آموزش گچ کاری و سفیدکاری ساختمان + ترفندها و نکات اجرایی

گچ کاری و سفیدکاری از مراحل کلیدی نازک‌کاری هستند که دیوارها و سقف‌ها را برای پوشش‌های نهایی آماده می‌کنند. در این مقاله، به آموزش گچکاری و سفیدکاری از انتخاب بهترین گچ و آماده‌سازی ملات تا اجرای لایه زیرکار و نهایی، همراه با تمام نکات و ترفندهای حرفه‌ای، پرداخته‌ایم. پس با آکادمی عمران همراه باشید تا با دنبال کردن این آموزش به یک متخصص در گچکاری و سفیدکاری تبدیل شوید.

گچ کاری ساختمان

گچکاری ساختمان یا اندود‌کاری با گچ فرآیندی است که در آن از ملات گچ برای پوشاندن و صاف‌کردن سطوح دیوار و سقف استفاده می‌شود. در واقع گچ‌کاری یکی از اولین و مهم‌ترین مراحل نازک کاری ساختمان محسوب می‌شود که نقش زیادی در زیبایی، دوام و یکنواختی سطوح داخلی دارد.

گچ کاری خانه معمولا در بخش‌های مختلف مانند دیوارهای داخلی، سقف، ستون‌ها و حتی قوس‌ها انجام می‌شود تا ناهمواری‌ها و ایرادات سطح برطرف شده و دیوار برای پوشش‌های نهایی مانند رنگ، کاغذ دیواری، کاشی یا سرامیک آماده شود.

علاوه بر ایجاد سطحی صاف و زیبا، گچ به‌دلیل برخورداری از خاصیت عایق حرارتی و صوتی، مقاومت در برابر آتش و چسبندگی بالا به سطوح، یکی از بهترین و پرکاربردترین مصالح در اندود‌کاری داخلی ساختمان به شمار می‌رود.

%50 تخفیف رونمایی از دوره بازسازی سه‌شنبه 4 آذر ساعت 12 تا 24

مشاهده دوره

فرق گچ کاری با گچبری

گچ‌کاری بخشی از مراحل ساختمان سازی و نازک‌کاری است که با هدف آماده‌سازی سطح (زیرسازی) و یکدست کردن دیوار و سقف انجام می‌شود. در مقابل، گچ‌بری یک مرحله تزئینی و هنری است که پس از پایان گچ‌کاری و سفیدکاری اجرا می‌شود.

در گچ‌بری معمولا از گچ کشته یا گچ روکار استفاده می‌شود، چرا که خاصیت کندگیر بودن و شکل‌پذیری بالا به استادکار اجازه می‌دهد تا به راحتی طرح‌ها و نقش‌های دلخواه را روی سطوح داخلی و خارجی ساختمان ایجاد کند.

سفید کاری ساختمان

سفیدکاری ساختمان مرحله‌ای از نازک‌کاری و بخش نهایی گچکاری است که با هدف یکدست کردن سطح و آماده‌سازی برای مراحل بعدی انجام می‌شود.

در این مرحله اغلب از گچ زنده یا گچ کشته به صورت لایه‌ای نازک روی آستر خشک دیوار یا سقف استفاده می‌شود. ضخامت این لایه بسته به نوع زیرکار (گچ و خاک یا گچ معمولی) معمولا بین 1 تا 5 میلی‌متر است.

انتخاب گچ مرغوب و استاندارد اهمیت زیادی دارد. گچ سفیدکاری یا گچ روکار باید سفید، تازه و فاقد رطوبت باشد تا بعد از خشک شدن، سطحی صاف، یکنواخت و مقاوم ایجاد شود. حجم اندکی که ملات بعد از خشک شدن افزایش می‌یابد باعث پر شدن تمام خلل و فرج دیوار و ایجاد سطحی یکدست و درخشان می‌شود.

در برخی موارد، سفیدکاری به شکل دو لایه انجام می‌شود تا علاوه بر پوشش کامل ناهمواری‌ها، سطح دیوار برای مراحل بعدی کاملا آماده شود. به این نوع دیوار اصطلاحا دیوار دو گچه گفته می‌شود.

فرق گچ کاری با سفید کاری

اگرچه گچ کاری و سفید کاری هر دو از مراحل اصلی نازک‌کاری هستند، اما از نظر زمان اجرا، نوع گچ و هدف نهایی با یکدیگر تفاوت دارند.

گچ‌کاری معمولا در مراحل اولیه نازک‌کاری انجام می‌شود تا سطح دیوار یا سقف تراز و یکدست شود، در حالی که سفیدکاری مرحله‌ نهایی است و برای زیباسازی و پرداخت سطح به کار می‌رود.

در گچ‌کاری از گچ زیرکار (گچ معمولی یا ملات گچ و خاک) و در سفیدکاری از گچ روکار (گچ سفید یا گچ کشته) استفاده می‌شود.

گچ زیرکار دانه‌درشت‌تر است و برای زیرسازی دیوار و سقف، رفع ناهمواری‌ها و تراز کردن سطح استفاده می‌شود، در حالی که گچ سفید بسیار نرم‌تر، خالص‌تر و دیر گیرتر است و سطحی صاف، سفید و براق روی گچ زیرکار ایجاد می‌کند.

در نتیجه، می‌توان گفت گچ‌کاری همان زیرکار سفیدکاری است و هر دو مرحله مکمل یکدیگرند؛ بدون اجرای صحیح گچ‌کاری، سفیدکاری با کیفیت و ماندگار به‌دست نخواهد آمد.

در جدول زیر می‌توانید تفاوت این دو مرحله را به‌صورت خلاصه مشاهده کنید:

ابزار گچ کاری و سفید کاری ساختمان

برای اجرای حرفه‌ای گچ‌کاری و سفیدکاری، علاوه بر مهارت استادکار، استفاده از ابزار مناسب اهمیت بالایی دارد. انتخاب وسایل اصولی و استاندارد برای هر مرحله باعث کاهش هدررفت گچ، صرفه‌جویی در زمان و دستیابی به نتیجه نهایی حرفه‌ای‌تر می‌شود.

به‌طور کلی، اصلی‌ترین ابزار گچ کاری و سفید کاری عبارت‌اند از:

• ماله و کمچه: برای پهن کردن و صاف کردن ملات
• لیسه و کاردک: برای صیقلی کردن سطح
• تخته ماله و شمشه: برای تراز کردن دیوار و سقف
• میکسر یا استانبولی و سطل: برای آماده کردن ملات
• نردبان یا بشکه و تخته: برای دسترسی به سقف و دیوارهای بلند
• ابزار اندازه‌گیری: مانند پرگار، گونیا و ابزار نقالی

دقت کنید ابزار سفیدکاری معمولا ظریف‌تر و دقیق‌تر هستند تا سطحی کاملا صاف و براق ایجاد شود، در حالی که ابزار گچ‌کاری بیشتر برای زیرسازی و آماده‌سازی سطح استفاده می‌شوند.

آموزش گچ کاری سقف و دیوار

بعد از اجرای دیوارچینی، برای از بین بردن ناهمواری‌ها و آماده‌سازی دیوار برای مراحل بعدی مثل رنگ‌کاری، نصب کاغذ دیواری یا سایر پوشش‌ها، لازم است یک لایه ملات گچ و خاک روی دیوار کشیده شود.

مراحل اجرای گچکاری ساختمان به ترتیب زیر است:

1- مراحل آماده‌سازی سطح

سطح دیوار باید از هرگونه ناهمواری، خلل و فرج و گرد و غبار پاک شود تا بستر مناسبی برای اجرای ملات گچ و خاک فراهم شود.

2- کروم بندی دیوار و شمشه گیری

ابتدا بیرونی‌ترین قسمت دیوار به عنوان مبنا در نظر گرفته می‌شود و با ملات گچ و خاک، این نقطه تا پایین صاف و تراز می‌شود. به این عملیات ساختمانی، کروم بندی دیوار گفته می‌شود.

فاصله بین کروم‌ها (خطوط عمودی) معمولا ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر است. سپس بین این خطوط، ملات پر شده و با استفاده از شمشه بلند سطح را صاف و تراز می‌کنند.

3- اجرای ملات گچ و خاک

ملات گچ به دلیل گیرش سریع، به تنهایی برای پوشش سطح دیوار مناسب نیست، زیرا زود سفت شده و حالت خمیری خود را از دست می‌دهد. به‌همین دلیل از مخلوط گچ و خاک به نسبت مساوی استفاده می‌شود تا ملات منعطف‌تر و گیرش کندتری داشته باشد.

مراحل اجرای ملات گچ و خاک به شرح زیر است:

• پودر گچ و خاک رس را به نسبت مساوی با آب مخلوط کرده و ملاتی با غلظت مناسب آماده کنید تا قابل پخش و انعطاف‌پذیر باشد.
• ملات آماده را روی دیوار یا سقف قرار دهید و با ماله یا کمچه سطح را پهن کنید. دقت کنید که ملات به صورت یکنواخت و ضخامت مناسبی روی دیوار قرار گیرد.
• با استفاده از شمشه و تخته ماله، سطح ملات را هموار و تراز کنید تا هیچ فرج و ناهمواری روی دیوار باقی نماند.

4- اجرای تاسیسات (فاز اول)

بعد از اجرای مرحله گچ و خاک و قبل از سفیدکاری، فاز اول تاسیسات برقی و مکانیکی ساختمان انجام می‌شود تا در صورت نیاز اشکالات احتمالی اصلاح شود.

در این مرحله، شیارزنی لوله‌های تاسیسات مطابق نقشه انجام شده و لوله‌های آب، فاضلاب، برق، کانال‌های کولر، قوطی کلید و پریزها در محل خود نصب می‌شوند.

آموزش سفید کاری ساختمان

بعد از پایان اجرای فاز اول تاسیسات و اطمینان از رفع عیب‌ها، نوبت به سفیدکاری ساختمان می‌رسد. این مرحله آخرین بخش گچ‌کاری است و هدف آن ایجاد سطح صاف و آماده برای رنگ‌آمیزی یا نصب پوشش‌های دیواری است.

مراحل آموزش سفیدکاری به ترتیب زیر است:

1- انتخاب و آماده سازی ملات سفیدکاری

اولین قدم، انتخاب گچ سفیدکاری مرغوب و استاندارد است که سفید رنگ، تازه و فاقد رطوبت باشد. برای سفیدکاری از دو نوع ملات استفاده می‌شود:

• گچ زنده: زودگیر و مناسب برای اجرای لایه زیرین روی گچ و خاک، به عنوان بستری برای گچ کشته
• گچ کشته: دیر گیرتر و خمیری‌تر به دلیل مقدار آب بیشتر، مناسب لایه نازک نهایی و ایجاد سطح صاف و صیقلی

دقت داشته باشید که گچ کشته فقط برای لایه نازک حدود ۱ میلی‌متر استفاده می‌شود؛ ضخامت بیشتر موجب پوسته‌پوسته شدن و جدا شدن از سطح می‌گردد.

گچ زنده یا کشته را با آب مخلوط کرده و به غلظت مناسب برسانید. بهتر است مخلوط گچ کشته با دست ورز داده شود تا کاملا خمیری و قابل اجرا شود.

2- نرمه‌کشی و لایه نهایی

ابتدا روی ملات گچ و خاک، یک لایه گچ زنده اعمال شده تا زیرسازی ایجاد شود. سپس لایه نهایی گچ کشته روی آن اجرا می‌شود و تمام خلل و فرج دیوار پر شده و سطح یکدست و صاف ایجاد می‌کند.

3- صاف و صیقلی کردن سطح

با استفاده از ماله و لیسه، سطح گچ کشته صاف و صیقلی می‌شود تا آماده مراحل بعدی مانند رنگ‌آمیزی یا نصب دیوارپوش باشد.

توجه داشته باشید که لایه سفیدکاری باید حدود ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر بالاتر از کف اجرا شود تا در صورت اجرای کف سازی ساختمان، از طبله کردن گچ جلوگیری شود.

نکات مهم گچ کاری و سفید کاری

مهمترین نکات اجرایی و فنی برای عملیات گچکاری و سفیدکاری به شرح زیر است:

• بهترین گچ برای سفید کاری دیوارها و سقف‌ها باید مرغوب، تازه تولید شده، سفید رنگ و فاقد رطوبت باشد تا سطحی صاف، یکدست و مقاوم ایجاد کند. از انواع گچ مناسب سفیدکاری می‌توان به گچ زنده، گچ کشته و گچ پلیمری یا گچ پاششی اشاره کرد.
• نسبت اختلاط گچ و خاک در گچکاری اهمیت زیادی دارد. معمولا به ازای هر واحد گچ، یک واحد خاک رس و مقدار آب کافی تا ملات خمیری و قابل اجرا شود، استفاده می‌شود. اضافه شدن آب بیش از حد باعث کشته شدن ملات و کاهش کیفیت کار می‌شود.
• نسبت گچ به آب در سفید کاری باید دقیق محاسبه شود تا ملات خمیری شکل و قابل اجرا باشد. به‌طور میانگین در یک لیتر آب خالص حدود ۶۷ تا ۸۸ گرم پودر گچ حل می‌شود. اگر مقدار آب زیاد باشد، ملات کشته شده و دیرتر سخت می‌شود.
• از انجام سفیدکاری و گچ کاری دیوار نم دار خودداری کنید، زیرا این کار باعث ترک خوردگی و پوسته شدن سطح می‌شود. دیوار باید خشک و عاری از رطوبت باشد و در صورت وجود نم، ابتدا مشکل رطوبت رفع شود.
• حداقل ضخامت گچ کاری ۲.۵ سانتی‌متر است و باید شامل حداقل سه لایه باشد:

1. ۱.۵ سانتی‌متر گچ و خاک
2. ۱ سانتی‌متر اندود گچ
3. لایه نازک نهایی سفیدکاری (حدود ۱ میلی‌متر) با گچ کشته

• وجود خاک رس در ملات گچ و خاک موجب دیر گیرتر شدن ملات، کاهش هزینه‌ها به‌دلیل ارزان‌تر بودن خاک نسبت به گچ و افزایش انعطاف‌پذیری آن در هنگام اجرا می‌شود.
• ترک خوردن ملات گچ و خاک عمدتا به دلیل اجرای ضخیم یک‌باره، خشک شدن در دمای پایین، رقیق شدن بیش از حد ملات و تماس مستقیم با فلزات رخ می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با ترک‌های ساختمانی به مقاله انواع ترک در ساختمان مراجعه کنید.

ترفندهای گچ کاری و سفیدکاری

در ادامه آموزش گچ کاری و سفید کاری با ترفندهای بیشتر و کاربردی‌تر این عملیات ساختمانی آشنا شوید.

چکار کنیم گچ زود سفت نشود؟

برای اینکه ملات گچ یا گچ و خاک خیلی سریع سفت نشود و زمان کافی برای اجرای یکنواخت داشته باشید:

• از نسبت آب مناسب استفاده کنید؛ افزودن کمی بیشتر آب، ملات را دیر گیرتر می‌کند، اما نباید بیش از حد رقیق شود.
• گچ را آرام و مرحله‌ای در آب بریزید و مخلوط کنید.
• در صورت نیاز از گچ دیرگیر یا ملات گچ کشته برای لایه نهایی استفاده کنید.

گچ کاری روی فلز

وقتی ملات گچ با فلزاتی مثل وال پست، کلاف‌های در و پنجره در تماس مستقیم باشد، اختلاف ضریب انبساط حرارتی بین گچ و فلز می‌تواند باعث ترک خوردگی شود. برای پیشگیری از این اتفاق:

• قبل از اجرای سفیدکاری، فلزات پشت دیوار که پس از کار دیده نمی‌شوند را با توری مرغی بپوشانید تا گچ به صورت یکنواخت روی سطح بنشیند.
• در مناطقی که فلز پس از سفیدکاری نهایی قابل رویت است، از چفت استفاده کنید تا اختلاف انبساط حرارتی کنترل شده و ترک‌های سطحی ایجاد نشود.

سفیدکاری در زمستان

در فصل سرما به‌دلیل کاهش دما، فرآیند خشک شدن ملات کندتر شده و احتمال ترک‌خوردگی افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از این مشکل:

• محیط کار را با استفاده از وسایل گرمایشی، معتدل و گرم نگه دارید.
• از آب گرم برای تهیه ملات استفاده کنید.
• می‌توان تا ۲٪ وزن گچ، نمک طعام به ملات افزود تا زمان گیرش کنترل شود.

گچ کاری سقف

• گچ در برابر رطوبت مقاومت کمی دارد، بنابراین پیش از اجرای گچ کاری سقف، باید کف‌سازی طبقه بالایی به‌طور کامل انجام شود. این کار از نفوذ دوغاب یا رطوبت کف بالا جلوگیری کرده و مانع زرد شدن یا لکه‌دار شدن سطح سقف می‌شود.
• گچ کشته برای گچبری یا تزئینات سقف مناسب‌تر است، چون دیرگیر و خمیری‌تر است و امکان شکل‌دهی آسان دارد.
• توجه داشته باشید برای گچ کاری سقف یونولیت، ابتدا سطح را با ورقه رابیتس پوشش داده و سپس گچکاری را انجام دهید.

اجرای گچ کاری سریع

جهت اجرای با سرعت و بهینه گچ کاری می‌توان از ترفندهای زیر استفاده کرد:

• برای پروژه‌های بزرگ می‌توانید از گچ پلیمری پاششی استفاده کنید که سرعت کار را بالا برده و مرحله گچ و خاک را حذف می‌کند.
• استفاده از ماله، شمشه و تخته ماله با تکنیک مناسب، زمان صاف و هموار کردن سطح را کاهش می‌دهد.

جایگزین گچ کاری و سفید کاری

در برخی شرایط مانند فضاهای مرطوب، محیط‌های صنعتی یا پروژه‌هایی که نیاز به سرعت اجرا یا مقاومت بالاتر دارند، می‌توان از جایگزین‌های مدرن گچ‌کاری و سفیدکاری استفاده کرد:

• ملات سیمان سفید: مناسب برای فضاهای مرطوب مثل سرویس‌ها و نمای بیرونی ساختمان. این ملات در برابر آب مقاوم است و پوسته یا زرد نمی‌شود، اما سطحی زبرتر از گچ دارد.
• اندودهای پلیمری یا آماده: نوعی پوشش جدید بر پایه رزین‌های پلیمری که چسبندگی بالایی دارند و حتی روی سطوحی مثل کاشی، بتن یا یونولیت هم قابل اجرا هستند. دوام و مقاومت رطوبتی آن‌ها از گچ بیشتر است.
• گچ پلیمری پاششی: نسل جدید گچ‌های ساختمانی که با دستگاه پاشش روی سطح اجرا می‌شوند. این روش علاوه بر سرعت بالا، نیاز به زیرسازی گچ و خاک را حذف کرده و سطحی صاف و مقاوم ایجاد می‌کند.

استفاده از مواد کمکی در گچکاری

استفاده از مواد کمکی باعث افزایش دوام و چسبندگی گچ می‌شود:

• چسب گچ کاری برای بالا بردن چسبندگی ملات روی سطوح سختی مانند سیمان سفید، بتن یا کاشی استفاده می‌شود.
• چفت گچ کاری در محل اتصال گچ با فلز یا یونولیت به‌کار می‌رود تا از ترک خوردن یا جدا شدن لایه‌های گچ جلوگیری کند.

جمع بندی

اجرای اصولی گچ کاری و سفیدکاری، با رعایت انتخاب گچ مرغوب، نسبت دقیق ملات و بهره‌گیری از ابزار استاندارد و تکنیک‌های حرفه‌ای، تضمین‌کننده دیوارها و سقف‌هایی صاف، یکدست و مقاوم است. با دنبال کردن این آموزش گچ کاری و سفیدکاری می‌توانید تمامی مراحل، از لایه زیرکار تا لایه نهایی، همراه با نکات، ترفندها و روش‌های جایگزین را به‌صورت حرفه‌ای یاد بگیرید و پایه‌ای مستحکم برای نازک‌کاری و تزئینات داخلی ساختمان خود ایجاد کنید. برای اینکه با تمام نکات و ریزه کاری‌های نازک کاری ساختمان آشنا شوید توصیه می‌کنیم  پکیج صفر تا صد اجرای ساختمان را از دست ندهید.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره گچ کاری و سفیدکاری ساختمان کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری