چاله آسانسور و چاه آسانسور چیست؟ نکات مهم اجرای چاله آسانسور با فیلم

با توجه به افزایش ساخت و ساز ساختمان‌های بلند، ساختمان نوسازی وجود ندارد که در آن آسانسور نباشد. در مراحل اجرای آسانسور، یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که باید پیش از اجرای فونداسیون مورد توجه قرار گیرد، چاله آسانسور و چاه آسانسور است. آشنایی با ضوابط و استانداردهای مربوط به چاله آسانسور طبق مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان، برای همه مهندسان عمران و مجریان پروژه‌های ساختمانی ضروری است.

در این مقاله از آکادمی عمران، به‌ صورت کامل به تعریف چاه آسانسور و چاله آسانسور، نکات اجرایی آن‌ها و الزامات فنی و ایمنی مربوط به ساخت و اجرای این بخش حیاتی از سازه می‌پردازیم. همچنین برای درک بهتر روند اجرا، فیلم آموزش اجرای چاله آسانسور را نیز برای شما آماده کرده‌ایم. با ما همراه باشید تا تمامی جزئیات مربوط به اجرای چاله آسانسور را دقیق بررسی کنیم.

تعریف چاه آسانسور

طبق مبحث 15 مقررات ملی ساختمان چاه آسانسور به فضایی گفته می‌شود که ریل‌ها و برخی تجهیزات دیگر آسانسور در آن نصب می‌شوند و کابین و وزنه تعادل در این مکان حرکت می‌کنند.

چاه آسانسور یک تونل عمودی است که از فونداسیون شروع شده و تا بالاترین طبقه ساختمان و قسمتی که اتاقک آسانسور قرار می‌گیرد ادامه می‌یابد. تمام تجهیزات مربوط به آسانسور از جمله کابین، موتور آسانسور و غیره در داخل چاه آسانسور قرار می‌گیرند. چاه آسانسور از سه طرف با دیوار و از یک طرف با درب‌ آسانسور محصور می‌شود. البته در صورتی که آسانسور دارای دو درب باشد چاه آسانسور در دو طرف دارای درب خواهد بود. 

یکی از نکاتی که باید درباره چاه آسانسور به آن توجه کنید این است که چاه آسانسور باید شاقول شده باشد و هیچ گونه تجهیزاتی که مربوط به آسانسور نیستند نیز نباید در آن قرار گیرد.

تعریف چاهک یا چاله آسانسور

فاصله قائم بین کف پایین‌ترین محل توقف تا کف چاه آسانسور (به ابعاد چاه آسانسور) را چاهک یا چاله آسانسور می‌گویند. این تعریفی است که در مبحث 15 مقررات ملی ساختمان برای چاهک آسانسور مطرح شده است. در واقع منظور از چاهک یا چاله آسانسور، قسمت پایینی چاه آسانسور است که در پی یا فونداسیون ساختمان قرار دارد. ضربه گیر یا بافر که یکی از تجهیزات مهم آسانسور است نیز در چاله آسانسور قرار می‌گیرد.

نحوه اجرای چاله آسانسور در فونداسیون

برای چاله آسانسور باید دقت داشته باشید که پیش از اجرای فونداسیون ساختمان حتما با شرکت سازنده آسانسور درباره کابین مورد نظر برای ساختمان صحبت کنید تا چاله آسانسور را متناسب با ابعاد کابین اجرا کنید. در صورتی که این کار را نکنید این احتمال وجود دارد که چاله آسانسور از ابعاد کابین کوچکتر شده و نتوانید کابینی متناسب با افراد ساختمان انتخاب کنید. در این حالت اصولا هیچ راهی برای بزرگ کردن چاله آسانسور نیست.

در مقاله آرماتوربندی فونداسیون به طور کامل درباره چگونگی انجام آرماتوربندی صحبت کردیم. برای اجرای چاله آسانسور باید آرماتورهای فوقانی و تحتانی، دور تا دور دیواره محلی که قرار است چاله آسانسور باشد مهار شوند. برای این کار آرماتورهای پایینی باید به سمت بالا خم شده و آرماتورهای بالایی نیز به سمت پایین خم شوند. به عبارتی در دیواره چاله آسانسور همان آرماتورهایی که در راستای فونداسیون به صورت افقی کار گذاشته شده به صورت عمودی در دیواره چاله آسانسور قرار می‌گیرند. دور تا دور این آرماتورها نیز یک سری آرماتورهای افقی که کمرکش نامیده می‌شوند قرار دارند. همچنین کف چاله آسانسور تعدادی مش کار گذاشته شده که با استفاده از خرک‌های 50 سانتی‌متری بین این مش‌ها فاصله می‌اندازیم تا آرماتوربندی دیواره چاله آسانسور تکمیل شود.

در فیلم بالا نحوه اجرای چاله آسانسور را مشاهده می‌کنید. این فیلم بخشی از آموزش اجرای ساختمان آکادمی عمران است که در آن تمامی مراحل اجرای ساختمان از تخریب و گودبرداری تا اجرای فونداسیون، اجرای اسکلت بتنی و فولادی و تمامی مراحل دیوارچینی و نازک کاری را در پروژه‌ها بررسی کردیم. همچنین در این آموزش تمامی ضوابط فنی و حقوقی ساختمان سازی را زیر ذره‌بین برده و شرح دادیم. برای مشاهده نمونه‌های بیشتری از این آموزش روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

ابعاد چاه و چاله آسانسور

همانطور که می‌دانید چاله آسانسور باید ابعادی متناسب با کابین آن داشته باشد. مشخص شدن ابعاد کابین نیز با توجه به ظرفیت آن انجام می‌گیرد. در مقاله آسانسور به طور کامل درباره محاسبات ظرفیت آسانسور و تعداد آسانسور مورد نیاز صحبت کردیم. همچنین در این مقاله ضوابط مربوط به آسانسور را با توجه به مبحث 15 مقررات ملی ساختمان بررسی کردیم. برای مطالعه آن روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

به طور معمول برای آسانسور ۵ نفره، بهترین عمق ۱۶۰ سانتی‌متر است و برای ظرفیت‌های بالاتر نیز به ازای هر نفر ۱۰ سانتی‌متر به این مقدار اضافه شود. همچنین معمولا ابعاد چاهک آسانسور 10 سانتی‌متر بیشتر از ابعاد چاله آسانسور در نظر گرفته می‌شود تا آرماتوربندی چاله آسانسور در این فضای اضافه انجام شود. برای مثال اگر ابعاد چاه با توجه به کابین 210 در 210 سانتی‌متر باشد، ابعاد چاهک باید 10 سانتی‌متر بیشتر یعنی 220 در 220 سانتی‌متر باشد. البته در نهایت ابعاد چاله آسانسور به اندازه چاه آسانسور خواهد بود.

در مبحث 15 مقررات ملی ساختمان جدول زیر در مورد ابعاد چاله آسانسور گفته شده است.

کف چاله آسانسور

آماده‌ سازی کف چاله آسانسور اولین مرحله در اجرای سیستم آسانسور است و باید با توجه به نوع و ظرفیت آن انجام شود تا بستری مقاوم، عایق و تراز برای تحمل وزن و فشارهای وارد بر سازه فراهم شود. اجرای صحیح این بخش از کار، از بروز مشکلاتی مثل ترک در بتن یا نفوذ رطوبت جلوگیری کرده و باعث افزایش دوام و عمر مفید آسانسور می‌شود.

این فرآیند شامل پاک‌ سازی کامل محل از نخاله و خاک سست، در صورت لزوم اجرای عایق مناسب مانند ایزوگام یا قیرگونی و ایجاد شیب ملایم برای تخلیه آب، آرماتوربندی اصولی با توجه به ظرفیت آسانسور و همچنین پیش‌ بینی دقیق محل نصب تجهیزات و پلیت‌ها می‌باشد.

آرماتوربندی چاله آسانسور (چاهک)

اتصال چاله آسانسور به فونداسیون، به نوع آرماتوربندی آن بستگی دارد. اگر شبکه میلگردهای اطراف چاله به فونداسیون و آرماتورهای کف متصل باشند، کل مجموعه به‌ صورت یکپارچه با فونداسیون عمل کرده و انتقال نیروهای قائم و جانبی به نحو مطلوب انجام می‌گیرد.

اما اگر دیواره‌های چاله از مصالح غیرمسلح مانند آجر یا بلوک ساخته شده باشند، چاله آسانسور از نظر سازه‌ای، جدا از فونداسیون در نظر گرفته می‌شود. در این حالت، کف چاله فقط نقش باربر عمودی برای اجزای داخل آسانسور را دارد و نیروهای جانبی از طریق دیوارها منتقل نخواهند شد.

پلیت گذاری چاه آسانسور

همانطور که در مقاله نصب آسانسور توضیح دادیم در هنگام بتن ریزی چاله آسانسور در فونداسیون لازم است تا پلیت‌هایی در چهار طرف کف چاله آسانسور در داخل بتن قرارداده شوند. البته با توجه به سنگین بودن نبشی‌هایی که در شاسی کشی آسانسور داخل چاه قرار می‌گیرند و وزن کابین روی آن، در صورتی که این پلیت گذاری در داخل بتن فونداسیون نباشد نیز مشکلی رخ نخواهد داد.

از طرفی لازم است برای کلاف بندی چاه آسانسور، پلیت‌هایی در اطراف چاه که در اجرای ساختمان بتن ریزی می‌شوند کار گذاشته شود تا هنگام شاسی کشی، ناودانی و نبشی‌ها به کمک یک پلیت دیگر به این پلیت‌ها جوش داده شوند. در صورتی که هنگام بتن ریزی این پلیت‌ها کار گذاشته نشوند باید آن را رول بولت کرد که این کار کیفیت پایین‌تری نسبت به حالت اول خواهد داشت.

بتن ریزی چاله آسانسور

بتن ریزی یکی از مراحل حساس اجرای چاله آسانسور است و نحوه انجام آن به نوع سازه و طراحی پروژه بستگی دارد. در صورتی که در نقشه‌ها استفاده از بتن مگر در نظر گرفته شده باشد، باید لایه‌ای به ضخامت حدود ۱۰ سانتی‌ متر در کف چاله اجرا شود تا سطحی صاف، هموار و جداکننده بین خاک و بتن اصلی ایجاد گردد.

اما اگر کف چاله به صورت بتن‌آرمه طراحی شده باشد، معمولا ضخامت بتن‌ ریزی حدود ۳۰ سانتی‌ متر در نظر گرفته می‌شود تا مقاومت لازم در برابر بارهای وارده و فشار جانبی خاک تامین شود. در هر دو حالت، رعایت ضوابط مبحث نهم مقررات ملی ساختمان از جمله تراکم مناسب خاک، ویبره بتن، عمل‌ آوری صحیح و آب‌ بندی درزها الزامی است تا از نفوذ رطوبت و آسیب به سازه جلوگیری شود.

آب بندی چاله آسانسور

یکی از نکات مهمی که درباره چاله آسانسور باید به آن توجه کنیم آب‌بندی چاله آسانسور است. ممکن است به علت برخی مشکلات از جمله بالا بودن تراز آب زیرزمینی، آب وارد چاله آسانسور شده و مشکلاتی را ایجاد کند. در نتیجه آب بندی چاله آسانسور می‌تواند از این مسائل جلوگیری کند. در صورت نشت آب در چاله ابتدا باید با استفاده از پمپ‌های کف‌کش، آب را از چاله آسانسور خارج کنیم. سپس لازم است دیواره‌ها و کف چاله را با مواد خشک کننده مخصوص خشک کنیم.

امروزه برای آب بندی چاله آسانسور از مواد نفوذگر استفاده می‌شود. این مواد پایه سیمانی داشته و دارای میکرو ذرات فعال هستند. به این صورت که پس از اعمال روی سطح بتن، با آن واکنش داده و کریستال تشکیل می‌دهند و تمامی خلل و فرج را پوشانده و چاله آسانسور را از داخل آب بندی می‌کنند.

در مبحث 15 مقررات ملی درباره آب‌بندی چاهک مطلب زیر آورده شده است:

• چاهک باید از نظر نفوذ رطوبت به داخل، دارای عایق بندی مناسب باشد. در صورتی که عمق چاهک بیش از دو و نیم متر باشد، نصب درب بازرسی با ابعاد حداقل 600 میلی‌متر در 1400 میلی‌متر یا نردبان با فاصله مناسب از دیواره چاه و قطعات متحرک به اندازه حداقل 20 میلی‌متر الزامی است. همچنین زهکشی و تعبیه تمهیدات جمع‌آوری آب در مورد چاه‌هایی که در مسیر آب‌های زیرزمینی قرار دارند الزامی است.

بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

دیوارکشی اطراف چاه آسانسور

بعد از انجام شاسی کشی آسانسور که آن را به طور کامل در مقاله شاسی کشی بررسی کردیم، سه طرف چاه آسانسور دیوارکشی می‌شود. در برخی پروژه‌ها با توجه به محل قرارگیری آسانسور احتمال دارد یک طرف از چاه آسانسور به دیوار برشی ساختمان ختم شود و نیاز به دیوارکشی در دو طرف به جای سه طرف باشد.

سیمان کاری چاه آسانسور

بعد از دیوار کشی باید دیوارها سیمان‌کاری شوند. بهتر است برای این کار  از سیمان سفید استفاده شود تا چاه آسانسور برای تعمیر و نصب روشن‌تر باشد. در صورتی که به خاطر قرارگیری داکت تاسسیسات در یک طرف از چاه آسانسور، فضای کافی برای دیوارچینی نباشد، ابتدا در فضایی که وجود دارد میلگرد قرار داده و رابیتس کشی می‌کنیم و سپس روی آن سیمان کاری می‌شود.

جمع بندی

چاله آسانسور یکی از موضوعات مهمی است که از ابتدای اجرای ساختمان و حتی پیش از اجرای فونداسیون باید به آن توجه کنیم. ابعاد چاله آسانسور، بتن ریزی و آب بندی و پلیت گذاری در چاه آسانسور نکاتی دارد که در این مقاله تمام آن‌ها را بررسی کردیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره چاه آسانسور و چاله آسانسور کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری