بتن الیافی چیست؟ + کاربرد انواع آن همراه فیلم آموزشی رایگان

بتن الیافی، نوعی بتن تقویت‌شده است که با افزودن الیاف مصنوعی یا طبیعی به مخلوط بتن تولید می‌شود. این الیاف نازک و کوچک به‌صورت تصادفی در بتن توزیع شده و خواص آن را به‌طور قابل توجهی بهبود می‌بخشند. اما انواع الیاف بتن کدامند؟ آیا استفاده از بتن الیافی فقط به افزایش مقاومت سازه‌ها محدود می‌شود، یا مزایای دیگری نیز دارد؟ تفاوت‌های بتن الیافی با بتن معمولی چیست؟ ما در این مقاله به بررسی انواع بتن الیافی، مزایا، معایب، کاربرد، طرح اختلاط و سایر نکات اجرایی خواهیم پرداخت، لذا تا انتها همراه آکادمی عمران باشید.

جهت آشنایی بیشتر با بتن الیافی فیلم زیر را مشاهده کنید. این فیلم بخش کوتاهی از دوره اجرای ساختمان است که در آن صفر تا صد ساختمان سازی را شرح داده‌ایم.

بتن الیافی چیست؟

بتن الیافی (به انگلیسی Fiber Reinforced Concrete) نوعی بتن تقویت شده است که با افزودن الیاف مصنوعی یا طبیعی به مخلوط بتن تولید می‌شود. این الیاف که معمولاً طول و قطر کمی دارند، به صورت تصادفی در داخل بتن پخش شده و باعث بهبود قابل توجه خواص مکانیکی بتن می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، بتن الیافی بتنی است که با افزودن الیاف تقویت شده و قابلیت شکل‌پذیری، مقاومت کششی، ضربه‌ای، مقاومت خستگی و دوام آن در برابر سایش و ترک خوردگی افزایش پیدا می‌کند.

کاربرد بتن الیافی

از مهمترین موارد استفاده و کاربردهای بتن الیافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. وضعیت‌های پیچیده تنش
2. خاک‌برداری در مناطق مهم
3. ساختمان رآکتورهای اتمی
4. تسطیح، ایجاد خاصیت یکنواختی و ایزوتوپ در نتیجه توزیع همگن الیاف در جسم بتن‌ها
5. تسطیح اضافی، جهت افزایش مقاومت بتن‌ مسلح برای کاهش ترک خوردگی و افزایش قدرت جذب انرژی تحت اثر بارهای ضربه‌ای و موج‌های انفجاری
6. جانشین میلگرد با بتن‌ مسلح با دو هدف کاهش هزینه قطعات پیش ساخته بتنی و تثبیت و پایدارسازی شیب‌های سنگی و دیوارهای ریزشی

علاوه بر این، به جهت بهبود در معیارهای تکنولوژی بتن، الیاف را می‌توان با بتن پیش ساخته یا پیش تنیده استفاده کرد، این موارد شامل موارد زیر است:

• فونداسیون موتورها و ماشین آلات صنعتی بزرگ توربین‌ها، پرس‌های بزرگ، ژنراتورهای دیزلی و غیره
• دیوارهای حفاظتی، پناهگاه‌ها و آشیانه هواپیما

مواد تشکیل دهنده بتن الیافی

اجزای بتن الیاف دار معمولا شامل موارد زیر است:

• سیمان که نقش چسباننده اصلی را دارد و ساختار بتن را ایجاد می‌کند.
• ماسه به عنوان دانه‌های ریز برای افزایش استحکام و یکدستی بتن استفاده می‌شود.
• سنگدانه بتن (پودر یا دانه‌های درشت) بخش عمده وزن بتن را تشکیل می‌دهد و به مقاومت و دوام آن کمک می‌کند.
• آب برای هیدراتاسیون سیمان و ایجاد ملات بتن ضروری است.
• الیاف به منظور تقویت بتن و جلوگیری از ترک‌خوردگی و آسیب‌های ناشی از تنش‌های مکانیکی به مخلوط بتن اضافه می‌شوند.
• افزودنی بتن به منظور افزایش کارایی و بهبود دوام نیز استفاده می‌شوند.

توجه داشته باشید که ترکیب این مواد بر اساس هدف خاص پروژه و شرایط محیطی اهمیت دارد و می‌تواند متفاوت باشد.

بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

الیاف بتن چیست؟

الیاف بتن به الیاف طبیعی یا مصنوعی اطلاق می‌شود که به مخلوط بتنی اضافه می‌شوند تا خواص مکانیکی آن را بهبود بخشند. این عنصر در ترکیب با مواد مختلفی مانند سیمان، آب، شن و ماسه بتن الیافی را ایجاد می‌کند.

اصلی‌ترین نقش الیاف در بتن عبارت‌اند از:

• افزایش مقاومت کششی: الیاف‌ها به افزایش مقاومت کششی بتن کمک کرده و این امر از شکست بتن در برابر تنش‌های کششی جلوگیری می‌کند.
• کنترل و مانع‌سازی از ترک‌ها: الیاف بتن به کنترل عرض ترک‌ها کمک کرده و از توسعه آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
• بهبود خواص مکانیکی: اضافه کردن الیاف به مخلوط بتنی باعث بهبود ویژگی‌هایی مانند مقاومت در برابر ضربه، خستگی، برشی و خمشی می‌شود.
• افزایش ظرفیت جذب انرژی: الیاف قابلیت جذب انرژی بتن را افزایش می‌دهند که می‌تواند در برابر بارهای دینامیکی و ضربه‌ای مفید باشد.

به طور کلی، وجود الیاف در بتن باعث بهبود عملکرد و دوام سازه‌های بتنی می‌شود. تأثیرگذاری الیاف بر خواص بتن به مواردی مانند نوع و مقدار الیاف، شکل، طول، نسبت ظاهری، مقاومت کششی و ساز و کار مهاری آن‌ها بستگی دارد.

انواع الیاف بتن

به‌طور کلی، الیافی که برای تقویت بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد به دو دسته زیر تقسیم بندی می‌شود:

1. الیاف طبیعی که خود به دسته الیاف گیاهی و الیاف حیوانی طبقه بندی می‌شوند که از متداول‌ترین انواع مصرفی آن می‌توان به سیسال، نارگیل و بامبو اشاره کرد.
2. الیاف مصنوعی که شامل الیاف فلزی، الیاف شیشه، الیاف معدنی و پلیمری (پروپیلن) می‌شوند.

از آنجایی که الیاف نقش بسیار مهمی در ساخت بتن الیافی دارند، می‌توان این بتن مسلح را بر اساس الیاف مصرفی طبقه بندی کرد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

انواع بتن الیافی

انواع بتن الیاف دار بر اساس حجم و نوع الیاف مصرفی دسته‌بندی می‌شود. البته با توجه به ترکیب نوع و حجم الیاف مصرفی نیز می‌توان انواع مختلفی از بتن الیافی را تولید کرد. به عنوان مثال، می‌توان بتن الیافی با حجم کم و الیاف پروپیلن تولید کرد که برای کاهش جمع شدگی در دال‌ها مناسب است. همچنین، می‌توان بتن الیافی با حجم بالا و الیاف فولادی تولید کرد که برای سازه‌های با باربری بالا مناسب است.

انواع بتن الیافی بر اساس حجم

یکی از معیارهای دسته‌بندی بتن‌های تقویت شده با الیاف، مقدار یا حجم الیاف مصرفی است. بر همین اساس حجم بتن های الیافی به شرح زیر است:

حجم کم

در این نوع بتن، میزان الیاف مصرفی کمتر از 1 درصد است. بتن الیافی با حجم کم بیشتر برای کاهش جمع شدگی در دال‌ها و روسازی‌ها استفاده می‌شود. از مزایای این بتن می‌توان به پخش یکنواخت الیاف در سه بعد، حساسیت کمتر به خوردگی و مقرون به صرفه بودن آن اشاره کرد.

حجم متوسط

در این نوع بتن، میزان الیاف مصرفی بین 1 تا 2 درصد است. کاربرد این نوع از بتن‌های الیاف دار زمانی است که نیاز به افزایش مدول گسیختگی، سختی و مقاومت ضربه‌ای داریم. لذا بتن الیافی با حجم متوسط معمولاً در شاتکریت و سازه‌هایی که نیاز به جذب انرژی بالا دارند، استفاده می‌شود.

حجم بالا

در این نوع بتن، میزان الیاف مصرفی بیش از 2 درصد است و به عنوان بتن مسلح الیافی توانمند شناخته می‌شود، زیرا وجود حجم بالای الیاف باعث افزایش سختی کرنشی در بتن می‌شود.

انواع بتن الیافی براساس نوع الیاف

به‌طور کلی، انواع بتن الیاف دار با توجه به نوع الیاف مصرفی طبیعی و مصنوعی عبارت‌اند از:

• الیاف طبیعی
• الیاف فولادی
• الیاف پروپیلن
• الیاف آرامید
• الیاف کربن
• الیاف شیشه

الیاف طبیعی

از متدوال‌ترین الیاف طبیعی در بتن می‌توان به بامبو، نارگیل، سیسال، کنف و کتان اشاره کرد. این الیاف با بهبود ویژگی‌هایی مانند افزایش مقاومت کششی، کاهش ترک‌ خوردگی، افزایش دوام و کاهش وزن، عملکرد بتن را بالا می‌برند.

از طرفی الیاف طبیعی تجدیدپذیر هستند و تولید آن‌ها به انرژی کمتری نیاز دارد. همچنین، در مقایسه با الیاف مصنوعی، تولید آن‌ها کمتر به محیط زیست آسیب می‌رساند. البته با مزایای متعدد این الیاف، اما شاهد معایبی از جمله یکنواختی پایین، مقاومت کمتر در برابر آتش و قرار گرفتن در معرض پوسیدگی و حمله حشرات هستیم.

بتن های تقویت شده با الیاف طبیعی را با نام NFRC می‌شناسند که معمولا در قطعات پیش‌ساخته سبک، سازه‌های موقت، ساخت سازه‌های کشاورزی مانند گلخانه‌ها و سیلوها کاربرد دارند.

الیاف فولادی

بتن تقویت شده با الیاف فولادی (SFRC) نوعی بتن مسلح است که به منظور بهبود خواص مکانیکی و عملکرد سازه‌ای آن، الیاف فولادی به مخلوط بتن اضافه می‌شود. این الیاف فولادی، با توزیع یکنواخت درون بتن، تنش‌های موضعی را کاهش داده و در نتیجه باعث افزایش مقاومت کششی و کلی بتن می‌شود.

الیاف فولادی به دو صورت گرد و تخت عرضه می‌شود. الیاف گرد معمولاً از برش سیم ایجاد شده و طول کوتاهی دارند، در حالی که الیاف تخت از ورقه‌های فولادی ذوب شده ساخته می‌شوند که به آن‌ها شکل مستطیلی می‌دهد. هر دو نوع الیاف می‌توانند به بهبود خواص بتن کمک کنند، اما انتخاب نوع مناسب می‌تواند به ویژگی‌های مورد نظر سازه بستگی داشته باشد.

الیاف پروپیلن

پروپیلن یکی دیگر از انواع الیاف مصرفی در بتن است که به افزایش شکل‌پذیری و دوام آن کمک می‌کند. از ویژگی‌های این نوع بتن الیافی که با نام بتن تقویت شده با الیاف پلی پروپیلن (PRF) شناخته می‌شود، می‌توان به هزینه پایین، مقاومت شیمیایی خوب، نقطه ذوب بالا، خاصیت آب‌گریزی و کاهش ترک و جمع شدگی در سنین اولیه اشاره کرد.

از آنجایی که این الیاف آب گریز بوده و میزان جذب آب، صفر درصد است، بنابراین جهت افزایش کارایی و روانی مخلوط بتنی نباید به مخلوط آب اضافه کرد.

الیاف آرامید

آرامید یک ماده پلیمری ساخته شده با مدول بالا است که در سه دسته آرنیکا، توران و کولار قرار می گیرند. البته استفاده از نوع کِولار آن به دلیل سبکی زیاد و مقاومت بالا در برابر کشش، برش و مواد شیمیایی رایج‌تر است. به همین دلیل گاها به بتن تقویت شده با الیاف آرامید، بتن کِولار گفته می‌شود.

اصلی‌ترین ویژگی‌های این نوع بتن الیافی عبارت‌اند از:

• سبکی
• نقطه ذوب بالا
• مقاومت در مقابل شعله
• مقاومت در برابر ضربه
• پایداری حرارتی بسیار خوب
• غیرقابل حل شدن در بسیاری از حلال‌ها
• دانسیته بین 12 تا 14.6 کیلو نیوتن بر متر مکعب
• توانایی بالا یک ماده در جذب انرژی و تغییر شکل خمیری (چقرمگی)

استفاده از الیاف آرامید به افزایش دوام و عمر سازه‌های بتنی کمک می‌کند. همچنین، انواع الیاف آرامید در ساخت مقاطع کامپوزیت استفاده می‌شوند.

الیاف کربن

این نوع بتن الیافی به دلیل وجود الیاف کربن وزن پایین، ضخامتی نازک (حدود6 الی 10 میکرون) و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد و گزینه‌ای مناسب برای تقویت بتن در صنایع ساخت و ساز شناخته می‌شود. این الیاف دارای دانسیته‌ای معادل۲۲.۷ کیلو نیوتن بر متر مکعب و شکل بلوری هستند و به دلیل وزن حدود یک‌سوم الیاف فولادی، می‌توانند به راحتی به ساخت کامپوزیت‌های بتنی افزوده شوند.

از مزایای بتن تقویت شده با الیاف کربنی می‌توان به استحکام بالا در برابر خستگی، مقاومت در برابر خوردگی و ضریب انبساط حرارتی پایین اشاره کرد. البته در کنار این مزایا، معایب و چالش‌هایی از جمله قیمت بالا، کرنش در شکست و رسانایی الکتریکی وجود دارد.

الیاف شیشه

الیاف شیشه‌ای، که ترکیبی از فیبر شیشه با ضخامت حدود ۱۰ میکرون هستند، به‌عنوان یکی از انواع الیاف مورد استفاده در بتن، به ویژه در بتن مسلح شده، شناخته می‌شوند. بتن مسلح شده با الیاف شیشه‌ای به دلیل ویژگی‌های مطلوب، از جمله مقاومت بالا و قیمت مناسب، به عنوان یک گزینه مؤثر و اقتصادی در ساخت و ساز به شمار می‌آید. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیب الیاف شیشه با الیاف پلی پروپیلن می‌تواند مزایای بیشتری را به همراه داشته باشد و خواص بتن را بهبود بخشد.

توجه داشته باشید که الیاف شیشه‌ای به شدت تمایل به گلوله شدن دارند که این پدیده موجب عدم توزیع یکنواخت الیاف در بتن خواهد شد. در این صورت، استفاده از روانساز برای بهبود اختلاط و جلوگیری از گلوله شدن الیاف ضروری است.

طرح اختلاط بتن الیافی

تعیین نسبت اختلاط در بتن‌های الیافی یا همان طرح اختلاط بتن، مشابه بتن‌های معمولی است. با این حال، وجود الیاف در مخلوط بر کارایی بتن تأثیرگذار بوده و ممکن است سبب کاهش آن شود. معمولاً درصد الیاف بین ۰.۱ تا ۲ درصد حجم بتن است که باید به دقت محاسبه و تنظیم شود.

البته هر چه مقدار و طول الیاف بیشتر باشد، کارایی مخلوط کمتر خواهد شد. به‌طور کلی، در تعیین نسبت اختلاط بتن الیافی، باید چند مورد زیر را مد نظر قرار داده و اصلاحاتی در مخلوط انجام داد:

• کاهش مقدار شن
• افزایش مقدار سیمان
• افزایش مقدار ماسه
• استفاده از فوق روان کننده
• کاهش حداکثر اندازه شن

کاهش میزان شن در مخلوط، یکی از تأثیرگذارترین روش‌ها در جلوگیری از افت کارایی در اثر الیاف موجود در مخلوط است. بین درصد وزنی کاهش شن و درصد حجم الیاف، رابطه خطی V(L/d) وجود دارد که در آن V درصد حجم الیاف و L/d نسبت ظاهری الیاف است.

برای مقدار V(L/d) از 20 تا 70، باید مقدار شن بین 5 تا 20 درصد کاهش یابد تا کارایی آن مشابه بتن بدون الیاف تامین شود همچنین، برای اندازه‌گیری کارایی از اسلامپ استفاده نمی‌کنند، بلکه باید مخروط اسلامپ معکوس یا آزمایش وی بی مورد استفاده قرار گیرد.

روش ساخت بتن الیافی

جهت افزایش کارایی و یکنواختی مخلوط بتن، اضافه کردن الیاف به مخلوط بتنی به دو روش زیر انجام شود:

• روش اول: در این روش ابتدا مخلوط بتن آماده شده و سپس الیاف به‌تدریج به آن اضافه می‌شوند. پس از افزودن کامل الیاف، لازم است که جام مخلوط کن به مدت 5 دقیقه با سرعت کم به چرخش ادامه دهد تا الیاف به‌طور یکنواخت در مخلوط توزیع شوند.
• روش دوم: در این روش، الیاف همراه با سنگدانه‌ها به مخلوط‌کن اضافه شده و سپس باقی مصالح مخلوط (مانند سیمان و ماسه) به آن افزوده می‌شود.

اجرای بتن الیافی

به منظور استفاده از الیاف بتن و اجرای بتن الیافی رعایت برخی نکات زیر می‌تواند به دوام و عملکرد نهایی بتن کمک کند. به‌طور کلی، نکاتی که در حین ساخت بتن الیاف دار باید در نظر گرفت عبارت‌اند:

• جهت انتخاب روش افزودن الیاف به مخلوط، می‌توانید به توصیه‌های تولیدکننده توجه کنید.
• در هیچ یک از روش‌های اختلاط بتن الیافی نباید کلوخه شدن الیاف در مخلوط رخ دهد.
• در پرداخت سطح بتن الیافی نباید از ماله چوبی استفاده شود، بلکه از ماله فلزی آلیاژی باید استفاده کرد.
• هنگام استفاده از الیاف به خصوص نوع فولادی باید الزامات ایمنی شامل استفاده از عینک و دستکش صنعتی در حد مطلوب رعایت شوند.
• مخلوط کردن الیاف با بتن باید به‌طور یکدست و یکنواخت صورت گیرد، لذا استفاده از میکسر یا مخلوط کن بتن مناسب برای تضمین توزیع یکنواخت الیاف در بتن ضروری است.

• در هنگام ریختن و انتقال بتن الیافی، باید از آسیب دیدن الیاف جلوگیری شود. این امر می‌تواند با استفاده از روش‌های خاصی مانند استفاده از نوار نقاله یا پمپاژ مناسب انجام شود.
• توجه داشته باشید که برخی از الیاف مصنوعی مانند شیشه و اکثر الیاف طبیعی بامبو در محیط قلیایی بتنی آسیب‌ پذیر هستند.
• برای بتن‌هایی که میزان مقاومت فشاری آن‌ها بیشتر از 60 مگاپاسکال است، مقاومت کششی الیاف فولادی مصرفی باید بیشتر از 1500 مگاپاسکال باشد تا از رفتار ترد عضو بتنی جلوگیری شود.
• جهت خودداری از قلوه‌کن شدگی در زمان آتش‌سوزی، می‌توان از الیاف پلی‌پروپیلن به مقدار 0.35 درصد حجم بتن، الیاف مشابه یا روش‌های موثر دیگر استفاده کرد.
• تشخیص ضرورت مقاومت در برابر آتش‌سوزی بر عهده کارفرما بوده و رعایت ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در این زمینه امری الزامی است.
• انتخاب نوع و مقدار الیاف، طول و نسبت ظاهر و مقاومت کششی الیاف باید بر اساس بهبود خاصیت مورد نظر مخلوط انجام پذیرد.
• مقاومت پیوستگی بین الیاف و خمیر سیمان در مخلوط بتنی نباید در حدی کم باشد که در بارهای ضعیف، الیاف به آسانی از خمیر سیمان بیرون کشیده شود. از طرفی نباید در حد زیادی باشد که الیاف بدون جذب انرژی شکسته شوند.
• برای انتخاب نوع و مقدار الیاف و مطمئن شدن از عملکرد الیاف، تولیدکننده باید بر اساس مستندات آزمایشگاهی اطلاعات لازم را ارائه دهد. در غیر این صورت، نمونه‌برداری و آزمایش‌های کنترل کیفیت بر روی بتن الیافی برای ارزیابی عملکرد الزامی است.

استاندارد بتن الیافی

معیار چهار نوع بتن الیافی از جمله الیاف فولادی، شیشه‌ای، پلیمری و طبیعی شامل استاندارد ASTM C1116/C1116M است. این استاندارد اطلاعات جامعی درباره آزمایش‌ها و کاربردهای مختلف الیاف در بتن ارائه می‌دهد. همچنین، ضروری است که عملکرد فیزیکی و شیمیایی دراز‌مدت الیاف برای هر نوع محصول الیافی و بر اساس کاربردهای خاص آن بررسی شود.

شماره استاندارد دیگر الیاف بتن به شرح زیر است:

• الیاف سلولزی مورد استفاده برای بتن‌های تقویت شده با الیاف به شماره استاندارد 19301
• الیاف شیشه‌ای مقاوم در برابر قلیا برای بتن‌های تقویت شده با الیاف شیشه‌ای و بتن‌های تقویت شده با الیاف و سیمان به شماره استاندارد 17540
• الیاف فولادی برای بتن‌ها به شماره استاندارد 17697

تفاوت بتن الیافی و معمولی

بتن الیافی و بتن معمولی هر دو از مصالح ساختمانی پرکاربرد هستند، اما تفاوت‌های قابل توجهی در ترکیب، خواص و کاربردهای آن‌ها وجود دارد. در جدول زیر می‌توانید تفاوت این بتن‌ها را از منظر ترکیبات، کاربرد و ویژگی‌ها مشاهده کنید.

مزایا بتن الیافی

مهمترین مزایای بتن تقویت شده با الیاف عبارت‌اند از:

• مقاومت در برابر تورق، سایش و هوا زدگی
• مقاومت زیاد در برابر تنش‌های خستگی
• مقاومت بسیار خوب در برابر ضربه
• قابلیت کششی خوب (ظرفیت زیاد کرنش)
• قابلیت باربری زیاد پس از ترک خوردگی
• مقاومت کششی و خمشی
• طاقت خیلی زیاد
• میزان مقاومت برشی بالا (به حدی که امکان حذف میلگردهای برشی وجود دارد)

معایب بتن الیافی

بتن الیافی به دلیل مزایای فراوانی که دارد، به طور گسترده‌ای در پروژه‌های عمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، این نوع بتن نیز معایب و چالش‌هایی دارد که باید در نظر گرفته شوند. متداول‌ترین معایب بتن تقویت شده با الیاف عبارت‌اند از:

• هزینه بالاتر نسبت به بتن معمولی
• پیچیدگی فرآیند تولید و اختلاط
• نیاز به تجهیزات خاص
• کاهش کارایی در صورت مصرف مقادیر زیاد
• تداخل یا اثر برهمکنش با دیگر افزودنی‌ها

با توجه به این معایب، مهم است که قبل از استفاده از بتن الیافی، تمام جوانب آن به دقت مورد بررسی قرار گرفته و شیوه‌های اجرایی مناسب انتخاب شوند.

جمع بندی

بتن الیافی از ترکیب الیاف بتن به بتن معمولی ایجاد می‌شود که می‌تواند خواص مکانیکی و دوام بتن را بهبود بخشد. این نوع بتن به دلیل مقاومت بالاتر در برابر ترک خوردگی، افزایش طول عمر و قابلیت استفاده در شرایط مختلف محیطی، جایگزین مناسبی برای بتن معمولی در بسیاری از کاربردها محسوب می‌شود. با این حال، هزینه تولید بتن الیافی نسبت به بتن معمولی بیشتر است. به‌طور کلی، انتخاب نوع بتن الیاف دار به عوامل مختلفی مانند کاربرد بتن، شرایط محیطی، بارگذاری و هزینه آن بستگی دارد.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره بتن تقویت شده با الیاف کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری