لایحه ضرر و زیان چیست ؟ نحوه محاسبه و تنظیم لایحه ضرر و زیان
آیا تاکنون فکر کردهاید که پیمانکاران چگونه در پیمانهایی که به آنها تعدیل یا تعدیل ارزی تعلق نمیگیرد، ضرر و زیان خود را که ناشی از افزایش قیمتها در طول اجرای پروژه هست، محاسبه میکنند؟ آیا میدانید لایحه ضرر و زیان چیست؟ تا به حال متن بخشنامه تبصره 80 قانون بودجه سال 1356 را مطالعه کردهاید؟ با نحوه نوشتن و تنظیم لایحه ضرر و زیان آشنایی دارید؟ با آکادمی عمران در این مقاله همراه شوید تا به هر آن چیزی که برای تهیه و تنظیم این لایحه نیاز دارید، دست پیدا کنید.
محاسبه ضرر و زیان پیمانکار
حتما میدانید که معمولا پیمانکاران برای متناسب کردن قیمتهای قرارداد با شرایط روز در طول پروژههای عمرانیای که مدت و مبلغ اولیه پیمانشان زیاد است، از تعدیل استفاده میکنند.
اما این تنها در شرایطی است که در بند “ه” ماده 29 شرایط خصوصی پیمان ذکر شده باشد که به آن پیمان تعدیل تعلق میگیرد.
برای این که با مفهوم تعدیل و روشهای محاسبه آن بیشتر آشنا شوید، حتما به مقاله ” تعدیل چیست ” سر بزنید.
در غیر این صورت اگر در بند “ه” ماده 29 شرایط خصوصی پیمان ذکر نشده باشد که به پیمان تعدیل تعلق میگیرد، پیمانکاران برای جبران خسارات ناشی از افزایش نرخ ارز و تورم از تعدیل ارزی استفاده میکنند.
پیشنهاد میکنیم برای آشنایی بیشتر با تعدیل ارزی، شرایط و روشهای محاسبه آن حتما مقاله ” بخشنامه تعدیل نرخ ارز “ را مطالعه کنید.
سوالی که در این جا ممکن است با آن مواجه شوید، این است که اگر به پیمانی نه تعدیل تعلق میگرفت نه شرایط استفاده از تعدیل ارزی را داشت، آنگاه پیمانکار چگونه باید ضررهای ناشی از افزایش قیمتها و تورم را جبران کند؟
در پاسخ باید بگوییم ، در این شرایط از لایحه ضرر و زیان باید استفاده کنیم. تا انتهای مقاله همراه ما باشید تا آشنایی بیشتری با این لایحه پیدا کنید.
بیش از 30 ساعت آموزش حرفهای ولی رایگان دفترفنی و ساختمانسازی
لایحه ضرر و زیان چیست؟
اگر بخواهیم به زبانی ساده لایحه ضرر و زیان را توضیح دهیم، در ابتدای هر پروژه، پیمانکار با توجه به مدت پیمان، یک هزینهای را به عنوان مبلغ اولیه محاسبه کرده و در اختیار کارفرما قرار میدهد.
فیلم زیر را مشاهده کنید تا سریعتر به جواب سوال خود برسید.
در طول اجرای پروژه ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که هزینههای محاسبه شده را افزایش داده و حتی مدت اولیه پیمان هم افزایش پیدا کند.
هنگامی که به قراردادی هیچ نوع تعدیلی تعلق نگیرد، پیمانکار اقدام به تهیه و تنظیم لایحه ضرر و زیان میکند.
این لایحه هم مثل لایحه تاخیرات یک گزارش است که پیمانکار به کارفرما تحویل میدهد.
طبق این گزارش، پیمانکار ادعا میکند در یک سری از مسائل پیش آمده حین اجرای پروژه، ضرر و زیان دیده و طبق مفاد قرارداد، راهی برای جبران آن در نظر گرفته نشده است.
این ادعا باید به طور معمول سه شرط زیر را داشته باشد تا مورد قبول کارفرما قرار گیرد:
- از قبل قابل پیشبینی نبوده باشد.
- برای جبرانش در قرارداد، تعدیل در نظر گرفته نشده باشد.
- پیمانکار دلیل توجیهی داشته باشد که مورد قبول کارفرما و مهندسین مشاور قرار بگیرد.
دقت داشته باشید که برای قراردادهایی که به آنها تعدیل یا تعدیل ارزی تعلق میگیرد هم میتوان لایحه ضرر و زیان تهیه کرد اما معمولا کارفرماها و مهندسین مشاور خیلی سخت آن را میپذیرند.
معمولا این لایحه برای دو بخش مدت اولیه پیمان و مدت تاخیرات مجاز تهیه و تنظیم میشود و در تاخیرات غیر مجاز، پیمانکار نمیتوند ادعایی از این بابت داشته باشد.
در ادامه به توضیح کامل مدت مجاز و غیر مجاز میپردازیم پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
مدت مجاز و مدت غیر مجاز در پروژه
همانطور که میدانید در طول اجرای پروژه ممکن است تاخیراتی پیش آید که مدت پیمان از مدت اولیه پیمان طولانیتر شود.
در صورتی که پیمانکار بتواند ثابت کند که در مدت تاخیر پیش آمده برای تحویل پروژه، نقشی نداشته و دلایلش توسط کارفرما مورد قبول واقع شود، مدت زمان پروژه تمدید شده (مدت مجاز) و تاخیرات آن مجاز شناخته میشود.
اما اگر پیمانکار نتواند تاخیرات پیش آمده را به صورت منطقی توجیه کند، در این صورت، مدت تاخیر، غیر مجاز شناخته میشود.
دقت داشته باشید ممکن است در شرایطی، مدتی از تاخیر پیش آمده در انجام پروژه مجاز و مدتی غیر مجاز شناخته شود.
برای مطالعه بیشتر در مورد تاخیرات مجاز و غیر مجاز حتما به مقاله ” بخشنامه تاخیرات مجاز پیمانکار ” سر بزنید.
متن بخشنامه تبصره 80 قانون بودجه سال 1356
اکثر لایحه های ضرر و زیان به تبصره 80 قانون بودجه سال 1356 استناد کرده و از آن کمک میگیرند.
طبق این تبصره که در سال 1358 اصلاح شد، شورای عالی فنی از ترکیب مشاور وزیر، رئیس سازمان برنامه و بودجه و تصویب هیأت وزیران تشکیل شده که وظایف زیر را به عهده دارند.
- بررسی و تصویب قیمتهای پایه، ضوابط و دستورالعملهای مربوط به آن
- بررسی و تصویب قیمت کارهای خاص که قیمتهای پایه قابل عمل در آنها نیست. (مثل قیمتهای ستاره دار یا قیمت جدید)
- تجدید نظر در نرخ پیمانها در صورت لزوم و توجیه کافی، مشروط بر آن که در قالب قرارداد و ضوابط مربوط، پیش بینی لازم برای جزئیات جبران هزینه و خسارات مورد بحث نشده باشد. (لایحه ضرر و زیان)
اگر مایل به مشاهده یا دانلود متن بخشنامه تبصره 80 هستید، روی لینک زیر کلیک کنید.
دانلود بخشنامه تبصره 80پیمانکاران در چه شرایطی میتوانند اقدام به تهیه لایحه ضرر و زیان کنند؟
پیمانکاران می توانند به تناسب شرایط، موارد زیر را در ادعای خود برای تنظیم و نوشتن لایحه ضرر و زیان مطرح کنند:
- هزینه دوباره کاری ناشی از تغییرات
برای مثال اگر کارفرما مکان خاک برداری را اشتباه به پیمانکار اعلام کند و پیمانکار مجبور شود محل خاک برداری شده را، خاک ریزی کرده و در محل جدید دوباره عملیات خاک برداری را انجام دهد.
- تغییر فواصل حمل مصالح پروژه
برای مثال اگر فاصله حمل مصالح از معدن اولیه انتخابی تا کارگاه اجرایی 3 کیلومتر بوده اما اکنون، به دستور کارفرما، مصالح از معدنی که 300 کیلومتر با کارگاه فاصله دارد، تأمین شود.
- عدم تطابق جنس زمین با فرضیات اولیه
مثلا در ابتدا فرض شده باشد که 20 درصد از زمین را سنگ تشکیل داده است اما در حین کندن زمین متوجه شویم 70 درصد زمین از سنگ تشکیل شده است.
- کاهش راندمان عملیات اجرایی ناشی از معارضین پروژه
برای مثال اگر در طول اجرای پروژه، با زمین کشاورزی مواجه شویم که کارفرما باید اقدام به خرید آن بکند تا ادامه پروژه میسر شود ولی اقدامی انجام نداده باشد.
- هزینه تامین منابع مالی ناشی از عدم پرداخت به موقع مطالبات پروژه
یعنی کارفرما هزینههای پروژه را به موقع به پیمانکار پرداخت نکرده باشد.
در ادامه به مواردی که پیمانکاران برای نوشتن و تنظیم لایحه ضرر و زیان به دلیل طولانی شدن مدت اجرای کار (مدت تاخیرات مجاز) به آنها استناد میکنند، میپردازیم.
- افزایش هزینه فعالیتهای موضوع پروژه
برای مثال اگر در ابتدای قرارداد میلگرد کیلویی 5 هزار تومان بوده اما در زمان اجرای کار، قیمت آن کیلویی 10 هزار تومان شده باشد.
- افزایش هزینههای بالاسری پروژه
برای مثال با افزایش مدت پیمان، سرپرست کارگاه، مهندس دفتر فنی، حسابدار و غیره، مدت زمان بیشتری حقوق میگیرند که باعث افزایش هزینههای بالاسری میگردد.
- افزایش هزینه تجهیز کارگاه پروژه
با افزایش مدت اولیه پیمان و ورود به مدت تاخیرات مجاز، هزینههای تجهیز و نگهداری کارگاه، مثل هزینه آب و برق و اجاره ابزار و وسایل مورد نیاز هم به تبع افزایش پیدا میکند.
- هزینه تمدید بیمه نامهها
با افزایش مدت اولیه پیمان، پیمانکار باید هزینه بیشتری برای تمدید بیمه نامههای خود بپردازد.
- هزینه تمدید ضمانت نامهها
با افزایش مدت اولیه پیمان، پیمانکار باید هزینه بیشتری برای تمدید ضمانتنامههای خود مثل ضمانت نامه انجام تعهدات بپردازد.
- هزینه بیکاری ماشین آلات
با افزایش مدت اولیه پیمان و ورود به مدت تاخیرات مجاز، پیمانکار باید هزینههای بیکاری ماشین آلات یا اصطلاحا خواب ماشین آلات را بپردازد.
در این شرایط اگر دیگر به ماشین آلات نیازی نداشتیم، کارفرما به پیمانکار اطلاع میدهد که به نظارت نامه بزند تا ماشین آلات را از کارگاه خارج کند.
دقت داشته باشید در صورتی که به پیمان تعدیل تعلق گرفته باشد، در آنالیز ضریب بالاسری، هزینه تمدید بیمه و تمدید ضمانتنامه در نظر گرفته شده است و در این شرایط معمولا کارفرماها این لایحه را قبول نمیکنند.
نحوه نوشتن و تنظیم لایحه ضرر و زیان
تهیه لایحه ضرر و زیان تقریبا مثل تهیه لایحه تاخیرات است و برای تنظیم آن به موارد زیر نیاز داریم.
- روکش
روکش شامل عنوان قرارداد، نام کارفرما و پیمانکار، عنوان لایحه و تاریخ است.
- گزارش
در اینجا لینک دانلود یک نمونه گزارش لایحه ضرر و زیان را برایتان قرار دادهایم. در صورت تمایل به مشاهده آن روی لینک زیر بزنید.
دانلود نمونه گزارش- اسناد و مدارک
در این بخش باید اسناد و مدارکی که برای تهیه و تنظیم لایحه نیاز است، ضمیمه کنیم.
دانلود نمونه لایحه ضرر و زیان
در انتهای این مقاله لینک دانلود یک نمونه لایحه ضرر و زیان را برایتان قرار دادهایم. در صورت تمایل به مشاهده آن روی لینک زیر بزنید.
دانلود نمونهپیشنهاد میکنیم اگر مایل به آشنایی بیشتر و کاربردیتر لایحه ضرر و زیان هستید حتما به آموزش لایحه تاخیرات سر بزنید.
مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
با سلام
در خصوص پرداخت هزینه خواب ماشین الات و نیروی انسانی ناشی از توقف کار به علت معارض نحوه محاسبه پرداخت چگونه است. چند درصد از هزینه اجاره ماشین الات بایستی به عنوان هزینه خواب محاسبه شود.
سلام وقت بخیر
این مورد به توافق کارفرما و پیمانکار بستگی دارد. اگر کارفرما در زمان تعلیق اجازه خروج ماشین الات رو در ابلاغ تعدیل داده باشد این هزینه پرداخت نمی شود
خیلی کامل و قابل فهم بود
ممنون از حسن نظر شما.
سلام و وقتتون بخیر باشه.
در قراردادهایی که شرایط عمومی پیمان بر آن ها حاکم نیست چگونه لایحه ضرر و زیان را محاسبه می کنند؟
سلام وقت شما هم بخیر باشه.
لایحه ضرر و زیان یک گزارش است که به تبصره ۸۰ قانون بودجه اشاره دارد و ارتباطی با شرایط عموم پیمان ندارد. می توانید ارائه دهید
خیلی ممنونم.
خواهش می کنم. موفق باشین.
سلام و وقت بخیر. یه سوال داشتم از خدمتتون. آیا در زمان تمدیدهای بعدی پیمان این امکان وجود داره که تمدید جدید از زمان تمدید قبلی بیشتر باشه؟
سلام. بله کاملا امکان پذیر هست.
سلام من یه شرکت نصب زده ام
البته مدیر پروژه نیز میباشم
چه مواردی جهت اموزش لایحه ضرر و زیان پیش نیاز دارم و باید قبلش اموزش ببینم
سلام، وقت بخیر
همه موارد در اموزش تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات و ضرر و زیان ذکر شده است مشاهده بفرمایید.
سلام وقتتون بخیر
خیلی ممنون از تیم قوی و حرفهای تون
از کجا میتونم به بقیه آموزش ها دسترسی داشته باشم؟