بتن شاتکریت یا بتن پاشی از صفر تا صد + فیلم

زمانی که باید بتن ریزی در سطوح پیچیده و مشکل انجام شود، شاتکریت یا بتن پاشی بسیار کمک‌کننده خواهد بود. روش ساخت و همچنین ترکیبات بتن شاتکریت نسبت به بتن معمولی متفاوت است. در این مقاله به سوال شاتکریت چیست به همراه فیلم پاسخ داده و به طور کلی خصوصیات بتن پاششی ، انواع بتن شاتکریت و ضوابط شاتکریت را توضیح خواهیم داد، پس با ما در آکادمی عمران همراه شوید.

فیلم بتن شاتکریت یا بتن پاشی

با مشاهده فیلم زیر با نکات و نحوه بتن پاشی آشنا شوید تا این مقاله را با دید بهتری بخوانید.

بتن پاشی یا بتن شاتکریت چیست؟

در مقاله بتن به طور کامل درباره این متریال پر کاربرد گفتیم. بتن پاشیده یا شاتکریت روشی است که با استفاده از آن مخلوط بتنی روی یک سطح پاشیده می‌شود، تا لایه‌ای متراکم و باربر بر روی بتن ایجاد شود.

در مواردی که قالب بندی یا شکل کار مشکل است، روشی بسیار پرکاربرد است.

شاتکریت مصالح مختلفی دارد که به طور کلی شامل موارد زیر است:

• آب
• سیمان
• سنگدانه
• افزدونی های شاتکریت
• ایق‌کننده‌ها و غیره

یکی دیگر از موضوعات مهم، شاتکریت و نیلینگ بتن است. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم مقاله ” نیلینگ “ را برای آشنایی بیشتر مطالعه کنید.

انواع بتن شاتکریت

به طور کلی سه نوع بتن پاشی داریم که در همه این حالات مصالح مخلوط شده و توسط دستگاه بتن پاش بر روی سطح مورد نظر پاشیده می‌شود.

انواع بتن شاتکریت شامل موارد زیر است:

• شاتکریت خشک
• شاتکریت تر
• شاتکریت الیافی

در ادامه، در مورد طرح اختلاط بتن شاتکریت خشک و تر صحبت خواهیم کرد.

شاتکریت تر

در این روش باید بتن آماده را داخل پمپ شاتکریت ریخت تا به کمک نیروی باد از سر نازل بر روی سطوح پاشیده شود.

شاتکر‌یت تر را می‌توان به دو صورت جریان چگال و جریان باریک بر روی سطوح پاشید.

روش جریان چگال، روشی جدید است که عملکرد خوب و بالایی دارد.

شاتکر‌یت تر به دلیل مقاومت مکانیکی بالا، میزان نفوذپذیری اندکی دارد. همین ویژگی باعث شده تا از آن در کف‌سازی و سدسازی استفاده شود.

• عیار بتن شاتکریت

عیار شاتکریت تر رایج و معمول، حدود 350 تا 450 کیلوگرم سیمان بر متر مکعب است. با توجه به این عیار مقاومت 28 روزه آن باید به 35 تا 55 مگاپاسکال برسد.

توجه کنید که در بتن پاشی محدودیت‌هایی برای اندازه سنگدانه‌ها وجود دارد. این محدودیت در انگلستان 1 سانتی‌متر است.

اگر حداکثر اندازه سنگدانه‌ها از یک سانتی‌متر بزرگ‌تر باشد به عملیات بتن پاشی، شاتکریت و اگر کوچک‌تر باشد به آن گانایت می‌گویند.

۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت مینی دوره رایگان

• کاربرد شاتکریت تر

• کارهای بتن پاشی که به خروجی بتن بالا نیاز دارند.
• بهبود قابل توجه در شرایط و محیط پروژه
• دوام بیشتر با توجه به کنترل مقدار آب در مخلوط بتنی

• مزایای شاتکریت تر

• افزایش خروجی پاششی تا 25 متر مکعب بر ساعت
• بتن پاشی با کیفیت بیشتر
• نیاز به هوای کمتر در زمان پاشش
  
• کاهش بازگشت ملات به میزان 2 تا 4 برابر
  
• تولید کمتر گردوخاک در محیط کار

• طرح اختلاط بتن شاتکریت تر

طرح اختلاط شاتکریت تر طبق ویژگی‌های زیر مشخص می‌شود:

• مقدار مقاومت فشاری و دوام موردنظر 
• روش جابه‌جایی و شرایط دمایی محل استفاده از مخلوط
• شرایط دلخواه برای پاشش بتن (مقاومت خیلی ابتدایی و رشد مقاومت در سنین اولیه)
• مسائل اقتصادی

طبق موارد گفته شده مقدار و نوع سیمان، نوع سنگدانه و دانه‌بندی آن‌ها، مقدار آب مخلوط، مواد افزدونی انتخاب شده، به وسیله انجام آزمایش قطعی می‌شوند.

برای آشنایی بیشتر با سنگدانه‌ها و آب مخلوط بتنی به مقاله ” دانه بندی بتن “ مراجعه کنید.

مهم‌ترین فاکتور در تعیین دانه‌بندی اندازه ذرات سنگدانه‌های محلی است.

بنابراین طرح اختلاط شاتکریت تر برای یک مترمکعب (1000 لیتر) مخلوط بتنی به شرح زیر است:

(برای مشاهده بهتر جدول در گوشی، لطفا گوشی را بچرخانید.)

مشخصات بتن شاتکریت خشک و طرح اختلاط آن

در این حالت مخلوط مصالح سنگی و سیمان به کمک کمپرسور هوا از یک طرف و آب با پمپ از طرف دیگر، به سر یک نازل تزریق می‌شوند و در محل نازل، با هم بعد از مخلوط شدن به سطح کار پاشیده می‌شوند.

حداکثر اندازه دانه‌ها به طور معمول 10 میلی‌متر (1 سانتی‌متر) و در مواقع نادری به 20 میلی‌متر ( 2 سانتی‌متر) محدود می‌شود.

نسبت وزن مناسب سنگدانه به سیمان حدود 3.5 تا 4 است.

چون در این روش برای انتقال سنگدانه‌ها به سر نازل، نیاز به تزریق آب نیست؛ نسبت نهایی آب به سیمان کم و کیفیت بسیار خوب است.

از این روش بیشتر برای مواردی که ضخامت‌ شاتکریت از 10 سانتی‌متر کمتر است، استفاده می‌شود.

در این روش به دلیل عدم استفاده از سنگدانه‌های درشت، مقاومت فشاری بتن پاشی بالا نیست.

برای رسیدن به ویژگی‌های مثبت این روش که در مطلب بالا ذکر کردیم، باید نوع و مقدار سیمان، نوع سنگدانه و دانه‌بندی آن، میزان آب موجود در سنگدانه‌ها و همچنین نوع و مقدار مواد افزودنی با آزمایش انتخاب شوند.

نوع سنگدانه و دانه بندی که انتخاب می‌کنیم باید بیشترین میزان تطابق را با پارامترهای موردنظر از جمله مقاومت و چسبندگی داشته باشد. 

• کاربرد شاتکریت خشک

• آب‌بندی اولیه در مقابل نفوذ آب
• تعمیرات مخلوط بتنی
• کارهای پاششی عادی
• کارهای آب‌بندی

• مزایای شاتکریت خشک

• مقاومت اولیه بالا برای آب‌بندی اولیه و پایدارسازی
• امکان نگهداری طولانی مدت مصالح
• کمتر بودن میزان گرد و خاک
• کاهش میزان بازگشت ملات
• اقتصادی و بهینه

شاتکریت الیافی

بعد از سال 1960 استفاده از انواع مختلف الیاف در شاتکریت برای تسلیح آن رواج پیدا کرد.

در شاتکریت ابعاد الیاف استفاده شده بین 12 تا 50 میلی‌متر متغیر است. مقدار رایج الیاف شاتکر‌یت حدوداً 3 تا 5 درصد وزنی آن است.

مقدار پرت نیز به عوامل گوناگونی مانند زاویه پاشش، میزان فاصله نازل از سطح کار بستگی دارد.

نحوه اجرای بتن پاشی

نحوه شاتکریت بسیار مهم است، در صورتی که به درستی انجام نشود، نتیجه و کیفیت خوبی نیز نخواهد داشت. روش اجرای صحیح شاتکریت سبب می‌شود تا چسبندگی بالا، کمترین میزان پس زدن و کمانه کردن مواد وجود داشته باشد.

مراحل اجرای بتن پاشی به شرح زیر است:

مرحله اول: سطح زیرین لایه شاتکر‌یت پیش از پاشش باید از گرد و خاک عاری شده و مرطوب شود. همچنین ملات باید به صورت عمود بر سطح پاشیده شود.

مرحله دوم: پاشش به صورت یکی از 3 حالت زیر باید انجام گیرد:

• به صورت لایه‌ای (پس از اتمام هر لایه مجدد لایه را بتن پاشی کنیم.)
• به صورت پاشش مجدد روی سطح به صورت پشت‌ سر‌هم (نازل را در یک نقطه نگه داریم تا کل ضخامت شاتکریت را پوشش دهد.)
• پس از پاشیدن یک لایه، بعد از مدتی توقف سطح دوباره تمیز و مرطوب شود.

مرحله سوم: جهت جلوگیری از کاهش مقاومت مکانیکی و بروز ترک باید سطح را حداقل 7 روز با استفاده از روش‌هایی مانند پاشیدن آب، استفاده از نایلون‌های پلاستیکی مرطوب نگه داشت.

برای مطالعه در مورد عمل آوری به مقاله ” عمل آوری بتن ” مراجعه کنید.

فاصله پیشنهاد شده برای پاشش حدود 1.2 تا 1.5 متر است. اما بیشتر مواقع بین 1 تا 2 متر رعایت می‌شود. در فاصله‌های بیشتر، بازگشت ملات و گرد و خاک بیشتر شده و کیفیت کار افت می‌کند.

مقایسه شاتکریت خشک و تر

به طور کلی اجرای شاتکریت خشک دشوارتر از شاتکریت تر است، چرا که در روش تر آب موردنیاز قبلاً به مخلوط بتنی افزوده شده است.

در صورتی که از مواد روان‌کننده استفاده شود، نسبت آب به سیمان در روش تر را می‌توان به 0.4 محدود کرد.

هم‌چنین میزان خروجی بتن پاشی در روش تر، بیشتر از روش خشک است و می‌تواند به حدود 10 متر مکعب بر ساعت برسد.

در بتن پاشی تر نظارت دقیق‌تری روی درصد اختلاط بتن انجام شده چراکه اختلاط قبل از پاشش صورت می‌گیرد.

به طور کلی جدول زیر می‌تواند برای این مقایسه مفید باشد:

کاربرد بتن پاششی

بتن پاشی از شیوه‌های جدید اجرا سازه‌های بتنی است که در عملیاتی مانند اجرای پوشش موقت تونل‌ها، عملیات ترمیمی، تعمیر سازه‌ها و اجرا سازه‌های جدار نازک استفاده می‌شود.

از دیگر کاربردهای بتن پاششی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• پوشش کانال‌ها
• جدار مخزن
• تونل‌ها
• لوله‌ها
• بتن‌ریزی دال‌ها
• دیوار‌ها و گنبد‌ها
• کنترل فرسایش شیب‌های زمین و استخرها

پوششی که بتن پاششی ایجاد می‌کند را می‌توان جهت تعمیر بتن یا مصالح سازه‌هایی که خراب شده‌اند استفاده کرد.

مانند ترمیم سطوح سنگی جهت جلوگیری از خردشدگی سطح‌های جدید، بهبود عملکرد فولاد و چوب جهت محافظت در مقابل آتش، روکش کردن شمع‌های فلزی ، پوشاندن سطوح سدها و محافظت سقف در معادن و تونل‌ها

نکات بتن پاشی

توجه داشتن به نکات ایمنی و مسائل زیست‌محیطی از نکات مهم اجرایی در بتن پاشی است.

• در محیط‌هایی که امکان انفجار در اثر جرقه وجود دارد، باید به خطر تولید جرقه در لوله‌های فلزی شاتکریت خشک توجه ویژه داشت. در این موارد هدایت الکتریسیته ساکن ایجاد شده به زمین، توسط زنجیر اتصال ضروری است.
• سنگدانه‌هایی که از سطح کار پس‌زده می‌شوند، برخی اوقات حتی سرعتشان به 100 کیلومتر بر ساعت نیز می‌رسد؛ به همین علت باید مراقب چشم و سایر اجزاء بدن به هنگام کار با این نوع بود.
• پوشیدن لباس‌های یکپارچه جهت جلوگیری از وقوع جراحات پوستی در اثر سیمان پخش شده در محیط پیشنهاد می‌شود.
• به دلیل محیط قلیایی ایجاد شده در کارگاه، امکان بروز ضایعات ریوی شدیدی وجود دارد. بنابراین استفاده از ماسک‌های مناسب امری ضروری است.
• اپراتورهای شاتکریت باید از عینک‌هایی که دارای آب‌پاش و برف‌پاک‌کن هستند استفاده کنند.
• شیرابه‌های جاری شده در محل کارگاه شاتکریت را نباید به صورت مستقیم وارد محیط‌ زیست کرد. این شیرابه‌ها پیش از انتقال‌ به محیط‌ زیست باید با آب آهک و زاج سفید ترکیب شوند.

ضوابط شاتکریت

طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، در بتن‌های پاششی موارد زیر باید رعایت شوند:

• بین ترکیب مخلوط اولیه (مخلوط در حال خروج از سرشلنگی) و مخلوط پاشیده شده بر روی سطح تفاوت وجود دارد. به خاطر این تفاوت‌ها، کنترل دقیق و انجام آزمایش در مراحل گوناگون عملیات ضروری و واجب است.
• نسبت آب به سیمان، برای این نوع از مخلوط در حدود 0.35 تا 0.5 است.
• نسبت‌های اختلاط، در حدود یک قسمت حجمی سیمان و 4 تا 4.5 قسمت سنگدانه خشک در حالت غیرمتراکم است.

برای مطالعه بیشتر در مورد ” طرح اختلاط بتن “ روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

• ماسه مورد استفاده می‌تواند گردگوشه یا تیزگوشه باشد.
• مشخصات افزودنی‌های بتن پاششی در استاندارد ملی ایران شماره 12601 ارائه شده است.

• از مواد هوادار در تولید بتن های پاششی الیافی مخلوط خشک نباید استفاده کرد. طبق استاندارد ملی ایران شماره 12599، الیافی که در تولید شاتکریت های الیافی استفاده می‌شوند، در 3 گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند:
• الیاف فولادی کربنی یا فولاد آلیاژی یا فولاد ضد زنگ
• الیاف شیشه‌ای مقاوم در برابر قلیا
• الیاف مصنوعی دیگر که مقاومت بالایی در برابر رطوبت، قلیا و مواد موجود در افزودنی‌های شیمیایی مخلوط بتنی دارند.
  
• سنگدانه‌هایی که در نوع پاششی این متریال استفاده می‌شوند، در دو دسته با حداکثر بعد 12.5 و 9.5 میلی‌متر قرار می‌گیرند.

محدوده‌های دانه‌بندی و ویژگی مصالح استفاده شده در تولید این نوع، در استاندارد ملی ایران شماره 12820 ارائه شده است.

• در استاندارد ملی ایران شماره 18885 مشخصات مواد ترکیبی خشک آماده، برای مصرف در شاتکریت خشک یا تر ارائه شده است.

افزودنی های بتن شاتکریت

همان‌طور که در قسمت اول گفتیم، افزودنی‌ها یکی از ترکیبات بتن شاتکریت هستند.

این افزودنی‌ها برای بهبود یا تغییر مشخصات مخلوط بتنی استفاده می‎‌شوند؛ مشخصاتی که به طور معمول با سیمان، سنگدانه و آب نمی‌توان کنترل کرد.

این مواد به هنگام پاشش افزوده می‌شوند تا آغاز گیرش مخلوط بتنی را تنظیم کنند.

اگر می‌خواهید در مورد مواد افزودنی بتن بیشتر بدانید، روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

افزودنی‌های بتن شاتکریت چه کاربردی دارند؟

• جلوگیری از ایجاد درز و ترک
• جلوگیری از انجماد شاتکریت (بتن پاشی)
• افزایش انعطاف‌پذیری سیمان
• افزایش مقاومت فشاری شاتکریت

مش و شاتکریت

به طور کلی از مش برای افزایش مقاومت بتن در مقابل نیروهای کششی استفاده می‌شود.

شبکه‌های مش شامل شبکه مش پیش جوش ساده و آجدار هستند؛ این شبکه‌ها با اتصال میلگردهای طولی و عرضی که زاویه 90 درجه دارند، ایجاد می‌شوند.

مش توری بیشتر در دال ساختمان، در داخل بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از نکات مثبت مش انعطاف‌پذیری آن است، به طوری که شکل سطح نصب شده را به خودش می‌گیرد.

دلیل استفاده از مش در شاتکر‌‌یت‌، افزایش مقاومت و جلوگیری از ترک خوردگی است. در واقع مش علاوه بر افزایش مقاومت کششی، نقش آرماتور افت و حرارت را نیز دارد.

مش در دو نوع سبک و سنگین وجود دارد. مش سنگین نیز انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:

• مش PVC
• مش سیم گالوانیزه
• مش سیم فولادی ضدزنگ جوش داده شده

معایب و مزایای بتن پاششی

مزایا

• به دلیل استفاده کمتر از آب، مقاومت فشاری شاتکریت بیشتر است.
• عدم نیاز به استفاده از قالب در مواردی که سطوح مشکل و پیچیده هستند.
• سرعت بالای اجرا به دلیل نیاز نداشتن به قالب بندی
• قابلیت استفاده در سطوح ناصاف
• چسبندگی بالا
• در محل پروژه با ضخامت‌های متفاوت قابل اجرا است.
  

معایب

• در این روش سیمان بیشتری استفاده می‌شود.
• [برای این کار به افراد متخصصی نیاز است.
• باید از وسایل مخصوص بتن پاشی استفاده کرد.

برای اینکه با تمام ریزه‌کاری‌های اجرای ساختمان آشنا شوید توصیه می‌کنیم حتما به آموزش اجرای ساختمان سر بزنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری