خاموت چیست؟ انواع خاموت ستون و کاربرد خاموت‌ها به همراه فیلم کارگاهی

خاموت نوعی میلگرد است که نقش یکی از عناصر اصلی را در تامین شکل‌پذیری رفتار سازه‌های بتنی، جلوگیری از ترک بتن و افزایش مقاومت سازه ایفا می‌کند. دقت بالا در برش و خم خاموت ضروری است چرا که خاموت‌ها به عنوان آخرین خط دفاعی از سازه در برابر زلزله عمل می‌کنند.

در این مقاله به طور کامل در مورد تمام نکات مربوط به خاموت ستون، اندازه خاموت ستون، انواع سایز خاموت، کاربرد، مراحل ساخت، فرق تنگ و خاموت، انواع آن به همراه فیلم و عکس خاموت صحبت می‌کنیم. با ما در آکادمی عمران همراه باشید.

خاموت چیست؟

به طور کلی میلگردها به دو دسته میلگردهای طولی و عرضی تقسیم می‌شوند. میلگردهای طولی در راستای طول المان سازه‌ای قرار می‌گیرند و میلگردهای عرضی در راستای عرضی المان و عمود بر میلگردهای طولی نصب می‌شوند.

خاموت‌ها میلگردهای فولادی، خم شده و شکل گرفته‌ای هستند که در تیر به صورت قائم و در ستون به صورت افقی قرار می‌گیرند و به این گونه از المان‌های اطراف خود محافظت می‌نمایند. طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، خاموت‌ها آرماتورهای عرضی هستند که برای مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی در عضو به کار می‌روند. خاموت‌ها معمولا از میلگردها و سیم‌های آجدار یا جوش شده با شکل مستطیل یا رکابی به صورت U یا L ساخته می‌شوند.

جایگذاری خاموت‌ها ممکن است در جهت عمود یا با زاویه نسبت به آرماتور طولی باشد. در حالت بهینه، بهتر است خاموت‌ها عمود بر ترک گذاشته شوند، اما از آنجایی که نمی‌توان از جهت وارد شدن نیروی زلزله خبردار شد، آن را به صورت مستقیم قرار می‌دهند.

فرق تنگ و خاموت

طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، تنگ حلقه‌ای از میلگرد یا سیم به شکل دایره، مستطیل یا چند وجهی است که بدون کنج‌های متمایل به سمت داخل، آرماتورهای طولی را در بر می‌گیرد. از تنگ برای اعضای فشاری مانند ستون‌ها ودیوارها استفاده می‌شود.

از خاموت برای تیرها و دال‌ها استفاده می‌کنند که نقش جلوگیری از بیرون‌زدگی آرماتورهای طولی و مقاومت در برابر نیروی پیچشی و برشی را دارد. با این حال، به تمام آرماتورهای عرضی اصطلاحا خاموت گفته می‌شود.

فیلم بررسی فرق تنگ و خاموت

در فیلم زیر در مورد فرق تنگ و خاموت صحبت می‌کنیم. با مشاهده این فیلم می‌توانید این مقاله را با دید بهتری تا انتها بخوانید.

انواع خاموت

به طور معمول انواع خاموت بر اساس شکل ظاهری و نوع کاربرد به سه دسته معمولی، مارپیچ و چند ضلعی تقسیم می‌شوند که در ادامه این مقاله به توضیحات بیشتر در مورد هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

خاموت معمولی

خاموت‌های معمولی با دست ساخته شده و معمولا چهار گوش به شکل مربع یا مستطیل هستند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این خاموت امکان تغییر اندازه قالب آن می‌باشد.

خاموت‌ مارپیچ

خاموت‌هایی به شکل دایره هستند که از پیچاندن دور یک المان استوانه‌ای مثل بشکه یا به کمک دستگاه CNC ایجاد می‌شوند. این خاموت‌ها انعطاف‌پذیری ستون‌ها را افزایش داده و میلگردهای طولی بیشتری را در بر می‌گیرند. برای مطالعه بیشتر در مورد خم آرماتور به مقاله طول خم میلگرد مراجعه نمایید.

خاموت چندضلعی

خاموت‌های چندضلعی نیز به کمک دستگاه CNC در اشکال مختلف تولید شده و اندازه آن‌ها قابل تنظیم است.

طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه

مشاهده جزئیات

کاربرد خاموت

روش‌های مورد استفاده در ساخت سازه تعیین می‌کند که کدام یک از انواع خاموت‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. اندازه خاموت در پی، انواع سایز خاموت، اندازه خاموت شناژ و انواع خاموت فونداسیون از دیگر عوامل تاثیرگذار در انتخاب نوع خاموت می‌باشند.

خاموت‌ها نقش مهمی در مقاومت سازه ایفا کرده و از شکست بتن یا ایجاد ترک در آن هنگام وارد شدن نیروهای خمشی و برشی جلوگیری می‌کنند.

خاموت‌ها جهت نگه داشتن میلگردهای طولی در جای خود و تامین تکیه‌گاه جانبی برای کوتاه نمودن طول آزاد این میلگردها به کار گرفته می‌شوند، به طوری که میلگردهای طولی فقط در حد فاصل میان دو تنگ، امکان کمانش داشته باشند.

کاربرد خاموت ستون بتنی چیست؟

ستون عضو عمودی است که بارهای تیرها و کف‌ها را به پی منتقل کرده و یک عضو فشاری نیز به حساب می‌آید. برای اینکه از کمانش آرماتور طولی جلوگیری شود، از خاموت‌های فولادی با خواص مشخص در طول ستون با قطر حداقل 6 میلی‌متر استفاده می‌شود.

از دیگر کاربردهای خاموت در ستون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد استحکام جانبی برای آرماتورهای طولی
• تثبیت موقعیت و نگهداری آرماتورهای طولی در حین اجرا
• محدود کردن بتن در هسته و افزایش شکل‌پذیری و استحکام آن
• جلوگیری از خم زودرس میلگرد
• مقاومت در برابر برش جانبی و تامین پایداری آرماتورهای فولادی

کاربرد خاموت در تیر بتنی

خاموت‌های تیر بتنی را معمولا به شکل مقطع تیر می‌سازند. این کار باعث می‌شود تا علاوه‌ بر این که در مقابل نیروهای برشی وارد شده مقاومت کنند، میلگردهای طولی فشاری و کششی را در جای خود نگه ‌دارند. برای گسب اطلاعات بیشتر در مورد آرماتورهای فشاری و کششی به مقاله‌های میلگرد کششی و میلگرد فشاری مراجعه نمایید.

حداقل قطر و فاصله خاموت‌ها بر اساس آیین‌نامه‌های بتن آرمه مشخص می‌شود، اما برای مقاومت در برابر نیروهای برشی تعداد قطر میلگرد باید به طور دقیق محاسبه شود.

با توجه به اینکه حداکثر نیروی برشی در تیر بتنی در نزدیکی تکیه‌گاه‌ها به وجود می‌آید، قطر خاموت‌ها را بیشتر و فاصله آن‌ها را کمتر از نواحی دیگر در نظر می‌گیرند.

از کاربرد خاموت‌ در تیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاومت در برابر کشش‌های سطحی
• بهبود عملکرد لنگر خمشی اولیه
• افزایش استحکام و دوام
• تحمل نیروهای برشی

اگر نیروی برشی وارد بر سطح قطعه بتنی بیشتر از مقاومت برشی بتن باشد، ترک‌هایی در تیر بتنی ایجاد می‌شود که با زاویه‌ای حدود 45 درجه تار خنثی را قطع کرده و در نهایت ممکن است موجب بریده شدن قطعه شوند.

بهتر است خاموت‌ها عمود بر ترک‌ها اجرا شوند، اما با توجه به اینکه جهت این ترک‌ها در زلزله تغییر می‌کند خاموت‌ها را قائم طراحی و اجرا کرده تا تیر در برابر هر دو جهت نیروی برشی زلزله مقاوم باشد.

نکات مهم آرماتوربندی انواع خاموت

• معمولا در کارگاه‌های ساختمانی جهت تسریع و سهولت اجرا، خم‌ها به صورت 90 درجه اجرا شده یا فقط خم ابتدای خاموت با زاویه 135 درجه اجرا می‌شود. با توجه به نقش تاثیرگذار خم در شکل‌پذیری کل سازه، باید پس از ساخت خاموت‌ها، انتهای دیگر نیز به صورت دستی یا با کمک آچار F یا لوله تا زاویه 135 درجه خم شود.
• فاصله خاموت‌ها در نواحی بحرانی شامل حداقل یک ششم ابتدا و انتهای ارتفاع ستون‌ها و نیز طولی معادل 2 برابر ارتفاع مقطع در تیرها است و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.
• جهت جلوگیری از شکست ترد بتن بر اثر پدیده ستون کوتاه در ستون‌های دارای تیر نیم طبقه نظیر پاگرد پله، باید خاموت‌ گذاری ویژه سراسر ارتفاع مقطع اجرا شود. البته با توجه به پیوست ششم استاندارد 2800 و روش‌های جدید اجرای راه پله، توصیه می‌شود از این روش‌های نوین به جای اجرای تیر میان طبقه استفاده نمایید.
• در سازه‌هایی که شکل پذیری بالایی دارند استفاده از وصله پوششی در تیرها فقط در شرایطی مجاز است که در تمام طول وصله‌ها خاموت‌ گذاری ویژه به فاصله یک چهارم ارتفاع موثر مقطع یا 10 سانتی‌متر انجام شود. همچنین، رعایت ضوابط فاصله وصله‌ها از چشمه اتصال نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.
• اجرای خاموت ستون‌ها در محل ضخامت سقف و فونداسیون الزامی است. به طور معمول خاموت این قسمت‌ها به دلیل سختی یا بی‌دقتی توسط پیمانکار اجرا نمی‌شود که به دلیل بحرانی بودن نیروها در این نواحی، اثرات کاملا مخربی در زلزله را به همراه خواهد داشت.
• خاموت‌ها باید طوری بسته شوند که همه میلگردهای طولی را کاملا محصور کرده و هیچ فاصله‌ای بین خاموت‌ها و میلگردهای طولی وجود نداشته باشد.

جمع‌بندی

خاموت یک آرماتور فولادی و عرضی است که از آن در سازه‌‌های بتنی استفاده کرده و مزایای متعددی مانند افزایش مقاومت برشی و شکل ‌پذیری بتن، کاهش احتمال خرابی و افزایش عمر مفید سازه را به همراه دارد. استفاده از خاموت باعث استحکام سازه شده و به عنوان آخرین خط دفاعی سازه در برابر زلزله عمل می‌کند.

در این مقاله به بررسی تمام نکات خاموت پرداختیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی، آن را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری