قالب بندی ستون بتنی و نکات انتخاب قالب ستون با فیلم
چه قدر با نحوه قالب بندی ستون بتنی آشنا هستید؟! آیا تا به حال در مورد رامکا شنیده‌اید؟! آیا می‌دانید نحوه قالب بندی ستون بتنی بلند چگونه است؟! ما در این مقاله به شرح نکات قالب بندی اصولی ستون بتنی می‌پردازیم و در انتهای این مقاله به جواب تمامی سوال‌های خود می‌رسید. با آکادمی عمران همراه باشید.
فیلم قالب بندی ستون بتنی
در فیلم زیر نحوه قالب بندی ستون بتنی را مشاهده می‌کنید.
اجزای قالب بندی ستون بتنی
پیش از اینکه در مورد نحوه قالب بندی ستون بتنی صحبت کنیم، ابتدا با اجزای قالب بندی ستون آشنا شوید.
1) پانل‌ها
پانل‌های فلزی در دو نوع تسمه‌ای و لبه خم تولید می‌شوند. معمولا پانل‌های لبه خم به صورت یکپارچه از ورق 3 یا 4 میلی‌متر هستند که لبه‌های آن را به کمک دستگاه خم می‌کنند.
پانل‌های تسمه‌ای یا جوششی از ورق 4 میلی‌متری و تسمه‌ها از ورق 5 میلی‌متری تشکیل شده‌اند. در صورتی که جوش این ورق‌ها از نوع CO2 باشد، مقاومت و کیفیت بالایی در برابر ضربه دارد.
به طور کلی در قالبهای لبه خم ورق صفحه و لبه‌ها یکپارچه بوده و فقط لبه ابتدا و انتهای قالب به صورت جوشی به آن متصل می‌شوند، اما در قالبهای تسمه‌ای تمامی لبه‌ها به کمک جوش و سخت کننده به صفحه متصل می‌گردند.
ممکن است از خود بپرسید این دو نوع قالب چه تفاوتی دارند؟! باید گفت قالب لبه خم از قالب تسمه‌ای سبک‌تر بوده اما پس از باز کردن قالب‌ها رد شیره بتن در درز دو پانل کنار هم بیشتر مشخص است.
اگر هر دو قالب به طور مناسبی تولید شوند، مقاومت کافی در برابر بار وارده از سمت بتن تازه را خواهند داشت.
لذا پیمانکاران با توجه سهولت جابه‌جایی و قیمت تمام شده، تصمیم به انتخاب نوع پانل‌های فلزی برای قالب‌بندی می‌گیرند.
2) پین و گوه
3) پشت بند و جک‌های مایل
بعد از اینکه پانل‌ها به کمک پین و گوه به هم متصل شدند نوبت اجرای پشت بند می‌رسد.
از پشت بندهای افقی، قائم و مایل جهت یکپارچه سازی پانل‌ها و افزایش مقاومت برای مقابله با نیروی رانشی بتن تازه استفاده می‌شود.
ممکن است در هنگام نصب قالب ها یا بتن ریزی، ستون ناشاقول شود. به همین دلیل از جک‌های مایل جهت تثبت پانل‌ها استفاده می‌شود.
در ارتفاع‌های حداکثر یک متری باید از پشت بند استفاده شود. برای اجرای پشت بند در ستون‌ها معمولا از لوله داربست استفاده می‌شود.
4) بست قورباغه‌ای
در ستونهای لبه که امکان اجرای جک مایل از دو طرف وجود ندارد، برای نگه داشتن قالب‌ها و شاقول کردن آن از سیم نجاری یا میلگرد به کمک بست قورباغه‌ای استفاده می‌کنند.
جهت انجام این کار باید هنگام بتن ریزی سقف یا فونداسیون قلاب‌هایی در آن قرار داده باشید.
5) تسمه
در صورتی که المان بتنی عریض باشد، برای اینکه پانل‌ها در اثر فشار بتن ریزی از هم فاصله نگیرند از تسمه استفاده می‌شود.
تسمه بین دو پانل قرار گرفته شده و فاصله دو وجه ستون را حفظ می‌کند. طولی که برای تسمه انتخاب می‌کنید برابر عرض ستون به علاوه 5 سانتی‌متر از هر طرف باشد.
به طور مثال برای ستون با عرض 50 سانتی‌متر باید از تسمه‌های 60 سانتی‌متری استفاده کرد.
برای مطالعه بیشتر در مورد جزئیات اجزای قالب بندی ستون بتنی و نکات آن به مقاله ” قالب بتن ” سر بزنید.
برای درک بهتر
اجزای قالب بندی ستون بتنی 3 متری با ابعاد 40×40 به شرح زیر است:
- 12 عدد پانل 30×100 سانتی‌متر
- 8 عدد پانل کنج 5× 5 با طول 150 سانتی‌متر
- 75 جفت پین و گوه
بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان‌سازی
نحوه قالب بندی ستون بتنی
پس از تکمیل آرماتوربندی ستون، رامکاها جهت تنظیم ابعاد ستون و جلوگیری از دزآکسه شدن آن‌ها، در دو جهت عمود بر هم بسته می‌شوند و پس از آن قالب بندی ستون شروع می‌شود.
برای مطالعه بیشتر در مورد نحوه اجرای رامکا فلزی و بتنی و تمام ریزه کاری‌های آن به مقاله ” رامکا “ حتما سر بزنید.
قالب بندی ستون بتنی از 6 مرحله تشکیل شده است:
1) تهیه قالب‌ها
پانل‌ها باید از مراکز معتیر تولیدکننده قالب تهیه شوند. در زمان تهیه حتما به نوع، کیفیت و اندازه‌های لازم دقت کنید.
در صورت تهیه قالبهای چوبی حتما اندازه‌های آن در سه بعد چک شود و سطح آن‌ها باید صاف و بدون اعوجاج باشد. ولی قالبهای فلزی از این نظر دقیق‌تر هستند.
معمولا از پیمانکاران قالب بند و آرماتوربند برای انجام این امور استفاده می‌شود که خودشان پانل‌ها و سایر تجهیزات را دارند.
2) تمیز کردن قالب‌ها
در صورتی که قالب‌ها برای اولین بار استفاده می‌شوند نیازی به تمیز کردن ندارند، در غیر این صورت باید تمیز بودن پانل‌ها چک شود. در صورتی که روی آن‌ها از قبل سیمان خشک شده به جا مانده باشد، باید با فرچه پاک شود.
3) روغن کاری قالب‌ها
سپس قالب‌ها روغن‌کاری می‌شوند. جهت رسیدن به سطح صیقلی بتن و مکان‌هایی که صیقلی بودن سطح برای ما مهم است، بهتر است از مواد رهاساز استفاده شود.
در غیر این صورت روغن سوخته را با گازوئیل ترکیب می‌کنند و با فرچه روی پانل‌ها مالیده می‌شود.
در قالبهای چوبی از گازوئیل استفاده می‌کنند اما به هر حال توصیه می‌شود از مواد رهاساز استفاده شود.
در تیرها می‌توان به جای روغن کاری قالب کف، روی آن نایلون کشید و پس از باز کردن پانل‌ها، نایلون را جدا کرد.
در زمان روغن‌کاری اگر آرماتورها روغنی شوند، باید به وسیله پارچه و بنزین یا انژکتور شور ماشین، تمیز گردند. در غیر این صورت به دلیل روغنی بودن، بین آرماتور و بتن چسبندگی به وجود نیامده و موجب ضعف عملکرد آن می‌شود.
4) بستن قالب‌ها با پین و گوه
در این مرحله ابتدا پانل را نوک رامکا قرار می‌دهند، سپس پانل کناری را قرار داده و با پین و گوه به هم می‌بندند و به همین ترتیب پانل‌های بعدی گذاشته می‌شود.
حدود 75 عدد پین و گوه برای یک ستون 3 متری مورد نیاز است.
در قالب بندی ستونهای بتنی عریض از تسمه نیز استفاده می‌شود. زمانی که بتن ریزی انجام می‌شود ممکن است پانل‌ها بر اثر فشار بتن باز شوند. تسمه‌ها باعث محکم نگه داشتن آن‌ها می‌گردد.
تسمه‌ها از هر طرف به اندازه 5 سانتی‌متر بیرون زدگی از ستون دارند و به وسیله پین و گوه بسته می‌شوند.
بعد از باز کردن قالب‌ها قسمتی از تسمه که از ستون بیرون می‌زند پخ زده شده ولی بهتر است بریده و ضدزنگ زده شود که دچار زنگ‌زدگی نگردد.
جهت قالب بندی کنج ستون‌ها بهتر است از قالب کنج استفاده شود. این پانل‌ها سطح کونیک و گرد فراهم می‌کنند. اگر از قالب کنج استفاده نکنیم و اصطلاحا به صورت کنج صفر اجرا شود، امکان خروج شیره بتن، کرمو شدن، تیزگوشه و لب‌پر شدن آن وجود دارد.
قالب بندی ستونهای لبه به این شکل است که چوب‌های چهارتراشی در لبه قرار می‌دهند و به وسیله سیم نجاری به آرماتورها می‌بندند. سپس پانل روی چوب قرار می‌گیرد.
5) اجرای پشت بند و شاقول کردن قالبهای ستون
بر اثر بتن ریزی و فشار بتن، ممکن است پانل‌ها باز شوند. به وسیله پشت بندها، پانل‌ها را محکم نگه می‌دارند تا بر اثر فشار بتن باز نشوند و از کج شدن و ناشاقولی احتمالی در هر چهار طرف ستون جلوگیری شود.
در فواصل حداکثر یک متری به وسیله لوله داربست و گیره، پانل‌ها را محکم می‌کنند.
سپس ستون‌ها باید شاقول شوند. شاقول کردن ستون بعد از قالب بندی و همچنین بعد از بتن ریزی امری ضروری است. شاقول بودن به معنی در راستای قائم قرار گرفتن است.
شاقول وسیله‌ای است که از یک مخروط و نخ تشکیل شده است. فاصله نخ از بالا تا سطح ستون باید برابر با فاصله مرکز شاقول که نخ از آن رد شده تا سطح بتن در پایین باشد.
در صورت ناشاقول بودن، میزان ناشاقولی باید در رنج مجاز باشد. به میزان تلورانسی که می‌توان ناشاقول باشد، رواداری گفته می‌شود.
طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش 92، میزان رواداری طبق جدول زیر است:
جهت تنظیم شاقولی بودن ستون‌ها و تثبت آن‌ها در همان وضعیت از جک‌های مایل استفاده می‌شود.
بهتر است در اجرای سقف یا فونداسیون آرماتورهایی تعبیه شود تا جک‌ها را در جای خود نگه دارند و روی سطح نلغزند. در غیر این صورت از گچ برای محکم نگه داشتن پایه جک‌ها استفاده می‌شود.
برای ستونهای لبه که شرایط اجرای جک از دو طرف وجود ندارد، قلاب‌هایی از قبل در سقف قرار می‌دهند و با استفاده از سیم نجاری یا میلگرد، قالب را نگه می‌دارند.
6) مسدود کردن پای قالب‌ها با ملات گچ
مرحله آخر در نحوه قالب بندی ستون بتنی، مسدود کردن درزها است.
قالب‌ها باید کنار هم چفت شده و درزها بسته شوند. در صورتی که از قالبهای کنج استفاده نشود، ممکن است شیره بتن از بین آن‌ها خارج شود. به همین دلیل در این نقاط از ملات گچ استفاده می‌شود.
همچنین در پای پانل‌ها امکان خروج شیره بتن وجود دارد، در این قسمت‌ها نیز ملات گچ می‌زنند.
نکته مهم در قالب بندی ستون بتنی آن است که چون ممکن است کف، تراز نباشد، حتما تراز نهایی ستون با استفاده از شیلنگ تراز یا دوربین نقشه برداری مشخص شود.
در صورتی که این امر اجرا نشود احتمال بروز مشکلات زیادی در مرحله اجرای سقف به وجود می‌آید.
انواع قالب بندی ستون بتنی
قالب بندی ستون‌ها معمولا به وسیله قالبهای چوبی یا فلزی انجام می‌شود.
• قالب چوبی ستون
قالبهای چوبی که از الوار، چهارتراش و تخته تشکیل شده‌اند، امروزه کمتر استفاده شده و بیشتر در پروژه‌های کوچک با اهمیت کم اجرا می‌شوند.
قالبهای چوبی نسبت به فلزی عمر کمتری دارند ولی در مواردی که قالب بندی مشکل باشد، انعطاف زیادی دارند.
ضخامت تخته‌های چوبی معمولا ۲.۵ تا ۳ سانتی‌متر است.
شماره میخ‌هایی که در کارهای قالب بندی استفاده می‌شود، معمولا ۲۸/۶۵ یعنی قطر ۲.۸ میلی‌متر و طول 65 میلی‌متر است. از میخ‌های ۲۵/۵۰ هم می‌توان برای تخته‌های کم ضخامت استفاده کرد.
دلایل استفاده از چوب برای قالب بندی ستون بتنی عبارتند از:
- مقاومت کششی فشاری و برشی مناسب
- سبک بودن آن جهت جابجایی و حمل آسان
- مناسب برای بتن ریزی در هوای گرم و سرد به دلیل ضریب هدایت حرارتی کم نسبت به فلز
- نسبت به پانل فلزی جز در موارد خاص هزینه کمتری دارد.
- شکل پذیری آسان
• قالب فلزی ستون
قالبهای فلزی به دلیل کیفیت، سرعت اجرای بالاتر، امکان استفاده چند باره، دوام و مقاومت بیشتر در برابر حریق متداول‌تر است.
در صورتی که پانل‌ها اعوجاج داشته باشند، باعث ناشاقولی ستون می‌شوند.
استفاده از آلومینیوم جهت کاهش کیفیت بتن ممنوع است زیرا در اثر واکنش شیمیایی سطح داخل لوله‌های آلومینیمی با سیمان، گاز هیدروژن تولید می‌شود که می‌تواند مقاومت بتن را به راحتی تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
قالب ستون‌ها با عرض 10، 15، 20، …. تا 50 سانتی‌متر و با طول‌های 1، 1.5 و 2 متر تولید می‌شوند.
قالبهای کنج نیز در ابعاد 5×5 ، 5×10 و 10×10 سانتی‌متر قابل تهیه است.
ارتفاع قالب بندی ستون بتنی
لزوما ارتفاع قالب بندی ستون بتنی با میزانی که بتن ریزی می‌شود یکسان نیست و می‌توان قالب را با ارتفاع بیشتر بست.
برای مثال جهت قالب بندی ستون 3.2 متری می‌توانیم به دو طریق عمل کنیم:
- قالب بندی این ستون با سه پانل 1 متری و دو پانل 10 سانتی‌متری انجام شود. دقیقا به اندازه‌ای که نیاز به بتن ریزی است.
- از سه پانل 1 متری و یک پانل 0.5 متری استفاده شده و به اندازه ارتفاع 3.2 متر بتن ریزی شود.
هر چه قدر ارتفاع ستون بیشتر باشد، قالب بندی و بتن ریزی آن سخت‌تر می‌شود. برای مثال برای یک ستون 6 متری، پانل‌هایی که در پایین قرار می‌گیرند، فشار بیشتری از بتن به آن‌ها می‌رسد، به همین دلیل باید از پین و گوه بیشتری استفاده کرد.
در این ستون‌ها احتمال ناشاقولی و نامنظم شدن مقطع آن زیاد است. جهت شاقول کردن ستونهای بلند باید از جک‌ها و پشت بندهای بیشتری استفاده کرد.
همچنین در این ستون‌ها بتن ریزی از ارتفاع بیشتری انجام شده و احتمال جداشدگی دانه‌ها بیشتر است. به همین دلیل باید در ارتفاع 3 متری یک دریچه ایجاد کنند.
ابتدا سه متر اولیه ستون، بتن ریزی شده و آن را ویبره می‌زنند سپس دریچه بسته شده و سه متر باقی‌مانده بتن ریزی می‌شود.
برای مطالعه بیشتر در مورد ویبره زدن و انواع ویبراتور به مقاله ویبراتور بتن سر بزنید.
برای اینکه تمام نکات اجرای ساختمان را یاد بگیرید توصیه می‌کنیم آموزش اجرای ساختمان را از دست ندهید.
مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
سلام
استاد شما در مبحث قالب بندی بتنی گفتید برای ستون لبه چون نمیشه برلی سمت بیرونی جک گذاشت، پس باید از سمت داخل کشیده بشه تا قالب پایدار بمونه. حالا اگه ستون به سمت داخل بخواد منحرف بشه چی؟
سلام
می توانید یک جک در کنار سیم گذاشته تا از سمت داخل همزمان هم کشیده شده و هم بهش فشار وارد شود تا پایدار بماند.
ببخشید برای قالب بندی ستون اگر بخوایم از قالب چوبی استفاده کنیم ضوابط خاصی داره؟
سلام وقتتون بخیر
قالبهای چوبی که از الوار، چهارتراش و تخته تشکیل شده‌اند، امروزه کمتر استفاده شده و بیشتر در پروژه‌های کوچک با اهمیت کم اجرا می‌شوند. قالبهای چوبی نسبت به فلزی عمر کمتری دارند ولی در مواردی که قالب بندی مشکل باشد، انعطاف زیادی دارند.
ضخامت تخته‌های چوبی معمولا ۲.۵ تا ۳ سانتی‌متر است.
شماره میخ‌هایی که در کارهای قالب بندی استفاده می‌شود، معمولا ۲۸/۶۵ یعنی قطر ۲.۸ میلی‌متر و طول ۶۵ میلی‌متر است. از میخ‌های ۲۵/۵۰ هم می‌توان برای تخته‌های کم ضخامت استفاده کرد.
موفق باشید