7 مرحله اجرای سازه نگهبان خرپایی + فیلم رایگان

در عملیات ساختمانی، به‌ویژه در مناطق شهری، گودبرداری یکی از مراحل اساسی است که نیاز به پایدارسازی جداره‌های گود دارد. روش‌های مختلفی برای این منظور به کار گرفته می‌شود که یکی از متداول‌ترین آن‌ها، استفاده از سازه نگهبان خرپایی است. اما مراحل اجرای سازه نگهبان خرپایی چگونه است؟ چه اصولی را در سیستم سازه نگهبان خرپا باید رعایت کرد تا پایداری و ایمنی گود تضمین شود؟ ما در این مطلب، به بررسی ویژگی‌ها، روش اجرای سازه نگهبان خرپایی و نکات فنی مرتبط با آن پرداخته‌ایم؛ پس تا انتهای این مقاله همراه آکادمی عمران باشید.

پیش از مطالعه ادامه مقاله توصیه می‌کنیم فیلم اجرای سازه نگهبان خرپایی را مشاهده کنید. این فیلم تنها بخش کوتاهی از آموزش ساختمان سازی است که در آن از تخریب و گودبرداری گرفته تا نازک کاری و هر آنچه برای ساخت یک ساختمان لازم است را شرح داده‌ایم.

سازه نگهبان خرپایی

در تعریف‌های مربوط به ساختمان سازی گودبرداری عملیاتی است که شامل حفاری و خاکبرداری در تراز پایین‌تر از سطح پی همسایه می‌شود. به‌طور معمول برای پایدارسازی گود از انواع روش‌های پایدارسازی گود مانند سازه نگهبان خرپایی، نیلینگ، انکراژ و دیگر روش‌های پایدارسازی گود استفاده می‌کنند.

به‌طور کلی، سیستم سازه نگهبان خرپایی یکی از انواع سازه نگهبان است که از ترکیب اعضای قائم، مایل، افقی و قطری تشکیل شده و به شکل شبکه‌ای مثلثی عمل می‌کند. این سیستم با تحمل نیروهای رانش خاک، از ریزش دیواره‌های گود جلوگیری می‌کند و یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای پایدارسازی گود در پروژه‌های کم‌عمق است.

در این روش، خاکبرداری و تکمیل المان‌ها به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود و پشت سازه نگهبان با مصالح مناسب پر شده و به خاک اتصال کامل پیدا می‌کند. همان‌طور که اشاره شد، یک عضو عمودی (قائم) و یک عضو مایل اجزای سازه نگهبان خرپایی را تشکیل می‌دهند و اعضای دیگر نیز به صورت افقی و قطری قرار گرفته و با ترکیب این اعضا، یک شبکه مثلثی ایجاد می‌شود.

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

ویژگی های سازه نگهبان خرپایی

مهمترین مشخصه‌هایی که سازه نگهبان خرپا دارد، به شرح زیر است:

• در این سازه اتصالات باید به صورت مفصلی اجرا شوند.
• سازه نگهبان خرپایی تحت تاثیر بار جانبی ناشی از رانش خاک دیواره گود قرار می‌گیرد که این بار مستقیماً در امتداد عضو قائم وارد می‌شود.
• به دلیل تماس مستقیم عضو قائم با خاک، بار جانبی ناشی از رانش خاک به‌طور یکنواخت در طول عضو قائم توزیع می‌شود و باعث ایجاد خمش در این عضو می‌گردد.
• سیستم سازه نگهبان خرپایی مانند یک تیر طره قائم عمل می‌کند. در نتیجه، عضو قائم تحت تأثیر نیروی کششی (همراه با لنگر خمشی و نیروی برشی) قرار می‌گیرد، در حالی که عضو مایل تحت فشار است.

این روش به دلیل سادگی و اقتصادی بودن، به‌ویژه در گودبرداری‌های کم‌عمق و در مناطق شهری، کاربرد گسترده‌ای دارد. با این حال، رعایت دقیق جزئیات فنی و اجرایی برای دستیابی به عملکرد مطلوب ضروری است.

طراحی سازه نگهبان خرپایی

در طراحی سازه خرپایی، ابتدا بارهای مختلف نظیر بارهای مرده و زنده شناسایی و فشار جانبی خاک محاسبه می‌شود. سپس با استفاده از روابط تعادل استاتیکی، نیروی کششی شمع‌ها و نیروی قائم بر فونداسیون تعیین می‌شود. در ادامه، ابعاد اعضای خرپا بر اساس نیروی محاسبه شده طراحی شده و در نهایت، طراحی نهایی باید مورد تایید قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که سازه ایمن و پایدار است.

به‌طور کلی، معیارهایی که در طراحی سازه نگهبان خرپایی در نظر گرفته می‌شود، عبارت‌اند از:

• بارگذاری و نیروی جانبی خاک
• فشار جانبی خاک و سربار
• نیروی وارد بر خرپا
• عمق ترک کششی و پایداری گود
• طراحی شمع برای نیروی کششی
• نیروی کششی عضو قائم خرپا
• طراحی پی برای نیروی قائم

این معیارها مبانی اساسی در طراحی سازه نگهبان خرپایی هستند و باید با در نظر گرفتن شرایط خاک، سربار و ایمنی طراحی شوند.

نحوه اجرای سازه نگهبان خرپایی

پایدارسازی گود به روش خرپایی در 7 مرحله به ترتیب زیر انجام می‌شود:

1. حفاری چاه در امتداد مسیر گودبرداری
2. نصب عضو قائم
3. گودبرداری با شیب پایدار
4. اجرای فونداسیون برای عضو مایل
5. نصب عضو مایل
6. نصب اعضای افقی و قطری
7. تثبیت جداره‌های گود

در تصویر زیر، طرح شماتیکی از روش اجرای سازه نگهبان خرپایی نمایش داده شده است. در ادامه، مراحل اجرای این سازه به طور مفصل شرح داده خواهد شد.

1- حفاری چاه در امتداد مسیر گودبرداری

در محل قرارگیری اعضای قائم خرپاها که در مجاورت دیواره گود، منتهی‌الیه زمین و مرز همسایه واقع شده‌اند، چاهک‌هایی حفر می‌شود. نکاتی که به هنگام حفر این چاه‌ها باید رعایت شود، عبارت‌اند از:

• عمق این چاه‌ها بر اساس نوع خاک، عمق گودبرداری و میزان سربار مشخص می‌شود. به طور کلی، عمق چاه‌ها از سطح زمین برابر با عمق گودبرداری به علاوه طول لازم برای ایجاد گیرداری مناسب عضو قائم در خاک کف گود در نظر گرفته می‌شود. این مقدار معمولاً حدود ۱٫۲۵ تا ۱٫۳۵ برابر عمق گودبرداری است.
• قطر این چاه‌ها معمولاً بین ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر انتخاب می‌شود. این قطر باید به اندازه‌ای باشد که کارگر بتواند به راحتی داخل چاه شده و عملیات حفاری را انجام دهد. بنابراین، توصیه می‌شود قطر چاه‌ها کمتر از ۸۰ سانتی‌متر نباشد.
• فاصله بین چاه‌ها با توجه به پلان ستون‌گذاری سازه اصلی تعیین می‌شود، به‌گونه‌ای که خرپاها مانعی در نصب و اجرای ستون‌ها و اسکلت سازه ایجاد نکنند.
• پس از اتمام حفاری، بهتر است دیواره چاه‌ها با پلاستیک پوشانده شود تا از تماس مستقیم خاک با بتن جلوگیری شود.

2- نصب عضو قائم

عضو قائم در سازه نگهبان خرپایی تحت تاثیر نیروی کششی قرار دارد. این نیرو باعث می‌شود که عضو قائم تمایل به بیرون آمدن از داخل شمع پایه خود داشته باشد. علاوه بر این، این نیروی کششی به شمع نیز منتقل می‌شود و در نتیجه، شمع و عضو قائم هر دو تمایل به بیرون آمدن از خاک پیدا می‌کنند.

نیرویی که در برابر این بیرون آمدن مقاومت می‌کند، شامل نیروی زیر است:

• نیروی اصطکاک بین سطح جانبی شمع و خاک اطراف
• نیروی ناشی از وزن شمع و عضو قائم

چنانچه نیروی کششی به حدی باشد که نیاز به افزایش مقاومت باشد، دو راهکار اصلی وجود دارد:

1. افزایش عمق شمع: با حفاری عمیق‌تر، مقاومت شمع در برابر بیرون آمدن افزایش می‌یابد.
2. استفاده از پاشنه گیرداری: به جای افزایش عمق شمع، می‌توان از روش پاشنه گیرداری استفاده کرد. در این روش، در انتهای هر چاه، آرماتوربندی پاشنه گیردار انجام می‌شود. سپس عضو قائم خرپا توسط جرثقیل درون چاه قرار گرفته و پس از سخت شدن بتن، انتهای عضو قائم به صورت گیردار در زمین عمل خواهد کرد.

نکاتی که به هنگام نصب عضو قائم باید رعایت شود، عبارت‌اند از:

• عضو قائم خرپا معمولاً از پروفیل دوبل IPE ساخته می‌شود. برای افزایش درگیری عضو قائم با بتن، چند ردیف برش‌گیر از نبشی یا ناودانی روی آن نصب خواهد شد.
• طول پاشنه گیرداری باید به گونه‌ای محاسبه و اجرا شود که پس از بتن‌ریزی، بتواند کشش ایجاد شده در عضو قائم خرپا را تحمل کند. معمولاً این طول حدود ۲۵ درصد عمق گود در نظر گرفته می‌شود.
• قسمت انتهایی چاهک تا تراز کف گود (زیر پی ساختمان در حال احداث) با بتن پر می‌شود. پس از سخت شدن بتن، عضو قائم خرپا به صورت گیردار در زمین تثبیت می‌گردد.

توجه داشته باشید که عضو قائم باید کاملاً با سازه مجاور در تماس باشد. اگر این تماس به هر دلیلی امکان‌پذیر نباشد، پس از گیرش بتن، فضای خالی با مصالح مناسب مانند آجر فشاری و ملات پر می‌شود تا اتصال و پایداری لازم ایجاد شود.

3- گودبرداری با شیب پایدار

پس از گیرش بتن و تثبیت عضو قائم، نوبت به اجرای عضو مایل در سازه نگهبان خرپایی می‌رسد. با این حال، به دلیل وجود خاک در اطراف عضو قائم، امکان اجرای مستقیم عضو مایل وجود ندارد. به همین دلیل، خاک مجاور عضو قائم به صورت مرحله‌ای و کنترل‌شده برداشته می‌شود تا فضای لازم برای نصب عضو مایل خرپا فراهم شود.

در خاک‌هایی که از مقاومت کافی برخوردار هستند، می‌توان به جای حفر چاه، از ابتدا محل قرارگیری خرپاها را به صورت ترانشه شیب‌دار خاکبرداری کرد. این روش باعث تسهیل فرآیند نصب عضو مایل می‌شود.

همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌شود، خاکبرداری باید به صورت مرحله‌ای و با فاصله‌های مشخص انجام شود تا از هرگونه ریزش یا آسیب به سازه جلوگیری شده و در نتیجه باعث حفظ پایداری خاک و ایمنی فرآیند اجرا سازه نگهبان خرپایی می‌شود.

4- اجرای فونداسیون برای عضو مایل

پس از انجام عملیات گودبرداری و رسیدن به تراز کف پی، فونداسیون منفرد عضو مایل قالب‌بندی و آرماتوربندی می‌شود. سپس، صفحه ستون نصب شده و عملیات بتن‌ریزی انجام می‌گیرد.

تکیه‌گاه مناسب برای عضو مایل معمولاً به صورت شالوده‌ای منفرد و مربعی شکل با ابعاد تقریبی ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر و ضخامت ۵۰ سانتی‌متر اجرا می‌شود. توجه داشته باشید که تراز روی این تکیه‌گاه نباید از سطح کف گودبرداری بالاتر باشد.

5- نصب عضو مایل

پس از گیرش بتن و حصول مقاومت مناسب، عضو مایل خرپا از پایین به شالوده اجرا شده در کف گود و از بالا به عضو قائم خرپا جوش داده می شود. برای ایجاد یکپارچگی و استحکام بیشتر در سازه، اعضای مایل به کمک شناژ (عناصر اتصال‌دهنده) به یکدیگر متصل می‌شوند که این فرآیند باعث افزایش پایداری و مقاومت کلی سازه خواهد شد.

6- نصب اعضای افقی و قطری

خاک موجود بین عضو قائم و مایل خرپاها در امتداد دیواره گود به صورت مرحله‌ای و گام‌به‌گام برداشته می‌شود. پس از هر مرحله خاکبرداری، اعضای افقی و قطری به منظور افزایش صلبیت و استحکام سازه، به تدریج نصب خواهند شد.

پس از تکمیل سازه نگهبان، خاک باقی‌مانده بین خرپاها به روش دستی یا با استفاده از ماشین‌آلات تراشیده می‌شود. در خاک‌های سست یا ریزشی، برای جلوگیری از ریزش خاک و تثبیت فضای بین دو خرپا، مهاربندی قطری و تخته‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

7- تثبیت جداره‌های گود

در مرحله نهایی، برای جلوگیری از ریزش‌های موضعی و جزئی خاک در دیواره‌های گود، از شبکه‌های فولادی (مش) همراه با بتن‌پاشی  یا روش شاتکریت استفاده می‌شود. این روش به تثبیت و استحکام بخشیدن به جداره‌های گود کمک می‌کند و از هرگونه ریزش احتمالی جلوگیری می‌کند.

نکات اجرایی در سازه نگهبان خرپایی

سازه نگهبان خرپایی یکی از روش‌های متداول در ساخت و ساز شهری است، اما عدم انجام صحیح مطالعات ژئوتکنیک ممکن است خطرات زیادی ایجاد کند. لذا رعایت جوانب احتیاط و افزایش ضرایب اطمینان در طراحی و اجرا ضروری است. مهمترین نکات و اصولی که در روش اجرای سازه نگهبان خرپایی باید رعایت شود به شرح زیر است:

تامین صلبیت و انسجام سازه ای

• به منظور تامین صلبیت جانبی خرپا، تامین یکپارچگی و انسجام سازه‌ای، رفتار سه بعدی و کاهش طول کمانش عضو مایل در امتداد عمود بر صفحه باید از یک سیستم مهاربندی استفاده کرد. برای این امر مهاربندها به صورت یک دهانه در میان، هم در صفحه اعضای مایل و هم در صفحه اعضای قائم اجرا شوند.

مکان‌یابی مناسب خرپاها

• بهتر است خرپاها در محل ستون‌های ساختمان مجاور اجرا شوند، اما نباید در محل ستون‌های سازه در حال احداث قرار گیرند. اتصال کامل عضو قائم خرپا با خاک یا سازه مجاور بسیار مهم است. فضای خالی بین آن‌ها باید با آجر فشاری یا شاتکریت پر شود.

پایش و کنترل تغییرات در خاک

• در خاک‌های سست نباید گودبرداری را تا تراز نهایی انجام داد، زیرا ممکن است دیواره گود قبل از اجرای سازه نگهبان ریزش کند. تغییرات در وضعیت خاک مانند تغییر رطوبت، حرکت لایه‌ها و ترک‌ها باید به‌دقت بررسی شوند.
• این روش در خاک‌های ریزشی با چسبندگی بسیار کم کارایی ندارد و باید روش‌های جایگزین در نظر گرفته شود.
• در صورت ضعیف بودن خاک، استفاده از بتن‌پاشی یا تخته‌گذاری بین دو سازه نگهبان الزامی است.
• در صورت اشباع شدن خاک به دلیل بارندگی، خاک جاری شده و سازه نگهبان تأثیر محسوسی در پایداری گود نخواهد داشت.

جوشکاری سازه نگهبان خرپایی

• اتصالات نقش مهمی در عملکرد سازه دارند. استفاده از صفحات فلزی با ابعاد مناسب جهت اتصالات توصیه می‌شود.
• در گودهای عمیق از جوشکاری مستقیم اعضا پرهیز شود.
• برای جلوگیری از پیچش خرپا، اتصال عضو مایل و عناصر فرعی باید در آکس عضو قائم اجرا شود.

سایر جزئیات سازه نگهبان خرپایی

دیگر جزئیات اجرایی این نوع سازه نگهبان به شرح زیر است:

• استفاده از قیف، لوله و شوت برای ریختن بتن شمع‌ها ضروری است.
• اعضای افقی خرپا باید در ترازهایی نصب شوند که با تراز سقف ساختمان یکسان باشند.
• عبور عضو مایل خرپا از سقف ساختمان در دست احداث بلامانع است.
• پاشیدن دوغاب گچ روی ترانشه‌ها برای مشاهده ترک‌های احتمالی موثر است.
• اتصال عرضی خرپاها باعث افزایش ضریب ایمنی و جلوگیری از کمانش جانبی می‌شود.
• رقوم بالای پی شناژ قائم و مایل باید با رقوم کف فونداسیون سازه اصلی برابر باشد.
• بین شمع و پی‌های مجاور بهتر است شناژ افقی اجرا شود. البته می‌توان از شناژهای فلزی نیز استفاده کرد.
• در صورت وجود سفره آب زیرزمینی، اجرای عملیات زهکشی و خشک‌سازی ضروری است.
• حداقل رده بتن مصرفی برای شمع‌ها و پی‌های سازه نگهبان باید C20 باشد.
• بتن باید به‌گونه‌ای ریخته شود که احتمال جداشدگی اجزا وجود نداشته باشد.
• اسلامپ بتن مصرفی در شمع‌ها باید حداقل ۱۵۰ میلی‌متر باشد. استفاده از روان‌کننده یا فوق‌روان‌کننده توصیه می‌شود.
• به دلیل عدم استفاده از قالب‌بندی در بتن‌ریزی شمع‌ها، حداقل عیار سیمان در بتن مصرفی باید ۴۰۰ کیلوگرم در مترمکعب باشد.
• فاصله بین خرپاها بسته به نوع و جنس خاک متغیر است، اما این فاصله نباید از ۴ متر بیشتر شود. لذا هرگونه فاصله بیشتر باعث کاهش کارایی و بی‌فایده بودن سیستم می‌شود.

شناسایی ترک در سازه نگهبان خرپایی

در عملیات پایدارسازی گود با سازه نگهبان خرپا، خاک به‌تدریج دچار گسیختگی می‌شود و این فرآیند ناگهانی رخ نمی‌دهد. بنابراین، مهندس ناظر با شناسایی ترک‌ها و پایش عرض آن‌ها می‌تواند اقدامات پیشگیرانه‌ای اتخاذ کند و از فرار خاک زیر سازه جلوگیری نماید.

برای شناسایی و کنترل ترک‌ها، دو روش رایج وجود دارد:

1. روش سنتی و کم‌هزینه: در این روش، روی خاک و مناطق حساس مانند درزها، یک لایه نازک از دوغاب گچ اعمال می‌شود. از آنجا که گچ در برابر کشش هیچ مقاومتی ندارد، با ایجاد کوچک‌ترین ترک، به‌سرعت شکسته شده و امکان شناسایی ترک‌ها را فراهم می‌کند.
2. روش دقیق‌ استفاده از تجهیزات نقشه‌برداری: در این روش، ترک‌ها و حرکات خاک با کمک دوربین‌های نقشه‌برداری کنترل می‌شوند. برای این کار، یک نقطه مرجع به‌عنوان نشانه ثابت در نظر گرفته می‌شود و جابه‌جایی سایر نقاط نسبت به آن اندازه‌گیری و تحلیل می‌شود. به‌طور کلی، این روش امکان پایش دقیق‌تر و مداوم تغییرات را فراهم می‌کند.

برچیدن سازه نگهبان خرپایی

زمانی که بخشی از سازه احداث‌شده توانایی تحمل رانش خاک را داشته باشد، می‌توان اقدام به برچیدن سازه نگهبان خرپایی کرد. این بخش از سازه ممکن است شامل دیوار حائل یا بخشی از قاب سازه باشد.

چنانچه بخشی یا تمام قاب سازه در حال احداث به‌عنوان جایگزین سازه نگهبان خرپایی در نظر گرفته شود، ضروری است که طراح سازه در مرحله طراحی، این موضوع را مدنظر قرار داده و قاب را برای تحمل بارهای وارده نیز طراحی کند.

از نکات اصلی که باید به هنگام برچیدن سازه نگهبان خرپایی رعایت شود، عبارت‌اند از:

1. در صورتی که آرماتورهای مربوط به پی، شناژ یا دیوارهای حائل دائمی ساختمان در حال احداث به عضو قائم سازه نگهبان خرپایی برخورد کنند، می‌توان در صورت امکان، آرماتورها را از دو طرف عضو قائم عبور داد.
2. اگر گود در مجاورت زمین‌های همسایه یا معابر عمومی قرار داشته و امکان ورود موقت به این فضاها با رعایت ضوابط قانونی وجود داشته باشد، می‌توان گودبرداری را اندکی به داخل این فضاها گسترش داد. این روش باعث ایجاد فضای کافی برای اجرای سازه دائمی می‌شود و از مزاحمت سازه نگهبان خرپایی جلوگیری می‌کند.
3. در صورتی که ساختمان مجاوری در کنار گود قرار داشته باشد، ممکن است فاصله درز انقطاع بین این ساختمان و سازه در حال احداث به اندازه‌ای باشد که سازه نگهبان خرپایی مزاحمتی برای اجرای سازه دائمی ایجاد نکند.

مزایا و معایب سازه نگهبان خرپایی

هر روش پایدارسازی گود دارای مزایا و معایبی است. سازه نگهبان خرپایی نیز با وجود کاربرد گسترده، دارای نقاط قوت و محدودیت‌هایی است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

مزایا سازه نگهبان خرپایی

سازه نگهبان خرپایی یکی از روش‌های رایج در گودبرداری است که مهمترین مزایای آن عبارت‌اند از:

• مناسب برای گودبرداری در مناطق شهری
• ایده‌آل برای عمق‌های کم و سازه‌های سبک
• انعطاف‌پذیری بالا
• قابلیت انطباق با روش‌های زهکشی
• مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی
• امکان استفاده مجدد از مصالح و بازیافت آن‌ها
• روش اجرای ساده و قابل اجرا با تجهیزات متداول
• عدم نیاز به ورود به زمین مجاور
• عدم نیاز به اخذ مجوز از همسایه‌ها
• امکان اجرا در پروژه‌هایی با هندسه نامنظم

معایب سازه نگهبان خرپایی

این نوع سازه نگهبان با وجود مزیت‌های متعدد، اما دارای محدودیت‌ها و معایبی نیز هست که مهمترین آن‌ها به شرح زیر است:

• به دلیل جلوگیری از حرکت خاک، از نظر ایمنی و تکنولوژی‌های جدید جایگاه مناسبی ندارد.
• سرعت اجرای آن نسبت به روش‌های پیشرفته‌تر پایین‌تر است.
• خرپاها فضای زیادی اشغال کرده و ممکن است در اجرای سازه دائم اختلال ایجاد کنند.
• بخشی از خاک باید به‌صورت دستی برداشته شود که موجب افزایش زمان و هزینه می‌شود.
• برای گودهای عمیق مناسب نیست.
• در کنج‌های مقعر، تداخل خرپاها ممکن است مشکلات اجرایی ایجاد کند.
• به دلیل سادگی اجرا، افراد غیرمتخصص ممکن است بدون دانش کافی اقدام به اجرای این روش کنند.

جمع‌بندی

سازه نگهبان خرپایی به‌عنوان یکی از روش‌های کارآمد و اقتصادی برای پایدارسازی گود، به‌ویژه در پروژه‌های کم‌عمق و مناطق شهری، شناخته می‌شود. این روش با طراحی مناسب، اجرای دقیق و رعایت اصول مهندسی، می‌تواند ایمنی گود را تامین کرده و از ریزش دیواره‌ها جلوگیری کند. با این حال، توجه به مطالعات ژئوتکنیکی، پایش تغییرات خاک و رعایت نکات اجرایی از جمله عوامل کلیدی در موفقیت این روش محسوب می‌شوند. در نهایت، برچیدن صحیح این سازه نیز نیازمند دقت و برنامه‌ریزی است تا پایداری سازه نهایی تضمین شود.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره پایدارسازی گود با سازه نگهبان خرپایی کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری