ترک تشریفات مناقصه ؛ شرایط، مراحل، دلایل + نمونه گزارش (فرم)

برای انجام معاملات از دو روش رقابتی (برگزاری مناقصات) و غیر رقابتی مانند ترک تشریفات مناقصه استفاده می‌شود. زمانی که برگزاری مناقصه به عنوان روشی برای انتخاب پیمانکار مناسب امکان‌پذیر نباشد، انجام معاملات بدون برگزاری فرآیند مناقصه یا همان ترک تشریفات انجام می‌شود. اما تفاوت ترک تشریفات مناقصه و عدم الزام برگزاری مناقصه چیست؟ اعضای هیات ترک تشریفات مناقصه چه کسانی هستند؟ ما در این مقاله به بررسی شرایط، دلایل و مراحل ترک تشریفات مناقصه پرداخته و تفاوت آن با عدم الزام به برگزاری مناقصه را بررسی خواهیم کرد؛ پس همراه آکادمی عمران باشید.

ترک تشریفات مناقصه چیست؟

مطابق با ماده 27 قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های اجرایی آن، ترک تشریفات مناقصه به معنای انجام معاملات بدون برگزاری فرآیند مناقصه است که در شرایط خاص و به تشخیص یک هیات سه نفره تشکیل شده از مقامات مربوطه صورت می‌گیرد.

در شرایطی که برگزاری مناقصه به دلیل توجیهات خاص یا وضعیت اضطراری مناسب نباشد، کارفرما می‌تواند با پیگیری هیات ترک تشریفات، اقدام به عقد قرارداد با پیمانکار منتخب کند. به عنوان مثال، در صورت ویرانی یک پل بر اثر سیل، کارفرما می‌تواند مستقیماً با پیمانکاری که در نزدیکی محل واقع شده و صلاحیت لازم را دارد، قرارداد ببندد تا به سرعت مشکلات را حل کند. توصیه می‌کنم برای آشنایی بیشتر با انواع مناقصات، مقاله مناقصه چیست را مطالعه کنید.

آیین نامه ترک تشریفات مناقصه

به‌طور کلی، قانون ترک تشریفات مناقصه در مفاد 27 و 28 قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های اجرایی آن ذکر شده است. این ماده قانونی توسط سازمان برنامه و بودجه کشور که وظیفه تعیین و تدوین مقررات مرتبط با مناقصات و مدیریت خریدهای دولتی را بر عهده دارد، تنظیم و ابلاغ شده است. قانون برگزاری مناقصات به منظور تعیین روش و مراحل برگزاری مناقصات به تصویب رسیده و تنها در معاملاتی که با رعایت این قانون انجام می شود، کاربرد دارد. اگر به دنبال آشنایی بیشتر با ارزیابی‌های مختلف در مناقصه هستید، حتما به مقاله انواع ارزیابی در مناقصات سر بزنید.

جهت دریافت و دانلود قانون ترک تشریفات بر روی لینک زیر کلیک کنید.

علاوه بر این قانون، دستورالعمل ترک تشریفات مناقصات توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در سال 1387 نیز ابلاغ شد. این دستورالعمل با هدف ایجاد هماهنگی و وحدت رویه در تنظیم گزارش‌های متقاضیان و تسهیل در بررسی و تهیه گزارش نهایی برای درخواست مجوز تنظیم شده است.

توجه داشته باشید که رعایت این قوانین در مناقصات و برای ترک تشریفات مناقصات الزامی است. شما می‌توانید برای دانلود دستورالعمل ترک تشریفات مناقصه از طریق لینک زیر اقدام کنید.

فرم ترک تشریفات مناقصه

برای هماهنگی و یکنواختی در ارائه گزارش‌ها و جمع‌آوری مدارک متقاضیان مجوز ترک تشریفات مناقصه، پیشنهاد دهندگان باید یک فرم خاص موسوم به “فرم درخواست صدور مجوز ترک تشریفات مناقصه” را کامل کنند. در تصویر زیر نمونه فرم ترک تشریفات مناقصه را مشاهده می‌کنید.

نوشتن فرم ترک تشریفات مناقصه الزامی است و باید با دقت تکمیل شده و به همراه سایر مدارک مورد نیاز به هیات تعیین شده، ارسال شود. امضاء بالاترین مقام سازمان نیز باید روی این درخواست باشد تا به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت رئیس جمهور برای بررسی ارسال شود.

برای دانلود فرم شش برگی درخواست مجوز ترک تشریفات مناقصه بر روی لینک زیر کلیک کنید.

شرایط ترک تشریفات مناقصه

شرایط ترک تشریفات مناقصه یا واگذاری پروژه بدون برگزاری فرآیند مناقصه عموما باید شرایط زیر را داشته باشد:

• دستگاه مناقصه‌گزار موظف است یک گزارش توجیهی تهیه کند که در آن دلایل و الزامات واگذاری پروژه به طریق ترک تشریفات به‌وضوح بیان شود.
• در این روش‌‌ معامله، انتخاب طرف قرارداد (خارجی یا داخلی) برای انجام عملیات مورد نظر باید با دلایل توجیهی کافی باشد. به عنوان مثال، کارفرما باید کاملاً با پیمانکار آشنا باشد و یا پیش‌تر قراردادی با او منعقد کرده باشد. همچنین، پیمانکار باید پروژه را با کیفیت مطلوب انجام داده و رضایت کارفرما را جلب کرده تا کارفرما مایل به همکاری مجدد با وی باشد.
• باید دلایلی ارائه شود که نشان دهد ادامه کار با پیمانکار فعلی (در صورت ترک تشریفات) از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر و منطقی‌تر است. به عنوان مثال، اگر پیمانکار قبلی با قیمت قبلی کار را ادامه دهد، هزینه‌های اضافی ناشی از برگزاری مناقصه و استخدام یک پیمانکار جدید، کاهش می‌یابد.

• انعقاد قرارداد به روش ترک تشریفات مناقصه با شرکت‌های خارجی تنها در صورتی ممکن است که شرکت‌های ایرانی توانمندی برای اجرای موضوع قرارداد را نداشته باشند. البته اگر کارفرما بخواهد از روش رقابتی برگزاری مناقصه استفاده کند، معمولاً پیمانکاری برنده می‌شود که قیمت کمتری ارائه دهد و سابقه خوبی داشته باشد.

به‌طور خلاصه، ترک تشریفات مناقصه باید تنها در شرایطی انجام شود که دلایل توجیهی لازم برای آن وجود داشته و این شرایط به‌طور دقیق و مستند در گزارش ارائه شود.

طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه

مشاهده جزئیات

دلایل ترک تشریفات مناقصه

دلایل توجیهی ترک تشریفات مناقصه و شرایطی که امکان ترک تشریفات مناقصات را برای پروژه‌های عمرانی فراهم می‌کند، عبارت‌اند از:

• تحریم‌های اقتصادی
• معین نشدن بودجه
• نبود زمان کافی برای برگزاری مناقصه
• نیاز به خرید از تامین‌کنندگان خاص
• وجود شرایط اضطراری برای انجام عملیات مورد نظر
• منافع و مصلحت دستگاه اجرایی برای ادامه کار با پیمانکار قبلی

توجه داشته باشید که ارائه درخواست در پایان سال و اشاره به نبود فرصت کافی به دلیل پایان مهلت استفاده از اعتبار پیش‌بینی‌شده در بودجه سالانه، به‌عنوان توجیهی برای ترک تشریفات مناقصه قابل قبول نخواهد بود.

اعضای کمیسیون ترک تشریفات مناقصه

بر اساس ماده 27 قانون برگزاری مناقصات، چنانچه برگزاری مناقصه به دلیل عدم امکان تهیه گزارش توجیهی توسط دستگاه مناقصه‌گزار ممکن نباشد، به تشخیص هیأت ۳ نفره‌ای که طبق ماده 28 این قانون تشکیل می‌شود، می‌توان از ترک تشریفات مناقصه استفاده کرد.

هیات ترک تشریفات مناقصه که در هر مورد بنا به دعوت بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوط یا مقامات مجاز از طرف آن‌ها تشکیل شده، با حضور هر سه نفر اعضای مربوط رسمیت دارد. کلیه اعضا مکلف به حضور در جلسات و ابراز نظر خود نسبت به گزارش توجیهی دستگاه‌های اجرایی در مورد تقاضای ترک تشریفات مناقصه یا عدم الزام برگزاری مناقصه و همچنین انجام معامله مورد نظر هستند.

توجه داشته باشید که تصمیمات اعضای هیات ترک تشریفات مناقصه با رای اکثریت اعضا، معتبر خواهد بود. ترکیب هیات ترک تشریفات مناقصه در مورد دستگاه‌های موضوع بند (ب) ماده 1 قانون برگزاری مناقصات به شرح زیر است.

ترکیب هیات تشریفات مناقصه در مورد معاملات واحدهای مرکزی دستگاه‌های موضوع بند (ب) ماده 1 قانون برگزاری مناقصات:

• معاون مالی و اداری یا مقام مشابه وزارتخانه و موسسه دولتی
• ذی‌حساب مربوط یا مقام مشابه (نماینده وزارت امور اقتصاد و دارایی در آن سازمان)
• یک نفر دیگر از کارکنان خبره و متعهد به انتخاب بالاترین مقام دستگاه اجرایی مربوطه

ترکیب هیات تشریفات مناقصه در انجام معاملات دستگاه‌های اجرایی که دارای اعتبارات استانی هستند در واحدهای خارج از مرکز دستگاه‌های ذکر شده طبق موضوع بند (ب) ماده 1 قانون برگزاری مناقصات:

• استاندار یا نماینده او و بالاترین مقام دستگاه اجرایی در محل
• معاون مربوطه استاندار
• صاحب حساب استانداری (ذی‌حساب استانداری)

دقت داشته باشید در دستگاه‌هایی که ذیحساب ندارند، بالاترین مسئول امور مالی، جانشین ذی‌حساب است.

ترکیب هیات تشریفات مناقصه در مورد انجام معاملات شرکت‌های دولتی:

• مدیرعامل و یا بالاترین مقام اجرایی
• مدیر مالی شرکت یا صاحب حساب
• یک نفر به انتخاب مجمع عمومی یا شورای عالی

سقف مبلغ ترک تشریفات مناقصه

یکی از عوامل تأثیرگذار در ترکیب اعضای هیئت ترک تشریفات، سقف مبلغ ترک تشریفات مناقصه است. جهت اجرای ماده 27 قانون برگزاری مناقصات (ترک تشریفات مناقصات) در صورتی که مبلغ معامله بیش از 50 برابر نصاب معاملات کوچک باشد، انجام معامله پس از تصویب هیات‌های سه نفری موضوع این ماده (اعضای کمیسیون ترک تشریفات مناقصه) با تایید مقامات زیر مجاز خواهد بود:

• در مورد واحدهای مرکزی وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی، به ترتیب وزیر یا رئیس همان موسسه و در مورد شرکت‌های دولتی، هیات مدیره شرکت باید تایید کند.
• در مورد دستگاه‌های اجرایی محلی، تابع نظام بودجه استانی و در مورد معاملات مربوط به اعتبارات غیر استانی که توسط وزارت خانه‌ها و موسسات دولتی به واحدهای خارج از مرکز ابلاغ می‌گردد و همچنین در مورد موسسات دولتی مستقر در خارج از مرکز، استاندار استان مربوطه باید تایید کند.

دقت داشته باشید، در مواردی که استاندار شخصا در هیات کمیسیون ترک تشریفات مناقصه موضوع این ماده شرکت کند و با نظر موافق صورت جلسه مربوط را امضاء نماید، تأیید مجدد وی ضرورت ندارد.

• در مورد معاملات مربوط به قوه قضائیه، شورای نگهبان، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دیوان محاسبات کشور و سایر موسسات دولتی که به صورت مستقل اداره می‌شوند و تابع هیچ یک از وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی نیستند، به ترتیب رئیس قوه قضائیه یا یکی از معاونین منتخب وی، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، رئیس دیوان محاسبات کشور و بالاترین مقام دستگاه اجرائی مربوط باید تایید کنند.
• در مورد معاملات مربوط به مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، نیاز به تایید بالاترین مقام اجرایی نهاد یا موسسه مربوطه است.

عدم الزام به برگزاری مناقصه چیست؟

مشابه فرآیند ترک تشریفات مناقصه، عدم الزام به برگزاری مناقصه نیز یک روش سریع برای تامین نیازهای دستگاه است که اجرای آن محدود به موارد و موضوعات خاصی می‌شود.

موارد عدم الزام به برگزاری مناقصه

مطابق با ماده 29 قانون برگزاری مناقصات، در موارد زیر الزام به برگزاری مناقصه نیست و دستگاه‌های اجرائی مندرج دربند (ب) ماده (1) این قانون بدون تشریفات مناقصه، معامله را انجام می‌دهند:

• خرید اموال یا خدماتی که به تشخیص و مسئولیت وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی در مرکز، استان یا مقامات مجاز اختصاص به شرکت خاصی دارد و مشابه آن وجود نداشته باشد.
• در صورت کسب نظر از هیات کارشناسان رسمی دادگستری حداقل سه نفر و یا هیات کارشناسان خبره مربوط در صورت نبود کارشناسان رسمی، برای خرید یا اجاره اموال که به تشخیص و مسئولیت وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی در مرکز، استان یا مقامات مجاز از طرف آن‌ها باشد.
• خرید کالا یا خدماتی که نرخ آن‌ها از طرف مراجع دولتی و قانونی ذی‌صلاح تعیین شده باشد. (مثل خرید بلیط هواپیما)
• تامین یا تعمیر تجهیزات و ماشین‌آلات ثابت و متحرک مرتبط، به تشخیص و مسئولیت وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی در مرکز، استان یا مقامات مجاز از طرف آن‌ها (با رعایت صرفه و صلاح کشور).
• هر نوع خدمات مشاوره‌ای و کارشناسی مثل مهندسی مشاور، مشاوره فنی بازرگانی مشتمل بر مطالعه، طراحی، مدیریت بر طرح، اجرا یا نظارت.
• خدمات فرهنگی و هنری، آموزشی، ورزشی و نظایر آن به تشخیص و مسئولیت وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی که امکان برگزاری مناقصه مقدور نباشد با رعایت صرفه و صلاح کشور.
• خرید قطعات یدکی برای تعویض یا تکمیل لوازم و تجهیزات ماشین‌آلات ثابت و متحرک موجود، همچنین ادوات، ابزار و وسایل اندازه گیری دقیق و لوازم آزمایشگاه‌های علمی، فنی و نظایر آن که تأمین آن با تشخیص بالاترین مقام اجرایی از طریق مناقصه امکان پذیر نباشد، با تعیین بهای مورد معامله از سوی حداقل یک نفر کارشناس رشته مربوطه که توسط وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی در مرکز، استان یا مقامات مجاز از طرف آن‌ها انتخاب می‌شود.
• در مورد معاملات محرمانه به تشخیص هیات وزیران با رعایت صرفه و صلاح کشور.
• خرید سهام و تعهدات ناشی از اجرای احکام قضائی.

تفاوت ترک تشریفات و عدم الزام به برگزاری مناقصه

تفاوت اصلی ترک تشریفات مناقصه و عدم الزام به برگزاری مناقصه به شرایط و دلایل استفاده از هر یک مربوط می‌شود. ترک تشریفات مناقصات زمانی به کار می‌رود که باید مناقصه برگزار شود، ولی شرایط برگزاری مناقصه وجود نداشته باشد، مثلاً در شرایط اضطراری، کمبود زمان برای اجرای پروژه یا وجود موانع دیگر. در این حالت، سازمان یا دستگاه دولتی مجاز است به‌صورت غیررقابتی و بدون برگزاری مناقصه اقدام کند.

در حالی که عدم الزام به برگزاری مناقصه زمانی اتفاق می‌افتد که برای انجام آن معامله نیازی به برگزاری مناقصه نیست. به‌طور خلاصه، ترک تشریفات مناقصه به دلیل عدم امکان برگزاری مناقصه رخ می‌دهد، در حالی که در عدم الزام به برگزاری مناقصه نیازی به برگزاری ناقصه نیست.

جمع بندی

ترک تشریفات مناقصه، روشی است که در شرایط خاص و با رعایت ضوابط قانونی، به دستگاه‌های اجرایی اجازه می‌دهد تا بدون برگزاری مناقصه، قراردادهای خود را منعقد کنند. تفاوت اصلی ترک تشریفات مناقصه با عدم الزام به برگزاری مناقصه در دلایل استفاده از هر یک نهفته است. در ترک تشریفات، برگزاری مناقصه به دلایل خاص امکان‌پذیر نیست، در حالی که در عدم الزام، نیازی به برگزاری مناقصه نیست. اگر چه قوانین و ضوابط ترک تشریفات در مناقصات از سوی مراجع و دستگاه‌هایی قانون‌گذار مشخص شده است، اما توصیه می کنیم برای آشنایی بیشتر با انواع روش‌های برگزاری مناقصات و تضمین پیروزی در آن‌ها حتما به آموزش شرکت در مناقصات آکادمی عمران سر بزنید.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی ترک تشریفات مناقصه و عدم الزام به برگزاری مناقصه کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری