ورق حلبی چیست و کدام صنایع از آن استفاده می‌کنند؟

فلزات به عنوان یکی از پرکاربردترین عناصر هستی به اشکال مختلف در دسترس افراد قرار می‌گیرند. ورق یکی از شکل‌های پرطرفدار و بسیار کاربردی است که فلزات را در اختیار مصرف‌کنندگان آن قرار می‌دهد. اصولاً ورق‌های فلزی به صورت‌های گوناگون و متنوع، مشتمل بر انواع فلزات برای استفاده در صنایع مختلف کاربرد دارند. یکی از این ورق‌ها، ورق حلبی است که در این مقاله از آکادمی عمران به بررسی در مورد آن و کاربردش در صنایع مختلف می‌پردازیم.

ورق حلبی چیست؟

ورق‌‌های فلزی با توجه به مواد اولیه و شیوه ساختشان، انواع مختلفی دارند. یکی از آن‌ها ورق قلع‌اندود است که بسیار هم مورد توجه صنعتگران قرار دارد.

این ورق‌های فلزی که سطحشان توسط فلز دیگری پوشانده می‌شود، بسیار مقاوم است. وظیفه فلز پوشش دهنده سطحی این است که ورق اصلی را از اکسید شدن یا به‌ اصطلاح زنگ زدن محافظت کند.

فلزات پوشش دهنده ورق‌های فلزی بسته به نوع فلز اصلی و کاربرد مورد نظر انتخاب می‌شوند. یکی از فلزاتی که برای پوشاندن سطح ورق استفاده می‌شود، قلع است.

قلع معمولاً به صورت ترکیب با فلزات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا به دلیل داشتن مقاومت بالا در برابر اکسید شدن، همچنین خاصیت چکش‌خواری و انعطاف‌پذیری زیاد، گزینه مناسبی برای تهیه آلیاژهای فلزی است.

از قرار گرفتن یک لایه از قلع روی سطح یک ورق فلزی بسیار نازک فولاد، ورق حلبی ساخته می‌شود که در صنایع بسیاری نیز کاربرد دارد.

در گذشته برای تولید این ورق از روکش قلع روی ورق آهن استفاده می‌کردند. امروزه با افزودن کربن به آهن و ساخت فولاد، مقاومت آن را افزایش داده و سپس توسط لایه‌ای از قلع، حلبی دلخواه ساخته می‌شود.

ورق حلبی چگونه ساخته می‌شود؟

ورق حلبی به دو شیوه الکترولیتی و غوطه‌وری ساخته می‌شود.

• در روش اول که بیشتر در گذشته برای تولید این ورق کاربرد داشته، با استفاده از روش رسوب‌گذاری توسط الکترودها در یک محیط الکترولیتی از قبیل اسید کرومیک، لایه‌ای از قلع روی سطح ورق فولاد را می‌پوشاند.
• در روش دوم که امروزه بیشتر برای تهیه ورق حلبی مورد توجه تولیدکنندگان است، این ورق را از غوطه‌ور ساختن ورق فولادی در فلز مذاب، با روش خاصی می‌سازند.

ورق حلبی که ابتدا در آلمان و سپس انگلستان تولید شد، امروزه در اندازه‌ها و ضخامت‌های متنوع، با استانداردهای مشخص درباره میزان قلع پوششی متناسب با نوع کاربرد آن تولید می‌شود. در ایران نیز این ورق در کارخانه‌های ایرانی از قبیل فولاد مبارکه ساخته می‌گردد.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

ویژگی‌های ورق حلبی

1. مقاومت در برابر خوردگی

از مهم‌ترین ویژگی‌های ورق حلبی استحکام بالا و مقاومت در مقابل زنگ‌زدگی و اکسید شدن است که در اصطلاح به آن خوردگی می‌گویند.

لایه قلع پوشش‌دهنده ورق فولادی، به خوبی فولاد را از خوردگی در مقابل آب‌وهوا محافظت می‌کند.

2. قابلیت جوشکاری 

یکی از ویژگی‌های بسیار کاربردی و با اهمیت ورق حلبی جوش‌پذیری و قابلیت لحیم‌کاری در سطوح مختلف است.

به طور معمول صنایع مختلف از این خاصیت ورق حلبی در سطح وسیع بهره‌مند شده و در تولید محصولات مختلف، هر جا لازم باشد، به راحتی از جوشکاری استفاده می‌کنند.

برای مطالعه بیشتر در مورد جوشکاری و انواع روش های آن به مقاله ” جوشکاری “ سر بزنید.

3. قابلیت شکل‌پذیری

یکی دیگر از خواص ورق حلبی قابلیت بالا در چکش‌خواری است. از آنجایی که این ورق را معمولاً در ضخامت‌های پایین می‌سازند، از انعطاف زیادی برخوردار بوده و به راحتی شکل می‌پذیرد.

در صنعت، ورق‌های حلبی را برای مصارف گوناگون در حرارت‌های مختلف به آسانی فرم می‌دهند.

4. قابلیت رنگ‌پذیری

ورق حلبی خاصیت پذیرش رنگ، نقاشی و چاپ را دارد.

در عمده تولیدات صنعتی که از ورق حلبی استفاده می‌شود، چاپ طرح، نقش و نوشته‌هایی روی محصولات الزامی است و این خواسته صنعتگران نیز به آسانی به‌وسیله انواع دستگاه‌های چاپ و به کارگیری انواع جوهرها و لاک‌ها، قابل اجراست.

نکته دیگر آنکه ورق‌های حلبی در مقابل پس دادن رنگ نیز مقاوم هستند.

5. داشتن جلای فلزی

درخشندگی یکی از خواص دیگر ورق حلبی است.

اغلب فلزات به طور کم یا زیاد، دارای درخشندگی و جلای فلزی هستند. ورق‌های حلبی از جلای فلزی و درخشندگی بالا برخوردار بوده و بسیار براق هستند.

به همین دلیل در ساخت محصولاتی که نیاز به زیبایی و درخشندگی دارند، از ورق حلبی استفاده می‌شود.

6. قابلیت بازیافت

اصولاً همه محصولات فلزی به راحتی قابل بازیافت هستند؛ زیرا فلزات را در هر اندازه و حالتی، به صورت سالم یا زنگ‌زده و حتی در حالت ترکیب با دیگر عناصر، می‌توان بازیافت کرد.

این فلزات بسته به نوع فلز یا ترکیب در حرارت‌های مختلف، داخل کوره قابیت ذوب و ساخت مجدد دارند. ورق‌های حلبی نیز مانند دیگر محصولات فلزی، قابلیت بازیافت کامل را دارند.

کاربرد ورق حلبی

در میان عناصر، فلزات در جهان از جایگاه ویژه‌ای برخور دارند. در زمینه‌های مختلفی برای تولید محصولات از فلزات استفاده می‌شود که ورق حلبی نیز از این قاعده پیروی می‌کند.

به دلیل خواص با اهمیت و منحصربه‌فردی که ورق حلبی دارد، در صنایع مختلفی کاربرد داشته و بسیار قابل توجه تولیدکنندگان و صنعت‌گران است. در ادامه به شرح برخی کاربردهای مهم ورق حلبی می‌پردازیم.

• خودروسازی

بخش قابل توجهی از قطعات اصلی صنایع خودروسازی با استفاده از ورق‌های حلبی ساخته می‌شوند.

از جمله در ساخت فیلترهای روغن اتومبیل، واشرهای سرسیلندر که به عنوان درزگیر کاربرد دارند و در قطعات الکتریکی از ورق‌های حلبی استفاده می‌شود.

• کاربرد ورق حلبی در ساختمان‌سازی 

در صنعت ساختمان نیز کاربرد ورق‌های حلبی اجتناب‌ناپذیر است. مزیت استحکام و مقاومت در مقابل خوردگی ناشی از رطوبت و همچنین وزن سبک ورق‌ حلبی سبب شده تا در موارد زیادی در ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار گیرد.

از این موارد می‌توان به قالب‌های مربوط به نما، چارچوب پنجره با شیشه‌های دوجداره، پره‌های رادیاتور، شیرهای تقویت، سایبان‌ها، نرده‌ها، سقف کاذب و بسیاری کاربردهای دیگر اشاره کرد.

یکی از کاربردهای ورق حلبی در سقف‌های شیروانی است. مزیت مهم این نوع سقف وزن بسیار کم آن است که باعث کاهش بار مرده سازه می‌شود. از دیگر خصوصیات این نوع سقف مقاومت آن در برابر تغییرات آب و هوایی بوده و با بارش برف و باران ترک برنمی‌دارد.

این نوع سقف در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف ساخته می‌شود.

برای مطالعه بیشتر در مورد انواع سقف‌ها در ساختمان‌سازی به ” مسیر یادگیری مهندسی عمران “ مراجعه کنید.

• لوازم خانگی

در ساخت بخش‌های زیادی از لوازم خانگی، اسباب‌بازی و بسیاری از وسایل کاربردی دیگر ورق‌های حلبی به کار رفته است.

مانند برخی لوازم زینتی و دکوری، بعضی ظروف آشپزخانه و قالب‌های کیک، ظروف پخت‌وپز تجاری، لوله بخاری، قطعاتی از لوازم برقی و گازسوز مانند آب‌گرم‌کن، اجاق، سیلندر گاز و غیره.

• کنسروسازی

یکی از کاربردهای بسیار مهم و موثر در صنایع غذایی استفاده از ورق‌های حلبی در کنسروسازی است.

از آنجایی که کیفیت انواع غذاها در هنگام پخت در ظروف حلبی حفظ می‌شود و همچنین با توجه به مزایای دیگری همچون زیبایی، سبکی و مقاومت در برابر خوردگی، از آن در هنگام پخت، کنسرواسیون، نگهداری و عرضه به بازار هدف استفاده می‌شود.

ورق‌های حلبی در ساخت قوطی‌های باکیفیت مختلف کنسرو و کمپوت به کار می‌روند.

• بسته‌بندی

به جرأت می‌توان گفت بیشترین و مهم‌ترین کاربرد ورق‌های حلبی در سرتاسر جهان، در صنایع بسته‌بندی است.

ساخت انواع و اقسام ظروف، جعبه، قوطی و دیگر ابزار بسته‌بندی که همگی از ورق‌های حلبی ساخته می‌شوند، انقلابی در صنعت بسته‌بندی مواد غذایی، دارویی و شیمیایی به وجود آورده است.

مناسب بودن ورق‌های حلبی برای نگهداری انواع مواد خوراکی و غیرخوراکی، همچنین حفاظت از مواد مختلف به صورت جامد، مایع و گاز توانسته این محصول را به عنوان محبوب‌ترین ماده مورد نیاز برای تهیه ظروف بسته‌بندی و نگه‌دارنده تبدیل کند.

از مزایای دیگر استفاده از ورق‌های حلبی به منظور بسته‌بندی، می‌توان به سبک بودن، واکنش شیمیایی نداشتن با مواد، عدم خوردگی در برابر مواد مختلف، قابلیت نگهداری مواد سرد و گرم نیز اشاره کرد.

برای کاربرد جهانی ورق‌های حلبی در بسته‌بندی، می‌شود انواع اسپری‌ها در صنایع آرایشی، بهداشتی و عطرسازی، انواع قوطی‌ها در صنایع غذایی و نوشیدنی، جعبه‌ها و قوطی‌های نگهداری مواد دارویی، شیمیایی و سموم را مثال زد.

• الکترونیک

ورق‌های حلبی در تهیه و ساخت قطعات الکترونیکی متعددی کاربرد دارند. شاید بتوان مهمترین آن‌ها را باطری‌سازی عنوان کرد.

• تجهیزات الکتریکی

در میان قطعات داخلی تجهیزات الکتریکی می‌توان نشان از ورق حلبی یافت. بسیاری از قطعات نازک فلزی مورد نیاز در تجهیزات روشنایی و لوازم الکتریکی دیگر را از این ورقها می‌سازند.

در ساخت تجهیزات الکتریکی و روشنایی مورد استفاده در انواع وسایل نقلیه نیز این نوع ورقها به کار می‌رود.

• لوازم عکاسی

در صنعت عکاسی نیز در ساخت فیلم عکاسی از این ورق استفاده می‌شود.

جمع‌بندی ورق حلبی

بررسی و مطالعه در مورد ساخت و استفاده ورق‌های حلبی در صنایع گوناگون حاکی از آن است که با توجه به مزایای فوق‌العاده محصولات تولید شده از ورق حلبی، روز به روز بر تقاضای صاحبان صنایع مختلف در استفاده از این ورقها افزوده می‌شود.

با در نظر گرفتن تهیه ساده و آسان، به نسبت سایر فلزاتی که کاربرد مشابه دارند، سبک و مقاوم بودن آن و هزینه تولید مناسب، می‌شود دلیل این افزایش تقاضا را متوجه شد.

امروزه تقریباً در اکثر صنایع بسیار مهم و کاربردی و همه‌گیر از این ورقها در تولید محصولاتشان استفاده می‌کنند.

ویژگی‌هایی که برای این نوع ورقها در متن ذکر شد، به عنوان مزیت‌هایی محسوب می‌شوند که این ورقها را از سایر فلزات، برای استفاده در صنایع مختلف مناسب‌تر جلوه می‌دهد.

از میان تمامی صنایع مختلفی که از ورق حلبی در تهیه و تولید محصولاتشان استفاده می‌کنند، صنایع غذایی، دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی و همچنین کنسروسازی بیشترین سهم را دارند.

امکان تولید جعبه، قوطی و دیگر وسایل بسته‌بندی در شکل‌ها و رنگ‌های مختلف، همچنین قابلیت چاپ و طراحی انواع نقش‌ها و رنگ‌ها با توجه به ویژگی رنگ پس ندادن ورق حلبی، به‌ اضافه قابلیت حفظ کیفیت مواد غذایی در هنگام پخت، همچنین حفظ خواص کلیه مواد غذایی، دارویی و شیمیایی از هنگام بسته‌بندی تا زمان مصرف، مزایای مضاعفی بر ویژگی‌هایی است که پیش از این متذکر شدیم.

همین امر سبب شده تا در گوشه و کنار جهان بیشترین، بهترین و زیباترین ظروف بسته‌بندی را با استفاده از ورق‌های حلبی ساخته و روانه بازار کنند.

اگر مشتاق به یادگیری مراحل اجرای ساختمان و تمام نکات آن هستید توصیه می‌کنیم پکیج صفر تا صد اجرای ساختمان را از دست ندهید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری