انواع اتصالات فولادی (اسکلت فلزی) از صفر تا صد

طراحی و اجرای صحیح اتصالات اسکلت فلزی ساختمان یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در اجرای ساختمان است، زیرا عملکرد سازه به طور مستقیم به کیفیت اتصالات فولادی وابسته است. انواع اتصالات در اسکلت فلزی شامل اتصالات پرچی، اتصالات جوشی، صلب و ساده و غیره می‌شود که هر کدام کاربرد و ویژگی خاص خود را دارند. در این مقاله از آکادمی عمران به معرفی انواع اتصالات در ساختمان اسکلت فلزی و نکات مهم طراحی اتصالات فولادی بر اساس استانداردها پرداخته خواهد شد.

انواع اتصالات فلزی در سازه‌های فولادی

درک صحیح از رفتار سازه‌ای اتصال و آگاهی مناسب از نحوه انتقال نیرو توسط آن برای طراحی یک اتصال ایمن و اقتصادی ضروری است. در طراحی یک اتصال در یک سازه فولادی باید علاوه بر حصول اطمینان از نحوه صحیح انتقال نیرو، به اجرایی بودن و امکان ساخت آن با امکانات موجود توجه کرد.

این موضوع در مورد سازه‌هایی که قرار است در مقابل نیروهای ناشی از اثرات زلزله مقاوم باشند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. انواع اتصالات در ساخت اسکلت فلزی را می‌توان به صورت‌های زیر طبقه‌بندی کرد:

1. انواع اتصالات در اسکلت فلزی برحسب فن اتصال
2. انواع اتصالات در سازه‌های فولادی بر حسب میزان صلبیت آن
3. انواع اتصالات اسکلت فلزی بر حسب نیروی انتقالی
4. انواع اتصالات در سازه‌های فولادی بر حسب شکل هندسی
5. انواع اتصالات اسکلت فلزی بر حسب نوع عضو اتصالی
6. انواع اتصالات فلزی بر اساس محل اجرا

1. اتصالات اسکلت فلزی بر اساس فن اتصال

سه نوع وسیله اتصال شامل پرچ، پیچ و جوش برای اتصالات سازه‌های فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• اتصالات پرچی ساختمان

پرچ‌ها از قدیمی‌ترین روش‌های اتصال قطعات فولادی هستند و در گذشته برای ساخت پل‌ها، سازه‌های مرتفع، صنعتی و مخازن نفتی به‌ کار می‌رفتند.

انواع پرچ

انواع پرچ می‌توانند از فولادهای مخصوص با قطر ۱ تا ۴ سانتی‌متر تهیه شوند که در دو نوع فولاد اعلا و فولاد کربنی ساخته می‌شوند. تفاوت اصلی این دو پرچ در این است که Grade 2 از فولاد اعلا ساخته شده و هم تنش تسلیم و هم تنش نهایی بالاتری نسبت به Grade1 (فولاد کربنی) دارد.

نحوه اجرای پرچ

1. سوراخ‌ کاری قطعات (کمی بزرگ‌تر از قطر پرچ)
2. قرار دادن پرچ در سوراخ
3. کوبیدن سر پرچ با چکش یا دستگاه بادی تا شکل کلاهک بگیرد
4. پر شدن کامل سوراخ و ایجاد نیروی پیش‌تنیدگی (در محاسبات لحاظ نمی‌شود)

• اتصالات پیچی اسکلت فلزی

پیچ‌های موجود در بازار به دو صورت معمولی یا پرمقاومت (اعلا) جهت اجرای اتصالات در سازه‌های فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. معیارهای انتخاب اتصال پیچی به شرح زیر است:

• در سازه‌های سبک که تحت بارهای استاتیکی قرار دارند یا در اعضای ثانویه سازه مانند لاپه در سقف‌های شیروانی، بادبندها و مهارهای جانبی معمولا استفاده از پیچ‌های معمولی (با مقاومت کم) اقتصادی‌تر است.
• هنگامی که کارگر ماهر برای جوشکاری فراهم نباشد، استفاده از اتصالات پیچی برتری دارد.
• اگر قرار باشد سازه فولادی پس از مدتی برچیده شود، استفاده از اتصالات پیچی توصیه می‌شود.
• در سازه‌هایی که تحت اثر بارهای متناوب قرار می‌گیرند که در اتصالات آن‌ها پدیده خستگی ایجاد می‌شود، استفاده از پیچ‌های پرمقاومت با عملکرد اصطکاکی دارای کارایی بهتری نسبت به اتصالات جوشی یا اتصالات با پیچ‌های معمولی یا پرمقاومت با عملکرد اتکایی هستند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد اتصالات پیچی و انواع آن، روی لینک آبی کلیک کنید.

• اتصالات جوشی در ساختمان فولادی

متصل کردن اعضای سازه به کمک حرارت و ذوب شدن موضعی و یکپارچه کردن مصالح به یکدیگر را فن جوشکاری می‌نامند. در مورد اتصالات جوشی، موارد زیر قابل ذکر است:

• اتصالات جوشی به شرط اجرای مناسب و صحیح جوش، ظاهر بهتری نسبت به اتصالات پیچی دارند و دامنه کاربردشان نیز وسیع‌تر است. امروزه با توجه به پیشرفت فن جوشکاری امکان اتصال اعضا از انواع فولادها توسط جوش به آسانی میسر است.
• به دلیل امکان کنترل کیفیت جوشکاری، معمولا برای ساخت قطعات فلزی در کارخانه از فن جوشکاری استفاده می‌شود. در هر حال استفاده از وسایل جوشکاری در محل کارگاه (محل اجرای سازه) نیز بسیار متداول است.
• برای اتصالات در تیرهای سراسری و نیز تیرها با اتصالات صلب خمشی استفاده از جوش به عنوان یک وسیله اتصال کاربرد فراوانی دارد.

برای مطالعه بیشتر در مورد جوشکاری و انواع روش‌های آن، روی لینک آبی کلیک کنید.

2. انواع اتصالات سازه‌های فولادی بر حسب میزان صلبیت

اتصالات در سازه فولادی را برحسب میزان صلبیت آن می‌توان به سه دسته اتصال صلب، اتصال ساده و اتصال نیمه صلب طبقه‌بندی کرد.

• اتصال صلب

در این نوع اتصال تمام ظرفیت خمشی عضو متصل شونده توسط وسیله اتصال به عضو دیگر منتقل شده و زاویه چرخش بین اعضای اتصال در محل آن ثابت باقی می‌ماند.

• اتصال ساده

در این نوع اتصال‌ها اصولا هیچ گونه لنگر خمشی در محل اتصال انتقال پیدا نمی‌کند و زوایای چرخش در اعضای سازه در محل اتصال از یکدیگر مستقل و متفاوت هستند.

در موارد عملی معمولا لنگر خمشی ناچیزی در محل اتصال در اثر خروج از مرکزیت بار به وجود می‌آید ولی در هر حال می‌توان از خروج از مرکزیت کم صرف نظر کرد.

• اتصال نیمه صلب

در اتصالات نیمه صلب میزان لنگر خمشی انتقال یافته از یک عضو به عضو دیگر کمتر از ظرفیت خمشی عضو است (بین ۲۰ تا ۸۰ درصد). به عبارت دیگر لنگر خمشی انتقالی در این گونه اتصالات نه به اندازه لنگر خمشی در اتصالات صلب و نه به میزان لنگر انتقالی بسیار کوچک (در حد صفر) در اتصالات ساده است.

به منظور درک مناسب‌تر از تفاوت‌های موجود بین انواع اتصالات اسکلت فلزی برحسب صلبیت آن‌ها، باتو و رووان روشی ابداع نموده‌اند که توسط سوروچینکف توسعه پیدا کرد.

برای تعیین صلبیت اتصالات، معمولاً از منحنی لنگر-دوران (M-θ) استفاده می‌شود. با وجود امکان تعیین این منحنی به روش‌های نظری و تجربی، داده‌های کافی برای انواع اتصالات در دسترس نیست و آیین‌ نامه‌ها نیز راهکار مشخصی برای استفاده عملی از آن ارائه نکرده‌اند.

با این حال منحنی M-θ به‌ویژه در طراحی اتصالات نیمه‌صلب اهمیت زیادی دارد. نخستین بار آیین‌نامه AISC (۱۹۸۶) اتصالات صلب و نیمه‌صلب را به رسمیت شناخت و پس از آن تحقیقات متعددی در زمینه طبقه‌بندی اتصالات و بررسی صلبیت، شکل‌پذیری و مقاومت آن‌ها انجام شد.

در ادامه با استفاده از منحنی M-θ مفاهیم صلبیت، مقاومت و شکلی فولادی که در طبقه‌بندی و طراحی اتصالات سازه‌های فولادی از اهمیت خاصی برخوردار است، ارائه می‌شود:

بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

صلبیت اتصال

صلبیت اتصال با شیب منحنی لنگر-دوران (M-θ) تعیین می‌شود. از آنجا که این منحنی غیرخطی است، صلبیت را می‌توان از شیب مماس بر آن در هر نقطه به دست آورد.

مقاومت اتصال

اتصالات فلزی را می‌توان برحسب مقاومت آن‌ها طبقه‌بندی کرد. اگر اتصالی تمام مقامت خمشی تیر را بتواند انتقال دهد، آن را اتصال با مقاومت کامل و در صورتی که درصدی از لنگر خمشی تیر را منتقل کند به آن اتصالی با مقاومت جزئی گویند.

منحنی M-θ که محور قائم آن‌ها نسبت به لنگر خمشی پلاستیک تیر، هم پایه شده است، معیار مناسبی برای طبقه‌بندی اتصال مقاومت آن است.

اتصالاتی که کمتر از ۲۰ درصد لنگر خمشی تیر را منتقل می‌کنند، در طبقه اتصالات بدون مقاومت خمشی قرار می‌گیرند.

شکل پذیری اتصال

شکل‌پذیری اتصال یک پارامتر کلیدی در اتصالات نیمه‌ صلب و قاب‌های خمشی انعطاف‌پذیر است، زیرا تغییر شکل‌ها در این نواحی متمرکز می‌شوند. میزان شکل‌ پذیری مورد نیاز به عملکرد اتصال در مناطق با خطر لرزه‌ای متوسط و زیاد بستگی دارد. طبق آیین‌نامه‌های لرزه‌ای، در قاب‌های خمشی متوسط اتصالات اسکلت فلزی باید توان تحمل تغییر شکل‌های غیرارتجاعی محدود و در قاب‌های خمشی ویژه توان تحمل تغییر شکل‌های غیرارتجاعی زیاد را داشته باشند. بنابراین شکل‌پذیری اتصال یک الزام اساسی در این قاب‌ها است.

3. اتصالات در اسکلت فلزی بر حسب نیروی انتقالی

اتصالات سازه فولادی را می‌توان برحسب نوع نیرویی که از یک عضو به عضو دیگر آن انتقال می‌دهند، طبقه بندی کرد. تنوع نیروهایی که عموما توسط اتصالات منتقل می‌شوند به شرح زیر است:

• نیروی برشی

در برخی اتصال‌ها عمده نیروی انتقالی، نیروهای برشی و تکیه‌گاهی هستند که اتصالات ساده تیرها به ستون‌ها از این قبیل محسوب می‌شوند.

معمولا یک اتصال به ندرت تحت اثر نیروی برشی خالص قرار می‌گیرد و غالبا به دلیل خروج از مرکزیت بار، نیروی برشی همراه با لنگرهای خمشی و پیچشی خواهد بود.

در شکل زیر نمونه‌هایی از اتصال‌ها که عمده نیروی انتقالی توسط آن‌ها نیروی برشی است نشان داده شده است.

• لنگرهای خمشی و پیچشی

در گروهی از اتصالات اسکلت فلزی، عمده نیروهای انتقالی به صورت لنگرهای خمشی و پیچشی نمایان می‌شوند. معمولا لنگرهای خمشی و پیچشی همراه با نیروهای برشی در اتصال‌ها به وجود می‌آیند.

اتصال‌های صلب و نیمه صلب در تیرهای ساختمانی عمدتا تحت تأثیر لنگرهای خمشی و نیروهای برشی قرار دارند، در حالی که اتصال بادبندها به ستون، تیر و نیز اتصال به صورت براکت، در معرض نیروی برشی و لنگر پیچشی قرار می‌گیرد.

شکل زیر نمونه‌هایی از اتصال‌ها تحت لنگرهای خمشی و پیچشی همراه با نیروی برشی را نشان می‌دهد.

• کشش و فشار

در گروهی از اتصالات نیروهایی که از یک عضو به عضو دیگر منتقل می‌شوند به صورت نیروهای محوری (کششی یا فشاری) ظاهر می‌شوند.

اتصالات وصله ستون، اتصالات خرپایی و اتصالات بادبندها را می‌توان در این طبقه‌بندی قرار داد. عمده اتصالات فشاری یا کششی همراه با نیروی برشی در اتصال هستند. در شکل زیر دو نمونه از اتصالات تحت فشار و کشش نشان داده شده است.

4. اتصالات فلزی در سازه‌های فولادی بر حسب شکل هندسی

انواع اتصالات در اسکلت فلزی را می‌توان بر حسب شکل، نوع پروفیل‌ها و مقاطع فولادی به کار گرفته شده در محل اتصال طبقه‌بندی کرد.

هرچند نوع اتصالات در سازه‌های فولادی به قدری زیاد است که به آسانی نمی‌توان لیست کاملی از آن‌ها ارائه کرد، ولی در‌ هر حال انواع رایج آن‌ها از لحاظ شکل هندسی و پروفیل‌های گوناگون مورد استفاده به شرح زیر است:

• اتصال قاب شده

در این نوع اتصال جان تیر توسط یک جفت نبشی در طرفین توسط پیچ یا جوش به بال ستون متصل می‌شود.

اتصال قاب شده از انواع رایج و استاندارد اتصالات فولادی است و عمده نیروی انتقالی توسط این اتصال نیروی برشی تیر است که توسط نبشی‌های اتصال از جان تیر به ستون منتقل می‌شود. این نوع اتصال از لحاظ صلبیت و مقاومت در طبقه‌بندی اتصالات ساده لحاظ می‌شود.

• اتصال نشسته ساده (تقویت نشده)

در این نوع اتصال، تیر بر روی یک نشیمن انعطاف پذیر که غالباً یک نبشی است، قرار می‌گیرد. در این نوع اتصال همواره از یک نبشی بالایی برای تامین مهار جانبی بال فشاری تیر استفاده می‌شود.

در اتصال نشسته ساده عکس العمل تکیه گاهی تیر توسط نبشی نشیمن به بال ستون منتقل می‌شود. اتصال ساق‌های نبشی به بال‌های تیر و ستون می‌تواند توسط جوش یا پیچ تامین شود.

• اتصال تیر به ستون با نبشی جان (اتصال نشسته تقویت شده)

در این نوع اتصال تیر بر روی یک نشیمن تقویت شده قرار داده می‌شود. یک نوع نشیمن تقویت شده متشکل از دو ورق متعامد با مقطع T شکل است. ورق تقویت زیرین می‌تواند به صورت چند ضلعی یا به شکل مثلث به کار رود.

اتصال نشسته تقویت شده می‌تواند توسط نبشی نشیمن همراه با یک نبشی تقویتی اجرا شود.

• اتصال تیر به ستون با نبشی جان، ورق فوقانی و تحتانی

در این نوع اتصال بال‌های تیر توسط ورق های بالایی و پایینی و جان تیر توسط یک جفت نبشی به بال ستون وصل می‌شوند. ورق‌ها و نبشی‌ها می‌توانند توسط جوش یا  پیچ به تیر و ستون متصل شوند.

• اتصال توسط پروفیل‌های سپری

در این نوع اتصال، بال‌های تیر به ساق‌های سپری و بال ستون به بال سپری توسط پیچ‌هایی متصل می‌شوند. گاهی در این نوع اتصال جان تیر را توسط نبشی به بال ستون به وسیله پیچ متصل می‌کنند.

• اتصال توسط ورق انتهایی جوش شده به تیر

در این نوع اتصال، ورقی که پهنای آن تقریبا معادل عرض بال ستون و طول آن حدودا دو برابر ارتفاع تیر است، به طور کامل به تیر جوش داده شده و توسط پیچ به بال ستون متصل می‌شود.

• اتصالات زانویی

در اتصالات زانویی جان‌های تیر و ستون در یک صفحه قرار می‌گیرند. این نوع اتصال در قاب‌های ساختمانی و صنعتی یک طبقه که نیروهای قائم و جانبی زیادی را تحمل می‌کنند، کاربرد فراوانی دارد. انواع گوناگون اتصالات زانویی در شکل زیر نشان داده شده است.

• اتصالات خرپایی

اتصالات در خرپاها به وسیله جوش، پیچ و پرچ امکان‌پذیر است. هنگامی که از پیچ یا پرچ به عنوان وسیله اتصال در خرپاها استفاده شود، به کارگیری صفحات اتصال اجتناب‌ناپذیر است.

• اتصالات لوله‌ای

پروفیل‌های لوله‌ای علاوه بر یکسان بودن خصوصیات هندسی آن‌ها حول کلیه محورهایی که از یک مرکز عبور می‌کنند، مقاومت و صلبیت پیچشی مناسبی نیز دارند. چون لوله‌ها در محل تقاطع یکدیگر فصل مشترک منحنی شکل دارند، مشکل عمده در استفاده از این نوع پروفیل‌ها، موضوع اتصالات آن‌ها است.

اتصالات لوله توسط جوش به شرط دقت در برش اعضا و آماده کردن مقدمات اتصال، به خوبی امکان‌پذیر است.

• اتصالات سوله

اتصالات در این گونه سازه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و عموماً از آن‌ها عملکرد صلب و انتقال نیروهای محوری، برشی و لنگر خمشی در گوشه‌ها (محل اتصال تیر به ستون) انتظار می‌رود.

امروزه برای ساخت و اجرای قاب‌های صنعتی (سوله) بعضی از اتصالات آن‌ها در کارخانه سازنده سوله تعبیه و در محل اجرای سازه به قطعات دیگر متصل می‌شوند. از انواع اتصالات اصلی در سوله می‌توان از اتصال گوشه، اتصال راس سوله، اتصال لاپه‌ها به قاب و اتصال اعضای بادبندی به قاب سوله نام برد.

• اتصالات خورجینی

در اتصال‌های خورجینی تیر به صورت پیوسته از کنار ستون توسط نشیمن‌هایی عبور کرده و نیروهای عکس العمل تیر توسط آن‌ها به ستون منتقل می‌شود. اتصالات خورجینی در دو نوع ساده و صلب می‌تواند طراحی و اجرا شوند.

5) انواع اتصالات در اسکلت فلزی بر حسب نوع عضو اتصال

اتصالات را می‌توان بر اساس نوع رفتار عضو اتصالی طبقه‌بندی کرد. اتصال تیر به تیر، ستون به ستون، تیر به ستون، اعضای فرعی نظیر مهارهای جانبی و بادبندها به تیر یا ستون و اتصال ستون به فونداسیون در این طبقه جای دارند.

• اتصال تیر به تیر

چون سهم اصلی لنگر خمشی در تیرها توسط بال‌ها و درصد بالایی از نیروهای برشی توسط جان تحمل و منتقل می‌شود، اتصال متعامد دو تیر در شکل (الف) عملکرد ساده (مفصلی) دارد.

شکل (ب) به دلیل اتصال بال‌ها و جان‌ها به یکدیگر قادر است، لنگر خمشی و نیروی برشی را منتقل کند. در شکل (ج) ورق‌های اتصالی فوقانی موجب عملکرد پیوسته و یکپارچه تیر اصلی و تیرهای فرعی می‌شوند.

برای اینکه در مورد این روش بیشتر بدانید به مقاله ” اتصال تیر به تیر “ حتما سر بزنید.

• اتصال ستون به ستون

اتصال ستون به ستون یا وصله ستون‌ها تحت شرایط زیر انجام می‌شود:

1. ارتفاع ستون مورد استفاده از طول پروفیل فولادی که معمولاً ۱۲ متر است، بیشتر باشد.
2. برای یک ساختمان چند طبقه که نیروهای محوری ستون‌ها در طبقات بالا کاهش پیدا می‌کند، تغییر در ابعاد پروفیل و کاهش آن در طبقات بالاتر اقتصادی است. به همین دلیل ایجاد وصله در محل تغییر ابعاد پروفیل‌های ستون ضروری است.

در مورد این نوع اتصال‌ها در مقاله “ ستون به ستون “ به طور کامل صحبت می‌کنیم.

• اتصال تیر به ستون فلزی

اتصال تیر به ستون از انواع بسیار رایج اتصال در سازه‌های فولادی است که در مطالب بالاتر در مورد انواع اتصالات آن توضیح دادیم. برای مطالعه بیشتر در مورد انواع اتصالات تیر به ستون فلزی به مقاله ” اتصال مفصلی “ مراجعه کنید.

• اتصال مهار جانبی و بادبند به تیر و ستون

برای جلوگیری از کمانش جانبی پیچشی، بال فشاری تیرهای قاب‌های ساختمانی باید به نحو مناسبی در فواصل لازم و در امتداد جانبی عمود بر صفحه قاب نگهداری شود. مهارهای جانبی در سوله با مقطع متغیر به سینه‌بند موسوم است. مهارهای جانبی از پروفیل نبشی، I شکل و ناودانی ساخته می‌شوند.

در شکل زیر نمونه ای از اتصال مهار جانبی به تیر را نشان می‌دهد.

در مورد بادبند به ستون و تیر و تمامی نکات آن در مقاله ” بادبند “ به طور کامل صحبت می‌کنیم.

• اتصال ستون به فونداسیون

اتصال ستون به فونداسیون توسط صفحات زیر ستون (بیس پلیت) برای حالات مختلف بارگذاری با و بدون لنگر خمشی طراحی می‌شوند.

6. انواع اتصالات اسکلت فلزی بر اساس محل اجرا

روش اجرای اتصالات سازه‌های فولادی به دو نوع تقسیم می‌شود:

1. اجرا در محل پروژه
2. اجرا در کارخانه

اجرای اتصالات در محل پروژه نیازمند تنظیم عضوها است که باعث افزایش هزینه نیروی انسانی و افزایش فرآیندهای انجام کار می‌شود. اما اجرای اتصالات در کارخانه باعث کاهش هزینه نیروی انسانی و ساده‌تر شدن فرآیند اجرا خواهد شد.

عوامل موثر در انتخاب اتصالات اسکلت فلزی ساختمان

قطعا ارائه یک سری اصول قطعی و مشخص برای برتری هر یک از انواع اتصال‌ دهنده‌ها امکانپذیر نیست، اما در این مقاله سعی کردیم خصوصیات هر یک از اتصالات اسکلت فلزی را برای شما شرح دهیم تا بتوانید نوع اتصال‌های مناسب با پروژه مد نظر خودتان را انتخاب کنید. عواملی که برای انتخاب اتصالات فولادی مورد توجه قرار می‌گیرند:

• نوع سازه
• شرایط بارگذاری (استاتیکی – دینامیکی)
• اقتصادی‌تر بودن
• امکان دسترسی و تهیه آسان
• وجود شرایط و نیروهای کارگر متخصص جهت انجام مراحل اجرایی اتصال
• محدودیت‌های آئین‌نامه‌های طراحی

انتخاب نهایی اتصالات به سلیقه و ترجیح طراح بستگی دارد.

جمع بندی

در سازه‌های فولادی، اتصال اعضای اصلی مانند تیر و ستون به‌صورت صحیح و بهینه برای انتقال نیروها و عملکرد یکپارچه سازه ضروری است. اتصالات فلزی با روش‌هایی مثل پرچ، پیچ و جوش اجرا می‌شوند و بر اساس صلبیت، نیروی منتقل‌شونده، شکل هندسی و نوع عضو طبقه‌بندی می‌شوند. انتخاب نوع اتصال به عوامل مختلفی از جمله نوع سازه، شرایط بارگذاری، اقتصادی بودن و قابلیت اجرا بستگی دارد. علاوه بر این، طراحی اتصالات باید علاوه بر مقاومت، شکل‌پذیری و صلبیت مناسب را نیز در نظر بگیرد تا سازه در برابر نیروهای وارده، به‌ویژه زلزله، عملکرد ایمن و کارآمدی داشته باشد.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره اتصالات اسکلت فلزی کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری