مراحل ساخت ساختمان از مجوز تا پایان کار + چک لیست و چارت

ممکن است بسیاری از افراد با مراحل ساخت ساختمان آشنا باشند اما چیزی که یک مهندس را حرفه‌ای و متخصص می‌کند، دانستن نکات اصولی و به روز است. آکادمی عمران جهت اعتلای دانش فنی مهندسین، در این مقاله به آموزش رایگان و خلاصه مراحل ساخت ساختمان همراه با آرشیو کامل فیلم های آموزشی مهندسی پرداخته است. تا انتهای این مقاله با ما در آکادمی عمران همراه باشید تا با مراحل ساخت و ساز ساختمان مثل مراحل ساخت ساختمان اسکلت فلزی، مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی و مراحل گام به گام نظارت ساختمان به طور کامل و اصولی آشنا شوید.

چارت مراحل ساخت ساختمان

اگر شما هم جزء افرادی هستید که به دنبال ساخت خانه قدیمی خود به شکل مشارکت در ساخت بوده یا قصد ورود به بازار مسکن و ساخت و ساز را دارید، دست از مطالعه این مقاله نکشید و تا انتها همراه ما باشید. قول می‌دهیم با دستی پر از آکادمی عمران خارج شوید.

در ابتدا باید بگوییم اگر می‌خواهید با صفر تا صد مشارکت در ساخت بیشتر آشنا شوید حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

اما قبل از آن که با مراحل ساخت ساختمان آشنا شویم بهتر است که به طوری کلی بدانیم چارت مراحل ساخت ساختمان چیست ؟

چارت مراحل ساخت ساختمان در واقع یک شمای کلی از مراحلی است که باید برای ساخت یک ساختمان، آن‌ها را انجام دهید. در عکس زیر می‌توانید یک نمونه چارت مراحل ساخت ساختمان را مشاهده کنید.

گرفتن پروانه و مجوز تخریب ساختمان و نوسازی

در گام اول مراحل ساخت ساختمان، باید با پیچ و خم مسیر گرفتن پروانه تخریب و نوسازی آشنا شویم که در ادامه به طور مفصل آن را شرح خواهیم داد.

اولین نکته‌ای که در شروع این مسیر باید بگوییم این است که اگر از طریق مشارکت در ساخت اقدام به ساخت ساختمان کرده‌اید، معمولا جوازها و تائیدیه‌های لازم توسط سازنده گرفته می‌شود و مالک مسئولیتی ندارد.

در شهرهای بزرگ، مالک یا مالکین باید همراه با مدارک مورد نیاز به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه کرده و برای کسب این جوازها، به سازنده، وکالت دهند.

اما ممکن است در شهرهای کوچک نیازی به مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک نباشد و می‌توان این مدارک را مستقیما در اختیار شهرداری قرار داد.

مدارک مورد نیاز برای گرفتن مجوز تخریب ساختمان

• اصل و کپی سند ملک
• بنچاق (سند رسمی دفترخانه)
• قبض آب، برق و گاز (شاید قبض تلفن هم نیاز باشد)
• اگر ملک اوقافی باشد، نامه اوقاف نیز نیاز است.
• همراه داشتن پایان کار یا مجوز تخریب و نوسازی در صورت وجود
• عوارض نوسازی شهرداری برای سال جاری و سال‌های گذشته را پرداخت کرده و فیش آن، ضمیمه پرونده شود.
• کارت ملی مالک یا مالکین و سازنده
• اصل وکالت نامه مالک یا مالکین به سازنده

در مرحله بعد، دفتر خدمات الکترونیک یک کارشناس جهت تعیین حدود اربعه، ابعاد زمین و دستور نقشه، به محل پروژه می‌فرستد که نمونه این دستور نقشه را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.

دستور نقشه حاوی اطلاعات زیر است:

• ابعاد زمین اصلاح شده
• نوع کاربری
• تعداد طبقات مجاز
• سطح اشغال هر طبقه و غیره

پس از دریافت دستور نقشه، باید آن را به یک دفتر فنی و مهندسی تحویل داد تا نقشه معماری (نقشه فاز یک) طراحی شود.

سپس نقشه فاز یک تهیه شده را به معاونت شهرسازی ارجاع داده و تاییدیه لازم را می‌گیرید تا عوارض تراکم تعیین شده طبق آن پرداخت شود.

بعد از این که عوارض را پرداخت کردید وارد مرحله پیش نویس می‌شوید که برای ساختمان‌های مختلف، متفاوت است.

وقتی مدارک لازم در مرحله پیش نویس را گرفتید، آن‌ها را تحویل دفتر خدمات الکترونیک می‌دهید تا مهندس ناظر مشخص شده و با عقد قرارداد، پروانه تخریب و نوسازی صادر شود.

آموزش اجرای ساختمان شامل ریزه‌کاری‌های بسیاری است که در یک مقاله نمی‌گنجد. به همین دلیل نکات و قسمت‌هایی که نیاز به توضیح بیشتر دارند را با رنگ آبی مشخص کردیم. برای مطالعه بیشتر در مورد هر کدام روی نام آبی آن کلیک کنید.

اقدامات قبل از تخریب ساختمان

اکثر عملیات‌های ساخت و ساز با تخریب شروع می‌شود اما گاهی پیش می‌آید که در زمین مورد نظر، ساخت و سازی از قبل انجام نشده است. در این شرایط به تخریب نیازی نیست و ساخت و ساز با گودبرداری آغاز می‌شود.

پیش از شروع تخریب باید مواردی کنترل شده و اقداماتی انجام داد. این موارد عبارتند از:

• اقدام به محدودسازی یا قطع کردن آب، برق و گاز (این کار می‌تواند همزمان با شروع عملیات تخریب صورت پذیرد)
• تعیین محل جمع آوری و دفع نخاله‌ها (قرارداد پسماند)
• بیمه کردن کارگاه در قبال حوادث احتمالی
• محصور کردن محوطه اطراف کارگاه
• محافظت از پیاده‌رو‌ها و معابر عمومی مجاور ساختمان در دست تخریب (سرپوش حفاظتی)

• تعبیه پاخور حفاظتی در پرتگاه‌ها
• نصب تابلوی مشخصات ساختمان
• ایمن سازی و نصب علائم هشدار
• بررسی شرایط پایداری ساختمان‌های مجاور و به کارگیری تمهیدات ویژه جهت پایدارسازی ملک مجاور به خصوص در صورت وجود دیوار مشترک با ملک مجاور
• تعیین روش تخریب و تهیه وسایل و تجهیزات لازم متناسب با نوع محل و ساختمان
• بررسی دسترسی ماشین آلات به کارگاه

تخریب ساختمان

پیش از خواندن ادامه مقاله مراحل ساخت ساختمان، ابتدا فیلم زیر را که تنها بخش کوتاهی از آرشیو کامل فیلم های آموزشی مهندسی آکادمی عمران هست، مشاهده کنید تا با نحوه تخریب یک ساختمان بیشتر آشنا شوید. این فیلم بخشی از آموزش تخریب، گودبردای و پایدارسازی گود است.

هدف از تخریب به طور کلی حذف، نوسازی، تعمیر یا بازسازی سازه است که با استفاده از لوازم و تجهیزات گوناگونی انجام می‌شود.

تخریب به طور عام به معنای خراب کردن است ولی از نظر فنی و مهندسی به معنای جدا کردن مرحله‌ای المان‌های مختلف یک سازه است.

دلیل این امر پایان عمر مفید سازه و بروز خطرات مختلفی مانند ایمن نبودن ساختمان جهت زندگی است. همچنین در طی انجام عملیات تخریب، سعی می‌شود که مواد قابل استفاده از ضایعات، جدا و دوباره به کار گرفته شود.

مراحل تخریب ساختمان

به طور کلی مراحل تخریب به شرح زیر است:

• باز نمودن شیرآلات، تجهیزات برقی و مکانیکی نظیر آب گرمکن و غیره
• جداسازی شیشه‌ها از درها و پنجره‌ها
• جداسازی بازشوها نظیر درهای چوبی و آهنی بازشو و پنجره‌ها از دیوارها
• برچیدن عایق رطوبتی بام و مصالح شیب بندی و رسیدن به پوشش سقف
• باید تمام سازه‌های طره‌ای و پیش آمده، شامل تراس‌ها و بالکن‌ها و اجزای متصل به دیوارهای پیرامونی ساختمان را پیش از تخریب سازه اصلی ساختمان و اجزای سازه‌ای داخل طبقات، تخریب کرد.
• تخریب دال‌های کف‌ باید از وسط دهانه شروع شده، و به سمت تیرهای تکیه‌گاه ادامه یابد. تیرهای کف را باید به ترتیب زیر تخریب کرد:

1. تیرهای طره‌ای
2. تیرهای فرعی و تیرچه‌ها
3. تیرهای اصلی

• در صورتی که بر اثر از دست رفتن قیدهای تیرها، پایداری سازه‌ای آن‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و حتی دچار خطر ریزش شوند، باید پیش از برداشتن این قیود، با استفاده از سیستم‌های مهار‌کننده مناسب، نظیر شمع‌بندی، آن‌ها را تقویت کرد، به گونه‌ای که پس از برداشتن این قیود، این تیرها دچار ناپایداری سازه‌ای نشوند.
• پیش از تخریب ستون‌ها و دیوارهای باربر، باید تیرهای بالای آن‌ها را تخریب کرده و برداشت.
• پیش از تخریب دیوارهای باربر، باید دیوارهای غیرباربر واقع در بالای آن‌ها را تخریب کرد.
• در تمام مدت تخریب نباید هیچ راه خروجی را، پیش از آن که راه تایید شده دیگری جایگزین آن شود، تخریب کرد.

آموزش تخریب ساختمان به روش‌های مختلف

جهت تخریب ساختمان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. این روش‌ها عبارتند از:

1) تخریب دستی ساختمان

در این روش، ساختمان به صورت دستی تخریب شده و با استفاده از ماشین بارگیری، ضایعات خارج می‌شوند. سرعت این روش کم بوده ولی در صورتی که نکات ایمنی رعایت شود، امنیت بالاتری دارد.

نکته مهمی که باید در این روش رعایت شود، لزوم استفاده از کمربندهای ایمنی در پرتگاه‌ها و محل‌های مستعد سقوط است.

در صورتی که اکیپ تخریب از کمربندهای ایمنی، کلاه ایمنی و غیره استفاده نکنند، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به آن‌ها وارد شود.

عملیات تخریب ساختمان به روش دستی با استفاده از ابزارهایی مانند پتک، کلنگ یا چکش صورت گرفته که از سقف شروع و سپس به طرف دیوارها ادامه می‌دهیم.

تخریب به روش دستی از بالاترین قسمت ساختمان شروع شده و طبقه به طبقه تا پایین‌ترین قسمت ساختمان ادامه می‌یابد.

در تخریب به روش دستی به نکات زیر توجه کنید:

• باید در سقف‌های کلیه طبقات سوراخی به صورت هم‌ مرکز جهت انتقال نخاله‌ها به پایین ساختمان ایجاد شود. به این نکته توجه داشته باشید دور این سوراخ برای رفت و آمد افراد باید ایمن بوده و فضای کافی وجود داشته باشد.
• بیش از اندازه روی یک سقف نخاله دپو نکنید، چون احتمال ریزش سقف وجود خواهد داشت. در صورتی که نیاز به دپوی بیش از اندازه بود، زیر سقف جک‌هایی قرار دهید تا سقف فرو نریزد.
• آجرها، بلوک‌ها و تمام اجزایی که قابلیت استفاده مجدد در اجرا را دارند، دسته بندی شده و در یک قسمت چیده شوند.
• قبل از تخریب دیوارها این مسئله را چک کنید که دیوار با همسایه مشترک است یا خیر؟! یا به یکدیگر تکیه دارند یا خیر؟

تخریب دیوار مشترک متفاوت‌تر خواهد بود و ریزه‌کاری‌های بیشتری دارد که در مقاله ” تخریب ساختمان “ به این موارد می‌پردازیم. پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مقاله را اصلا از دست ندهید.

• ترتیب تخریب باید بر اساس باربرداری باشد. به همین دلیل ابتدا باید دال‌ها برداشته شده، سپس تیرهای فرعی، تیرهای اصلی و در نهایت ستون‌ها تخریب شوند.
• در صورتی که یک دیوار باربر باشد، ابتدا باید تیرچه‌ها برداشته شده و سپس دیوار خراب شود.

• از لوازم متدوالی که در تخریب دستی استفاده می‌شود، می‌توان به پتک، چکش و تیشه، فرغون، بیل، کلنگ، قلم تخریب، دیلم، دستگاه فرز، دریل، چکش تخریب یا بتن کن، تخته الوار زیرپایی، بشکه، شلنگ آب، دستگاه هوا برش، داربست فلزی، طناب، قرقره، بالابر، چکش تخریب بادی و دستگاه کمپرسور اشاره کرد.

2) تخریب مکانیکی ساختمان

در روش مکانیکی جهت تخریب ساختمان‌های قدیمی و فرسوده عموما از ماشین‌ آلات استفاده می‌شود.

تخریب به روش مکانیکی شکل‌های مختلفی دارد که می‌توان به استفاده از بیل مکانیکی، گوی تخریب و خردکننده بازوبلند هیدرولیکی اشاره کرد.

در هنگام تخریب به روش مکانیکی به نکات زیر توجه کنید:

1) حرکت و قرارگیری این ماشین‌ آلات در مناطق زیر ممنوع است.

• فاصله 2 متری از لبه‌های ساختمان
• فاصله 1 متری از لبه بازشوها
• هرگونه عضو سازه‌ای طره‌ای

2) برای مشخص کردن محدوده مجاز حرکت و استقرار ماشین‌ها بر روی کف‌ها باید از علائم هشدار دهنده مثل انواع نوارها، ایجاد نوارهای مشخص کننده بر روی کف‌ها از طریق رنگ کردن کف‌ها یا سایر وسایل مناسب استفاده کرد.

• استفاده از بیل مکانیکی در روش تخریب مکانیکی

یکی از روش‌های رایج برای تخریب ساختمان استفاده از بیل مکانیکی است.

این روش سرعت بالاتر، هزینه بیشتر، لرزش بیشتر و ایمنی کمتر را در بر دارد و در ساختمان‌های معمولی، بیل مکانیکی معمولا در انتهای مراحل تخریب وارد می‌شود.

به انتهای بازوی این بیل‌ها قیچی، پیکور یا سنگ شکن وصل است. در این حالت نیز تخریب سازه از بالا به پایین انجام می‌شود.

• استفاده از گوی تخریب در روش تخریب مکانیکی

در این روش از توپی فولادی که به صورت رفت و برگشتی به سازه برخورد می‌کند، استفاده می‌شود.

گوی تخریب از خارج ساختمان عمل می‌کند. این روش برای ساختمان‌های مخروبه، سیلوها و سایر تاسیسات صنعتی مناسب است.

با این حال انجام عملیات، نیازمند فضای آزاد بسیار زیاد در اطراف دستگاه است.

این روش نیازمند اپراتوری با مهارت بالا است که به طور کلی در ساخت و ساز شهری کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3) تخریب ساختمان با استفاده از مواد منفجره

ساختمان در اثر نیروی جاذبه زمین روی خود فرو می‌ریزد و مواد منفجره تنها جرقه‌ای برای شروع این فروریزی در نقطه‌ای مناسب از ساختمان است.

مواد منفجره را در پی و ستون‌های ساختمان قرار می‌دهند و سپس آن‌ها را منفجر می‌کنند؛ با ویران کردن پی ساختمان، سازه به آسانی فرو می‌ریزد. در صورت استفاده از این روش، ساختمان به یکی از دو حالت زیر سقوط می‌کند:

1. سقوط مانند درخت
2. سقوط در جای خود

به این نکته توجه داشته باشید که عملیات تخریب با استفاده از مواد منفجره کاملا برنامه ریزی شده، مهندسی شده و دارای محاسبات پیچیده و دقیقی است تا ساختمان دقیقاً در همان محل در نظر گرفته شده فرو بریزد و باعث ایجاد خسارت به ساختمان‌های مجاور نشود.

گودبرداری ساختمان

در مراحل ساخت ساختمان، پس از تخریب نوبت به خاکبرداری و گودبرداری می‌رسد. اما همانطور که می‌دانید پیش از آن باید آزمایشات مکانیک خاک انجام شود.

نتایج حاصل از آزمایشگاه، مشخصات خاک محل و سطح آب‌های زیرزمینی به ویژه وجود و عمق خاک‌های مسئله‌داری نظیر خاک‌های دستی را تعیین می‌کند.

همچنین طبق این آزمایش، توصیه‌های فنی در مورد نوع پی، مقاومت مجاز خاک‌ زیر پی، نشست‌های مورد انتظار و پارامترهای طراحی دیوارهای حائل نیز مشخص می‌شود.

خاکبرداری در انواع عملیات عمرانی اجرا می‌شود. برای مثال در زمینه راهسازی به معنای برداشتن ناهمواری‌ها تا سطح مبنا بوده اما در ساختمان سازی به معنای برداشتن ناهمواری‌های خاک تا پی ساختمان همسایه است.

به هر گونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایین‌تر از سطح طبیعی زمین یا در تراز پایین‌تر از زیر پی ساختمان مجاور، گودبرداری گفته می‌شود.

در زمان گودبرداری باید یکی از روش‌های پایدار سازی گود را استفاده کرد. گودبرداری جزء عملیات‌های خاکی خطرناک است که هر ساله به دلیل عدم رعایت مسائل فنی و ایمنی، موجب بروز حوادث ناخوشایندی می‌شود.

مراحل خاکبرداری و گودبرداری ساختمان

اصول گودبرداری و پی کنی برای شروع اجرای فونداسیون شامل موارد زیر است:

• بررسی وجود چاه‌ها، قنات و غیره
• بررسی ساختمان‌های مجاور و میزان استحکام آن‌ها
• برداشت ترازهای طبیعی زمین با روش‌های مناسب نقشه برداری
• پایین آوردن سطح آب در گودبرداری‌هایی که زیر سطح آب است
• مشخص شدن حجم عملیات خاکی محاسبه شده و تعداد کامیون مورد نیاز
• طراحی نقشه تسطیح با توجه به تراز زمین‌های مجاور و شیب‌های لازم برای زهکشی، تراز و عمق پی‌ها
• اجرای گودبرداری و پایدار سازی دیواره گودها
• برداشت خاک نباتی برداشته شده و تثبیت خاک زیر فونداسیون (دقت داشته باشید که احداث سازه‌های سنگین روی خاکریز متشکل از خاک رس و لای یا ماسه ریزدانه مجاز نیست.)
• اجرای خاکریزی مهندسی در لایه‌های کم ضخامت و با مشخصات مد نظر طراح در شرایطی که تسطیح اراضی با خاکریزی همراه است.

انواع روش‌های پایدارسازی گود

حالا که با مفهوم گودبرداری و خاک برداری آشنا شدیم، به معرفی انواع روش‌های پایدارسازی گود می‌پردازیم. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارند که با توجه به شرایط پروژه انتخاب می‌شوند. این روش‌ها عبارتند از:

1) گودبرداری با شیب مایل

در صورتی که فضاهای کناری محوطه باز باشد می‌توان با شیب‌دار کردن دیواره‌های گود یا اجرای پلکانی، گودبرداری را انجام داد. این روش برای گودهایی با عمق کم تا متوسط مناسب است.

به این نکته توجه داشته باشید که اگر ساختمان یا تاسیسات خاصی در اطراف محوطه گود وجود داشته باشند، این روش کارایی ندارد.

2) سازه نگهبان خرپایی

یکی از متداول‌ترین روش‌های اجرای سازه نگهبان و پایدارسازی دیواره گود در مناطق شهری سازه نگهبان خرپایی است. اجرای این روش ساده بوده و نیازی به تجهیزات و تخصص بالا ندارد.

همچنین این روش انعطاف زیادی برای اجرا در شرایط مختلف دارد. یکی از معایب این روش جاگیر بودن آن در گود است.

3) نیلینگ

برای این که با مفهوم نیلینگ با زبانی ساده آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم ابتدا فیلم زیر که قسمتی از آموزش تخریب و گودبرداری است را مشاهده کنید تا در قالب فیلم آموزشی نکات اجرایی ساختمان با این مفهوم آشنا شوید.

آموزش تخریب و گودبرداری، گام اول پکیج صفر تا صد اجرای ساختمان آکادمی عمران است. توصیه می‌کنیم اصلا مشاهده آن را از دست ندهید.

همانطور که در فیلم بالا گفتیم، عملیات میخ گذاری خاک یکی از روش‌های ابداعی جهت پایدارسازی ترانشه‌ها و تامین تکیه‌گاه افقی دیواره‌های خاکبرداری شده جهت جلوگیری از لغزش خاک است.

نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که نیروی کششی در میخ‌ها زمانی فعال می‌گردد که مقداری جابه‌جایی در سیستم ایجاد شود.

این موضوع ممکن است در ساختمان‌های مجاور با کاربری حساس موجب مشکل شود. بنابراین در انتخاب نوع سیستم نگهدارنده باید مقدار مجاز جابه‌جایی سازه‌های مجاور مدنظر قرار گرفته شود.

4) انکراژ

استفاده از روش انکراژ و به کار بردن میل مهارها باعث می‌شود جابجایی‌های کمتری در خاک دیواره‌های گود و سازه‌های مجاور گود ایجاد گردد.

استفاده از میل مهار یک روش متداول به عنوان المان نگهدارنده برای دیوارهای حائل و رویه‌های بتن پاشی شده است. با نصب میل مهار امکان انتقال بار کششی به لایه‌های خاک یا سنگ میسر می‌گردد.

ماهیت سیستم میخ گذاری (نیلینگ) باعث جابه‌جایی و تغییر شکل‌های جانبی در خاک برای نگهداری از آن می‌شود. این در حالی است که بعضی از مواقع حتی تغییر شکل‌های کوچک جانبی نیز برای ساختمان یا تاسیسات مجاور گود خطرناک است.

بنابراین استفاده از سیستم‌هایی که بالقوه فعال بوده (همانند سیستم میل مهار) می‌تواند این معضل را برطرف نماید.

5) مهار متقابل

مهار متقابل یا همان استرات معمولا برای نگهداری و حفاظت جداره‌های حاصل از گودبرداری در گودهایی با عرض کم در محیط‌های شهری استفاده می‌شود.

روش عملکرد مهاربندی جداره‌ها به این شکل است که توسط پشت بندهای افقی و قیدهای فشاری انجام می‌شود و شباهت زیادی به روش خرپایی دارد و در مواردی به صورت ترکیبی با هم به کار گرفته می‌شوند.

6) اجرای شمع

شمع یا پی عمیق، بار سازه فوقانی را توسط اصطکاک جدار پی و مقاومت نوک پی به زمین منتقل می‌کند. شمع‌ها زمانی که ظرفیت باربری زمین کم باشد یا بار سازه زیاد باشد، استفاده می‌شوند.

سیستم گودبرداری با شمع معمولا در مکان‌هایی استفاده می شود که:

• سازه مجاور گود به تغییر مکان خیلی حساس باشد یا انسجام کافی از نظر سازه‌ای نداشته باشد.
• در آینده احتمال گودبرداری در مجاورت سازه در دست احداث وجود داشته باشد.
• سازه نگهبان به صورت دائمی لازم باشد مانند گودبرداری جهت اجرای تقاطع‌های غیرهمسطح
• سطح آب زیرزمینی به گونه‌ای بالا باشد که کنترل ورود آب به داخل گود با روش‌های دیگر میسر نبوده یا مشکل باشد.

برای آشنایی بیشتر با مبحث شمع کوبی حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

7) سپرکوبی (شیت پایل)

سپرها در واقع المان‌های صفحه‌ای طویلی از جنس چوب، بتن مسلح یا فلز هستند که با ضربه زدن یا ارتعاش به صورت قفل و بست با یکدیگر در زمین نصب شده و جزء دیوارهای جداکننده محسوب می‌شوند.

البته امروزه در عمل بیشتر از سپرهای فلزی با مقاطعی شامل مقطع U، مقطع Z و مقطع خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دقت داشته باشید که در گودهای با عرض کم، صفحه سپرها را با دستک‌های فشاری افقی، عمود بر دیواره دو طرف گود مهار می‌کنند. این در حالی است که برای مهار گودهایی با عرض زیاد، از اعضای نگهدارنده مایل برای مهار پشت بندهای افقی استفاده می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با مفهوم و مراحل اجرای سپرکوبی یا پایل حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

8) دیوار دیافراگمی

در دهه 1950 میلادی برای اولین بار در ایتالیا، دیوار دیافراگمی به کار گرفته شد و از آن پس، از این روش به طور گسترده در نقاط مختلف دنیا استفاده شده است.

این روش عمدتا به منظور ایجاد پرده آب‌بند در عملیات سدسازی استفاده می‌شود.

اما کم و بیش در پایدارسازی دیواره گود نیز کارایی داشته و امروزه مخصوصا در ساخت ایستگاه‌های زیرزمینی مترو بیش از پیش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با استفاده از این روش می‌توان قبل از انجام عملیات گودبرداری، دیواره نگهبان خاک را اجرا کرد. این روش به ویژه در مواردی که کارهای ساختمانی در زیر تراز سطح آب‌های زیرزمینی انجام می‌شود، کارایی بسیاری دارد.

9) جزیره‌ای

گودبرداری به روش جزیره‌ای تکنیک ویژه‌ای است که در آن پایدارسازی دیواره گود به روش مهار متقابل و کمک گرفتن از بخش مرکزی ساختمان در دست اجرا انجام می‌شود.

در این روش ابتدا المان‌های نگهدارنده قائم مثل روش مهارمتقابل در پیرامون گود با فواصل مناسب نصب می‌گردد. سپس گودبرداری قسمت مرکزی محل پروژه با نگه داشتن خاک کناره دیواره نگهدارنده به صورت شیبدار یا پلکانی تا کف گود انجام می‌شود.

پس از آن اقدام به ساخت سازه اصلی در قسمت مرکزی می‌گردد.

در ادامه بعد از آن که سازه اصلی در هسته مرکزی به اندازه کافی در طبقات بالاتر از گود، از پایین به بالا اجرا شد، خاکبرداری قسمت‌های باقی مانده گود در کناره‌ها و نصب قیدهای فشاری بین دیواره نگهدارنده و سازه اصلی از بالا به پایین همانند اجرای سیستم مهار متقابل شروع می‌شود.

10) تاپ دان (از بالا به پایین)

در این روش ساخت سازه زیرزمینی از بالا به پایین صورت می‌پذیرد و برعکس روش‌های متداول ساخت پی‌ها است.

در مرحله اول ستون‌های سازه شامل طول طبقات منفی و طول مهاری برای تحمل بار وارد مشابه المان‌های قائم در روش سازه نگهبان خرپایی اجرا شده و شروع به گودبرداری می‌کنند.

با برداشتن گود به اندازه یک طبقه منفی، نوبت به اجرای دیوارهای حائل برای مهار فشار خاک و سپس اجرای سقف می‌شود.

دال کف، سازه‌ای دائمی است که جایگزین قیدهای فشاری در روش حفاری مهاربندی شده می‌گردد تا در برابر فشار خاک پشت دیوارهای نگهدارنده مقاومت کنند. این مراحل تا رسیدن به تراز پی ادامه پیدا می‌کند.

در این روش ساخت سازه زیرزمینی با اتمام فرایند گودبرداری تکمیل می‌شود.

در مواردی که روش تاپ دان به صورت چاهک‌های دستی استفاده می‌شود، خاک زمین مورد نظر باید دارای چسبندگی نسبی باشد تا جداره چاهک پایدار باقی بماند اما در صورتی که از تجهیزات مناسب (گراب یا هیدروفرز) استفاده می‌گردد این محدودیت از بین می‌رود.

البته در ساخت و ساز شهری امکان استفاده از این تجهیزات وجود ندارد.

بهترین روش پایدارسازی گود

حالا که با روش‌های پایدارسازی گود آشنا شدیم باید بگوییم هیچ یک از روش‌های گفته شده بر سایر روش‌ها ارجحیت ندارد بلکه انتخاب نوع هر یک از آن‌ها بسته به عوامل زیر است:

1. عمق گود

به طور معمول روش پایدارسازی مناسب با توجه به عمق گود در زمین‌های شهری به شکل زیر انتخاب می‌شود:

عمق تا 7 متر: سازه نگهبان خرپایی، نیلینگ

عمق 7 تا 15 متر: نیلینگ، شمع، انکراژ، مهار متقابل

عمق 15 تا 25 متر: انکراژ، مهارمتقابل، دیوار دیافراگمی

عمق بالای 25 متر: انکراژ، دیوار دیافراگمی

2. سربار گود

سربار گود شامل موارد زیر است:

• بارهای زنده و مرده ساختمان‌های مجاور
• توقف یا تردد وسایل نقلیه در معابر مجاور
• مصالح و تجهیزات قرار داده شده در زمین‌های مجاور
• بخش شیب‌دار زمین‌های مجاور

3. مشخصات خاک و دیواره گود

4. مشخصات مجاورت‌های اطراف دیواره‌های گود

5. شیب زمین، قوانین و ضوابط اداری و فنی

6. ماشین آلات و نیروی انسانی موجود، رایج بودن روش پایدارسازی و شرایط اقتصادی

در مقاله ” گودبرداری ساختمان “ به طور کامل در مورد گودبرداری و اصول آن صحبت می‌کنیم. توصیه می‌کنیم مطالعه آن را اصلا از دست ندهید.

اجرای فونداسیون

در ادامه مقاله مراحل گام به گام نظارت ساختمان به شرح نکات و آموزش اجرای انواع پی می‌پردازیم.

همانطور که می‌دانید فونداسیون وظیفه اصلی انتقال بار سازه به زمین را دارد.

انواع مختلفی از فونداسیون‌ها با توجه به نوع مصالح مصرفی و نحوه انتقال نیرو به زمین وجود دارند. همانطور که می‌دانید انتخاب نوع فونداسیون با توجه به شرایط زمین و بارهای اعمالی سازه انجام می‌گیرد و به طور کلی به دو نوع پی‌ سطحی و پی عمیق تقسیم می‌شوند.

پی‌‌های سطحی بر حسب ابعاد و همچنین تعداد ستون‌‌های قرار گرفته بر روی آن‌ها به چهار دسته عمده زیر تقسیم می‌شوند:

1. پی منفرد
2. پی باسکولی
3. فونداسیون‌ نواری
4. پی گسترده

پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه بیشتر در مورد هر کدام از آن‌ها روی نام آبی آن کلیک کنید.

مراحل اجرای فونداسیون برای پی‌های سطحی به طور کلی مشترک است که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم. اما ابتدا توصیه می‌کنیم که فیلم زیر را که بخشی از فیلم آموزشی نکات اجرایی ساختمان آکادمی عمران هست، مشاهده کنید تا با توضیحات مربوط به اجرای آن به صورت کارگاهی آشنا شوید.

مراحل اجرای فونداسیون

به طور کلی برای اجرای فونداسیون یک سازه باید پنج مرحله جانمایی، اجرای بتن مگر، آرماتور بندی، قالب بندی و بتن ریزی را اجرا کنیم که در ادامه به توضیحات بیشتر در مورد هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. جانمایی فونداسیون

اولین مرحله پس از گودبرداری این است که اقدام به جانمایی فونداسیون کنیم.

پس از انطباق جهت شمال نقشه با شمال جغرافیایی محل پروژه، یکی از محورهای طولی یا عرضی که موقعیت آن روی نقشه مشخص شده با حداقل دو میخ در ابتدا و انتها روی زمین اجرا می‌شود. (به این امتداد، محور مبنا می‌گویند.)

اکنون سایر محورهای طولی و عرضی از روی محور مبنا مشخص می‌شود. جهت کنترل عمود بودن محورها نیز می‌توان از قضیه فیثاغورث (که به آن مثلث طلایی ۳،۴،۵ نیز گفته می‌شود) استفاده کرد.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که هنگام پیاده کردن نقشه روی زمین، جهت جلوگیری از جمع شدن خطاها، باید اندازه‌ها همیشه از یک نقطه مبدا محاسبه شده و روی زمین منتقل شود.

همچنین به این نکته توجه داشته باشید که در زمین‌های شیب‌دار نیز باید طول افقی اضلاع، ملاک عمل قرار گرفته شود.

پس از مشخص شدن حدود پلان، آکس‌ها با استفاده از ریسمان‌کشی و گچ‌ریزی روی زمین تعیین می‌شوند.

این عملیات در پروژه‌های بزرگ با دوربین نقشه‌برداری انجام می‌شود ولی برای کارهای کوچک با ریسمان کار، متر، گونیا و تراز قابل اجرا است.

پس از اطمینان از جانمایی دقیق فونداسیون، رگلاژ دستی کف و رسیدن به کد ارتفاعی مندرج در نقشه، کف گود باید کروم بندی شود.

2. اجرای بتن مگر

ابتدا پیشنهاد می‌کنیم فیلم زیر را که بخش کوتاهی از فیلم آموزشی نکات اجرایی ساختمان کادمی عمران هست، مشاهده کرده و با کلیات مفهوم بتن مگر به زبانی ساده همراه با فیلم کارگاهی آشنا شوید.

همانطور که در فیلم بالا گفتیم، پس از کروم بندی نوبت به اجرای بتن مگر می‌رسد. بتن مگر، بتنی با عیار سیمان 100 تا 150 کیلوگرم در هر مترمکعب بتن است که با ضخامت 10 سانتی‌متر اجرا می‌شود.

بتن مگر به دلیل جلوگیری از جذب شیره بتن فونداسیون توسط زمین، اجرا شده و نقش سازه‌ای ندارد. همچنین این بتن سطحی صاف و عاری از گرد و خاک برای اجرای آرماتوربندی فونداسیون آماده می‌کند.

برای مطالعه بیشتر در مورد بتن مگر و دیتیل اجرایی آن روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

3. آرماتوربندی فونداسیون

پیش از خواندن ادامه مطالب پیشنهاد می‌کنیم ابتدا فیلم زیر را مشاهده کرده تا با زبانی ساده همراه با فیلم کارگاهی به ریزه کاری‌های این مبحث مسلط شوید.

همانطور که در فیلم بالا مشاهده کردید باید به این نکته توجه داشته باشید که اگر قالب بندی فونداسیون، فلزی باشد، آرماتوربندی قبل از قالب بندی انجام می‌شود. اما اگر قالب بندی با مصالح بنایی مثل آجر باشد، آرماتوربندی پس از قالب بندی اجرا می‌گردد.

آرماتوربندی فونداسیون از سه مرحله تشکیل شده است:

1. اجرای مش تحتانی
2. اجرای آرماتور خرک
3. اجرای مش فوقانی

اگر برایتان سوال پیش آمده که خرک چیست حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

در آرماتوربندی فونداسیون به این نکات توجه داشته باشید:

• بین مش تحتانی و بتن مگر باید به وسیله اسپیسرهای بتنی یا پلاستیکی فاصله ایجاد شود.
• آرماتور خرک باید روی مش تحتانی قرار گیرد. در صورتی که آرماتور خرک روی بتن مگر اجرا شود، رطوبت از طریق خرک به آرماتورهای اصلی انتقال داده شده که باعث زنگ زدن آن‌ها و ایجاد ترک در بتن می‌شود.
• هم زمان با اجرای شبکه فونداسیون، اجرای آرماتورهای انتظار ستون و دیوار برشی در اسکلت‌های بتنی و جاگذاری بولت‌ها و صفحه‌ستون‌ها در اسکلت‌های فلزی انجام می‌شود.
• در اسکلت‌های بتنی دقت کنید که خاموت‌های ستون در ضخامت فونداسیون نیز اجرا شوند.
• طبق مبحث نهم ویرایش 92، جهت خم آرماتور انتظار ستون در فونداسیون باید به سمت بیرون باشد یا اصطلاحا خورشیدی اجرا شود. اما آیین نامه ACI پس از انجام آزمایشات به این نتیجه رسید که این خم در صورتی که رو به داخل باشد، عملکرد بهتری دارد.

به همین دلیل مبحث نهم ویرایش 99 اصلاح شد و خم میلگرد انتظار فونداسیون را به سمت داخل ملزم دانست.

در مقاله آرماتور بندی فونداسیون به طور کامل در مورد دیتیل اجرایی و ریز به ریز نکات این مبحث صحبت می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم مطالعه آن را اصلا از دست ندهید.

4. قالب بندی فونداسیون

پس از اتمام آرماتور بندی فونداسیون، نوبت به قالب بندی آن می‌رسد. ابعاد تمام شده باید مطابق با نقشه‌های فونداسیون انجام گیرد.

برای این امر، ابتدا خطوط آکس‌­بندی شده و حدود قالب فونداسیون روی زمین، خط کشی و میخ‌گذاری می‌شود.

در صورت استفاده از قالب آجری، باید از یک لایه ملات ماسه سیمان یا پلاستیک برای پوشش سطح داخلی قالب استفاده شود.

همچنین محل بازشوها (گلدانی‌ها) با خاک پر شده تا از ریزش دیوارهای آجری در اثر نیروی جانبی بتن جلوگیری شود. برای آشنایی بیشتر با قالب بندی فونداسیون حتما فیلم زیر را مشاهده کنید.

در مواردی که فونداسیون از دو طرف به ملک مجاور و دیواره خاکی گود محدود شده است و امکان قالب‌بندی وجود نداشته باشد، می‌توان دیواره‌ای که بتن با خاک تماس خواهد داشت را توسط نایلون بپوشانیم تا بتن با خاک تماس مستقیم نداشته باشد و آب بتن حفظ شود.

جهت قالب بندی فونداسیون از انواع قالب زیر استفاده می‌شود:

• قالب فلزی
• قالب آجری
• قالب چوبی
• قالب مدولار

5. بتن ریزی فونداسیون

قبل از آن که به توضیحات این بخش از اجرای فونداسیون بپردازیم توصیه می‌کنیم حتما فیلم زیر را مشاهده کنید.

همانطور که در فیلم بالا مشاهده کردید، پس از اتمام قالب بندی و اطمینان یافتن از اجرای درست آن، نوبت به بتن ریزی فونداسیون می‌رسد.

بتن ریزی فونداسیون توسط پمپ دکل یا پمپ زمینی از دورترین نقطه انجام شده و به مرور در سطح فونداسیون پخش می‌گردد.

پس از پمپ بتن و پخش کردن آن روی سطح مورد نظر، باید در شبکه‌های فونداسیونویبره زده شده تا به خوبی متراکم و یکنواخت شود.

دقت زیاد در این مرحله موجب آسان شدن اجرای مراحل بعدی سازه، افزایش سرعت، کیفیت و جلوگیری از دوباره کاری‌های احتمالی خواهد بود.

پس از تراکم بتن، نوبت به پرداخت سطح آن می‌رسد. پرداخت سطح بتن به دلیل هم تراز کردن و رفع ناهمواری‌ها انجام می‌شود.

دقت داشته باشید از آنجایی که حجم بتن فونداسیون بسیار زیاد بوده، ممکن است بتن ریزی آن در یک یا دو مرحله انجام شود و در قسمت‌هایی مجبور شویم این عملیات را قطع کنیم.

اگر مایل هستید با قطع بتن در فونداسیون بیشتر آشنا شوید حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن را بخوانید.

قطع بتن در فونداسیون به وسیله رابیتس انجام شده تا سطح مضرس شده آن یکپارچگی خوبی با مخلوط بتنی بعدی که ریخته می‌شود داشته باشد.

حتما به این نکته توجه داشته باشید که در هنگام بتن ریزی فونداسیون نباید فاصله بین مراحل بتن ریزی زیاد شود تا درز سرد به وجود نیاید.

6. عمل آوری بتن و قالب برداری 

پس از اتمام بتن ریزی برای رسیدن به مقاومت مورد نظر بتن، عمل آوری باید انجام شود. انواع روش‌های عمل آوری بتن عبارتند از:

• عمل آوری بتن با آب
• عمل آوری عایقی بتن
• عمل آوری بتن با بخار آب (کیورینگ بتن با بخار)

در مقاله ” عمل آوری بتن “ در مورد نحوه اجرای هر کدام از این روش‌ها صحبت می‌کنیم. پس مطالعه آن را اصلا از دست ندهید.

پس از خشک شدن بتن و رسیدن به مقاومت مورد نظر می‌توان اقدام به قالب‌ برداری کرد. به این نکته توجه داشته باشید که حین قالب‌ برداری به فونداسیون آسیبی وارد نشود.

این مدت برای دمای ۲۴ درجه و بیشتر حداقل ۹ ساعت و برای دمای صفر درجه حداقل ۳۰ ساعت است. بدیهی است که در صورت استفاده از قالب آجری، قالب دائمی بوده و در کار می‌ماند.

در انتهای این بخش باید بگوییم برای مطالعه بیشتر در مورد جزئیات اجرای فونداسیون و نکات اجرایی آن حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و به مقاله آن سر بزنید.

اسکلت فلزی یا بتنی؟

پس از اجرای فونداسیون نوبت به اجرای اسکلت سازه می‌رسد. جهت اجرای اسکلت ساختمان می‌توانیم بسته به شرایط و امکانات، اسکلت بتنی یا فولادی را اجرا کنیم. پیشنهاد می‌کنم برای انتخاب بهتر ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید.

هر کدام از این اسکلت‌ها مزایا و معایب خودش را دارد.

برای مثال اسکلت فولادی سرعت اجرای بالایی دارد ولی سرمایه اولیه بیشتری نیز می‌خواهد. اسکلت بتنی سرعت اجرای کمتری داشته ولی سرمایه به مرور وارد پروژه می‌شود.

در مقاله ” تفاوت اسکلت فلزی و بتنی “ به طور کامل در مورد ویژگی‌های مخصوص به خود در این دو نوع اسکلت ساختمان صحبت می‌کنیم تا بتوانید نوع سازه مناسب با شرایط خود را انتخاب کنید.

اجرای اسکلت بتنی

تا اینجای مقاله با مفاهیم بسیاری در صنعت ساخت و ساز با مشاهده آرشیو کامل فیلم های آموزشی مهندسی آکادمی عمران آشنا شدیم.

حالا بهتر است به سراغ آموزش اجرای اسکلت بتنی بپردازیم. همانطور که می‌دانید استفاده از بتن در ساخت اسکلت‌ها به اوایل قرن بیستم می‌رسد. تکنولوژی بتن مانند هر تکنولوژی دیگری روز به روز پیشرفته‌تر شده و باعث افزایش کاربری آن در انواع سازه‌ها اعم از ساختمان‌ها، پل‌ها، سدها شده است.

اسکلت بتنی مجموعه‌ای از فونداسیون، ستون، تیر، سقف و سیستم باربر جانبی است که این المان‌ها عموما از جنس بتن مسلح ساخته می‌شوند.

به طور معمول عمر مفید اسکلت بتنی بین 50 تا 60 سال است و در صورتی که المان‌های آن به خوبی طراحی و اجرا شوند، مقاومت بالایی در برابر نیروی زلزله و باد خواهد داشت.

برای آشنایی با مراحل اجرای اسکلت بتنی ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید سپس به مطالعه ادامه مقاله بپردازید. این فیلم تنها بخش کوتاهی از آموزش حرفه‌ای آموزش اجرای ساختمان آکادمی عمران هست.

در ادامه این بخش از مقاله به شرح خلاصه‌ای از مراحل اجرای اسکلت بتنی می‌پردازیم اما اگر مایل هستید به طور کاملا رایگان سیر تا پیاز این مراحل را بدانید حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی

قبل از آن که به شرح مراحل اجرای اسکلت بتنی بپردازیم باید به این نکته توجه داشته باشید که حتما نقشه‌ها به طور کامل بررسی و کنترل شده و از تطابق کامل نقشه‌های سازه، معماری و تاسیسات اطمینان حاصل شود.

برای مثال محل قرارگیری ستون‌ها، ارتفاع آویز تیرها، ابعاد ورودی پارکینگ، فاصله آکس ستون‌ها، کدهای ارتفاعی، محل داکت‌های تاسیسات و غیره از موارد شایع اختلاف بین نقشه‌ها است.

اما برویم به سراغ مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی :

1. آرماتوربندی ستون و دیوارهای برشی

اولین نکته در این بخش این است که توجه داشته باشید در صورتی که اسکلت سازه از نوع بتنی است، در زمان اجرای فونداسیون باید میلگرد انتظار ستون تعبیه شده باشد.

آرماتورهای انتظار ستون در زمان آرماتوربندی فونداسیون اجرا شده و در زمان بتن ریزی فونداسیون باید توسط یک نایلون پوشیده گردند تا بتن روی آرماتورها ریخته نشود.

همزمان با آرماتوربندی ستون، آرماتوربندی دیوارهای برشی نیز انجام می‌شود. جهت آرماتوربندی دیوار برشی مانند ستون‌ها باید از قبل آرماتورهای انتظار را در زمان آرماتوربندی فونداسیون، اجرا کرده باشیم.

در آرماتوربندی ستون‌ها، ابتدا میلگردهای طولی در اندازه مناسب برش داده می‌شوند. سپس آرماتورهای ستون به وسیله یکی از سه روش زیر به آرماتورهای انتظار وصله می‌گردند:

1. وصله پوششی یا اورلپ
2. کوپلینگ
3. فورجینگ

اگر مایل هستید با انواع وصله آرماتورها مثل کوپلینگ یا وصله اتکایی میلگرد آشنا شوید، حتما روی لینک‌های آبی رنگ کلیک کرده و مقاله مربوط به آن‌ را مطالعه کنید.

طول آرماتورهای مورد نیاز در ستون برابر است با مجموع سه مقدار زیر:

• ارتفاع ستون
• ضخامت سقف
• طول مهاری که از روی نقشه‌های سازه مشخص می‌شود.

در مرحله بعد تنگ‌ها برش خورده و خم داده می‌شوند. به عنوان یک توصیه کارگاهی، تنگ‌ها را ابتدا در آرماتورهای انتظار ستون قرار داده و بعد از اجرای آرماتورهای ستون، تنگ‌ها را در محل طراحی شده، قرار دهید.

تنگ‌ها در ستون نقش محصور کنندگی داشته و از عناصر مهم تامین شکل پذیری سازه هستند.

پس از آرماتوربندی ستون، رامکاها جهت همباد کردن ستون‌ها اجرا می‌شوند. رامکا دو میلگرد عمود بر هم هست که توسط سیم آرماتوربندی به آرماتورها بسته می‌شود.

نکته مهم در اجرای رامکا فلزی این است که نباید به آرماتورهای اصلی جوش داده شوند.

2. قالب بندی و بتن ریزی ستون

پس از آرماتوربندی نوبت به قالب بندی ستون می‌رسد. ستون‌ها به وسیله قالب‌های چوبی یا فلزی قالب بندی می‌شوند. امروزه به دلیل سرعت بالای قالب بندی فلزی بیشتر از این نوع استفاده می‌شود.

قالب‌های فلزی باید از قبل تمیز و روغن کاری شوند. روغن کاری قالب‌ها به وسیله گازوئیل یا روغن سوخته انجام می‌شود. سپس قالب‌ها به وسیله پین و گوه بسته شده و شاقول می‌شوند.

البته توصیه می‌شود برای روغن کاری قالب‌ها از مواد رهاساز قالب استفاده شود.

پس از تکمیل قالب بندی و کنترل آن، بتن ریزی ستون انجام می‌شود. بتن ریزی چون از ارتفاع انجام می‌شود باید طبق اصول و نکات خودش اجرا شود. بتن ریزی غیراصولی ستون باعث ایجاد جداشدگی اعضای بتن شده و در انتها بتن کرمو می‌شود.

پس از بتن ریزی، ستون‌ها باید مجدد شاقول شوند، زیرا ممکن است قالب‌ها در اثر فشار بتن ریزی کج شده باشند. پس از اتمام بتن ریزی و گیرش بتن، قالب‌ها باز شده و نوبت به اجرای زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف می‌رسد.

3. زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف

پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه این بخش از مقاله ابتدا فیلم زیر را که بخش کوتاهی از فیلم آموزشی نکات اجرایی ساختمان آکادمی عمران هست، مشاهده کنید تا به صورت کاملا کارگاهی با کلیات این بخش آشنا شوید. همچنین برای آشنایی با تمام انواع سقف بتنی روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

جهت زیرسازی سقف ابتدا لوله‌های داربست توسط سیم نجاری به آرماتورهای انتظار ستون بسته شده، سپس پایه‌های اطمینان با فواصل 1 تا 1.2 متری زیر لوله‌های داربست قرار گرفته و با سیم نجاری به هم بسته می‌شوند.

حداکثر فاصله بین پایه‌ها 3 متر است که این مقدار برای زیرسازی تیرچه‌های پیش تنیده است. فاصله بین پایه‌ها نباید از 3 متر تجاوز کند.

سپس تخته‌های چوبی روی لوله‌های داربست قرار می‌گیرند. این تخته‌ها توسط میخ‌های گالوانیزه 8 سانتی‌متری سوراخ شده و سیم نجاری از این سوراخ رد می‌شود و سپس به لوله داربست بسته می‌شود.

قالب‌های کناری تیر پس از آرماتوربندی تیر اجرا می‌شود. برای مطالعه بیشتر در مورد زیرسازی سقف و تیر به مقاله ” قالب بندی سقف “ سر بزنید.

5. آرماتوربندی تیر و سقف

در این مرحله آرماتورهای طولی تیر به میلگرد انتظار ستون به وسیله سیم آرماتوربندی بسته می‌شوند. به این نکته توجه داشته باشید که مانند اجرای ستون دسته خاموت‌ها باید از قبل در آرماتورهای طولی قرار بگیرند.

پس از بستن آرماتورهای طولی، خاموت‌ها در فواصل معین قرار داده می‌شوند.

دقت داشته باشید در صورتی که از سقف تیرچه بلوک برای سازه خود استفاده می‌کنید، باید پس از تکمیل آرماتوربندی تیر، تیرچه‌ها را در فواصل معینی قرار داده و بلوک‌‌ سقفی بین تیرچه‌ها بگذارید.

به این نکته توجه کنید که برای یکپارچه کردن عملکرد تیرچه‌ها و جلوگیری از ارتعاش سقف باید کلاف‌های میانی (تای بیم) اجرا شوند.

همچنین جهت اتصال مناسب تیر به تیرچه از آرماتور ادکا و برای مقاومت در برابر لنگرهای منفی تکیه‌گاه از میلگرد ممان منفی استفاده می‌شود.

در انتهای بخش آرماتور بندی سقف، میلگرد حرارتی برای مقابله با تنش‌های حرارتی در فواصل معین روی سقف اجرا می‌گردد. آرماتورهای حرارتی باید به وسیله اسپیسر‌های کفی از بلوک‌ها فاصله بگیرند تا عملکرد مناسبی داشته باشند و روی سطح بتن اثر کنند.

پیشنهاد می‌کنیم اگر می‌خواهید با نکات و ریزه کاری‌های سقف تیرچه بلوک آشنا شوید، آموزش حرفه‌ای اجرای سقف تیرچه و بلوک آکادمی عمران را به هیچ عنوان از دست ندهید. برای دریافت و مشاهده این آموزش روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

این آموزش رایگان است اما برای نمایش بهتر فیلم‌های آموزش، از بستر اسپات پلیر استفاده شده است که تنها با پرداخت هزینه لایسنس به میزان ۷۰ هزار تومان به این آموزش جامع دسترسی خواهید داشت.

درست است که در ایران به طور معمول برای اجرای سقف اسکلت بتنی از سقف تیرچه بلوک استفاده می‌شود، اما سقف‌های دیگری نیز قابلیت اجرا در این نوع اسکلت را دارند که با توجه به شرایط موجود یک مهندس طراح می‌تواند هر یک از آن‌ها را انتخاب کند. این سقف‌ها عبارتند از:

• سقف یوبوت
• سقف کوبیاکس
• سقف بابل دک
• اجرای سقف وافل
• سقف پیش تنیده

برای مطالعه بیشتر در مورد اجرای هر کدام از این سقف‌ها روی نام آبی آن کلیک کنید.

6. بتن ریزی سقف

ابتدا پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه مطالب این مبحث، فیلم زیر را مشاهده کنید تا با کلیات اجرای بتن ریزی سقف در یک کارگاه ساختمانی آشنا شوید.

همانطور که قبلا در بخش بتن ریزی فونداسیون هم گفته بودیم، بتن ریزی سقف نیز از دورترین نقطه شروع شده و به مرور در سطح سقف پخش می‌شود. ویبره کردن بتن نقش بسیار مهمی در جایگیری مناسب و کرمو نشدن بتن دارد.

پس از پخش بتن در سطح سقف، پرداخت سطح بتن برای هم تراز کردن مخلوط بتنی و ایجاد سطحی صاف انجام می‌شود.

به این نکته دقت داشته باشید که قبل از بتن ریزی سقف باید یک سری موارد کنترل شود، مانند محکم بودن جک‌ها، قالب بندی صحیح، اجرای صحیح کلاف میانی و غیره.

7. قالب برداری

قالب برداری باید طبق شرایط جوی و الزامات مبحث نهم مقررات ملی ساختمان باشد. در صورتی که قالب‌ها و پایه‌ها زودتر از زمان مناسب برداشته شوند، خسارات و ترک‌هایی در بتن به وجود می‌آید که موجب ضعف عملکرد آن می‌شود.

باز کردن قالب‌ها و برداشتن پایه‌های اطمینان باید طبق جدول زیر باشد.

در صورت کرمو شدن بتن پس از قالب برداری باید نسبت به ترمیم آن با گروت (ملات پرمقاومت) اقدام کرد.

پس از باز کردن قالب‌ها، عمل آوری بتن با پاشیدن آب، نصب گونی مرطوب یا استفاده از مواد شیمیایی تا حداقل ۳ روز ضروری است.

عمل آوری بتن برای رسیدن بتن به مقاومت مورد نظر انجام می‌شود. در فیلم زیر راجع به مورد عمل آوری بتن بیشتر صحبت می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم مشاهده آن را اصلا از دست ندهید.

عمده مطالبی که در دانشگاه آموزش داده می‌شود یا غیر مرتبط با عمران هستند یا بیشتر مباحث محاسباتی را دنبال می‌کنند.

اگرچه مباحث محاسباتی اساس دانش فنی در مهندسی عمران را شکل می‌دهند اما قبول کنید درصد کمی از افراد فارغ التحصیل وارد حوزه طراحی و محاسبات شده و عمدتا در بخش اجرا یا نظارت مشغول به کار می‌شوند.

اگر به دوران دانشگاهی خود فکر کنید، قطعا تایید می‌کنید که به آموزش اجرای ساختمان به صورت کاربردی خیلی کم پرداختند و آنچه که آموزش داده شد برای حضور در بازار کار رقابتی این روزها کافی نیست!

برای این که در اجرای ساختمان حرفه‌ای شوید باید از تجربه حرفه‌ای‌ها استفاده کنید.

ما در آکادمی عمران تلاش کردیم تمام تجربه خود را که در طی سال‌های متمادی کسب کرده‌ایم، در اختیار شما قرار دهیم.

با مشاهده آموزش مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی صفر تا صد نکات اجرای اسکلت‌های بتنی را همراه با فیلم‌های کارگاهی اصولی یاد می‌گیرید. این آموزش گام دوم از آموزش جامع و کامل مراحل ساخت ساختمان آکادمی عمران است.

اجرای اسکلت فلزی ساختمان

تا این جای مقاله آموزش مراحل ساخت ساختمان با استفاده از آرشیو کامل فیلم های آموزشی مهندسی آکادمی عمران با اجرای اسکلت بتنی آشنا شدیم. اما چقدر با اجرای اسکلت فلزی ساختمان آشنا هستید؟

به طور کلی برای اجرای اسکلت بتنی نیاز به حجم زیادی از بتن در مقاطع داریم. این در حالی است که در اسکلت فلزی با مقاطع کوچک‌تر و حجم بتن ریزی کمتر به همان مقاومت می‌رسیم.

پس با مقایسه وزن سازه فلزی و بتنی متوجه می‌شویم که وزن اسکلت فلزی کمتر است.

در صورتی که سرمایه اولیه زیاد و به مقدار کافی موجود باشد، اسکلت فلزی به دلیل سرعت بالای اجرا و مقاومت زیاد، انتخاب مناسبی است. اما برای پاسخ به این سوال که اسکلت فلزی بهتر هست یا بتنی نمی‌توان به همین چند پارامتر اکتفا کرد.

در ادامه همراه ما باشید تا با مراحل ساخت ساختمان اسکلت فلزی بیشتر آشنا شوید.

مراحل ساخت ساختمان اسکلت فلزی

قبل از آن که به شرح مراحل اجرای اسکلت فلزی بپردازیم باید به این نکته توجه کنید که نقشه‌ها همانند اجرای اسکلت بتنی به طور کامل بررسی و کنترل شده تا عدم تطابق بین نقشه‌های سازه، معماری و تاسیسات به وجود نیاید.

اما برویم سراغ مراحل ساخت ساختمان اسکلت فلزی:

1) ساخت مقاطع فولادی

ساخت اسکلت فلزی برای پروژه‌های کوچک در محل پروژه و برای ساختمان‌های بیش از 6 تا 7 طبقه در کارخانه انجام می‌شود. در ادامه با هر یک از مراحل ساخت اسکلت فلزی چه در کارخانه و چه در محل اجرای پروژه بیشتر آشنا می‌شویم.

• ساخت اسکلت فلزی در کارخانه

برای ساخت اسکلت فلزی در کارخانه، ابتدا ورقه‌ها بر اساس نقشه‌ برش خورده، سپس جهت انجام جوش شیاری پخ زنی می‌شوند که به این کار اصطلاحا تسمه سازی می‌گویند.

در مرحله بعد استیفنرها (سخت کننده‌ها) برش خورده و آماده برای مونتاژ می‌شوند.

سپس قطعات به وسیله خال جوش مونتاژ شده و در آخر به وسیله دستگاه جوش اتوماتیک زیر پودری و تحت حفاظت گاز co₂ مونتاژ قطعات تکمیل می‌شود.

در انتها باید کنترل‌های لازم انجام شده و تاییدیه گرفته شود تا قطعات به محل پروژه منتقل و اتصالات تکمیلی در محل پروژه انجام شود.

پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه بیشتر در مورد هر یک از این مراحل، حتما به مقاله ساخت اسکلت فلزی سر بزنید.

• ساخت اسکلت فلزی در محل پروژه

همان طور که گفتیم در پروژه‌های کوچک، ساخت اسکلت فلزی و اجرای اتصالات در محل پروژه انجام می‌شود.

پیش از شرح مراحل ساخت و نصب اسکلت فلزی بهتر است در مورد انواع اتصالاتی که در سازه‌های فلزی اجرا می‌شود، صحبت کنیم.

2) انواع اتصالات اسکلت فلزی

در مقاله ” انواع اتصالات “ به طور کامل‌تری در مورد انواع اتصالات سازه فلزی صحبت می‌کنیم ولی در اینجا به شرح خلاصه‌ای از آن می‌پردازیم. پیشنهاد می‌کنیم مطالعه آن مقاله را اصلا از دست ندهید.

• پرچ

پرچ‌ها یکی از روش‌های اتصال قدیمی هستند که در حال حاضر تقریبا منسوخ شده‌اند و فقط در موارد خاص از آن استفاده می‌شود.

مصالح پرچ‌ها از فولادهای مخصوصی هستند و می‌توانند توسط نورد سرد یا گرم تهیه شوند. پرچ‌ها با قطرهای ۱ تا ۴ سانتی‌متر در کارخانه‌های سازنده تولید می‌شوند.

دو نوع پرچ با مشخصات استاندارد ASTM به نام‌های A502-Grade1 از فولاد کربنی برای مصارف عام و A502-Grade2 از فولاد اعلا برای مصارف خاص توسط کارخانه‌های سازنده تولید می‌شوند.

• اتصالات پیچ و مهره‌‌ای

پیچ‌های موجود در بازار به دو صورت معمولی یا پرمقاومت جهت اجرای اتصالات در سازه‌های فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اما سوالی که پیش می‌آید این است که معیارهای انتخاب اتصال پیچی چیست؟!

1. در سازه‌های سبک که تحت بارهای استاتیکی قرار دارند یا در اعضای ثانویه سازه مانند لاپه در سقف‌های شیروانی، بادبندها و مهارهای جانبی معمولا استفاده از پیچ های معمولی (با مقاومت کم) اقتصادی‌تر است.
2. هنگامی که کارگر ماهر برای جوشکاری فراهم نباشد، استفاده از اتصالات پیچی برتری دارد.
3. اگر قرار باشد سازه فولادی پس از مدتی برچیده شود، استفاده از اتصالات پیچی توصیه می‌شود.
4. در سازه‌هایی که تحت اثر بارهای متناوب قرار می‌گیرند و در اتصالات آن‌ها پدیده خستگی ایجاد می‌شود، استفاده از پیچ‌های پرمقاومت با عملکرد اتصال اصطکاکی دارای کارایی بهتری نسبت به اتصالات جوشی یا اتصالات با پیچ‌های معمولی یا پرمقاومت با عملکرد اتصال اتکایی هستند.

از دیگر مزایای اتصالات پیچی می‌توان به سرعت بالا در اجرا، عدم نیاز به مهارت خاص، بی صدا بودن، امکان باز کردن و استفاده مجدد آن اشاره کرد.

• اتصالات جوشی

متصل کردن اعضای سازه به کمک حرارت و ذوب شدن موضعی و یکپارچه کردن مصالح با یکدیگر را فن جوشکاری می‌نامند.

اتصالات جوشی به شرط اجرای مناسب و صحیح جوش، ظاهر بهتری نسبت به اتصالات پیچی دارند و دامنه کاربردشان نیز وسیع‌تر است.

امروزه با توجه به پیشرفت فن جوشکاری امکان اتصال اعضا از انواع فولادها توسط جوش به آسانی امکان پذیر است.

به دلیل امکان کنترل کیفیت جوشکاری، معمولا برای ساخت قطعات فلزی در کارخانه از فن جوشکاری استفاده می‌شود. در هر حال استفاده از وسایل جوشکاری در محل کارگاه (محل اجرای سازه) نیز بسیار متداول است.

برای اتصالات در تیرهای سراسری و نیز تیرها با اتصالات صلب خمشی، استفاده از جوش به عنوان یک وسیله اتصال، کاربرد فراوانی دارد.

برای مطالعه بیشتر در مورد انواع اتصالات جوشی و ریزه کاری‌های آن حتما روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و به مقاله آن سر بزنید.

3) نصب اسکلت

بعد از اجرای فونداسیون باید صفحه ستون‌ها یا بیس پلیت در موقعیت مشخص شده نصب شوند. اجرای صفحه ستون به سه روش امکان پذیر است.

در روش اول صفحه ستون به ستون در کارخانه جوش داده شده و در محل پروژه به وسیله بولت‌هایی که از قبل در فونداسیون کار گذاشته شده است، به فونداسیون متصل می‌شود.

در روش دوم ابتدا شابلون‌هایی در محل صفحه ستون‌ها قرار می‌گیرند. پس از بتن ریزی فونداسیون، شابلون‌ها برداشته شده و صفحه ستون‌ها به جای آن‌ها جای گذاری شده و به وسیله بولت که از قبل اجرا شده‌اند، به فونداسیون متصل می‌شوند.

در روش سوم بیس پلیت‌ها پیش از بتن ریزی فونداسون در محل خود قرار گرفته و ستون به آن‌ متصل می‌شود.

اگر از خود می‌پرسید که کدام روش متداول‌تر است باید بگوییم روش دوم به دلیل سهولت در اجرا، کاربرد بیشتری دارد.

برای مطالعه بیشتر در مورد نصب بیس پلیت و اتصال ستون فلزی به فونداسیون ابتدا فیلم زیر را مشاهده کرده سپس روی لینک آبی رنگ کلیک کرده و حتما مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

این فیلم تنها بخش کوتاهی از آموزش جامع و کامل مراحل ساخت ساختمان اسکلت فلزی آکادمی عمران است.

بیس پلیت‌ها نقش بسیار مهمی در انتقال بار ستون‌ها به فونداسیون دارند. به همین دلیل در طراحی و اجرای آن باید دقت بسیاری شود.

برای مثال گاهی به دلیل الزامات طراحی، باید ضخامت صفحه ستون را افزایش داد که از نظر اقتصادی به صرفه نیست و اجرا و حمل آن مشکل می‌شود.

به همین دلیل جهت تقویت بیس پلیت از روش‌های دیگر مثل گذاشتن نبشی یا ورق‌های تقویتی استفاده می‌شود. انواع روش‌ها جهت تقویت بیس پلیت وجود دارد.

در مرحله بعد ستون‌ها ساخته و نصب می‌شوند. جهت ساخت ستون‌ها ابتدا ورق‌ها در اندازه‌های معین برش خورده و پخ زده می‌شود.

پخ زنی به این دلیل است که این ورق‌ها به خوبی با جوش شیاری به یکدیگر متصل شوند.

برای این که ساخت قطعات تراز باشد و اعوجاج رخ ندهد، ورق‌ها روی شاسی خال جوش زده می‌شوند. سپس دیاق‌ها برای جلوگیری از تغییر زاویه نصب می‌شوند.

پس از تکمیل مونتاژکاری و جوشکاری طولی اعضا، ستون‌ها آماده نصب می‌شوند.

در مرحله بعد تیرهای اصلی ساخته و نصب می‌شوند. ساخت و نصب آن‌ها شباهت زیادی به ساخت و نصب ستون‌ها دارد.

پس از برش و پخ زنی ورق‌ها، جان و بال‌ها بر روی هم مونتاژ می‌شوند. در مرحله بعد دیاق‌ها نصب شده و جوش طولی به وسیله دستگاه زیر پودری یا CO₂ انجام می‌گردد.

در انتها مراحل بازرسی و کنترل جوش‌ها انجام شده و پس از تایید به مرحله رنگ فرستاده می‌شود.

پس از ارسال قطعات به محل پروژه، شاه تیرها متناسب با شماره هر قطعه به ترتیب از طبقات پایین تا بالا در جای خود نصب می‌گردند.

پس از نصب ستون‌ها و تیرهای اصلی یک پارت، نوبت به شاقولکاری ستون‌ها می‌رسد.

به عنوان یه نکته کارگاهی و مهم توصیه می‌شود که در سازه‌های بلند و ستون‌های چند پارته، در ابتدا کل میزان ناشاقولی مجاز طبق آیین نامه محاسبه شده و سپس مقدار مجاز بر تعداد پارت‌ها تقسیم شود.

عدد به دست آمده در هر پارت جهت کنترل ناشاقولی ستون‌ها باید ملاک عمل قرار گیرد. با استفاده از این روش، در پایان کار میزان ناشاقولی احتمالی از مقادیر مجاز کمتر خواهد بود.

پس از شاقولکاری ستون‌ها نوبت به اجرای تیرهای فرعی می‌رسد. تیرهای فرعی معمولا از مقاطع I شکل (آی شکل) تشکیل شده است.

سپس برشگیرها و همچنین دیاق انتهایی جهت نشستن تیرچه روی شاه تیر، روی تیرچه‌ها نصب شده و پس از کنترل و بازرسی جوش‌ها و رنگ آمیزی، در محل خود قرار داده می‌شوند.

همچنین معمولا هم‌ زمان با برش تیرچه‌ها، برش و ساخت شمشیری‌های راه پله نیز انجام می‌شود.

جهت مقابله با نیروهای جانبی مانند باد و زلزله مهاربندها اجرا می‌شوند. مهاربندها انواع مختلفی دارند که عبارتند از مهاربند واگرا و مهاربند همگرا.

دقت داشته باشید که هر کدام از این قاب‌ها خود به دو نوع ویژه و معمولی تقسیم می‌شوند.

مهاربند واگرا ویژگی‌های سختی و شکل‌پذیری را با هم دارد زیرا در اصل ترکیبی مناسب از قاب خمشی و قاب مهاربندی شده همگرا است. برای مطالعه بیشتر در مورد نحوه عملکرد، انواع و جزئیات نحوه اجرای هر کدام روی نام آبی آن کلیک کنید.

به طور کلی جهت اجرای مهاربندها، گاست پلیت‌ها در آکس ستون و تیرها قرار گرفته و با جوش گوشه به آن‌ها متصل می‌شوند.

سپس اعضای مهاربندها که عمدتا از پروفیل‌های دوبل نبشی و ناودانی هستند، در طول‌های مناسب برش زده شده و با جوش در جای خود قرار داده می‌شوند.

در انتها پس از تکمیل مونتاژ مهاربندها و کنترل صحت نصب، جوش‌های تکمیلی انجام می‌شود. برای مطالعه بیشتر در مورد نحوه اجرای مهاربندها به مقاله ” بادبند ساختمان “ سر بزنید.

دقت داشته باشید در پایان نصب اعضای اسکلت فلزی، باید اتصالات به طور کامل بررسی و تاییدیه‌های لازم گرفته شود.  

4) نصب بهترین سقف برای اسکلت فلزی

شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که انواع سقف اسکلت فولادی کدام است؟ اصلا بهترین سقف برای اسکلت فلزی کدام است؟

در پاسخ باید بگوییم که در ساخت اسکلت فلزی، استفاده از سقف‌های عرشه فولادی و کامپوزیت بسیار متداول است اما این که بگوییم کدام سقف از همه بهتر خواهد بود، باید شرایط آن سازه را بررسی کرده، سپس بهترین و مناسب‌ترین سقف را انتخاب کنیم.

حالا برویم سراغ انواع سقف‌های اسکلت فلزی :

• سقف عرشه فولادی

ابتدا قبل هر توضیحی در مورد این نوع از سقف‌ها توصیه می‌کنیم فیلم زیر را مشاهده کنید.