نکات اجرایی اختلاط بتن دستی + مدت اختلاط بتن

ساخت بتن به چه شکل است؟ بتن تازه، ماده‌ای خمیری شکل است که از اختلاط محاسبه شده سنگ‌دانه‌ها، آب، سیمان و برخی دیگر از مواد افزودنی بدست می‌آید. این مخلوط خمیری باید مشخصاتی داشته باشد تا ضمن تامین قابلیت‌های اجرایی، نیازهای پس از سخت شدن از قبیل مقاومت را فراهم آورد. در ادامه این مقاله از آکادمی عمران به بررسی هزاران نکته کاربردی ویژه ترکیب بتن و روش ساخت و اختلاط بتن با دست می‌پردازیم.

فیلم محاسبه سرانگشتی طرح اختلاط بتن

در فیلم زیر محاسبه سرانگشتی طرح اختلاط بتن را توضیح می‌دهیم. این روش ساده، منطقی و کارگاهی است.

از مهم‌ترین مشخصات یک بتن تازه می‌توان به قابلیت حمل، کارایی، ریختن، متراکم کردن و پرداخت اشاره کرد که در ادامه مطالب هر یک را  شرح خواهیم داد. بدیهی است معیار مناسب بودن آن بستگی به امکانات کارگاهی و ماهیت پروژه داشته و نمی‌توان چهارچوب ثابتی برای آن در نظر گرفت.

برای مطالعه بیشتر و رسیدن به پاسخ سوال ” بتن چیست “ حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

ساخت بتن چگونه صورت می‌گیرد؟

در ابتدا باید نسبت‌های وزنی (یا حجمی) هر یک از اجزای سازنده این مخلوط نظیر شن، ماسه، سیمان و آب مشخص شوند، سپس نوبت به ساخت عملی آن می رسد.

برای این کار مصالح مصرفی باید پیمانه شوند و اندازه دقیق آن‌ها مشخص گردد. این کار به دو صورت وزنی یا حجمی انجام می‌شود.

مبحث نهم مقررات ملی ساختمان رواداری مقدار هر یک از اجزای تشکیل دهنده مخلوط بتنی را ۳± درصد معرفی می کند. یعنی 1000 کیلوگرم شن برای ساخت یک متر مکعب بتن می‌تواند 970 تا 1030 کیلوگرم باشد.

در کارگاه می‌توان با ساخت پیمانه‌هایی با حجم مشخص، نسبت به اندازه‌گیری حجمی مصالح اقدام نمود. همچنین می‌توان با توزین اتوماتیک مثل ترازو و باسکول، میزان وزنی هر یک از اجزای مخلوط بتنی را مشخص کرد.

برای مطالعه بیشتر در مورد ” طرح اختلاط بتن “ روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و به مقاله مربوط به آن مراجعه کنید.

معمولا کارگاه‌هایی که امکانات اجرایی بالایی ندارند جهت سهولت کار و با اندکی تقریب، پیمانه‌هایی بر حسب مدول‌های وزنی مختلف برای مصالح مصرفی در مخلوط بتنی می‌سازند و عملا با استفاده از آن‌ها، کنترل حجم هر یک از مصالح مصرفی، به میزان وزنی مورد نیاز انجام می‌شود.

پس از پیمانه کردن مصالح مصرفی باید آن‌ها را در داخل یک مخلوط کن در هم آمیخت.

امروزه انواع مختلفی از مخلوط کن‌ ها و بتونیرها با حجم‌های گوناگون از ۴۰ لیتری (ملات سازها) تا ۱۳ مترمکعبی و حتی بیشتر ساخته شده‌اند.

گرچه در کارگاه‌های کوچک می‌توان از کارگران جهت اختلاط دستی استفاده نمود، اما هزینه بر بودن این روش که با کاهش کیفیت بتن ساخته شده نیز همراه است سازندگان را به سوی استفاده از وسایل مکانیکی هدایت می‌کند.

به هر حال برای اختلاط دستی بتن باید نخست شن و ماسه را هم زمان بر روی سطحی عاری از خاک و سایر آلاینده که در عین حال جاذب آب نیز نباشد، پهن نمود.

سپس بعد از پخش کردن سیمان بر روی سنگ‌دانه‌ها، از یک طرف به سمت دیگر اقدام به مخلوط کردن و زیر و رو نمودن سنگ‌دانه‌ها می کنند.

با این عمل مخلوطی تقریبا یک‌نواخت بدست می‌آید، تجربه نشان می‌دهد که با سه بار زیر و رو کردن این مخلوط خشک، ترکیبی یکنواخت حاصل می‌شود.

سپس باید به تدریج آب را به این مخلوط اضافه نمود و توجه کرد که از خروج آب یا شیرابه سیمان جلوگیری کرد. معمولا با سه بار زیر و رو کردن این مخلوط خمیری، بتنی روان و یکنواخت به دست می آید.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

اختلاط دستی بتن

براساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ایران، اختلاط بتن با دست به جز در موارد استثنایی، کم اهمیت و با دستور دستگاه نظارت به هیچ وجه مجاز نیست. اختلاط دستی برای بتن از رده بالاتر از C۱۶ مجاز نیست. (یعنی مقاومت 16 مگاپاسکال)

رعایت نکات زیر توسط مجری برای ساخت بتن با دست الزامی است.

الف) حداکثر حجم بتن برای هر بار ساخت با دست ۳۰۰ لیتر است. 

ب) برای تهیه مخلوط ابتدا روی یک سطح صاف، تمیز و غیرقابل نفوذ شن به صورت یکنواخت ریخته، سپس روی آن ماسه یکنواخت پخش می‌شود، در هر حالت ضخامت مجموع دو  قشر نباید از ۳۰۰ میلی‌متر تجاوز نماید.

پ) سیمان خشک به صورت یکنواخت روی مصالح سنگی پخش و سپس با وسایل مناسب به طور کامل مخلوط می‌شود.

ت) پس از اختلاط کامل مصالح، آب به تدریج به مخلوط اضافه و به طور یکنواخت مخلوط گردد تا بتن همگن به دست آید.

ث) چنانچه از پیمانه های حجمی استفاده شود باید وزن مصالح سنگی خشک قبلا به دقت اندازه گیری و پیمانه های حجمی بر این اساس ساخته شده باشد.

 ج) بتن ساخته شده با دست باید حداکثر ۳۰ دقیقه پس از ساخت مصرف شود. باز آمیختن با آب پس از اتمام اختلاط، ضمن نقل و انتقال یا در محل بتن‌ریزی مجاز نیست. (مگر در موارد استثنایی و با کسب مجوز از دستگاه نظارت و رعایت حداکثر نسبت آب به سیمان مجاز در طرح)

چگونگی مخلوط کردن و ساخت بتن با دست

بتن باید به نحوی مخلوط شود، تا ظاهری یکنواخت داشته و کلیه مواد تشکیل دهنده آن به صورت همگن در مخلوط کن پخش شود.

پس از مخلوط کردن آن، تمام قسمت‌های مخلوط باید دارای وزن مخصوص، درصد هوا، اسلامپ، سنگدانه و خمیر سیمان یکسان بوده و مخلوط به دست آمده همگن و یکنواخت باشد.

مخلوط کردن، معمولا با وسایل مکانیکی انجام می‌شود، اما بعضی از مواقع در کارهای کم اهمیت و کوچک، به صورت دستی انجام می‌گردد.

برای مطالعه بیشتر در مورد انواع مخلوط کن بتن و نکات آن به مقاله ” میکسر بتن “ مراجعه کنید.

هدف از مخلوط نمودن، پوشاندن سطح کلیه ذرات سنگدانه‌ها با خمیر سیمان همگن است.

در مخلوط کردن، ترکیب کلیه مواد متشکل باید به نحوی باشد که مخلوط حاصل یکنواخت گردد. در مواردی که امکان ساخت با دستگاه مخلوط کن فراهم نیست و باید با دست مخلوط شود، به منظور اطمینان از تولید بتن یکنواخت باید بیشتر دقت گردد.

طبق تصویر زیر از آبخوره کردن مصالح اکیدا خودداری شود. توصیه می‌گردد برای جبران با اختلاط دستی، حدود ۵ تا ۱۰ درصد به مقدار سیمان افزوده گردد.

مدت اختلاط بتن

مدت بهینه اختلاط بستگی به عوامل زیر دارد:

• نوع مخلوط کن از عوامل اولیه و موثر در اختلاط بتن است
• شرایط و وضعیت مخلوط کن (از نظر وضعیت فنی و ظاهری)
• سرعت دوران مخلوط کن 
• مقدار یا حجم و نوع مخلوط بتنی
• ترتیب و نحوه ریختن مصالح در داخل دیگ مخلوط کن

با در نظر گرفتن تعداد عوامل موثر، بهترین روش برای تعیین مدت مطلوب اختلاط، انجام دادن آزمایش‌های مختلف با مخلوط کن و بتن مورد نظر است.

معمولا مخلوط‌های خشک (اسلامپ کم) نیاز به مدت زمان اختلاط طولانی‌تری دارند. 

در مواردی که مخلوط بتنی حاوی سنگدانه‌های شکسته است نیاز به مدت بیشتری نسبت به سنگدانه‌های طبیعی (گرد) برای مخلوط کردن دارد. 

تحقیقات نشان می‌دهد که تعداد چرخش مخلوط کن با سرعت ارائه شده توسط سازنده، مهمتر از مدت اختلاط بتن است و به طور کلی بیش از ۲۰ چرخش برای مخلوط شدن مطلوب، لازم نمی‌باشد.

برای انواع مخلوط کن‌ها، تا ۱ متر مکعب ظرفیت، که با سرعت صحیح کار کنند، زمان مورد نیاز برای مخلوط کردن کمی بیش از ۱ دقیقه است.

معمولا زمان مناسب مخلوط کردن بین ۱ تا ۱.۵ دقیقه است. 

برای مخلوط کن‌هایی که با سرعت زیاد کار می‌کنند، زمان ۳۰ ثانیه کفایت می کند.

به طور کلی می توان از جدول زیر، به عنوان راهنمای زمان مخلوط کردن استفاده نمود.

زمان‌های ارائه شده در جدول زیر، پس از آن که مصالح (به غیر از آب) در مخلوط کن قرار داده شد، شروع می‌گردد.

مدت مخلوط کردن در جدول زیر آمده است:

به عنوان راهنمایی می‌توان به خاطر سپرد که برای هر متر مکعب اضافی، مدت یک چهارم دقیقه به مدت اختلاط در جدول بالا افزوده می‌شود.

برای بتن با مقاومت زیاد توصیه می‌شود که مدت مخلوط کردن افزایش یابد. هر چند افزایش مدت، سبب کاهش کارایی مخلوط و ظرفیت تولید می‌گردد.

نمونه‌ی گرفته شده از قسمت های مختلف یک پیمانه بتن، باید دارای وزن مخصوص، مقدار هوا، اسلامپ و مقدار درشت دانه تقریبا یکسان باشند. 

برای مطالعه بیشتر در مورد کارایی و آزمایش اسلامپ به مقالات ” کارایی بتن “ و ” اسلامپ بتن ” سر بزنید.

از اختلاط بسیار طولانی باید خودداری کرد، زیرا ممکن است سنگ‌دانه‌ها ساییده شوند. 

طبق ضوابط آیین نامه بتن ایران، عمل اختلاط باید حداقل تا ۱.۵ دقیقه پس از ریختن تمامی مواد تشکیل دهنده به داخل مخلوط کن ادامه یابد. ضمنا مخلوط کن باید با سرعت توصیه شده توسط کارخانه سازنده چرخانده شود.

برای اینکه با ریز به ریز نکات اجرای ساختمان آشنا شوید به آموزش اجرای ساختمان سر بزنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری