ضوابط پخ ساختمان در تمامی حالت ها و صفر تا صد نکات آن به همراه فیلم

حتما هنگام عبور از یک تقاطع، متوجه تفاوت شکل ظاهری ساختمانی که بین دو گذر قرار گرفته شده‌اید. شاید برایتان سوال شده که چرا گوشه این ساختمان به صورت برش خورده اجرا شده است. به این قسمت از ساختمان پخ می‌گویند. گاهی اوقات برای ساختمان‌های به هم چسبیده نیز پخ اجرا می‌شود. اما ضوابط پخ در ساختمان چیست؟ به طور کلی اجرای پخ ساختمان دارای نکاتی است که سازندگان و مالکان باید به خوبی از آن آگاه باشند.

ضوابط پخ در اجرای ساختمان باید با توجه به شرایط فنی دیگر مانند پیشروی طولی و پیش آمدگی ساختمان انجام شود. ما در این مقاله از آکادمی عمران ابتدا به تعریف پخ در ساختمان می‌پردازیم. در ادامه تمام ضوابط و قوانینی که برای اجرای پخ در شرایط مختلف وجود دارد را به صورت مجزا بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

پخ ساختمان چیست؟

پیش از مطالعه مقاله، فیلم کوتاه زیر را مشاهده کنید.

همانطور که در فیلم مشاهده کردید منظور از پخ، یک برش مورب در گوشه‌ای از قطعه زمین است. فرض کنید با خودروی خود در حال عبور از کوچه‌ای به سمت خیابان هستید. اگر ساختمانی که در نبش خیابان قرار گرفته به صورت کامل اجرا شده باشد، دید شما در هنگام پیچیدن محدود خواهد شد. به همین دلیل آن گوشه از ساختمان که بین کوچه و خیابان قرار گرفته باید به صورت پخ اجرا شود. علاوه بر این حالت، زمانی که یک ساختمان پیشروی طولی دارد یعنی دو متر جلوتر از خانه همسایه قرار گرفته برای جلوگیری از سایه اندازی روی خانه همسایه باید مانند تصویر زیر پخ اجرا کند.

پس به طور کلی هدف از ایجاد پخ در شرایط مختلف عبارت است از:

1) ایجاد دید مناسب برای خودروها

2) جلوگیری از سایه اندازی و مشرفیت ساختمان بر ساختمان‌های کناری

نحوه محاسبه پخ ساختمان

محاسبه پخ ساختمان علاوه بر ضوابط کلی پخ به نوع قرارگیری ساختمان نیز بستگی دارد. برای مثال اگر ساختمان در تقاطع دو گذر باشد محاسبه پخ آن دارای ضوابط مخصوص به خود است. پخی که سازنده به خاطر پیشروی طولی مجبور به اجرای آن شده نیز الزامات مربوط به خود را دارد.

در ادامه ابتدا ضوابط پخ در ساختمان را بررسی کرده و سپس در دو حالت پیش آمدگی ساختمان و پیشروی طولی ضوابط اجرای پخ را زیر ذره بین می‌بریم.

خدمات فنی و مهندسی آکادمی عمران

مشاهده خدمات

1) ضوابط پخ در ساختمان

شاید برایتان سوال باشد که اندازه زاویه پخ و قاعده آن به چه صورت محاسبه می‌شود؟ به شکل زیر توجه کنید همانطور که مشاهده می‌کنید پخ، مثلث متساوی الساقینی است که اندازه زاویه ساق‌ها ۴۵ درجه است. در واقع مثلث جدا شده از ساختمان نشان دهنده قسمتی است که به عنوان پخ از ساختمان کم می‌شود.

طول قاعده پخ توسط شهرداری مشخص می‌شود. ضوابطی نیز درباره آن وجود دارد که عبارتند از:

• طول پخ در تقاطع دو گذر برابر یک دهم مجموع عرض دو گذر است.
• طول پخ در کوچه‌هایی که هر دو آن‌ها ماشین رو نیستند به طول ثابت 1 متر است.
• طول پخ در کوچه‌هایی که یکی از آن‌ها ماشین رو نیستند به طول ثابت ۱.۵ متر است.
• نصب درب ماشین رو در کلیه پخ‌ها ممنوع است.

2) ضوابط پخ در پیش آمدگی ساختمان

منظور از پیش آمدگی ساختمان، بیرون زدگی قسمتی از ساختمان است که امتداد آن به گذر مقابل ساختمان می‌رسد. پیش آمدگی در ساختمان‌های جنوبی که حیاط در پشت آن‌ها قرار دارد اجرا می‌شود.

ضوابط پیش آمدگی ساختمان به این صورت است که باید در ارتفاع بالاتر از ۳.۵ متر از کف معبر یعنی طبقه دوم به بعد اجرا شود. همچنین عرض خیابان باید بیشتر از 12 متر باشد. مقدار پیش آمدگی ساختمان در معابر با عرض ۱۲ تا ۲۰ متر، حداکثر ۸۰ سانتی‌متر و در معابر ۲۰ متر به بالا، ۱۲۰ سانتی‌متر است.

فرض کنید ساختمانی مانند تصویر زیر در تقاطع دو گذر قرار بگیرد. این ساختمان طبق ضوابط، در هر دو نبشی که به گذر می‌رسد دارای پیش آمدگی یا کنسول خواهد بود. در صورت اجرای این ساختمان با پیش آمدگی در دو طرف آن، دید خودروهایی که از دو گذر عبور می‌کنند در هنگام پیچیدن دچار مشکل می‌شود. در نتیجه باید یک پخ در گوشه بین دو گذر ساختمان ایجاد شود تا دید رانندگان در هنگام عبور محدود نشود.

در ضوابط پخ گفتیم که اندازه قاعده پخ در تقاطع دو گذر برابر یک دهم مجموع عرض دو گذر است. یعنی اگر یک گذر 20 متر و گذر دیگر 8 متر باشد طول پخ باید به اندازه یک دهم مجموع آن‌ها (28) یعنی مقدار 2.8 متر اجرا شود.

دقت کنید که پیش آمدگی روی پخ بین دو گذر نیز اجرا می‌شود اما اندازه مجاز آن با حالت عادی فرق دارد و در تمامی گذرها به اندازه ۱.۵ متر خواهد بود.

3) ضوابط پخ در پیشروی طولی

در مقاله پیشروی طولی گفتیم طبق ضوابط شهرداری، بنای اجرایی می‌تواند با در نظر گرفتن سطح اشغال مجاز به علاوه ۲ متر مازاد پیشروی اجرا شود. برای اینکه این 2 متر پیشروی مازاد نسبت به همسایه سایه اندازی نکند باید به صورت پخ اجرا شود.

اگر همسایه‌ کناری علی رغم سایه اندازی ساختمان، اجازه محضری عدم اجرای پخ را بدهد، نیازی به اجرای پخ نخواهد بود، اما در غیر این صورت باید پخ اجرا شود.

همچنین اگر همسایه کناری که ساختمان نوساز با پیشروی طولی دارد پخ را اجرا نکرده باشد، ما نیز می‌توانیم پخ را اجرا نکنیم و نیازی به گرفتن رضایت محضری از همسایه نیست.

در ادامه یک نمونه از متن رضایت محضری عدم اجرای پخ را برایتان قرار دادیم. همچنین در تصویر زیر نمونه پخ اجرا شده را مشاهده می‌کنید.

رضایت محضری عدم اجرای پخ ساختمان 

شهرداری محترم منطقه

با سلام

احتراما اینجانب ……………………….. فرزند ………………….. مالک پلاک ……………… بخش ………………….. شهرستان ………………………….. واقع در ……………………………………………….. بدین وسیله رضایت خود را نسبت به عدم اجرای پخ ساختمان مجاور شمالی / جنوبی / شرقی / غربی اینجانب به مالکیت خانم / آقای ……………………………. با پلاک ……………… اعلام می نمایم و صدور مجوز جهت ساختمان ایشان بلامانع است.

امضاء / اثر انگشت مالک ملک

نکات دیگری نیز درباره ضوابط پخ در پیشروی طولی وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم.

• در صورت احداث بالکن در پخ ۴۵ درجه نباید درب دسترسی به بالکن مشرف به پلاک مجاور باشد.
• احداث بازشو یا پنجره در پخ ۴۵ درجه مجاز نیست.
• در مواردی که زمین از شکل منظمی برخوردار نیست برای حذف پخ‌های موجود باید با توافق همسایگان و اخذ مجوزهای لازم، موضوع در شورای معماری منطقه مطرح شده و برای این زمین تصمیم‌گیری شود.

مطالبی که خواندید بخش کوچکی از ضوابط فنی و حقوقی ساختمان سازی است که در کمتر جایی آموزش آن را می‌بینید. ما در گام پنجم از آموزش اجرای ساختمان به تمام ضوابط مهمی که یک مهندس عمران برای اجرای یک ساختمان باید بداند پرداختیم. برای مشاهده سرفصل‌های این آموزش و سایر گام‌های آن روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

جمع بندی

ضوابط پخ در ساختمان از ریزه کاری‌های مهمی است که اگر سازندگان به درستی از آن اطلاع نداشته باشند احتمال جریمه شدن وجود دارد. ما در این مقاله تمام نکاتی که در شرایط مختلف اجرای پخ باید بدانید را بیان کردیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره ضوابط پخ در ساختمان کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری