شناژ چیست ؟ صفر تا صد انواع شناژ و کاربرد آن‌ها

همانطور که می‌دانید یکی از اجزای اصلی و مهم ساختمان، فونداسیون یا پی است. شناژ به عنوان یکی از بخش‌های فونداسیون، برای جلوگیری از نشست غیر یکنواخت سازه و استحکام آن در مقابل زلزله و به طور کلی با هدف تقویت و استحکام فونداسیون اجرا می‌شود. در این مقاله به سوال شناژ چیست به طور کامل پاسخ داده‌ و انواع شناژ را با عکس توضیح داده‌ایم. با ما همراه باشید. 

شناژ چیست

شناژ یک کلمه فرانسوی و به معنای زنجیر کردن است. اما دقیقا منظور از شناژ ساختمان چیست ؟ همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، شناژ رابط پی‌های منفرد با یکدیگر است که باعث تقسیم همسان نیروی حاصل از وزن ساختمان در تمام نقاط و انتقال آن به زمین می‌گردد. 

برای مطالعه بیشتر درباره پی منفرد به مقاله انواع پی مراجعه کنید.

پی و شناژ ساختمان به کمک تقسیم نیروی ناشی از وزن سازه، باعث می‌شوند نیروهای ثقلی و جانبی به جای تجمع در یک نقطه از ساختمان، در تمام سطح آن پخش شده و از طرفی سبب کاهش خسارات خواهد شد.

شناژ مانند تمام المان‌های سازه‌ (تیر، ستون و غیره) می‌تواند با مصالح مختلفی مثل میلگرد، تیر آهن یا تیر چوبی اجرا شود. اما متداول‌ترین نوع شناژ ، نوع بتنی است. به عبارتی می‌توان گفت این المان باعث می‌شود تا فرو نشست ساختمان به صورت یکنواخت رخ دهد.

بنابراین شناژ یک المان محوری است و همانطور که گفتیم اجزای پی‌ منفرد را به هم متصل می‌کند تا بار ناشی از ساختمان به صورت یکنواخت به فونداسیون منتقل شود. از طرفی شناژ، با کلاف کردن پی‌ها به یکدیگر باعث جلوگیری از حرکت افقی احتمالی آن‌ها و افزایش تحمل کشش، تحت شرایط بارگذاری مختلف می‌گردد.

برای درک بهتر این مفهوم و رسیدن به پاسخ سوال شناژ چیست، بد نیست نگاهی به تصویر زیر بیاندازید. همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید اجزای فونداسیون از جمله این المان به وضوح مشخص شده است.

لازم است توجه کنید در بسیاری از موارد کلمه کلاف و شناژ به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. 

شاید شما هم زمانی که مشغول برآورد میلگردهای فونداسیون و شناژ بودید با این مفهوم مواجه شده‌ و اهمیت آن را تا حدودی درک کرده‌اید.

در این راستا به شما توصیه می‌کنیم اگر می‌خواهید تمام نکات متره و برآورد را یاد بگیرید به دوره آموزشی متره و برآورد سر بزنید.

در دهه‌های اخیر در صنعت ساختمان‌سازی برای اجرای فونداسیون، بیشتر از شناژ یا کلاف برای یکپارچگی انتقال نیرو در پی‌های منفرد استفاده می‌شود.

انواع شناژ

تا اینجا به سوال شناژ چیست پاسخ دادیم. بدیهی است با توجه به توضیحاتی که دادیم متوجه شده باشید که شناژ با فونداسیون تفاوت دارد. با این حال در مقاله فرق شناژ با فونداسیون این موضوع را کاملا بررسی کرده‌ایم. در این بخش به توضیح انواع این المان از دو وجه می‌پردازیم.

از نظر محل اتصال به پی:

به طور کلی این المان را از منظر جایگاه قرارگیری می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

ساده

باسکولی

همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید در نوع ساده، شناژ از تراز کف خاک در پی‌های منفرد اجرا می‌شود. این در حالی ‌است که در نوع باسکولی از تراز بالایی پی به آن متصل می‌گردد.

از نظر نوع :

در ادامه این بخش می‌خواهیم انواع رایج شناژ ساختمان را بررسی کنیم. قبل از توضیح این بخش لازم است بگوییم در اصطلاح رایج در کارگاه‌های ساختمانی بعضا به جای کلمه کلاف از شناژ استفاده می‌گردد این در صورتی است که در مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان از کلمه کلاف استفاده شده است. لذا در ادامه این دو کلمه را به جای یکدیگر به کار برده‌ایم.

انواع این المان به دو دسته اصلی افقی و قائم تقسیم می‌شوند ولی ما در این مقاله برای تکمیل تمام نکات مهم درباره این المان، شناژ مخفی و مورب را نیز آورده‌ایم.

شناژ افقی:

شناژ افقی را می‌توان اتصال بین پی‌های منفرد تعریف کرد. همانطور که در بخش اول اشاره کردیم مهم‌ترین مزیت نوع افقی، پخش بارهای وارده بر تمام بخش‌های پی است. همچنین اجرای شناژهای افقی به صورت ضربدری باعث افزایش استحکام سازه در برابر زلزله می‌شود.

در تصویر زیر نمونه اجرا شده این المان را در فرآیند ساخت یک ساختمان مشاهده می‌کنید.

مزایای کلاف افقی یا به عبارتی اهداف اجرای آن در صورت طراحی درست عبارتند از:

رفع ارتعاشات وارد شده بر ساختمان ناشی از زلزله و به نوعی ضد زلزله کردن ساختمان 

تحمل نیروی ناشی از ستون‌ها

تحمل نیروی کششی ناشی از وزن ساختمان

 

شناژ قائم 

کلاف قائم یا شناژ قائم معمولا در ساختمان‌های چند طبقه اجرا می‌شود. در واقع شناژ عمودی برای اتصال کلاف‌های افقی به کار می‌رود.

اجرای شناژ عمودی یا قائم به این صورت است که از پایین به فونداسیون و از قسمت بالا به سقف وصل می‌گردد. از این رو بدیهی است که در صورت عدم وجود شناژ افقی نیازی به شناژ قائم نیست.

شناژ قائم نیز مانند شناژ افقی نقش پررنگی در مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله دارد.

در انتهای این بخش نکات اجرایی و مشخصات شناژ افقی و قائم را طبق مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1398 (آخرین ویرایش) عنوان می‌کنیم. 

 

شناژ مخفی (تای بیم)

نوع دیگری از کلاف، شناژ مخفی است. این نوع با نام‌های دیگر کلاف میانی ، تای بیم و ژوئن نیز به کار می‌رود.

در مقاله ژوئن در ساختمان به طور کامل و مفصل درباره این نوع شناژ صحبت کردیم که توصیه می‌کنیم به هیچ وجه آن را از دست ندهید.

در اجرای سقف تیرچه و بلوک یک دال بتنی یک طرفه داریم که به علت تو خالی بودن سقف و وجود بلوک‌ها دارای صلبیت کمی است. لذا احتمال بروز ارتعاشاتی در دهانه‎‌های بلند آن هنگام بارگذاری وجود دارد.

در این حالت برای کاهش ارتعاشات سقف تیرچه و بلوک و همچنین یکپارچگی عملکرد تیرچه‎‌ها از شناژ مخفی یا کلاف میانی (ژوئن) استفاده می‌شود. شناژ مخفی کلافی است که در سقف به کار می‌رود. پس به عبارتی منظور از شناژ سقف همین نوع است.

مزایای شناژ مخفی یا تای بیم عبارتند از:

جلوگیری از پیچش تیرچه‌ها در بخش‌هایی که بار منفرد وجود دارد.

یکپارچه کردن عملکرد تیرچه‌ها

کاهش ارتعاشات سقف تیرچه بلوک

 

  مشخصات فنی کلاف مخفی:

در این بخش نکات اجرایی این نوع را توضیح می‌دهیم. اما برای آگاهی از نکات طلایی شناژ مخفی یا کلاف میانی در سقف تیرچه بلوک به مقاله تای بیم  مراجعه کنید. 

عرض شناژ مخفی باید حداقل به اندازه عرض پاشنه تیرچه بوده و ارتفاع آن نیز به اندازه ضخامت سقف باشد.

اگر از تیرچه دوبل استفاده گردد، ضخامت این المان، حداقل عرض دو برابر تیرچه می‌شود. یعنی حداقل به اندازه 20 سانتی‌متر باید شناژ مخفی اجرا گردد.

قالب بندی کلاف میانی به اندازه حداقل 12 سانتی‌متر (بیشتر از عرض آن) انجام می‌شود.

تخته‌های چهار تراش به وسیله سیم آرماتوربندی به جک‌های صلیبی بسته شده و سطح زیرین آن‌ها نیز به وسیله جک‌های صلیبی مهار می‌شود.

پس از آرماتوربندی و قالب بندی زیر شناژ مخفی، بتن ریزی سقف صورت گرفته و در نهایت شناژها (کلاف‌‌ها) و تیرچه‌ها به صورت یک سیستم یکپارچه عمل می‌کنند.

در مقاله ” آرماتور بندی “ از صفر تا صد آرماتوربندی را بررسی و نکات آن را زیر ذره بین بردیم. برای مطالعه آن روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

  ضوابط میلگرد کلاف عرضی یا تای بیم:

بتن داخل کلاف عرضی، بتن مسلح است که باید دو آرماتور به قطر حداقل 6 میلی‌متر در بالا و پایین آن قرار بگیرند.

میلگرد تای بیم به وسیله‌ سنجاقی‌ها در فواصل حدود 50 سانتی‌متری به یکدیگر بسته می‌شوند.

بهتر است آرماتور فوقانی تای بیم از زیر آرماتورهای فوقانی تیر رد شوند اما معمولا به دلیل تراکم آرماتور در تیر این امر صورت نمی‌گیرد.

 

شناژ مورب 

شناژ مورب نیز مانند نوع افقی اهمیت زیادی دارد. زمین در هنگام زلزله، عمل و عکس العمل از خود نشان می‌دهد. پس اجرای شناژ مورب به عنوان مکمل کننده شناژ افقی قابل توجیه است. 

شناژ سوله

تا اینجای مقاله گفتیم شناژ چیست و چه انواعی دارد. همچنین درباره اهمیت اجرا و انواع این المان صحبت کردیم. با توجه به اهمیت و مزایایی که گفتیم این المان برای بسیاری از پروژه‌ها اجرا می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که در ساخت فونداسیون سوله نیز از شناژ سوله استفاده می‌گردد. البته به طور کلی کاربرد این المان در پراکنده ساختن نیروهای متمرکز به زمین است.

به عبارتی اگر سوله دارای بارگذاری متمرکز باشد و فشار وارده به پایه‌ها تحمیل گردد، پی منفرد اجرا می‌گردد. یعنی در سوله، پی منفرد با کمک شناژ سوله بار وارد شده به یک ستون را تحمل می‌کند. 

 

نکات شناژ

ممکن است ارتفاعی برابر یا کمتر از پی داشته باشد.

برای تحمل نیروی محوری معادل ۱۰ درصد بیشترین نیروی فشاری ستون‌های طرفین، طراحی و محاسبه می‌شوند.

این المان نباید متکی بر خاک باشد و اگر این تیر رابط تحت اثر فشار خاک زیرین قرار گیرد باید طبق ضوابط فونداسیون نواری طراحی شود.

شناژ افقی و قائم طبق مبحث هشتم

حال به نکات اجرایی و مشخصات شناژ افقی و قائم طبق مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1398 (آخرین ویرایش) می‌پردازیم.

همانطور که می‌دانید مبحث هشتم به ساخت ساختمان‌های با مصالح بنایی می‌پردازد و کلاف‌های افقی و قائم به دیوار جهت تحمل بارهای وارده و یکپارچه‌سازی کمک می‌کنند. اگرچه لفظ کلاف برای این ساختمان‌ها مناسب‌تر است اما به اجرای شناژ هم معروف است.

 

مشخصات و محل قرار دادن کلاف افقی :

 عرض و ارتفاع این المان در تراز زیر دیوار :

عرض نباید از عرض دیوار یا 25 سانتی‌متر کمتر باشد.

ارتفاع  نباید از دو سوم عرض دیوار یا 25 سانتی‌متر کمتر باشد.

 

طول و عرض این المان در تراز روی دیوار :

عرض نباید از عرض دیوار کمتر باشد مگر در دیوارهای بیرونی که جهت نماسازی می‌توان عرض این المان را حداکثر تا 5 سانتی‌متر از عرض دیوار کمتر در نظر گرفت ولی در هر حالت عرض کلاف افقی نباید از  20 سانتی‌متر کمتر باشد.

ارتفاع نباید از 20 سانتی‌متر کمتر باشد.

مشخصات میلگردها :

میلگردهای طولی باید آجدار با حداقل قطر 12 میلی‌متر باشند.

میلگردهای طولی باید حداقل 4 عدد باشند و در چهار گوشه‌ی شناژ ( کلاف )  با پوشش بتنی مناسب قرار گیرند.

در صورتی که عرض شناژ (کلاف) از 35 سانتی‌متر بیشتر شود، تعداد میلگردهای طولی را باید به 6 عدد یا بیشتر افزایش داده به طوری که فاصله هر دو میلگرد مجاور از 25 سانتی‌متر بیشتر نباشد.

میلگردهای طولی باید با تنگ‌هایی به قطر حداقل 8 میلی‌متر به یکدیگر بسته شوند و فاصله‌ی تنگ‌ها از هم نباید از 200 میلی‌متر بیشتر باشد.

فاصله تنگ‌ها در طولی برابر با 45 سانتی‌متر از بر شناژ قائم که ناحیه بحرانی است، باید به 10 سانتی متر کاهش یابد. 

پوشش بتن اطراف میلگردهای طولی برای شناژهای زیر دیوار نباید از 5 سانتی‌متر و برای شناژ یا کلاف‌های بالای دیوار از 3 سانتی‌متر کمتر باشد.

نکات اتصال کلاف‌های افقی:

1) در هر تراز کلاف‌ها باید به یکدیگر متصل شوند تا شناژ‌بندی (کلاف‌بندی) به صورت یک شبکه بهم پیوسته باشد.

2) در محل تلاقی شناژها، آرماتورها باید حداقل به اندازه 50 سانتی‌متر هم‌پوشانی داشته باشند.

3) شناژ افقی نباید در هیچ قسمتی منقطع باشد. در صورت نیاز به عبور لوله، قطر آن نباید بیش از یک ششم عرض شناژ باشد. از طرفی عبور لوله نباید باعث قطع و یا جابجایی میلگردها گردد. همچنین لوله آب گرم باید با عایق حرارتی پوشانده شود.

 

مشخصات و محل قرار دارن شناژ قائم:

شناژهای قائم بتن مسلح باید در محل تقاطع دیوارهای سازه‌ای تعبیه شوند. در صورتی که طول دیوار بین دو کلاف بیشتر از 5 متر باشد باید کلاف‌های قائم اضافی با توزیع یکنواخت در فواصل حداکثر 5 متر در داخل دیوار تعبیه شوند.

عرض شناژ قائم نباید از عرض دیوار مجاور در هر جهت کمتر باشد مگر در دیوارهای بیرونی که جهت نماسازی می‌توان عرض آن را حداکثر تا 5 سانتی‌متر از عرض دیوار کمتر اختیار کرد ولی در هر حالت عرض کلاف افقی نباید از 20 سانتی‌متر کمتر باشد.

در ساختمان‌های دو طبقه یا ساختمان‌های دارای زیر زمین لازم است در کلیه گوشه‌های بیرونی ساختمان از کلاف قائم گوشه (دوبل) استفاده نمود که در ادامه نکات مربوط به آن را بررسی می‌کنیم.

طول شناژ قائم گوشه در هر امتداد گوشه، نباید از دو مقدار 50 میلی‌متر و یا عرض دیوار متعامد به علاوه 20 سانتی‌متر هر کدام عدد بیشتری است، کمتر باشد.

 

شناژ قائم بتنی تک:

  آرماتورهای طولی باید از نوع آجدار با حداقل قطر 12 میلی‌متر باشد.

  میلگردهای طولی باید حداقل 4 عدد باشند و در چهار گوشه‌ی شناژ (کلاف) با پوشش بتنی مناسب قرار گیرند و به طور مناسبی با آرماتورهای طولی شناژ افقی مهار شوند.

  میلگردهای طولی باید با تنگ‌هایی به قطر حداقل 8 میلی‌متر به یکدیگر بسته شوند و فاصله‌ی تنگ‌ها از هم نباید از 200 میلی‌متر بیشتر باشد. حداکثر فاصله تنگ‌ها در ناحیه بحرانی بالا و پایین کلاف باید به 10 سانتی‌متر کاهش یابد.

  طول ناحیه بحرانی در کلاف قائم از بر داخلی کلاف افقی محاسبه می‌شود و مقدار آن بیشترین عدد از بین دو مورد زیر است:

1) یک پنجم فاصله محور تا محور شناژهای افقی بالا و پایین دیوار 

2) دو برابر ضخامت شناژ قائم در راستای عمود بر دیوار

  پوشش بتن اطراف میلگردهای طولی نباید از 30 میلی‌متر کمتر باشد.

  اگر حداقل عرض مقطع کلاف از 35 سانتی متر بیشتر باشد، تعداد میلگردهای طولی باید به 6 عدد یا بیشتر افزایش داده شود، به طوری که فاصله هر دو میلگرد مجاور از 25 سانتی‌متر بیشتر نباشد.

  آرماتورهای طولی شناژ قائم طبقه زیرین باید حداقل به اندازه 25 سانتی‌متر به صورت قائم و با خم 90 درجه به اندازه حداقل 20 سانتی‌متر در داخل پی یا کلاف زیر دیوار مهار شوند.

 

شناژ قائم بتنی گوشه (دوبل)

میلگردهای طولی باید از نوع آج‌دار با حداقل قطر 12 میلی‌متر باشند.

حداقل 8 آرماتور طولی باید با پوشش بتنی مناسب قرار گیرند و به نحو مناسبی به میلگردهای طولی شناز افقی مهار شوند.

میلگردهای طولی باید با تنگ‌هایی به قطر حداقل 8 میلی‌متر به یکدیگر بسته شوند و فاصله‌ی تنگ‌ها از هم نباید از 200 میلی‌متر بیشتر باشد. حداکثر فاصله تنگ‌ها در ناحیه بحرانی بالا و پایین کلاف باید به 10 سانتی‌متر کاهش یابد.

طول ناحیه بحرانی در کلاف قائم از بر داخلی کلاف افقی محاسبه می‌شود و مقدار آن بیشترین عدد از بین دو مورد زیر است:

1) یک پنجم فاصله محور تا محور شناژهای افقی بالا و پایین دیوار 

2) دو برابر ضخامت کلاف قائم در راستای عمود بر دیوار

در ناحیه بحرانی و در محل اتصال کلاف‌ها به یکدیگر نباید میلگرد وصله شود.

پوشش بتن اطراف میلگردهای طولی نباید از 30 میلی‌متر کمتر باشد.

اگر عرض کلاف در هر امتداد از 35 سانتی متر بیشتر باشد، تعداد میلگردهای طولی در آن امتداد و در هر ردیف باید به 3 عدد یا بیشتر افزایش داده شود، به طوری که فاصله هر دو میلگرد مجاور از 25 سانتی‌متر بیشتر نباشد.

میلگردهای طولی شناژ قائم طبقه زیرین باید حداقل به اندازه 25 سانتی‌متر به صورت قائم و با خم 90 درجه به اندازه حداقل 20 سانتی‌متر در داخل پی یا شناژ زیر دیوار مهار شوند.

 

نکات اتصال شناژ قائم:

شناژهای قائم باید به نحو مناسب به کلاف‌های افقی متصل شوند. در نقاط تقاطعی که کلاف قائم ادامه می‌یابد، میلگردهای طولی کلاف قائم باید بدون قطع شدن از درون شناژ افقی عبور کند.

در نقاط تقاطعی که شناژ قائم ادامه نمی‌یابد میلگردهای طولی کلاف قائم باید تا روی میلگردهای فوقانی کلاف افقی ادامه یافته و با خم 90 درجه حداقل به اندازه 50 سانتی‌متر در داخل کلاف افقی مهار شوند.

شناژهای قائم باید به طور مناسب به یکدیگر و به پی یا کلاف زیر دیوار متصل شوند.

در این مقاله به طور کامل به سوال شناژ چیست پاسخ دادیم و انواع آن را به همراه تمام نکات اجرایی زیر ذره بین بردیم. در آموزش اسکلت بتنی تمام نکات مراحل اجرای اسکلت بتنی را توضیح داده‌ایم. 

همچنین به شما توصیه می‌کنیم اگر می‌خواهید تمام مراحل اجرای ساختمان یعنی آموزش حرفه‌ای تخریب و گودبرداری، اجرای اسکلت‌های بتنی، اجرای اسکلت‌های فولادی، دیوار چینی و اجرای نازک کاری ساختمان به طور کامل یاد بگیرید و با تمام نکات آن‌ها آشنا شوید حتما به آموزش اجرای ساختمان آکادمی عمران سر بزنید. 

در این آموزش علاوه بر تمام گام‌های اجرای ساختمان، سه آموزش اجرای راه‌ پله، نقشه کشی ساختمان با نرم‌افزار اتوکد و  30 فن اصول مذاکره ویژه مهندسین به عنوان هدیه به شما تقدیم می‌گردد.