند.
- سپس در مرحله اجرای سقفهای اسکلت فلزی بسته به کاربری فضا، نوع سقف مناسب انتخاب میشود.
چک لیست نظارت اسکلت فلزی
تعیین نوع اتصالات در اسکلت فلزی اهمیت زیادی دارد و باید طبق نظر کارفرما و طراح و با توجه به کاربری نهایی سازه تعیین شود. همچنین وجود نقشههای اجرایی دقیق با تمامی جزئیات، تأثیر بسزایی در تسریع فرآیند اجرای اسکلت فولادی دارد. در ادامه به نکات حیاتی و مهمی که در طول نظارت اسکلت فلزی باید مد نظر قرار گیرند، میپردازیم.
1.نظارت و کنترل اتصالات جوشی
اتصالات جوشی در سازههای فولادی به صورت دستی، نیمه خودکار و خودکار انجام میشوند و از اهمیت ویژهای برخوردارند. نکات اجرایی و مواردی که طبق مبحث دهم مقررات ملی ساختمان در اتصالات جوشی اسکلت فلزی باید توسط مهندس ناظر بررسی شوند، به شرح زیر است:

- صلاحیت جوشکار: مهندس ناظر باید اطمینان حاصل کند که جوشکاران دارای گواهینامه مهارت معتبر و متناسب با نوع جوشکاری مورد نیاز هستند.
- رعایت ترتیب جوشکاری: ترتیب جوشکاری باید به گونهای باشد که تنشهای پسماند و اعوجاج قطعات به حداقل برسد. شروع از نقاط گیرداری بالا و حرکت به سمت نقاط گیرداری کمتر، روشی مناسب است.
- انتخاب صحیح الکترود: نوع الکترود باید مطابق نقشهها باشد یا از مهندس محاسب پروژه استعلام شود. استفاده از الکترودهای قلیایی کم هیدروژن (مانند E7018) نیاز به گرم کردن قبل از استفاده دارد.
- بازرسی و آزمایش جوش: پس از اتمام جوشکاری باید بازرسی چشمی و آزمایشهای غیرمخرب (مانند آزمایش مایع نافذ، ذرات مغناطیسی یا اولتراسونیک) برای شناسایی عیوب احتمالی انجام شود. در صورت نیاز تست مخرب جوشکاری (مانند آزمایش کشش یا خمش) نیز باید انجام شود.
- کنترل گزارش آزمایشها: مهندس ناظر باید کامل بودن آزمایشها و گزارشها را کنترل کند و همچنین گزارش آزمایشهای کارخانه را قبل از حمل اسکلت به پروژه بررسی کند. این یکی از مهمترین نکات در نظارت اسکلت فلزی است.
- زمانبندی جوشکاری ستونها: جوش اتصال ستون به ستون باید پس از شاقولکاری نهایی و همزمان با اجرای اتصالات تیرها تکمیل شود. این کار به حفظ دقت و استحکام سازه کمک میکند.
- بازرسی و کنترل ابعاد جوش: ابعاد و طول جوش باید دقیقاً مطابق نقشههای سازه باشد و هرگونه انحراف از ابعاد مشخص شده میتواند باعث ضعف سازه شود.
- پیوستگی جوشها: جوشهای طولی ستونها و جوشهای اتصال ورق جان به بال تیر ورق در قابهای خمشی باید پیوسته اجرا شوند.
- دقت در جوشکاری اتصالات حساس: جوشهای اتصال تیر به ستون در مجاورت ساختمانهای همسایه و اتصال مهاربندها باید با دقت بالا اجرا و کنترل شوند.
وظیفه مهندس ناظر است که در طول فرآیند نظارت بر ساختمان اسکلت فلزی، هر گونه عیب و نقص در اتصالات جوشی را به مجری، آزمایشگاه، سازمان نظام مهندسی و شهرداری اطلاع دهد. جهت آگاهی از سایر الزامات اتصالات جوشی در مقررات ملی ساختمان، فایل پیوست را دانلود کنید.
دانلود pdf اتصالات جوشی مبحث دهم مقررات ملی ساختمان
2.کنترل اتصالات پیچی
اتصالات پیچی یکی از انواع متداول اتصالات در سازههای فولادی به شمار میآید و به دلیل طراحی ساده و قابلیتهای متعدد، این نوع اتصال در صنایع مختلف نیز مورد استفاده قرار میگیرد. اتصالات پیچی به لحاظ جنس و مقاومت، دستهبندیهای مختلفی دارند (پیچ معمولی و پیچ پر مقاومت) که انتخاب صحیح هر کدام بستگی به نیاز پروژه و شرایط محیطی دارد.

برای اطمینان از کیفیت اتصالات پیچی نیاز به بازرسیهایی است که باید توسط واحد کنترل کیفیت پیمانکار، بازرس ویژه یا بازرس خاص پیج و مهره انجام شود و در مقاله اتصالات پیچی به طور کامل به آن پرداختهایم. چند مورد از نکاتی که در نظارت اسکلت فلزی با اتصالات پیچی باید به آن پرداخته شود به شرح زیر است:
مشخصات و کیفیت پیچها:
- استاندارد قطر: پیچهای مورد استفاده باید دارای قطرهای استاندارد ۱۶، ۲۰، ۲۲، ۲۴، ۲۷، ۳۰ و ۳۶ میلیمتر باشند.
- روش تولید: پیچهای فورج سرد نسبت به پیچهای فورج گرم از کیفیت بالاتری برخوردار بوده و عیوب کمتری دارند.
- مقاومت: پیچهای فورج گرم بیشتر در معرض بریدگی از قسمت سر تحت تنشهای وارده قرار دارند.
طول و نصب پیچها:
- طول مناسب: طول پیچ باید به اندازهای باشد که پس از سفت شدن کامل، حداقل ۳ رزوه از مهره بیرون بزند.
- ابزار مناسب: برای اعمال نیروی مناسب و افزایش سرعت کار، استفاده از ایمپکتورهای بادی یا برقی به جای آچارهای دستی و مولتی پلیر ترجیح داده میشود.
ورقهای پرکننده:
- مشخصات ورقهای پرکننده: استفاده از ورقهای پرکننده با ضخامت یکنواخت و مقاومت مشابه قطعات اصلی بلامانع است.
- محدودیت ضخامت: در مواردی مانند اتصالات صلب تیرها، مجموع ضخامت ورقهای پرکننده نباید از ۶ میلیمتر تجاوز کند.
رعایت دقیق این ضوابط و استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب و استاندارد در فرآیند نصب پیچها از الزامات مقررات ملی ساختمان است و نقش مهمی در کیفیت نهایی اتصالات دارد. همچنین در مبحث دهم مقررات ملی ساختمان نکات و محدودیتهایی برای محل قرارگیری سوراخها، فواصل و تعداد این پیچها در نظر گرفته شده که در ادامه لینک دانلود آن را در اختیارتان قرار میدهیم.
دانلود pdf ضوابط اتصالات پیچی مبحث دهم مقررات ملی ساختمان
3.نظارت بر اجرای قابهای مهاربندی جانبی (بادبندها)
سیستمهای قاب مهاربندی شده همگرا (CBF) و واگرا (EBF) از سیستمهای باربر جانبی موثر در سازههای فلزی هستند که با افزایش سختی و مقاومت ساختمان در برابر زلزله، ایمنی آن را تضمین میکنند. اجرای بادبند در طراحی ساختمانهای با اسکلت فلزی ضروری است تا در برابر نیروهای جانبی مقاومت بیشتری داشته باشند.
در نظارت بر اسکلت فلزی، توجه به اجرای صحیح بادبندها مطابق با مقررات ملی ساختمان از وظایف اصلی مهندس ناظر است. برخی از مواردی که باید کنترل شود به شرح زیر است:
- صفحات اتصال مهاربندها باید به طور دقیق و کامل در راستای تیر و ستون نصب شوند. هرگونه انحراف یا چرخش در این صفحات میتواند منجر به ایجاد پیچش در آنها شود.
- تغییر در مشخصات اعضای بادبند (مهاربند) باید تحت نظارت و با تایید طراح سازه انجام شود. هرگونه اقدام خودسرانه، بهویژه افزایش سایز مقطع، میتواند تعادل نیروها را برهم زده و منجر به آسیبهای جدی به سازه گردد.
- قطع کردن اعضای مهاربند قبل از خط آزاد خمش ورقهای اتصال جهت رفتار شکل پذیر سازه مناسب است. این مورد در مهاربندهای ویژه اجباری است.
- ورقهای اتصال مهاربند نباید وصله شوند و اگر در اجرا اشتباهی رخ داد، تمام ورقها باید عوض شوند.
- در مهاربندهای شورون، اعضای سازه در طبقات مختلف باید در یک خط مستقیم و بدون هیچ گونه انحراف قرار بگیرند.
- نقطه همگرایی اعضا (تیر، ستون و مهاربند) در مهاربندهای همگرا، باید در محدوده ستون واقع شود.


برای مشاهده تمام نکات و ضوابط مربوط به قابهای مهاربندی شده (بادبندها) در اسکلت فلزی، میتوانید فایل زیر را دانلود کنید.
دانلود pdf الزامات قابهای مهاربندی شده مبحث دهم مقررات ملی ساختمان
4.کنترل اجرای سقف در اسکلت فولادی
در ساختمانهای اسکلت فلزی با توجه به نوع کاربری، دهانه سقف، بارهای وارده و ملاحظات اقتصادی، معمولاً از سقفهای متنوعی استفاده میشود. با توجه به تنوع سقفهای مورد استفاده در ساختمانهای اسکلت فلزی و اهمیت مقاومت آنها در برابر نیروهای مختلف، مهندس ناظر باید پس از اجرای هر سقف، از پروژه بازدید کرده و از انطباق اجرا با استانداردها و نقشهها اطمینان حاصل نماید.
در اینجا با ضوابط اجرایی انواع سقفهایی که معمولاً در اسکلتهای فولادی به کار میروند، آشنا میشوید:
ضوابط سقف تیرچهبلوک با بلوک سفالی یا بتنی یا پلیاستایرن
به طور کلی اجرای سقف تیرچه و بلوک با تیرچه بتنی برای اسکلتهای فلزی توصیه نمیشود اما در صورت نیاز به آگاهی از دیتیلهای اجرایی آن به مقاله اجرای سقف تیرچه بلوک در اسکلت فلزی مراجعه کنید.

الزامات سقفهای تیرچه کرومیت
- اجرای کلاف میانی با مشخصات عرض حداقل 10 سانتیمتر و استفاده از 2 میلگرد به قطر حداقل 12 میلیمتر، جزء الزامات است. برای قالببندی این کلافها، تختههایی به عرض 12 سانتیمتر باید با سیم نجاری زیر بال تیرچهها نصب شوند.
- ضخامت دال بتنی: حداقل ضخامت دال بتنی باید برابر با یک دوازدهم فاصله آزاد تیرچهها یا 5 سانتیمتر باشد، هر کدام که بیشتر است.
- میلگرد حرارتی: فاصله بین دو میلگرد حرارتی متوالی نباید از 5 برابر ضخامت دال یا 30 سانتیمتر بیشتر شود.
- نوع آرماتور: آرماتور تیرچهها و کلاف عرضی باید از نوع AI یا AII جوشپذیر و به صورت ساده یا آجدار انتخاب شوند.
- نبشی تکیهگاهی: در صورت استفاده از نبشی تکیهگاهی، عرض آن باید حداقل 2 سانتیمتر از بال تحتانی تیرچهها بیشتر باشد.
- جوشکاری تیرچهها: در ساخت و جوشکاری تیرچهها باید دقت و نظارت کافی اعمال شود تا از هرگونه انحنا ناشی از عملیات حرارتی جلوگیری شود.
- ضخامت ورقها و نبشیها: ضخامت ورقها، نبشیها و تسمههای مورد استفاده در ساخت سقف کرومیت که جوشکاری میشوند، نباید از 3 میلیمتر کمتر باشد.
- نشیمن تیرچهها: طول نشیمن تیرچهها روی تکیهگاه فولادی باید حداقل 2 سانتیمتر در نظر گرفته شود و با جوش به طول حداقل 5 سانتیمتر و بعد جوش حداقل 3 میلیمتر به تکیهگاه جوش داده شود.
- دهانههای بلند: در دهانههای بلند، برای افزایش صلبیت و تقویت تکیهگاه تیرچه، ترجیحاً از نبشی یا تسمه روی بال تحتانی استفاده شود.
در مقاله سقف کرومیت با جزئیات و مراحل اجرای این سقف آشنا خواهید شد.

ضوابط سقفهای مختلط بتن و تیرچه فولادی
- انطباق با نقشهها: تمام جزئیات تیرچهها، اتصالات و قالببندی دال رویه باید دقیقاً مطابق نقشههای سازه اجرا شوند.
- شمعبندی: نیاز یا عدم نیاز به شمعبندی حتماً باید در نقشهها توسط محاسب مشخص شود و اجرا باید بر اساس این مشخصسازی انجام شود.
- برشگیرها: نوع، تعداد، جهت و محل نصب برشگیرها (روی تیرچهها، تیرهای فرعی و اصلی) باید در نقشهها مشخص شده و بر اساس آن اجرا شوند.
الزامات سقفهای مختلط عرشه فولادی (Steel Deck)
در اینجا به نکات مهم در اجرای دالهای مرکب عرشه فولادی با تاکید بر کیفیت و انطباق با استانداردها میپردازیم:

- تأییدیهها و انطباق با استانداردها: با توجه به تفاوت در چسبندگی بتن و فولاد، تولیدکنندگان عرشه فولادی باید تأییدیههای لازم را از مراجع قانونی ذیصلاح اخذ کرده باشند. این امر تضمینکننده کیفیت و عملکرد مناسب محصول است.
- انطباق با نقشههای سازه: کلیه جزئیات اجرایی شامل تیرچهها، اتصالات، عرشه فولادی، آرماتوربندی و دال رویه باید دقیقاً مطابق با نقشههای سازه اجرا شوند.
- انتخاب و خرید عرشه فولادی: به منظور اطمینان از کیفیت مطلوب، عرشه فولادی باید صرفاً از تولیدکنندگانی خریداری شود که دارای گواهینامه فنی معتبر از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هستند.
- تاییدیه محاسب پروژه: در صورت بروز هرگونه مغایرت در مشخصات فنی یا هندسی عرشه فولادی با نقشههای سازه، اخذ تأییدیه کتبی از محاسب پروژه الزامی است. این تأییدیه، انطباق تغییرات با الزامات طراحی را تضمین میکند.
- نصب برشگیرها: نوع، تعداد و محل نصب برشگیرها (گلمیخها) بر روی تیرچهها، تیرهای فرعی و اصلی باید دقیقاً مطابق با نقشههای سازه باشد. برشگیرها نقش اساسی در ایجاد اتصال یکپارچه بین بتن و فولاد دارند.
- مشخصات فنی عرشه فولادی: حداقل ضخامت ورق عرشه فولادی باید 0.8 میلیمتر و حداکثر ارتفاع پروفیل ورق 7.5 سانتیمتر باشد. رعایت این ابعاد، استحکام و عملکرد مناسب سقف را تضمین میکند.
- کنترل کیفیت جوش گلمیخ: جوش اتصال گلمیخ باید به صورت 360 درجه پیرامون آن را دربرگیرد و از کیفیت مطلوب برخوردار باشد. جوش مناسب، انتقال صحیح نیروها بین فولاد و بتن را فراهم میکند و به همین دلیل یکی از مهمترین نکات نظارت اسکلت فلزی است.
برای آشنایی با انواع سقف عرشه فولادی و مزایا و معایب آنها، روی لینک آبی کلیک کنید.

انواع رواداریهای اسکلت فلزی
رعایت رواداری در سازههای فلزی از اهمیت بالایی برخوردار است. رواداری در واقع میزان مجاز انحراف از ابعاد و موقعیتهای طراحیشده در نقشههای سازه است. از آنجا که تولید مقاطع فلزی بدون خطا غیرممکن است، رواداریها با تعیین محدوده مجاز، کیفیت و ایمنی سازه را تضمین میکنند. عدم رعایت رواداریهای تعیینشده در مبحث دهم مقررات ملی ساختمان میتواند منجر به مشکلاتی مانند عدم تطابق قطعات، ضعف در اتصالات و افزایش قابل توجه هزینههای ناشی از دوبارهکاری شود.
دانلود pdf رواداریهای اسکلت فلزی – مبحث دهم مقررات ملی ساختمان
در ادامه به بررسی انواع رواداریهای رایج در سازههای فلزی میپردازیم:
رواداریهای ابعادی:
- طول و عرض قطعات: انحراف مجاز معمولاً بین 2± تا 5± میلیمتر، بسته به اندازه قطعه.
- ضخامت ورقها: 0.2± میلیمتر برای ورقهای نازک و 0.5± میلیمتر برای ورقهای ضخیم.


رواداریهای زاویهای:
- انحراف در زوایای برش یا خمکاری تا 0.5± درجه.
رواداریهای موقعیتی:
- محل سوراخهای پیچها: انحراف مجاز معمولاً 1± میلیمتر.
- تلرانس در مونتاژ:
- فاصله بین اعضا پس از نصب: حداکثر 3± میلیمتر.
- عدم تطابق ارتفاع یا تراز: حداکثر 5± میلیمتر در 10 متر طول.
رواداری جوش:
- ابعاد جوش: انحراف در اندازه و شکل جوش، مانند ارتفاع گل جوش و عمق نفوذ.
- عیوب جوش: محدودیتهایی برای عیوب جوش مانند ترکها، تخلخلها و ناخالصیها.
- تغییر شکل جوش: کنترل تغییر شکلهای ناشی از حرارت جوشکاری.



رواداری مرکز سوراخ پیچها:
- رواداری هممحور بودن مرکز سوراخها: باید اطمینان حاصل شود که مراکز سوراخ پیچها در دو قطعه متصل شونده کاملاً هممحور هستند.
- رواداری فواصل مرکز سوراخها: مراکز سوراخ پیچها باید با فواصل مقرر در نقشهها مطابقت داشته باشد.
- رواداری مختصات مرکز سوراخها: باید به دقت مطابق با مختصات تعیینشده در نقشهها باشد و هر گونه انحراف از این مختصات میتواند باعث مشکلاتی در نصب و عملکرد اتصالات شود.
- ناشاقولی: انحراف از خط عمودی، که باید در محدوده مشخصی باشد.
- انحنا: محدودیتهایی برای انحنای ستونها، بهویژه در ستونهای بلند.
- تراز سطح مقطع: دقت در تراز بودن سطح مقطع ستونها برای انتقال صحیح بار.


رواداری جمعشدگی:
- جمعشدگی ناشی از جوش: انقباض فلز پس از سرد شدن جوش که باید پیشبینی و جبران شود.
- جمعشدگی ناشی از تغییر دما: تغییر ابعاد قطعات فلزی در اثر تغییرات دما، که باید در طراحی در نظر گرفته شود.
جمع بندی
در نهایت نظارت اسکلت فلزی به طور دقیق و منظم، امری حیاتی برای تضمین ایمنی، استحکام و دوام سازه است. این نظارت شامل کنترل کیفیت مصالح، بررسی نقشهها، نظارت بر اجرای صحیح اتصالات جوشی و پیچی و رعایت رواداریهای مجاز میشود. مهندسان ناظر با استفاده از چکلیستهای جامع، مستندسازی دقیق مراحل اجرا و ارائه گزارش مرحلهای میتوانند از انطباق کامل سازه با نقشههای طراحی و استانداردهای ملی و بینالمللی اطمینان حاصل کنند.
همچنین توجه به جزئیات فنی و اجرایی و بازرسیهای منظم، نقش مهمی در پیشگیری از بروز مشکلات و حوادث ناگوار دارد. با رعایت این نکات میتوان سازههای فلزی ایمن و باکیفیت را به بهرهبرداری رساند.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
دیدگاه خود را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش های مورد نیاز علامت گذاری شده اند *