مراحل ساخت ساختمان از مجوز تا پایان کار + چک لیست و چارت

ممکن است بسیاری از افراد با مراحل ساخت ساختمان آشنا باشند اما چیزی که یک مهندس را حرفه‌ای و متخصص می‌کند، دانستن نکات اصولی و به روز است. آکادمی عمران جهت اعتلای دانش فنی مهندسین، در این مقاله به آموزش رایگان و خلاصه مراحل ساخت ساختمان همراه با فیلم‌های آموزشی و کارگاهی پرداخته است. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا با مراحل ساخت و ساز ساختمان مثل مراحل ساخت ساختمان اسکلت فلزی و مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی گام به گام و اصولی آشنا شوید.

چارت مراحل ساخت ساختمان

اگر شما هم جزء افرادی هستید که به دنبال ساخت خانه قدیمی خود به شکل مشارکت در ساخت بوده یا قصد ورود به بازار مسکن و ساخت و ساز را دارید، دست از مطالعه این مقاله نکشید و تا انتها همراه ما باشید. قول می‌دهیم با دستی پر از آکادمی عمران خارج شوید.

در ابتدا باید بگوییم اگر می‌خواهید با صفر تا صد مشارکت در ساخت بیشتر آشنا شوید حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

اما قبل از آن که با مراحل ساخت ساختمان آشنا شویم بهتر است که به طوری کلی بدانیم چارت مراحل ساخت ساختمان چیست ؟

چارت مراحل ساخت ساختمان در واقع یک شمای کلی از مراحلی است که باید برای ساخت یک ساختمان، آن‌ها را انجام دهید. در عکس زیر می‌توانید یک نمونه چارت مراحل ساخت ساختمان را مشاهده کنید.

 

گرفتن پروانه و مجوز تخریب ساختمان و نوسازی

در گام اول مراحل ساخت ساختمان، باید با پیچ و خم مسیر گرفتن پروانه تخریب و نوسازی آشنا شویم که در ادامه به طور مفصل آن را شرح خواهیم داد.

اولین نکته‌ای که در شروع این مسیر باید بگوییم این است که اگر از طریق مشارکت در ساخت اقدام به ساخت ساختمان کرده‌اید، معمولا جوازها و تائیدیه‌های لازم توسط سازنده گرفته می‌شود و مالک مسئولیتی ندارد.

در شهرهای بزرگ، مالک یا مالکین باید همراه با مدارک مورد نیاز به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه کرده و برای کسب این جوازها، به سازنده، وکالت دهند.

اما ممکن است در شهرهای کوچک نیازی به مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک نباشد و می‌توان این مدارک را مستقیما در اختیار شهرداری قرار داد.

 

مدارک مورد نیاز برای گرفتن مجوز تخریب ساختمان

اصل و کپی سند ملک

بنچاق (سند رسمی دفترخانه)

قبض آب، برق و گاز (شاید قبض تلفن هم نیاز باشد)

اگر ملک اوقافی باشد، نامه اوقاف نیز نیاز است.

همراه داشتن پایان کار یا مجوز تخریب و نوسازی در صورت وجود

عوارض نوسازی شهرداری برای سال جاری و سال‌های گذشته را پرداخت کرده و فیش آن، ضمیمه پرونده شود.

کارت ملی مالک یا مالکین و سازنده

اصل وکالت نامه مالک یا مالکین به سازنده

در مرحله بعد، دفتر خدمات الکترونیک یک کارشناس جهت تعیین حدود اربعه، ابعاد زمین و دستور نقشه، به محل پروژه می‌فرستد که نمونه این دستور نقشه را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.

دستور نقشه حاوی اطلاعات زیر است:

ابعاد زمین اصلاح شده

نوع کاربری

تعداد طبقات مجاز

سطح اشغال هر طبقه و غیره

پس از دریافت دستور نقشه، باید آن را به یک دفتر فنی و مهندسی تحویل داد تا نقشه معماری (نقشه فاز یک) طراحی شود.

سپس نقشه فاز یک تهیه شده را به معاونت شهرسازی ارجاع داده و تاییدیه لازم را می‌گیرید تا عوارض تراکم تعیین شده طبق آن پرداخت شود.

بعد از این که عوارض را پرداخت کردید وارد مرحله پیش نویس می‌شوید که برای ساختمان‌های مختلف، متفاوت است.

وقتی مدارک لازم در مرحله پیش نویس را گرفتید، آن‌ها را تحویل دفتر خدمات الکترونیک می‌دهید تا مهندس ناظر مشخص شده و با عقد قرارداد، پروانه تخریب و نوسازی صادر شود.

 

اقدامات قبل از تخریب ساختمان

اکثر عملیات‌های ساخت و ساز با تخریب شروع می‌شود اما گاهی پیش می‌آید که در زمین مورد نظر، ساخت و سازی از قبل انجام نشده است. در این شرایط به تخریب نیازی نیست و ساخت و ساز با گودبرداری آغاز می‌شود.

پیش از شروع تخریب باید مواردی کنترل شده و اقداماتی انجام داد. این موارد عبارتند از:

اقدام به محدودسازی یا قطع کردن آب، برق و گاز (این کار می‌تواند همزمان با شروع عملیات تخریب صورت پذیرد)

تعیین محل جمع آوری و دفع نخاله‌ها (قرارداد پسماند)

بیمه کردن کارگاه در قبال حوادث احتمالی

محصور کردن محوطه اطراف کارگاه

محافظت از پیاده‌رو‌ها و معابر عمومی مجاور ساختمان در دست تخریب (سرپوش حفاظتی)

تعبیه پاخور حفاظتی در پرتگاه‌ها

نصب تابلوی مشخصات ساختمان

ایمن سازی و نصب علائم هشدار

بررسی شرایط پایداری ساختمان‌های مجاور و به کارگیری تمهیدات ویژه جهت پایدارسازی ملک مجاور به خصوص در صورت وجود دیوار مشترک با ملک مجاور

تعیین روش تخریب و تهیه وسایل و تجهیزات لازم متناسب با نوع محل و ساختمان

بررسی دسترسی ماشین آلات به کارگاه

تخریب ساختمان

پیش از خواندن ادامه مقاله مراحل ساخت ساختمان، ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید تا با نحوه تخریب یک ساختمان بیشتر آشنا شوید. این فیلم بخشی از آموزش تخریب، گودبردای و پایدارسازی گود است.

هدف از تخریب به طور کلی حذف، نوسازی، تعمیر یا بازسازی سازه است که با استفاده از لوازم و تجهیزات گوناگونی انجام می‌شود.

تخریب به طور عام به معنای خراب کردن است ولی از نظر فنی و مهندسی به معنای جدا کردن مرحله‌ای المان‌های مختلف یک سازه است.

دلیل این امر پایان عمر مفید سازه و بروز خطرات مختلفی مانند ایمن نبودن ساختمان جهت زندگی است. همچنین در طی انجام عملیات تخریب، سعی می‌شود که مواد قابل استفاده از ضایعات، جدا و دوباره به کار گرفته شود.

مراحل تخریب ساختمان

به طور کلی مراحل تخریب به شرح زیر است: 

باز نمودن شیرآلات، تجهیزات برقی و مکانیکی نظیر آب گرمکن و غیره

جداسازی شیشه‌ها از درها و پنجره‌ها

جداسازی بازشوها نظیر درهای چوبی و آهنی بازشو و پنجره‌ها از دیوارها

برچیدن عایق رطوبتی بام و مصالح شیب بندی و رسیدن به پوشش سقف

باید تمام سازه‌های طره‌ای و پیش آمده، شامل تراس‌ها و بالکن‌ها و اجزای متصل به دیوارهای پیرامونی ساختمان را پیش از تخریب سازه اصلی ساختمان و اجزای سازه‌ای داخل طبقات، تخریب کرد.

تخریب دال‌های کف‌ باید از وسط دهانه شروع شده، و به سمت تیرهای تکیه‌گاه ادامه یابد. تیرهای کف را باید به ترتیب زیر تخریب کرد:

تیرهای طره‌ای

تیرهای فرعی و تیرچه‌ها

تیرهای اصلی

در صورتی که بر اثر از دست رفتن قیدهای تیرها، پایداری سازه‌ای آن‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و حتی دچار خطر ریزش شوند، باید پیش از برداشتن این قیود، با استفاده از سیستم‌های مهار‌کننده مناسب، نظیر شمع‌بندی، آن‌ها را تقویت کرد، به گونه‌ای که پس از برداشتن این قیود، این تیرها دچار ناپایداری سازه‌ای نشوند.

پیش از تخریب ستون‌ها و دیوارهای باربر، باید تیرهای بالای آن‌ها را تخریب کرده و برداشت.

پیش از تخریب دیوارهای باربر، باید دیوارهای غیرباربر واقع در بالای آن‌ها را تخریب کرد.

در تمام مدت تخریب نباید هیچ راه خروجی را، پیش از آن که راه تایید شده دیگری جایگزین آن شود، تخریب کرد.

 

آموزش تخریب ساختمان به روش‌های مختلف

جهت تخریب ساختمان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. این روش‌ها عبارتند از:

 

تخریب دستی ساختمان

در این روش، ساختمان به صورت دستی تخریب شده و با استفاده از ماشین بارگیری، ضایعات خارج می‌شوند. سرعت این روش کم بوده ولی در صورتی که نکات ایمنی رعایت شود، امنیت بالاتری دارد.

نکته مهمی که باید در این روش رعایت شود، لزوم استفاده از کمربندهای ایمنی در پرتگاه‌ها و محل‌های مستعد سقوط است.

در صورتی که اکیپ تخریب از کمربندهای ایمنی، کلاه ایمنی و غیره استفاده نکنند، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به آن‌ها وارد شود.

عملیات تخریب ساختمان به روش دستی با استفاده از ابزارهایی مانند پتک، کلنگ یا چکش صورت گرفته که از سقف شروع و سپس به طرف دیوارها ادامه می‌دهیم.

تخریب به روش دستی از بالاترین قسمت ساختمان شروع شده و طبقه به طبقه تا پایین‌ترین قسمت ساختمان ادامه می‌یابد. 

در تخریب به روش دستی به نکات زیر توجه کنید:

باید در سقف‌های کلیه طبقات سوراخی به صورت هم‌ مرکز جهت انتقال نخاله‌ها به پایین ساختمان ایجاد شود. به این نکته توجه داشته باشید دور این سوراخ برای رفت و آمد افراد باید ایمن بوده و فضای کافی وجود داشته باشد.

بیش از اندازه روی یک سقف نخاله دپو نکنید، چون احتمال ریزش سقف وجود خواهد داشت. در صورتی که نیاز به دپوی بیش از اندازه بود، زیر سقف جک‌هایی قرار دهید تا سقف فرو نریزد.

آجرها، بلوک‌ها و تمام اجزایی که قابلیت استفاده مجدد در اجرا را دارند، دسته بندی شده و در یک قسمت چیده شوند.

قبل از تخریب دیوارها این مسئله را چک کنید که دیوار با همسایه مشترک است یا خیر؟! یا به یکدیگر تکیه دارند یا خیر؟ 

تخریب دیوار مشترک متفاوت‌تر خواهد بود و ریزه‌کاری‌های بیشتری دارد که در مقاله ” تخریب ساختمان “ به این موارد می‌پردازیم. پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مقاله را اصلا از دست ندهید.

ترتیب تخریب باید بر اساس باربرداری باشد. به همین دلیل ابتدا باید دال‌ها برداشته شده، سپس تیرهای فرعی، تیرهای اصلی و در نهایت ستون‌ها تخریب شوند.

در صورتی که یک دیوار باربر باشد، ابتدا باید تیرچه‌ها برداشته شده و سپس دیوار خراب شود.

از لوازم متدوالی که در تخریب دستی استفاده می‌شود، می‌توان به پتک، چکش و تیشه، فرغون، بیل، کلنگ، قلم تخریب، دیلم، دستگاه فرز، دریل، چکش تخریب یا بتن کن، تخته الوار زیرپایی، بشکه، شلنگ آب، دستگاه هوا برش، داربست فلزی، طناب، قرقره، بالابر، چکش تخریب بادی و دستگاه کمپرسور اشاره کرد.

تخریب مکانیکی ساختمان

در روش مکانیکی جهت تخریب ساختمان‌های قدیمی و فرسوده عموما از ماشین‌ آلات استفاده می‌شود.

تخریب به روش مکانیکی شکل‌های مختلفی دارد که می‌توان به استفاده از بیل مکانیکی، گوی تخریب و خردکننده بازوبلند هیدرولیکی اشاره کرد.

در هنگام تخریب به روش مکانیکی به نکات زیر توجه کنید:

1) حرکت و قرارگیری این ماشین‌ آلات در مناطق زیر ممنوع است.

فاصله 2 متری از لبه‌های ساختمان

فاصله 1 متری از لبه بازشوها

هرگونه عضو سازه‌ای طره‌ای

2) برای مشخص کردن محدوده مجاز حرکت و استقرار ماشین‌ها بر روی کف‌ها باید از علائم هشدار دهنده مثل انواع نوارها، ایجاد نوارهای مشخص کننده بر روی کف‌ها از طریق رنگ کردن کف‌ها یا سایر وسایل مناسب استفاده کرد.

استفاده از بیل مکانیکی در روش تخریب مکانیکی

یکی از روش‌های رایج برای تخریب ساختمان استفاده از بیل مکانیکی است.

این روش سرعت بالاتر، هزینه بیشتر، لرزش بیشتر و ایمنی کمتر را در بر دارد و در ساختمان‌های معمولی، بیل مکانیکی معمولا در انتهای مراحل تخریب وارد می‌شود.

به انتهای بازوی این بیل‌ها قیچی، پیکور یا سنگ شکن وصل است. در این حالت نیز تخریب سازه از بالا به پایین انجام می‌شود.

استفاده از گوی تخریب در روش تخریب مکانیکی

در این روش از توپی فولادی که به صورت رفت و برگشتی به سازه برخورد می‌کند، استفاده می‌شود.

گوی تخریب از خارج ساختمان عمل می‌کند. این روش برای ساختمان‌های مخروبه، سیلوها و سایر تاسیسات صنعتی مناسب است.

با این حال انجام عملیات، نیازمند فضای آزاد بسیار زیاد در اطراف دستگاه است.

این روش نیازمند اپراتوری با مهارت بالا است که به طور کلی در ساخت و ساز شهری کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تخریب ساختمان با استفاده از مواد منفجره

ساختمان در اثر نیروی جاذبه زمین روی خود فرو می‌ریزد و مواد منفجره تنها جرقه‌ای برای شروع این فروریزی در نقطه‌ای مناسب از ساختمان است.

مواد منفجره را در پی و ستون‌های ساختمان قرار می‌دهند و سپس آن‌ها را منفجر می‌کنند؛ با ویران کردن پی ساختمان، سازه به آسانی فرو می‌ریزد. در صورت استفاده از این روش، ساختمان به یکی از دو حالت زیر سقوط می‌کند:

سقوط مانند درخت

سقوط در جای خود

به این نکته توجه داشته باشید که عملیات تخریب با استفاده از مواد منفجره کاملا برنامه ریزی شده، مهندسی شده و دارای محاسبات پیچیده و دقیقی است تا ساختمان دقیقاً در همان محل در نظر گرفته شده فرو بریزد و باعث ایجاد خسارت به ساختمان‌های مجاور نشود.

گودبرداری ساختمان

در مراحل ساخت ساختمان، پس از تخریب نوبت به خاکبرداری و گودبرداری می‌رسد. اما همانطور که می‌دانید پیش از آن باید آزمایشات مکانیک خاک انجام شود.

نتایج حاصل از آزمایشگاه، مشخصات خاک محل و سطح آب‌های زیرزمینی به ویژه وجود و عمق خاک‌های مسئله‌داری نظیر خاک‌های دستی را تعیین می‌کند.

همچنین طبق این آزمایش، توصیه‌های فنی در مورد نوع پی، مقاومت مجاز خاک‌ زیر پی، نشست‌های مورد انتظار و پارامترهای طراحی دیوارهای حائل نیز مشخص می‌شود.

خاکبرداری در انواع عملیات عمرانی اجرا می‌شود. برای مثال در زمینه راهسازی به معنای برداشتن ناهمواری‌ها تا سطح مبنا بوده اما در ساختمان سازی به معنای برداشتن ناهمواری‌های خاک تا پی ساختمان همسایه است.

به هر گونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایین‌تر از سطح طبیعی زمین یا در تراز پایین‌تر از زیر پی ساختمان مجاور، گودبرداری گفته می‌شود. 

در زمان گودبرداری باید یکی از روش‌های پایدار سازی گود را استفاده کرد. گودبرداری جزء عملیات‌های خاکی خطرناک است که هر ساله به دلیل عدم رعایت مسائل فنی و ایمنی، موجب بروز حوادث ناخوشایندی می‌شود.

مراحل خاکبرداری و گودبرداری ساختمان

اصول گودبرداری و پی کنی برای شروع اجرای فونداسیون شامل موارد زیر است:

بررسی وجود چاه‌ها، قنات و غیره

بررسی ساختمان‌های مجاور و میزان استحکام آن‌ها

برداشت ترازهای طبیعی زمین با روش‌های مناسب نقشه برداری

پایین آوردن سطح آب در گودبرداری‌هایی که زیر سطح آب است

مشخص شدن حجم عملیات خاکی محاسبه شده و تعداد کامیون مورد نیاز

طراحی نقشه تسطیح با توجه به تراز زمین‌های مجاور و شیب‌های لازم برای زهکشی، تراز و عمق پی‌ها 

اجرای گودبرداری و پایدار سازی دیواره گودها

برداشت خاک نباتی برداشته شده و تثبیت خاک زیر فونداسیون (دقت داشته باشید که احداث سازه‌های سنگین روی خاکریز متشکل از خاک رس و لای یا ماسه ریزدانه مجاز نیست.)

اجرای خاکریزی مهندسی در لایه‌های کم ضخامت و با مشخصات مد نظر طراح در شرایطی که تسطیح اراضی با خاکریزی همراه است.

انواع روش‌های پایدارسازی گود

حالا که با مفهوم گودبرداری و خاک برداری آشنا شدیم، به معرفی انواع روش‌های پایدارسازی گود می‌پردازیم. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارند که با توجه به شرایط پروژه انتخاب می‌شوند. این روش‌ها عبارتند از:

 

گودبرداری با شیب مایل

در صورتی که فضاهای کناری محوطه باز باشد می‌توان با شیب‌دار کردن دیواره‌های گود یا اجرای پلکانی، گودبرداری را انجام داد. این روش برای گودهایی با عمق کم تا متوسط مناسب است.

به این نکته توجه داشته باشید که اگر ساختمان یا تاسیسات خاصی در اطراف محوطه گود وجود داشته باشند، این روش کارایی ندارد.

سازه نگهبان خرپایی

یکی از متداول‌ترین روش‌های اجرای سازه نگهبان و پایدارسازی دیواره گود در مناطق شهری سازه نگهبان خرپایی است. اجرای این روش ساده بوده و نیازی به تجهیزات و تخصص بالا ندارد. 

همچنین این روش انعطاف زیادی برای اجرا در شرایط مختلف دارد. یکی از معایب این روش جاگیر بودن آن در گود است.

نیلینگ

برای این که با مفهوم نیلینگ با زبانی ساده آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم ابتدا فیلم زیر که قسمتی از آموزش تخریب و گودبرداری است را مشاهده کنید.

آموزش تخریب و گودبرداری، گام اول پکیج صفر تا صد اجرای ساختمان آکادمی عمران است. توصیه می‌کنیم اصلا مشاهده آن را از دست ندهید.

همانطور که در فیلم بالا گفتیم، عملیات میخ گذاری خاک یکی از روش‌های ابداعی جهت پایدارسازی ترانشه‌ها و تامین تکیه‌گاه افقی دیواره‌های خاکبرداری شده جهت جلوگیری از لغزش خاک است.

نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که نیروی کششی در میخ‌ها زمانی فعال می‌گردد که مقداری جابه‌جایی در سیستم ایجاد شود.

این موضوع ممکن است در ساختمان‌های مجاور با کاربری حساس موجب مشکل شود. بنابراین در انتخاب نوع سیستم نگهدارنده باید مقدار مجاز جابه‌جایی سازه‌های مجاور مدنظر قرار گرفته شود.

همچنین اگر مایل هستید با مزایا و معایب نیلینگ آشنا شوید روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را حتما مطالعه کنید.

انکراژ

استفاده از روش انکراژ و به کار بردن میل مهارها باعث می‌شود جابجایی‌های کمتری در خاک دیواره‌های گود و سازه‌های مجاور گود ایجاد گردد.

استفاده از میل مهار یک روش متداول به عنوان المان نگهدارنده برای دیوارهای حائل و رویه‌های بتن پاشی شده است. با نصب میل مهار امکان انتقال بار کششی به لایه‌های خاک یا سنگ میسر می‌گردد.

ماهیت سیستم میخ گذاری (نیلینگ) باعث جابه‌جایی و تغییر شکل‌های جانبی در خاک برای نگهداری از آن می‌شود. این در حالی است که بعضی از مواقع حتی تغییر شکل‌های کوچک جانبی نیز برای ساختمان یا تاسیسات مجاور گود خطرناک است.

بنابراین استفاده از سیستم‌هایی که بالقوه فعال بوده (همانند سیستم میل مهار) می‌تواند این معضل را برطرف نماید.

در انتهای این بخش از مقاله مراحل ساخت ساختمان باید بگوییم اگر مایل هستید با تفاوت‌های نیلینگ و انکراژ بیشتر آشنا شوید روی لینک آبی رنگ حتما کلیک کنید.

مهار متقابل

مهار متقابل یا همان استرات معمولا برای نگهداری و حفاظت جداره‌های حاصل از گودبرداری در گودهایی با عرض کم در محیط‌های شهری استفاده می‌شود.

روش عملکرد مهاربندی جداره‌ها به این شکل است که توسط پشت بندهای افقی و قیدهای فشاری انجام می‌شود و شباهت زیادی به روش خرپایی دارد و در مواردی به صورت ترکیبی با هم به کار گرفته می‌شوند.

اجرای شمع

شمع یا پی عمیق، بار سازه فوقانی را توسط اصطکاک جدار پی و مقاومت نوک پی به زمین منتقل می‌کند. شمع‌ها زمانی که ظرفیت باربری زمین کم باشد یا بار سازه زیاد باشد، استفاده می‌شوند. 

سیستم گودبرداری با شمع معمولا در مکان‌هایی استفاده می شود که :

سازه مجاور گود به تغییر مکان خیلی حساس باشد یا انسجام کافی از نظر سازه‌ای نداشته باشد.

در آینده احتمال گودبرداری در مجاورت سازه در دست احداث وجود داشته باشد.

سازه نگهبان به صورت دائمی لازم باشد مانند گودبرداری جهت اجرای تقاطع‌های غیرهمسطح

سطح آب زیرزمینی به گونه‌ای بالا باشد که کنترل ورود آب به داخل گود با روش‌های دیگر میسر نبوده یا مشکل باشد.

برای آشنایی بیشتر با مبحث شمع کوبی حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

سپرکوبی (شیت پایل)

سپرها در واقع المان‌های صفحه‌ای طویلی از جنس چوب، بتن مسلح یا فلز هستند که با ضربه زدن یا ارتعاش به صورت قفل و بست با یکدیگر در زمین نصب شده و جزء دیوارهای جداکننده محسوب می‌شوند.

البته امروزه در عمل بیشتر از سپرهای فلزی با مقاطعی شامل مقطع U، مقطع Z و مقطع خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دقت داشته باشید که در گودهای با عرض کم، صفحه سپرها را با دستک‌های فشاری افقی، عمود بر دیواره دو طرف گود مهار می‌کنند. این در حالی است که برای مهار گودهایی با عرض زیاد، از اعضای نگهدارنده مایل برای مهار پشت بندهای افقی استفاده می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با مفهوم و مراحل اجرای سپرکوبی یا پایل حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

دیوار دیافراگمی

در دهه 1950 میلادی برای اولین بار در ایتالیا، دیوار دیافراگمی به کار گرفته شد و از آن پس، از این روش به طور گسترده در نقاط مختلف دنیا استفاده شده است.

این روش عمدتا به منظور ایجاد پرده آب‌بند در عملیات سدسازی استفاده می‌شود.

اما کم و بیش در پایدارسازی دیواره گود نیز کارایی داشته و امروزه مخصوصا در ساخت ایستگاه‌های زیرزمینی مترو بیش از پیش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با استفاده از این روش می‌توان قبل از انجام عملیات گودبرداری، دیواره نگهبان خاک را اجرا کرد. این روش به ویژه در مواردی که کارهای ساختمانی در زیر تراز سطح آب‌های زیرزمینی انجام می‌شود، کارایی بسیاری دارد.

جزیره‌ای

گودبرداری به روش جزیره‌ای تکنیک ویژه‌ای است که در آن پایدارسازی دیواره گود به روش مهار متقابل و کمک گرفتن از بخش مرکزی ساختمان در دست اجرا انجام می‌شود.

در این روش ابتدا المان‌های نگهدارنده قائم مثل روش مهارمتقابل در پیرامون گود با فواصل مناسب نصب می‌گردد. سپس گودبرداری قسمت مرکزی محل پروژه با نگه داشتن خاک کناره دیواره نگهدارنده به صورت شیبدار یا پلکانی تا کف گود انجام می‌شود.

پس از آن اقدام به ساخت سازه اصلی در قسمت مرکزی می‌گردد.

در ادامه بعد از آن که سازه اصلی در هسته مرکزی به اندازه کافی در طبقات بالاتر از گود، از پایین به بالا اجرا شد، خاکبرداری قسمت‌های باقی مانده گود در کناره‌ها و نصب قیدهای فشاری بین دیواره نگهدارنده و سازه اصلی از بالا به پایین همانند اجرای سیستم مهار متقابل شروع می‌شود.

تاپ دان (از بالا به پایین)

در این روش ساخت سازه زیرزمینی از بالا به پایین صورت می‌پذیرد و برعکس روش‌های متداول ساخت پی‌ها است.

در مرحله اول ستون‌های سازه شامل طول طبقات منفی و طول مهاری برای تحمل بار وارد مشابه المان‌های قائم در روش سازه نگهبان خرپایی اجرا شده و شروع به گودبرداری می‌کنند.

با برداشتن گود به اندازه یک طبقه منفی، نوبت به اجرای دیوارهای حائل برای مهار فشار خاک و سپس اجرای سقف می‌شود.

دال کف، سازه‌ای دائمی است که جایگزین قیدهای فشاری در روش حفاری مهاربندی شده می‌گردد تا در برابر فشار خاک پشت دیوارهای نگهدارنده مقاومت کنند. این مراحل تا رسیدن به تراز پی ادامه پیدا می‌کند.

در این روش ساخت سازه زیرزمینی با اتمام فرایند گودبرداری تکمیل می‌شود. 

در مواردی که روش تاپ دان به صورت چاهک‌های دستی استفاده می‌شود، خاک زمین مورد نظر باید دارای چسبندگی نسبی باشد تا جداره چاهک پایدار باقی بماند اما در صورتی که از تجهیزات مناسب (گراب یا هیدروفرز) استفاده می‌گردد این محدودیت از بین می‌رود.

البته در ساخت و ساز شهری امکان استفاده از این تجهیزات وجود ندارد.

بهترین روش پایدارسازی گود

حالا که با روش‌های پایدارسازی گود آشنا شدیم باید بگوییم هیچ یک از روش‌های گفته شده بر سایر روش‌ها ارجحیت ندارد بلکه انتخاب نوع هر یک از آن‌ها بسته به عوامل زیر است:

عمق گود

به طور معمول روش پایدارسازی مناسب با توجه به عمق گود در زمین‌های شهری به شکل زیر انتخاب می‌شود:

عمق تا 7 متر سازه نگهبان خرپایی، نیلینگ
عمق 7 تا 15 متر نیلینگ، شمع، انکراژ، مهار متقابل
عمق 15 تا 25 متر انکراژ، مهارمتقابل، دیوار دیافراگمی
عمق بالای 25 متر انکراژ، دیوار دیافراگمی

سربار گود 

سربار گود شامل موارد زیر است:

بارهای زنده و مرده ساختمان‌های مجاور

توقف یا تردد وسایل نقلیه در معابر مجاور

مصالح و تجهیزات قرار داده شده در زمین‌های مجاور

بخش شیب‌دار زمین‌های مجاور

مشخصات خاک و دیواره گود

مشخصات مجاورت‌های اطراف دیواره‌های گود

شیب زمین، قوانین و ضوابط اداری و فنی

ماشین آلات و نیروی انسانی موجود، رایج بودن روش پایدارسازی و شرایط اقتصادی

 

در مقاله ” گودبرداری ساختمان “ به طور کامل در مورد گودبرداری و اصول آن صحبت می‌کنیم. توصیه می‌کنیم مطالعه آن را اصلا از دست ندهید.

در انتهای این بخش از مقاله باید بگوییم اگر مایل هستید با ریزه کاری‌ها و نکات تخریب و گودبرداری همراه با فیلم‌های کارگاهی به خوبی آشنا شوید، حتما به آموزش حرفه‌ای تخریب و گودبرداری سر بزنید. این آموزش تنها گام اول آموزش جامع مراحل ساخت ساختمان آکادمی عمران هست.

 

اجرای فونداسیون

در ادامه مقاله آموزش مراحل ساخت ساختمان به شرح نکات و آموزش اجرای انواع پی می‌پردازیم.

همانطور که می‌دانید فونداسیون وظیفه اصلی انتقال بار سازه به زمین را دارد.

انواع مختلفی از فونداسیون‌ها با توجه به نوع مصالح مصرفی و نحوه انتقال نیرو به زمین وجود دارند. همانطور که می‌دانید انتخاب نوع فونداسیون با توجه به شرایط زمین و بارهای اعمالی سازه انجام می‌گیرد و به طور کلی به دو نوع پی‌ سطحی و پی عمیق تقسیم می‌شوند.

پی‌‌های سطحی بر حسب ابعاد و همچنین تعداد ستون‌‌های قرار گرفته بر روی آن‌ها به چهار دسته عمده زیر تقسیم می‌شوند:

پی منفرد

پی باسکولی

فونداسیون‌ نواری

پی گسترده

پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه بیشتر در مورد هر کدام از آن‌ها روی نام آبی آن کلیک کنید. 

مراحل اجرای فونداسیون برای پی‌های سطحی به طور کلی مشترک است که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم. اما ابتدا توصیه می‌کنیم که فیلم زیر را مشاهده کنید تا با توضیحات مربوط به اجرای آن به صورت کارگاهی آشنا شوید.

مراحل اجرای فونداسیون

به طور کلی برای اجرای فونداسیون یک سازه باید پنج مرحله جانمایی، اجرای بتن مگر، آرماتور بندی، قالب بندی و بتن ریزی را اجرا کنیم که در ادامه به توضیحات بیشتر در مورد هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

جانمایی فونداسیون

اولین مرحله پس از گودبرداری این است که اقدام به جانمایی فونداسیون کنیم. 

پس از انطباق جهت شمال نقشه با شمال جغرافیایی محل پروژه، یکی از محورهای طولی یا عرضی که موقعیت آن روی نقشه مشخص شده با حداقل دو میخ در ابتدا و انتها روی زمین اجرا می‌شود. (به این امتداد، محور مبنا می‌گویند.)

اکنون سایر محورهای طولی و عرضی از روی محور مبنا مشخص می‌شود. جهت کنترل عمود بودن محورها نیز می‌توان از قضیه فیثاغورث (که به آن مثلث طلایی ۳،۴،۵ نیز گفته می‌شود) استفاده کرد.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که هنگام پیاده کردن نقشه روی زمین، جهت جلوگیری از جمع شدن خطاها، باید اندازه‌ها همیشه از یک نقطه مبدا محاسبه شده و روی زمین منتقل شود.

همچنین به این نکته توجه داشته باشید که در زمین‌های شیب‌دار نیز باید طول افقی اضلاع، ملاک عمل قرار گرفته شود.

پس از مشخص شدن حدود پلان، آکس‌ها با استفاده از ریسمان‌کشی و گچ‌ریزی روی زمین تعیین می‌شوند.

این عملیات در پروژه‌های بزرگ با دوربین نقشه‌برداری انجام می‌شود ولی برای کارهای کوچک با ریسمان کار، متر، گونیا و تراز قابل اجرا است.

پس از اطمینان از جانمایی دقیق فونداسیون، رگلاژ دستی کف و ر