نقشه ازبیلت (چون ساخت) چیست و چه کاربردی دارد؟
نقشه ازبیلت چیست و چه کاربردی دارد؟ نقشه‌های ازبیلت یا چون ساخت، تصویری دقیق از وضعیت واقعی ساختمان پس از اجرا یا بازسازی هستند و تفاوت‌های موجود با نقشه‌های اولیه را نشان می‌دهند. این نقشه‌ها در معماری، عمران، سازه و تأسیسات کاربرد دارند و به مهندسان امکان می‌دهند فضاها، اعضای سازهای و تجهیزات مکانیکی و برقی را به طور دقیق مستندسازی و بررسی کنند. استفاده از نقشه‌های ازبیلت باعث افزایش دقت، کاهش خطا و بهبود مدیریت پروژه‌های ساختمانی و نگهداری آن‌ها می‌شود.
در این مقاله از آکادمی عمران به بررسی کلی نقشه‌های ازبیلت، اهمیت آن‌ها در پروژه‌های ساختمانی و کاربردشان در معماری، سازه و تاسیسات خواهیم پرداخت، پس تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
نقشه ازبیلت یعنی چی؟
به طور کلی در حوزه ساختمان سازی، نقشه‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: نقشه‌های اجرایی و نقشه‌های ازبیلت.
نقشه ازبیلت (As-built) که با نام‌های نقشه چون ساخت یا نقشه ساخت هم شناخته می‌شود، نقشه‌ای است که بعد از پایان عملیات اجرایی و بر اساس وضعیت واقعی و نهایی ساختمان تهیه می‌گردد. این نقشه‌ها، تفاوت‌ها و تغییرات ایجاد شده نسبت به نقشه‌های طراحی و اجرایی اولیه در طول مراحل ساخت ساختمان را نشان می‌دهند و تصویر دقیقی از آنچه در عمل ساخته شده است، ارائه می‌کنند.
نقشه‌های ازبیلت به عنوان مرجعی مهم برای کارفرما، پیمانکار و مهندسان در مراحل نگهداری، تعمیرات، نوسازی، بازسازی و همچنین انطباق با الزامات قانونی و فنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع نقشه ازبیلت سندی دقیق و به روز از واقعیت ساخته شده یک پروژه ساختمانی است.
تفاوت نقشه‌های طراحی اولیه (اجرایی) با نقشه چون ساخت (ازبیلت):
نقشه‌های طراحی اولیه پیش از اجرای پروژه تهیه می‌شوند و نشان دهنده طرحی هستند که قرار است اجرا شود.
نقشه‌های چون ساخت (ازبیلت) پس از اتمام اجرای پروژه ترسیم می‌شوند و وضعیت واقعی و نهایی ساختمان را نمایش می‌دهند.
برای درک بهتر مراحل ساختمان سازی و آشنایی بیشتر با جزئیات، توصیه می‌کنیم به آموزش اجرای ساختمان سر بزنید.
انواع نقشه ازبیلت ساختمان
انواع مختلفی از نقشه‌های ازبیلت در ساختمان وجود دارد که هر کدام کاربرد متفاوتی دارند:
| نوع نقشه ازبیلت | شرح | کاربرد |
| نقشه‌های ازبیلت معماری | – ثبت تغییرات نسبت به نقشه‌های اولیه – کاربرد در بازسازی و اعمال تغییرات بعدی |
| نقشه ازبیلت سازه |
– ثبت تغییرات اجرایی در ستون‌ها، تیرها و فونداسیون
– اهمیت در مقاوم‌سازی و محاسبات سازهای بعدی |
| نقشه‌های ازبیلت برق | – نمایش مسیر کابل‌کشی و محل تابلوهای برق – اهمیت در تعمیرات و توسعه سیستم‌های الکتریکی |
| نقشه ازبیلت فاضلاب | – نمایش مسیر لوله‌کشی فاضلاب و آب باران – پیشگیری از مشکلات نشست و نشت آب |
| نقشه‌های ازبیلت گاز | – نمایش مسیر لوله‌کشی و محل شیرهای گاز – رعایت الزامات ایمنی |
| نقشه ازبیلت مکانیک | – شامل لوله‌کشی، تأسیسات مکانیکی و موتورخانه |
| نقشه ازبیلت تأسیسات |
– پوشش‌دهنده کلیه بخش‌های برق، مکانیک، لوله‌کشی و تجهیزات
|
| نقشه ازبیلت نما | – ثبت تغییرات جزئی و کلی در نمای ساختمان – اهمیت در اجرای دقیق و بازسازی نما |
چرا باید نقشه ازبیلت یا چون ساخت تهیه کنیم؟
در بسیاری از مواقع، فرآیند ساخت و ساز دقیقا مطابق پیش‌بینی‌های اولیه پیش نمی‌رود. ممکن است طرحی به صورت تئوری مناسب به نظر برسد، اما در هنگام اجرا با واقعیت‌های متفاوتی رو به رو شویم. گاهی این تغییرات ناشی از خطاهای انسانی است و گاهی هم به دلیل شرایط خارج از کنترل پیش می‌آید. در چنین مواقعی نقشه ازبیلت (نقشه چون ساخت یا نقشه ساخت) به عنوان یک سند حیاتی تهیه می‌شود تا وضعیت واقعی پروژه پس از اجرا مشخص گردد. در ادامه اهداف و اهمیت تهیه نقشه ازبیلت را بررسی می‌کنیم:
- ثبت تغییرات پروژه: این نقشه‌ها گزارشی شفاف و دقیق از روند ساخت و ساز ارائه می‌دهند و به کارفرما امکان می‌دهند تغییرات هر مرحله را به طور کامل مشاهده و بررسی کند.
- تشخیص نواقص و خطاها: نقشه‌های ازبیلت، امکان مقایسه وضعیت واقعی با نقشه‌های اجرایی اولیه را فراهم کرده و کمک می‌کنند اختلافات یا ایرادات احتمالی، آشکار شوند.
- برنامه ریزی تعمیر و نگهداری: مدیران تاسیسات می‌توانند به کمک نقشه ازبیلت، به راحتی به چیدمان واقعی و جزئیات اجرای پروژه دسترسی پیدا کرده و فرآیند نگهداری را راحت‌تر کنند.
- آسان شدن بازسازی و تغییرات آتی: در صورت نیاز به ایجاد تغییر یا بازسازی، نقشه‌های چون ساخت بهترین سند برای ارزیابی شرایط موجود و تصمیم گیری صحیح هستند.
به همین دلیل نقشه‌های ازبیلت یا چون ساخت، ابزاری مهم برای شفافیت، رفع خطاها، رعایت مقررات و مدیریت بهتر ساختمان در آینده هستند و پل ارتباطی میان طراحی، اجرا و بهره‌برداری محسوب می‌شوند.
کاربرد نقشه چون ساخت
کاربرد نقشه چون ساخت یا ازبیلت در پروژه‌های جدید ساختمانی:
- مطابقت پلان‌ها و طراحی‌های اولیه با وضعیت واقعی پروژه در حین اجرا
- ثبت دقیق هر تغییر و اصلاح در حین اجرای پروژه
- ارائه سند معتبر برای کنترل کیفیت و برنامه‌ریزی مراحل بعدی
- کاهش خطاهای اجرایی و افزایش بهره‌وری پیمانکاران با داشتن نقشه به روز
- امکان تحلیل و ارزیابی تطابق سازه با مشخصات طراحی شده
کاربرد نقشه ازبیلت در پروژه‌های بازسازی ساختمان:
- مستندسازی وضعیت موجود پیش از شروع بازسازی ساختمان برای برنامه‌ریزی دقیق
- ثبت تغییرات اعمال شده در هر مرحله از بازسازی (نما، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی، سازه)
- شناسایی محل دقیق لوله‌ها، کانال‌ها، حفره‌ها و اجزای تأسیساتی ساختمان
- افزایش ایمنی و کاهش خطرات ناشی از عملیات بازسازی
- ارائه مرجع قابل اعتماد برای مراحل بعدی و بازدیدهای فنی
کاربرد نقشه ازبیلت در نگهداری و تعمیرات ساختمان:
- ارائه یک سند دقیق برای تیم‌های نگهداری و بهره‌برداری و کمک به تصمیم گیری درست در نگهداری و بهبود ساختمان
بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی
جزئیات و نمونه نقشه ازبیلت
یک نقشه ازبیلت کامل باید تمام جزئیات ساختمان را پوشش دهد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
اندازه‌ها: درج تمامی ابعاد واقعی شامل طول، عرض، ارتفاع و ضخامت اجزای مختلف پس از اصلاحات اجرا.
مصالح مصرفی: مشخص‌کردن نوع متریال استفاده شده و تفاوت‌های آن نسبت به نقشه‌های اولیه.
جایگذاری عناصر: ثبت موقعیت نهایی اجزایی مانند درها، پنجره‌ها، لوله‌ها، کانال‌ها و سایر بخش‌های اصلی.
تجهیزات اجرایی: لیست کامل سیستم‌های برقی، تهویه، پنجره‌ها و دیگر وسایل نصب‌شده در ساختمان.
اجزای سازهای و غیرسازه‌ای: درج تغییرات انجام شده در ستون‌ها، تیرها، دیوارها، جان‌پناه‌ها و سایر اجزای مشابه.
یادداشت‌های تکمیلی: درج توضیحات شامل تاریخ اجرا، برچسب‌گذاری‌ها و اصلاحات صورت گرفته در حین پروژه.
مدارک تصویری: اضافه‌کردن عکس‌ها، نقشه‌های کمکی یا برداشت‌های تصویری (مانند تصاویر هوایی) برای تکمیل مستندات.
مراحل تهیه نقشه چون ساخت
تهیه نقشه چون ساخت یا ازبیلت ساختمان در مراحل زیر انجام می‌شود:
برداشت میدانی
- حضور تیم نقشه برداری در محل پروژه
- استفاده از تجهیزات دقیق مانند توتال استیشن، GPS و متر لیزری
- ثبت موقعیت سازه‌ها، تاسیسات و جزئیات واقعی اجرا شده
مقایسه با نقشه‌های اولیه
- بررسی تغییرات و انحرافات نسبت به نقشه‌های طراحی و اجرایی
- ثبت موارد اصلاحی شامل جابجایی‌ها، تغییر مصالح، ابعاد و سیستم‌ها
ترسیم نهایی
- ترسیم نقشه‌های ازبیلت بر اساس اطلاعات برداشت شده
- نمایش تغییرات واقعی در مقایسه با نقشه‌های اولیه
- کنترل کیفیت و تایید نهایی توسط مهندس ناظر یا کارفرما
دستورالعمل تهیه نقشه ازبیلت
- ثبت جزئیات واقعی ساختمان به صورت پلان و مقطع برای مستندسازی دقیق
- قرار دادن اجزا در مقیاس صحیح و شناسایی اختلاف‌ها با نقشه‌های اولیه
- مشخص کردن محل پارکینگ، آسانسورها، راه پله، درب‌ها، نورگیرها و سایر فضاهای مهم
- برداشتن ابعاد و اندازه‌گیری فضاها، بالکن‌ها، کنسول‌ها و ثبت مساحت مفید هر واحد
- ثبت تعداد واحدها، کاربری فضاها و هرگونه تغییر یا اصلاح در جداول مربوطه
- کنترل نهایی تطابق نقشه با واقعیت و آماده سازی نسخه کامل و قابل استفاده
نرم‌افزارهای مورد استفاده در ترسیم نقشه چون ساخت
- AutoCAD برای ترسیم دوبعدی دقیق
- Revit یا Archicad برای مدل‌سازی سه‌بعدی و BIM
- سایر ابزارهای نقشه‌کشی و مدیریت پروژه بر اساس نیاز کارفرما
تهیه نقشه ازبیلت به عهده کیست؟
بر اساس بند 7-1-8 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان در پروژه‌هایی که مهندس مجری حضور دارد، تهیه نقشه‌های ازبیلت یا چون ساخت بر عهده او است. بعد از اتمام هر بخش از عملیات ساختمانی، چه در حوزه معماری، سازه یا تأسیسات، مجری یا پیمانکار موظف است نقشه‌های اجرا شده را با عنوان نقشه چون ساخت تهیه و ثبت نماید.
اگر مهندس مجری حضور نداشته باشد، تهیه نقشه‌های چون ساخت بر اساس مفاد قرارداد بر عهده پیمانکار (سازنده) خواهد بود. پس از تهیه، نقشه‌های چون ساخت باید توسط ناظر پروژه بررسی و تأیید شوند و در صورت تطابق کامل با شرایط اجرا، مهر و امضا می‌گردند. سپس یک نسخه از این نقشه‌ها به مالک و نسخه دیگری برای ارائه به شهرداری (معمولا جهت اخذ پایان کار ساختمان) تحویل داده می‌شود.
در این فرآیند، پرسنل اجرایی وظیفه جمع آوری جزئیات ساختمان را بر عهده دارند.
قیمت تهیه نقشه ازبیلت ساختمان
هزینه تهیه نقشه‌های ازبیلت (چون ساخت) ساختمان به عوامل مختلفی بستگی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:
متراژ ساختمان: هرچه مساحت زیربنای ساختمان بیشتر باشد، زمان و منابع بیشتری برای برداشت و ترسیم نقشه‌های ازبیلت نیاز است.
نوع تاسیسات و پیچیدگی آن‌ها: وجود سیستم‌های پیچیده مانند تهویه مطبوع، سیستم‌های برقی پیشرفته و سایر تاسیسات خاص، نیازمند دقت و زمان بیشتری در تهیه نقشه‌های چون ساخت است.
دقت مورد نیاز: در پروژه‌هایی که نیاز به دقت بالایی دارند، مانند پروژه‌های حساس یا صنعتی، هزینه تهیه نقشه‌های ازبیلت افزایش می‌یابد.
تعرفه‌های مصوب: طبق مصوبه گروه تخصصی معماری، تعرفه تهیه نقشه‌های ازبیلت معادل ۳۰٪ تعرفه طراحی نقشه‌های معماری است.
هزینه‌های اضافی: در صورتی که نقشه‌های اولیه موجود نباشند یا نیاز به بازدیدهای اضافی باشد، هزینه‌ها افزایش می‌یابد.
برای برآورد دقیق‌تر هزینه‌ها، توصیه می‌شود با شرکت‌های مهندسی معتبر یا دفاتر نظام مهندسی استان خود تماس بگیرید.
جمع‌بندی و نتیجه گیری
نقشه‌های ازبیلت یا چون ساخت، ثبت دقیق وضعیت واقعی اجرای پروژه را نشان می‌دهند و نقش مهمی در مدیریت، نگهداری و بازسازی ساختمان دارند. برای مالک، این نقشه‌ها مرجع قابل اعتماد جهت تعمیرات، توسعه و ارزیابی وضعیت ساختمان هستند. برای مهندس، ازبیلت‌ها ابزار مهمی برای محاسبات سازهای، طراحی تغییرات و تضمین ایمنی پروژه فراهم می‌کنند. برای پیمانکار، تهیه این نقشه‌ها به ثبت دقیق تغییرات اجرایی، جلوگیری از خطاهای بعدی و ارائه مستندات مورد نیاز برای پایان کار کمک می‌کند.
به همین دلیل، توصیه می‌شود در تمامی پروژه‌ها؛ از ساخت و سازهای جدید گرفته تا بازسازی و نگهداری، نقشه‌های ازبیلت تهیه و به‌روزرسانی شوند تا سندی کامل و دقیق برای تمامی مراحل بعدی پروژه وجود داشته باشد.
در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره نقشه ازبیلت ساختمان کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.
مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
دیدگاه خود را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش های مورد نیاز علامت گذاری شده اند *