آرماتور انتظار | نکات فراتر از کاربردی میلگرد ریشه در یک مقاله
جهت اتصال مناسب المان‌های بتنی به یکدیگر باید از میلگرد یا آرماتور های انتظار استفاده شود. به میلگرد انتظار، میلگرد ریشه نیز می‌گویند. چه قدر با نکات و ریزه‌کاری‌های آرماتور انتظار آشنا هستید؟! آیا نحوه اجرای آن را می‌دانید؟! آیا ضوابط، اندازه طول و خم آرماتور انتظار را می‌دانید؟! آیا می‌دانید خم ریشه ستون در فونداسیون چگونه است؟!
ما در این مقاله به شرح تمام نکات آرماتور ریشه ستون، دیوار و راه پله می‌پردازیم. پس تا انتهای این مقاله با آکادمی عمران همراه باشید تا به جواب تمام سوال‌های خود برسید!
آرماتور ریشه یا انتظار چیست؟
بدیهی است که نمی‌توان ستون‌های یک ساختمان را از ابتدا پیوسته اجرا کرد. بعد از اجرای ستون هر طبقه به سراغ ستون طبقه بعد می‌رویم.
شاید از خود بپرسید، ستون طبقه بعدی چگونه با ستون‌های زیرین یکپارچه می‌شود؟! راز این کار در استفاده از آرماتور های انتظار است.
زمانی که ستون طبقه زیرین اجرا می‌شود، آرماتورهای طولی، طولی بیش از ارتفاع ستون دارند (ارتفاع ستون + ضخامت تیر یا دال + طول آرماتور انتظار).
زمانی که می‌خواهیم ستون بعدی را اجرا کنیم، ابتدا آرماتورهای طولی ستون جدید به آرماتور های انتظار ستون قبلی وصله می‌شوند.
از این جهت میلگرد انتظار نامیده می‌شوند که منتظر وصله شدن و اجرای ستون بعدی هستند. همین کاربرد در دیوار و پله وجود دارد. هرجا که المان بتنی جداگانه اجرا شده و قرار است المان دیگری به آن متصل شود، از آرماتور انتظار برای ایجاد پیوستگی بین این دو المان استفاده می‌شود.
به طور کلی نقش میلگرد انتظار در اسکلت بتنی این است که آرماتورهای بعدی جهت اجرای ستون، تیر، پله و دیوار به آن وصله می‌شوند و باید از قبل در فونداسیون، سقف یا تیر و ستون قرار داده شده تا به خوبی در المان قبلی مهار شوند.
وصله آرماتورهای طولی ستون معمولا به یکی از سه روش زیر انجام می‌شود:
- وصله پوششی یا اورلپ
- وصله مکانیکی یا کوپلینگ
- وصله جوشی یا فورجینگ
در مورد نحوه اجرای هر یک از این وصله‌ها و همچنین وصله اتکایی میلگرد روی لینک آبی کلیک کنید.
از دیگر کاربرد میلگرد انتظار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- امکان افزایش طبقات را فراهم می‌کند.
- باعث عملکرد یکپارچه المان‌ها می‌شود.
- موجب کاهش تغییر شکل و تنش در سازه می‌گردد.
- باعث جلوگیری از به وجود آمدن درز سرد می‌شود.
طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه
آرماتور انتظار ستون و دیوار
جهت وصله آرماتورهای طولی ستون باید آرماتورهای ریشه از قبل در فونداسیون ، سقف یا ستون تعبیه شده باشند.
آرماتورهای انتظار، آرماتورهایی هستند که به آرماتورهای طولی ستون بعدی وصله می‌شوند.
معمولا طول آرماتور انتظار ستون بین 1 تا 1.4 متر است. طول آرماتورهای انتظار ستون‌ها باید حداقل طول مورد نیاز جهت وصله آرماتور را تامین کند.
جهت اجرای دیوار برشی یا حائل طبقه بعدی باید یک سری آرماتور طولی به عنوان انتظار یا ریشه در هنگام آرماتوربندی دیوار طبقه زیرین در نظر گرفته شود. درست مشابه کاری که برای اجرای ستون‌های طبقات انجام می‌دهیم.
طول میلگرد انتظار دیوار برشی یا دیوار حائل مانند ستون‌ها بوده و تعیین محل دقیق آن‌ها توسط نقشه‌ها و دوربین نقشه برداری انجام می‌شود.
گاهی میلگرد ریشه را به صورت یکسره برای دو طبقه در نظر می‌گیرند. برای مثال جهت ستونی با ارتفاع سه متر یک آرماتور ریشه ۵ متری قرار می‌دهند که سه متر اول آن به صورت یکپارچه و بدون وصله بوده و حدود دو متر هم برای طبقه دیگر می‌ماند. در واقع وصله یک ستون حذف شده و آرماتورهای طولی آن به صورت پیوسته اجرا می‌شوند.
این امر باعث کاهش تعدا وصله‌ها شده که علاوه بر صرفه جویی در مصرف میلگرد، هزینه و اجرای سریع‌تر، عملکرد بهتری نیز دارد.
مهار کردن یک میلگرد ۵ متری کار آسانی نبوده ولی به وسیله خاموت‌ها انجام می‌شود.
مهار کردن میلگردهایی با قطر ۲۲، ۲۵ به بالا، راحت‌تر است و تا ارتفاع ۴ متر می‌توانند به صورت ایستاده باقی بمانند.
میلگرد انتظار در دال و تیر
میلگرد انتظار برای اجرای دال‌ها و تیرهایی که در دو مرحله بتن‌ریزی می‌شوند نیز ضروری است. فرض کنید در حال اجرای یک سقف بتنی بزرگ هستید و امکان بتن ریزی تمام سقف در یک مرحله وجود ندارد.
کاری که باید انجام دهید این است که بتن‌ریزی سقف در دو یا چند مرحله انجام شود. جهت اتصال مناسب و یکپارچه سازی دال بتنی علاوه بر استفاده از رابیتس یا توری مرغی برای مضرس شدن سطحی از مقطع دال که بتن مرحله قبل است، باید از ارماتورهای انتظار نیز استفاده کرد.
این آرماتورها کمک می‌کنند تا تنش‌های وارده به طور مناسبی به کل سقف منتقل شده و درز سردی بین دو مرحله بتن ریزی وجود نداشته باشد.
همچنین در صورتی که امکان گسترش دال بتنی از عرض یا طول وجود داشته باشد، آرماتور های انتظار دال باید از قبل تعبیه شده باشند.
بدیهی است تیرها در یک مرحله بتن ریزی می‌شوند اما گاهی مجبوریم از آرماتورهای انتظار برای اجرای تیر استفاده کنیم.
به طور مثال اگر بخواهیم یک تیر طره یا تیر میان طبقه را اجرا کنیم، قبل از بتن‌ریزی ستون باید آرماتورهای طولی آن‌ها را در ستون مهار کنیم. به این آرماتورهای طولی نیز می‌توان آرماتور انتظار گفت چرا که منتظر بتن‌ریزی هستند.
آرماتورهای ریشه ستون‌های میانی در تراز آخر ساختمان (بام) باید در دال مهار شوند. همچنین اگر در ستون بعدی باید از تعداد آرماتورها کم شود، تعدادی از میلگردهای ریشه باید در سقف مهار شوند.
جهت آشنایی بیشتر با دال بتنی به مقاله ” سقف دال بتنی “ سر بزنید.
میلگرد ریشه، به شکل‌های مختلفی برای انتقال بارهای برشی و خمشی در اتصال دال به راه پله و رمپ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در تصویر زیر نمونه آرماتورهای ریشه رمپ پارکینگ که دالی بتنی است، جهت اتصال به فونداسیون را مشاهده می‌کنید.
دقت کنید این آرماتورها باید قبل از بتن‌ریزی خم می‌شدند چرا که خم کردن آرماتورهای طولی در بتن گرفته شده، غیر مجاز است.
آرماتور انتظار پله
اولین رمپ راه پله باید از یک طرف به فونداسیون و از طرف دیگر به تیر میان طبقه متصل باشد. در واقع نصف باری که به اولین رمپ راه پله وارد می‌شود باید به فونداسیون منتقل شود به همین دلیل رمپ راه پله باید به فونداسیون متصل گردد.
برای این اتصال از آرماتور انتظار استفاده می‌کنند. طول آرماتور انتظار راه پله حدود 20 الی 30 سانتی‌متر به صورت مستقیم و طول خم آرماتور ریشه راه پله حدود 80 سانتی‌متر در نظر می‌گیرند.
توصیه می‌شود این خم قبل از بتن ریزی انجام شود زیرا خم کردن آرماتور پس از بتن ریزی مجاز نیست و باعث ایجاد ترک در بتن می‌شود.
برای مطالعه بیشتر در مورد آرماتوربندی راه پله به مقاله ” اجرای پله بتنی “ حتما سر بزنید.
در تصویر زیر آرماتورهای انتظار رمپ راه پله طبقات آورده شده است. این آرماتورها بعد از خم کردن به آرماتورهای طولی دال بتنی رمپ وصله می‌شوند.
نحوه اجرای آرماتور ریشه یا انتظار
جهت اجرای میلگرد انتظار در فونداسیون باید به کمک دوربین نقشه برداری جای ستون‌ها مشخص شود. پس از مشخص شدن جای ستون، تنگی در آن محل قرار داده و با سیم آرماتوربندی به آرماتور فونداسیون می‌بندند.
سپس آرماتور های انتظار را از تنگ رد می‌کنند و با سیم آرماتوربندی به آرماتورهای فونداسیون محکم می‌کنند.
همچنین یک شخص داخل آرماتوربندی فونداسیون (بین مش تحتانی و فوقانی) قرار می‌گیرد تا تنگ‌های ستون در ضخامت فونداسیون نیز اجرا گردد.
این شخص آرماتور های انتظار را داخل تنگ‌های ضخامت فونداسیون قرار می‌دهد و با سیم آرماتوربندی محکم می‌بندند.
در مقاله ” آرماتور بندی “ به طور کامل در مورد تمام نکات آرماتوربندی صحبت می‌کنیم.
طول و ضوابط آرماتور یا میلگرد انتظار
طول آرماتور ریشه باید حداقل طول لازم برای وصله انتخابی را تامین کند. برای مثال اگر طول لازم جهت اورلپ کردن آرماتورها، 1.4 متر باشد، باید حداقل به اندازه 1.4 متر آرماتور ریشه داشته باشیم.
طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان طول لازم جهت اجرای وصله پوششی یا اورلپ به شرح زیر است:
- طول اورلپ آرماتورهای آجدار و سیم‌های آجدار در کشش، در حالت کلی باید ۳۰ درصد بیشتر از طول گیرایی باشد. (وصله نوع B)
- تنها در صورت تامین دو شرط زیر، می‌توان طول اورلپ را برابر با طول گیرایی در کشش اجرا کرد: (وصله نوع A)
الف) مقدار آرماتور موجود در طول وصله، حداقل دو برابر مقدار مورد نیاز باشد. درصورتی قطر میلگردهای وصله شونده یکسان باشد، خود به خود این شرط برقرار می‌شود.
ب) حداکثر نصف آرماتور موجود در طول وصله پوششی، وصله شده باشد.
- در هر حال حداقل طول اورلپ در کشش ۳۰ سانتی‌متر است.
در مواردی که اورلپ برای میلگردهای با قطرهای متفاوت انجام می‌شود، طول اورلپ نباید از هیچ یک از مقادیر زیر کمتر باشد.
الف) طول گیرایی برای آرماتور با قطر بزرگ‌تر
ب) طول اورلپ برای آرماتور با قطر کوچک‌تر
به طور تقریبی حداقل طول آرماتور مورد نیاز برای قطرهای مختلف به شرح زیر است:
در قاب‌های خمشی ویژه وصله باید در یک سوم میانی انجام شود اما در قاب‌های خمشی متوسط فرقی ندارد وصله آرماتور در یک سوم میانی باشد یا یک سوم پایانی. به هر حال توصیه ما این است که وصله در یک سوم میانی انجام شود.
در این قاب‌ها بهتر است طول میلگرد انتظار دو متر باشد و برای بستن آن‌ها باید از گره اصطکاکی استفاده شود. اگر در مورد گره اصطکاکی نمی‌دانید به مقاله ” طریقه بستن آرماتور “ سر بزنید.
به عنوان یک نکته حرفه‌ای این را در نظر بگیرید که طول آرماتور ریشه چه در قاب‌های خمشی و چه ویژه، باید مجموع یک متر و طول وصله مورد نیار باشد.
خم میلگرد انتظار
میلگرد ریشه باید در برابر خمش که در سطح اتصال فونداسیون و ستون به وجود می‌آید، مقاومت بالایی داشته باشد. پس باید در طولی کافی در المان مهار شود. با توجه به اینکه ممکن است طول المان برای تامین طول مهاری آرماتور کم باشد از قلاب استفاده می‌شود.
معمولا مهار آرماتورهای ریشه توسط قلاب استاندارد با خم ۹۰ درجه انجام می‌شود.
برای مطالعه بیشتر در مورد انواع خم میلگرد به مقاله ” طول خم میلگرد “ سر بزنید.
خم ریشه ستون در فونداسیون
بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش 92، خم میلگرد ریشه مانند شکل زیر باید به سمت بیرون باشد. این امر باعث می‌شود لایه بتنی که روی میلگرد خم شده قرار می‌گیرد، مقاومت ستون را در برابر خمش افزایش دهد.
اما استاندارد ACI اعلام کرد طی آزمایشات انجام شده، در صورتی که میلگرد انتظار خم شده به سمت داخل باشد، مقاومت بیشتری دارد. زیرا بار فشاری ستون روی خم‌ها قرار گرفته و عملکرد بهتری دارد. 
به همین دلیل مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش ۹۹ به شکل زیر اصلاح شد:
اجرای خم میلگرد انتظار به این شکل به دلیل تراکم بالای آرماتورها، سخت است. به همین دلیل میلگرد انتظار خم شده می‌تواند در ترازهای مختلفی با فاصله 2 الی 3 سانتی‌متر قرار بگیرد.
درصورتی که مایل به یادگیری ریز به ریز نکات اجرای ساختمان هستید توصیه می‌کنیم حتما به دوره اجرای ساختمان سر بزنید.
مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
خیلی مقاله کاملی بود. ممنون
سلام
ممنون از لطف شما
سلام به نظر من باید خم میلگرد بطرف بیرون ستون باشد در هر حال از نظر منطقی و برای گیرداری بهتر است نمیدونم چرا به این نتیجه رسیدند که خم بطرف داخل ستون باشد . پس اصلا طول گیرداری که برای طول خم بکار برده می شود بی معنی است و اصلا نیازی به خم نیست . و با این اوصاف میشه میلگرد را بدون خم در فندانسیون قرار داد
سلام وقت بخیر
در خم به بیرون فقط وزن فونداسیون روی ان است ولی در خم به سمت داخل بار مرده وارد به کل ستون روی ان است و از این جهت ایمن تر است. وجود خم هم به دلیل مهار ارماتور به بتن است و ربطی به داخل یا خارج ندارد. برای درک بهتر اموزش اجرای اسکلت های بتنی را مشاهده بفرمایید