مهندس مجری ذیصلاح کیست و چه وظایفی دارد؟

آیا می‌دانید مهندس مجری کیست و چه نقشی در صنعت ساخت و ساز دارد؟ با توجه به ضوابط مقررات ملی ساختمان، مهندس مجری فردی است که نقش اصلی در اجرای پروژه‌های مختلف از جمله مسئولیت کنترل و مدیریت فرآیند اجرایی پروژه از آغاز تا پایان را بر عهده دارد. مهندس اجرایی، مجری ذیصلاح و مجری حقوقی یا حقیقی از دیگر نام‌هایی است که به مجری ساختمان گفته می‌شود. اما باز این پرسش مطرح خواهد بود که آیا برای تمام پروژه‌های ساختمانی، مهندس مجری اجباری است؟

ما در این مقاله به این سوالات پاسخ داده و به شرح وظایف مهندس مجری ساختمان می‌پردازیم؛ پس تا انتهای این مطلب با آکادمی عمران همراه باشید.

مهندس مجری کیست؟

مهندسین عمران بعد از گذشت ۳ سال از تاریخ فارغ التحصیلی لیسانس می‌توانند در آزمون نظام مهندسی شرکت کنند. آزمون نظام مهندسی ۳ صلاحیت طراحی و محاسبات، نظارت و اجرا دارد و کسی که در آزمون اجرا قبول شده و پروانه اشتغال به کار با این صلاحیت را داشته باشد مهندس مجری یا مهندس مجری ذی صلاح نامیده می‌شود.

در ماده 7 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان و همچنین، ماده 10 آیین‌نامه اجرایی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل، مهندس مجری ذیصلاح اینگونه تعریف شده است:

مجری ساختمان در زمینه اجرا، دارای پروانه اشتغال به کار از وزارت مسکن و شهرسازی است و مطابق با قراردادهای همسان که با مالکان منعقد می‌نماید اجرای عملیات ساختمان را براساس نقشه‌های مصوب و کلیه مدارک منضم به قرارداد برعهده دارد.

مجری ساختمان‌، نماینده فنی مالک در اجرای ساختمان بوده و پاسخگوی کلیه مراحل اجرای کار به ناظر و دیگر مراجع کنترل ساختمان می‌باشد.

اگر به مبحث دوم مقررات ملی ساختمان رجوع کنیم تعاریف مختلفی در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی می‌بینید که در واقع به موضوع مهندس مجری ساختمان اشاره دارد.
مجری حقیقی یعنی فردی که با توجه به پایه پروانه خود ظرفیت مشخصی دارد. شما می‌توانید مدارک ثبت قرارداد با اشخاص حقیقی را از طریق لیینک زیر دریافت کنید.

مجری حقوقی نیز به شرکت‌، مؤسسه‌، سازمان و نهاد عمومی یا خصوصی متشکل از چندین مهندس گفته می‌شود که ظرفیت بیشتری برای اجرای پروژه‌های بزرگ را دارد. شما می‌توانید فرم تعهد مجری حقوقی را دریافت کنید.

انتخاب مهندس مجری ساختمان

فرض کنید مالک ملکی هستید و می‌خواهید شخصا یا در قالب قرارداد مشارکت در ساخت با یک سازنده، ساختمان قدیمی خود را تخریب و نوسازی کنید. با توجه به اینکه ملک شما در کجا واقع شده باید به یکی از مراجع صدور پروانه ساختمان از جمله شهرداری، دهیاری، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شرکت شهر جدید، شرکت شهرک صنعتی، سازمان منطقه آزاد مراجعه کنید. معمولا برای ساخت و ساز در شهرها با شهرداری در ارتباط هستید و باید طبق ضوابط شهرسازی اقدام کنید.

مالک یا سازنده‌ای که از مالک وکالت گرفته در اولین گام، برای دریافت پروانه تخریب و نوسازی اقدام می‌کند. یکی از مواردی که برای گرفتن این پروانه نیاز است امضای قرارداد نظارت است. ناظر یا ناظرین به صورت تصادفی توسط سازمان نظام مهندسی استان محل پروژه معرفی می‌شود.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

در حقیقت علاوه بر شهرداری که شما را ملزم به رعایت ضوابط آن منطقه از نظر تراکم و سطح اشغال و پیشروی طولی و غیره می‌کند، سازمان نظام مهندسی نیز بر کار اجرای ساختمان توسط مهندس یا مهندسین ناظر نظارت می‌کند.

بعد از اخذ پروانه ساختمانی توسط مالک، ناظر هماهنگ کننده که یکی از ناظرین رشته عمران یا معماری است از مالک می‌خواهد تا مجری ذی صلاح معرفی کند! ناظر، قرارداد و برگه تعهد مجری ذیصلاح شامل ۳ مورد زیر را از مالک درخواست می‌کند:

• قرارداد مجری ثبت شده در سازمان نظام مهندسی با مهر تأیید نظام مهندسی
• برگه تعهد مجری که در دفتر اسناد رسمی توسط مالک و مجری گواهی امضا شده
• کپی پروانه اشتغال مهر و امضا شده مجری

در تبصره یک بند 1-4-2 ماده 7 مبحث دوم لزوم معرفی مهندس مجری توسط مالک ذکر شده است:

شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه ساختمانی موظفند نام و مشخصات مجری واجد شرایط را که توسط مالک معرفی شده و نسخه‌ای از قرارداد منعقد شده با او را که در اختیار شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قرار داده است‌، در پروانه مربوط قید نمایند. مالکانی که دارای پروانه اشتغال به کار در زمینه اجرا می‌باشند، نیازی به ارائه قرارداد ندارند.

جهت آگاهی بیشتر از ضوابط و قوانین مهندس اجرایی ساختمان می‌توانید آخرین ویرایش مبحث دوم مقررات ملی ساختمان را از لینک زیر دریافت کنید.

وظایف مهندس مجری ساختمان

باتوجه به مبحث دوم، مجریان ساختمانی در حوزه‌های اجرایی، فنی، مالی و اداری وظایفی دارند که باید طبق قوانین عمومی و شرایط خصوصی منعقد شده در قراردادها، انجام دهند. علاوه‌بر‌این، مهندس اجرایی موظف است از آغاز تا اتمام پروژه پاسخگوی مالک، کارفرما، مهندسین ناظر، مرجع صدور پروانه، دستگاه نظارت و مراجع کنترل ساختمان باشد.

به‌طور کلی، اصلی‌ترین وظایف مهندس ذیصلاح ساختمان به شرح زیر است:

• رعایت اصول ایمنی و حفاظت کارگاه و مسائل زیست محیطی
• تحویل تمامی مدارک و مستندات فنی و ملکی ساختمان به صاحب کار
• ایجاد شرایط نظارت در چارچوب وظایف ناظر (ناظران‌) در محدوده کارگاه
• موظف به تهیه و استفاده از مصالح مناسب مطابق مشخصات فنی ارائه شده در نقشه‌ها
• ارائه برنامه زمان‌بندی کلی و تفصیلی کارهای اجرایی به مهندسان ناظر، مشاوران و مالکان
• بررسی کلیه نقشه‌ها قبل از اجرا و ارائه نظرات پیشنهادی برای رفع اشکال و خطاهای نقشه

• موظف به پرداخت ضرر و زیان به مالک درصورت بروز خسارت ناشی از عملکرد شخص مجری
• تهیه و امضای سه نسخه از نقشه‌های چون ساخت (ازبیلت) در پایان کار و اخذ تأییدیه ناظران
• موظف به تضمین کیفیت اجرای ساختمان و ارائه بیمه‌نامه تضمین کیفیت در موارد تعیین شده
• رعایت شرایط خصوصی قرارداد و مشخصات مندرج در پروانه ساختمان، نقشه‌های مصوب و ضوابط شهرسازی
• اخذ موافقت و تایید کتبی کارفرما (صاحب‌کار)، ناظر مربوط و ناظر هماهنگ کننده برای هرگونه تغییرات در برنامه اجرایی
• مکلف به استفاده از مهندسان، کاردان‌های فنی‌، معماران‌تجربی‌، کارگران و استادکاران و همچنین عوامل فنی ماهر با داشتن پروانه
• صحت انجام کلیه عملیات اجرایی ساختمان با توجه به رعایت مقررات ملی ساختمان‌، ضوابط و مقررات شهرسازی‌، محتوای پروانه ساختمان و نقشه‌های مصوب

توصیه می‌کنیم جهت آشنایی بیشتر با وظایف مجریان، ناظران و همچنین جزئیات اجرای ساختمان، پکیج آموزش نظارت و اجرای ساختمان را مشاهده کنید. در این دوره آموزشی صفر تا صد مراحل ساختمان سازی و جزئیات نظارت را به‌طور کامل توضیح داده‌ایم.

ظرفیت مجری ذیصلاح

همان‌طور که در تعریف مجری حقیقی گفتیم، مهندس اجرا پس از اخذ پروانه می‌تواند با توجه به ظرفیت اشتغال در یک پروژه ساختمان مشغول شود. با توجه به بند 8-4 مربوط به ظرفیت اشتغال دفاتر مهندسی اجرای ساختمان در مبحث دوم و جدول شماره 5، حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال مجری در دفتر اجرای ساختمان به شرح زیر است.

در مبحث دوم، ظرفیت شرکت مجری ذیصلاح یا ظرفیت اشتغال مجریان حقوقی و سایر شرایط لازم برای اخذ پروانه و تعیین حدود صلاحیت آنان در جدول شماره 6 شرح داده شده است.

قوانین جدید مهندس مجری

در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان بارها به اجرای ساختمان توسط مجری ذی صلاح اشاره شده است.

بند 1-4-2 کلیه عملیات اجرایی ساختمان باید توسط اشخاص حقوقی و دفاتر مهندسی اجرای ساختمان به عنوان مجری، طبق دستورالعمل ابلاغی از طرف وزارت مسکن و شهرسازی انجام شود و مالکان برای انجام امور ساختمانی خود مکلفند از اینگونه مجریان استفاده نمایند.

با این حال، بسیاری از مالکان نسبت به این مورد اعتراض داشته و حتی اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری ارسال کردند. بر همین اساس تعدادی رای از سوی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نظر به ابطال الزام مجری ساختمان ابلاغ شد.

رأی شماره ۱۷۳۵۹۰۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال بند 1-4-2 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان

اما، الزام مجری ساختمان در ماده ۷ مبحث دوم مقررات ملی ساختمان نیز ذکر شده است.

ماده 7 – تمامی عملیات اجرایی ساختمان باید منحصراً توسط دفاتر مهندسی اجرای ساختمان یا مجریان حقوقی یا مجریان انبوه ساز و یا دارندگان صلاحیت طرح و ساخت ساختمان که در زمینه اجرا حسب مورد دارای مجوز یا پروانه اشتغال از وزارت مسکن و شهرسازی می باشند به عنوان مجری، طبق شرایط عمومی قرارداد و ضوابط مندرج در شرایط خصوصی و قراردادهای همسان مندرج در فصل هفتم این شیوه‌نامه و شرح وظایف و مسوولیتهای عمومی به شرح مواد 8، 9، 10 و 11 این مجموعه شیوه نامه و براساس نقشه های مصوب و کلیه مدارک منضم به قرارداد که با صاحب کار یا صاحب کاران منعقد می نماید انجام شود.

رأی شماره 99 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال ماده 7 از فصل سوم از مبحث دوم

با وجود رای هیات عمومی بر عدم اجبار مجری ذی صلاح، الزام حضور مجریان در بسیاری از بخش‌های دیگر مبحث دوم ذکر شده است.

3-4-14 ناظران حقیقی در بخش نظارت بر ساختمان‌هایی که به موجب این شیوه نامه، استفاده مجری در آنها الزامی است، مکلفند نسبت به اجرای ساختمان توسط مجری اطمینان حاصل نمایند و شروع هرگونه عملیات ساختمانی که مشمول شیوه نامه مجریان می شود، منوط به داشتن مجری و معرفی وی به ناظران حقیقی می‌باشد. پروانه ساختمان و مجوز شروع عملیات ساختمانی باید دارای امضای همه ناظران و ناظر هماهنگ کننده پروژه ساختمان و مجری باشد.

اگر نمی‌دانید ناظر هماهنگ کننده کیست و چه وظایفی دارد، با کلیک روی لینک آبی به مقاله مربوطه مراجعه کنید.

مهندس مجری اجباری است؟

همان طور که در بالا اشاره کردیم، قوانین مهندس مجری ذی صلاح توسط هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در چندین نوبت باطل شد. با این حال سازمان نظام مهندسی برای برخی استان‌ها (در شرایط خاص)، حضور مجری ذی صلاح را اجباری و در سایر موارد اختیاری کردند.
به‌طور مثال در اکثر مناطق شهر تهران حضور مهندس مجری برای زیر بنای کل بالای ۱۰۰۰ مترمربع اجباری است. برای اطلاع از الزامی بودن یا نبودن مجری ذی صلاح می‌توانید از سازمان نظام مهندسی استان خود استعلام بگیرید.

قراردادهای مهندس مجری ساختمان

با توجه به ماده 4 فصل هشتم مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، قراردادهای اجرای ساختمان به 3 دسته قرارداد اجرای ساختمان بدون مصالح، قرارداد اجرای ساختمان با مصالح و قرارداد مدیریت پیمان تقسیم می‌شوند. در ادامه می‌توانید نمونه این سه قرارداد را دریافت کنید.

علاوه بر این سه قرارداد، سازمان‌های نظام‌مهندسی در برخی استان‌ها قراردادهای جدیدی برای اجرای ساختمان به نام قرارداد مدیریت برساخت یا قرارداد مدیریت بر اجرا ارائه کرده‌اند. این قراردادها تعهداتی برای مهندسان و مالکان دارند و به مهندسین آزادی عمل بیشتری می‌دهند تا بخشی از مسئولیت‌های حقوقی مجریان را به سازنده یا مالک منتقل کنند. شما می‌توانید قرارداد اجرای ساختمان(مدیریت فنی واجرایی) را از لینک زیر دانلود کنید.

نحوه انتخاب مجری ساختمان

در دو دهه گذشته به دلیل شرایط اقتصادی و افزایش تورم در حوزه مسکن، شاهد حضور افراد غیر حرفه‌ای و متخصص یا اصطلاحا بساز و بفروش هستیم. در نتیجه برای کاهش ساخت و سازهای غیر اصولی لزوم مجریان ذیصلاح تصویب شد. اما یک مالک یا سازنده چگونه مجری ذی صلاح را انتخاب کند؟

جهت انتخاب مجری ساختمان باید ابتدا سابقه کاری و مجوزهای معتبر مهندس را بررسی کنید. همچنین می‌توانید با مطالعه نظرات و تجربیات کارفرمایان قبلی، اطلاعات بیشتری در مورد عملکرد و کیفیت کار مجری دریافت کنید. در نهایت برای انتخاب مجری مناسب توصیه می‌کنیم که با چند پیمانکار مشورت کرده و پس از مقایسه نمونه کارها و قیمت‌ها بهترین تصمیم را اتخاذ کنید.

چرا ناظر اصرار به معرفی مهندس مجری دارد؟

بدون شک در اطراف خود اقشار مختلفی از جامعه از پزشک تا بنای تجربی را دیده‌اید که همه ساختمان می‌سازند؛ این در حالی است که دانش فنی این کار را نداشته و صرفا برای کسب سود به این کار پرداخته‌اند. بدیهی است که ساختمان باید توسط افراد متخصص به شکل اصولی و دقیق اجرا شود و اشخاص بدون تخصص و صلاحیت اجرا اجازه ساختمان سازی را ندارند.

در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان این مورد چندین بار یادآوری شده است و ناظرین با تکیه بر آن از مالک می‌خواهند تا مجری ذی صلاح معرفی کنند.

بند 2-4-3 مجری ساختمان مسئولیت صحت انجام کلیه عملیات اجرایی ساختمان را بر عهده دارد و در اجرای این عملیات باید مقررات ملی ساختمان، ضوابط و مقررات شهرسازی، محتوای پروانه ساختمان و نقشه‌های مصوب مرجع صدور پروانه را رعایت نماید.

در بند ۲-۴-۴ مبحث دوم آمده است: رعایت اصول ایمنی و حفاظت کارگاه و مسائل زیست محیطی به عهده مجری می‌باشد.

این بند باعث شده بسیاری از ناظرین تصور کنند حضور مجری از مسئولیت ناظر کم می‌کند. در حالی که چنین نیست و حضور یا عدم حضور مجری از وظایف ناظر کم نخواهد کرد. در واقع، ناظر باید شرح وظایف مجری را در قالب دستور کارها به او یادآوری کند.

همچنین، ناظر موظف است به محض بروز مشکل در اجرا، دستور کار داده و گزارش‌‌های خود را سر موعد مقرر شامل خلاف یا عدم خلاف به مرجع صدور پروانه، سازمان نظام مهندسی استان و در مواردی به اداره کار و امور اجتماعی ارائه دهد.

اگر برای ساختمان تحت نظارت من مهندس مجری الزامی نبود و مالک معرفی مجری را قبول نکرد، شروع به کار بدهم؟!

این سوالی است که خیلی از ناظران مطرح می‌کنند. از طرفی می‌خواهند ساختمان توسط مجری ذی صلاح اجرا شود و با خیالی آسوده‌تر نظارت کنند، از طرفی مالک قبول نمی‌کند و حضور مجری هم برای آن ساختمان الزامی نیست.

در چنین شرایطی اگر شروع به کار ندهید؛ یعنی برگه شروع عملیات ساختمانی را که شهرداری تهیه کرده و هنگام صدور پروانه ساختمانی به مالک تحویل داده تا ناظر اجازه شروع به کار دهد را امضا نکنید، احتمالا ۲ حالت اتفاق خواهد افتاد:

حالت اول: شروع به کار ندهید و مالک شکایت ‌کند. در این حالت طبق رای‌های دیوان عدالت اداری و ضوابط استان باید برای جبران خسارتی که به مالک زده و وقفه‌ای که در کار ایجاد کردید، ضرر و زیان بدهید.

حالت دوم: شروع به کار ندهید و مالک بدون شروع به کار اقدام به تخریب و اجرای عملیات ساختمان‌سازی کند. در این حالت مسئولیت ناظر از صدور پروانه شروع شده و هر اتفاق یا حادثه‌ای بیفتد باید پاسخگو باشد. از آنجایی که مهندس ناظر شروع به کار را تایید نکرده است، امکان دادن گزارش به دستگاه‌های نظارتی را ندارد.

با توجه به ۲ حالت فوق، عدم شروع به کار دادن امکان پذیر نیست، اما می‌توان بعد از دادن شروع به کار، به شهرداری نامه‌ای مبنی بر خطر جانی و لزوم حضور مهندس مجری ابلاغ کرد.

طبق بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری، شهرداری موظف به رفع خطر از بناها است. چنانچه در عملیات اجرایی ساختمانی از مجری ذی صلاح و عوامل فنی ماهر طبق بند ۲-۴-۷ مبحث دوم مقررات ملی ساختمان استفاده نشده و جان عابرین و همسایگان در خطر باشد؛ شهرداری خود اقدام کرده و مسئولیت مجری را به عهده می‌گیرد. همچنین، شهرداری می‌تواند جلوی فعالیت پروژه را بگیرد تا زمانی که مالک یک مجری ذیصلاح معرفی کند.

مجری صوری

مجری صوری به افرادی گفته می‌شود که دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی با صلاحیت اجرا هستند، اما تنها مدرک خود را در ازای دریافت مبلغی به سازنده یا مالک ارائه می‌کنند. با توجه به سخت گیری‌هایی که در بالا ذکر کردیم بسیاری از سازندگان که خود صلاحیت اجرا ندارند از مجری صوری استفاده می‌کنند که به هیچ وجه آن را توصیه نمی‌کنیم.

توجه داشته باشید که مهندس مجری ساختمان نمی‌تواند مسئولیت اجرا را به کسی واگذار کند و پاسخگویی در حین بروز هر نوع مشکل به عهده شخص مجری است. همچنین، به مهندسان ناظر توصیه می‌شود در صورت عدم حضور مجری در بازدیدهای خود، این مورد را به سازمان نظام مهندسی استان و شهرداری اطلاع دهند.

تعویض مجری ذیصلاح

یکی از سوالات متداولی که مطرح می‌شود این است که آیا امکان تعویض مجری ساختمان از سوی مالک یا صاحب‌کار وجود دارد؟ به‌طور کلی، طبق قرارداد مجری با مالک یا سازنده امکان تغییر مجری وجود دارد. از طریق لینک زیر می‌توانید فرم تعویض مجری ذیصلاح از سوی سازنده را مشاهده کنید.

لازم به ذکر است امکان فسخ توافقی قرارداد مجری با سازنده یا مالک وجود دارد. جهت دریافت فرم لغو توافقی مابین مهندس ذیصلاح و سازنده یا مالک فایل زیر را دانلود کنید.

جمع بندی

ما در این مقاله به این موضوع پرداختیم که مجری ذیصلاح کیست و چه وظایفی را بر عهده دارد. مالکان، صاحبان کار و سازندگان مکلفند طبق قوانین مقرارت ملی ساختمان برای امور ساختمانی خود، مهندس مجری دارای پروانه اشتغال از وزارت مسکن و شهرسازی را به مراجع صدور پروانه معرفی کنند.

مجری ذیصلاح علاوه بر انجام کلیه وظایف و رعایت ضوابط مندرج در شرایط عمومی و خصوصی ماده 7 مبحث دوم، موظف است پاسخگوی ناظران و دیگر مراجع کنترل ساختمان نیز باشد. لذا انتخاب یک مجری ذی صلاح با دانش و مهارت‌های فنی بالا برای پیش برد هر چه بهتر پروژه‌های عمرانی حائز اهمیت است.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره مهندس مجری ذیصلاح کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری