محاسبه شیب و ابعاد استاندارد راه پله ( ساختمان دو طبقه )

هر مهندس عمرانی باید در مورد ابعاد و اندازه های استاندارد راه پله اطلاع داشته باشد و باید بتواند در کارگاه شیب راه پله، ابعاد و تعداد پله‌ها را محاسبه کند.

در این مقاله تمام نکات محاسبه شیب، ابعاد، خط تراز، طول و عرض راه پله را زیر ذره‌بین برده‌ایم. همچنین در انتها، نکات راه پله ساختمان دو طبقه و آموزش آنلاین محاسبه و اجرای پله را به شما معرفی می‌کنیم. با ما در آکادمی عمران همراه باشید.

ابعاد راه پله استاندارد

حتی اگر یک ساختمان آسانسور هم داشته باشد، امکان خرابی آسانسور وجود دارد. همچنین حمل وسایل از طریق پلکان است.

از همه مهم‌تر هنگام بروز حادثه نظیر زلزله و آتش سوزی استفاده از آسانسور مجاز نیست و پلکان باید استحکام و مقاومت کافی را برای انتقال ساکنین طبقات به بیرون از ساختمان داشته باشد. به همین دلیل طراحی و محاسبه ابعاد راه پله باید به صورت استاندارد و اصولی انجام گیرد.

دقت در تعیین ابعاد راه پله بسیار مهم است زیرا کاهش ابعاد آن جرایم مالی و افزایش آن کاهش مساحت مفید طبقات را به همراه دارد.

عدم اطلاع از این موارد سبب کاهش کیفیت ساختمان شده و در نهایت سازنده یک راه پله سرگیر، با شیب نامناسب، ارتفاع پله‌های خیلی بلند یا خیلی کوتاه خواهد داشت که تردد از آن بسیار مشکل می‌سازد و افت قیمت طبقات بالایی ساختمان را به همراه دارد.

یکی از سوالات متداول در مورد پلکان این است که ابعاد راه پله استاندارد چگونه به دست می‌آید؟

برای بررسی ابعاد راه پله استاندارد باید به تعاریف مربوط به راه پله بپردازیم. تعداد پله‌ها، اندازه کف، ارتفاع، طول و عرض راه پله، حجم، بازو و چشم پله و پاگرد از جمله این تعاریف هستند که در ادامه به تعریف و بررسی هریک می‌پردازیم.

در مقاله اجرای راه پله به طور کامل در این باره صحبت کرده و فیلم اجرای راه پله را هم قرار دادیم. برای مشاهده آن روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

به این نکته دقت داشته باشید که بررسی تمام نکات این حوزه آن هم در قالب یک مقاله کاری سخت و دشوار است پس برای آشنایی با تمام ریزه کاری‌های این مبحث حتما به آموزش اجرای ساختمان آکادمی عمران سر بزنید.

تعداد پله‌

هر پلکان از تعدادی پله تشکیل شده است. تعداد پله‌ به اختلاف ارتفاع بین دو طبقه متوالی بستگی دارد.

اگر ارتفاع پله‌ها را ثابت در نظر بگیریم هرچه ارتفاع بین دو طبقه کمتر باشد به تعداد کمتری پله و هرچه ارتفاع بین دو طبقه بیشتر باشد به تعداد بیشتری نیاز هست.

حالا اگر ارتفاع بین دو طبقه را ثابت در نظر بگیریم هرچه تعداد بیشتری از آن‌ها استفاده شود ارتفاع تک پله‌ها کمتر می‌شود و هرچه تعداد کمتری استفاده شود ارتفاع تک پله‌ها بیشتر می‌شود.

مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان که به الزامات عمومی ساختمان می پردازد حداکثر تعداد پله های بین دو پاگرد متوالی در ساختمان های مورد استفاده افراد دارای معلولیت و کم توان جسمی حرکتی را به 12 تا محدود می‌کند. برای دانلود مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان روی آن کلیک کنید.

با توجه به این که پیش از ساخت، ساکنان ساختمان یا افرادی که در آن رفت و آمد می‌کنند مشخص نیست لذا این محدودیت برای همه ساختمان‌ها الزامی به نظر می‌رسد.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

اندازه کف پله

کف پله آن سطح از پله است که موقع بالا رفتن و پایین رفتن، پای خود را روی آن قرار می‌دهید. هرچه تعداد بیشتر باشد تعداد کف پله‌ها نیز بیشتر است.

با توجه به آن که کف پله آخر با کف پاگرد در یک تراز است معمولا در نقشه‌های ترسیمی پلان، تعداد کف پله‌ها یکی کمتر از تعداد پله‌ها ترسیم می شود و آخرین کف با پاگرد به صورت یکسره نشان داده می‌شود.

اندازه کف می‌تواند از 28 تا 40 سانتی متر تغییر کند. مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان حداقل اندازه کف را 28 سانتی‌متر در نظر می‌گیرد.

ارتفاع پله

فاصله عمودی کف پله‌های دو پله متوالی یعنی ارتفاعی که باید پا را بلند کرد تا از روی یک کف پله به کف بعدی برود، ارتفاع پله نام دارد.

ارتفاع با توجه به نوع کاربری پلکان تغییر می‌کند. معمولاً ارتفاع بین 12 تا 20 سانتی متر در نظر گرفته می‌شود. هرچه ارتفاع کمتر باشد تردد از آن راه پله راحت‌تر است.

طول و عرض راه پله

در ادامه این مقاله به شرح و معرفی طول و عرض راه پله می‌پردازیم.

طول افقی یک ردیف پله طول پله نام دارد. به عبارت دیگر اگر اندازه کف پله های پلکان را به جز اندازه کف پله آخر (که با سطح پاگرد همتراز است) با هم جمع کنیم طول راه پله به دست می‌آید.

به طور مثال اگر 8 عدد پله با اندازه کف 30 سانتی‌متر داشته باشیم طول پله برابر می شود با 210 سانتی‌متر.

به سطح یا سطوح کنار پله، گونه پله گفته شده و به فاصله بین دو گونه را عرض پله می‌گویند.

میزان حداقل عرض پله الزامی در ساختمان ها برحسب نوع، بار تصرف و متناسب با تعداد استفاده‌کنندگان تعیین می‌شود. اندازه عرض با یکدیگر مساوی نیست و از 60 سانتی متر تا چند متر تغییر می‌کند.

در فیلم زیر محاسبه آنلاین پله و تعریف بعدهای مختلف آن را مشاهده می‌کنید.

طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان در هر صورت با عرض مفید کمتر از 110 سانتی‌متر و پلکان‌های دارای پاگردی که عموم از آن استفاده می‌کنند با عرض مفید کمتر از ۲۴۰ سانتی‌متر مجاز نیست، مگر آن که در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه‌ای دیگر تعیین شده باشد.

برای مطالعه بیشتر در مورد اجرای راه پله در اسکلت فلزی و بتنی به مقالات ” راه پله فلزی ” و ” اجرای راه پله بتنی ” مراجعه کنید.

حجم پله

حجم پله به ضخامت سقف زیر یک ردیف پله گفته می‌شود. در ساختمان‌های با اسکلت فلزی حجم پله عبارت است از ارتفاع تیرآهن به اضافه 4 سانتی‌متر بابت اندودکاری و نازک کاری.

در ساختمان‌های با اسکلت بتنی نیز حجم پله عبارت است از ضخامت دال بتنی رمپ پلکان به اضافه ضخامت تقریبی 4 سانتی‌متر برای نازک کاری.

ارتفاع سرگیر پله

به فاصله ی عمودی بین کف پله تا زیر سقف، سرگیر پله گفته می‌شود. برای حرکت راحت و ایمن نیز در صورتی که یک ردیف پله بر روی ردیف دیگر قرار گیرد حداقل این ارتفاع باید ۲۰۵ سانتی‌متر باشد.

در پله‌های یک طرفه برای استفاده بیش تر از سطح سقف، می توان آن را روی ردیف پله جلو آورد به شرط آن که ارتفاع سرگیر از ۲۰۵ سانتی متر کم تر نباشد.

خط تراز پله و نحوه اندازه گیری آن

فیلم زیر را مشاهده کرده تا با نحوه اندازه گیری اختلاف تراز بین دو نیم طبقه آشنا شوید و تعداد پله را محاسبه کنید.

فرمول محاسبه ابعاد پله

اکنون که با تعاریف ابعاد مختلف پله آشنا شدیم، به محاسبه ابعاد آن می‌پردازیم. جهت طراحی ابعاد پله باید سه شرط زیر را در نظر گرفت:

• حرکت بر روی پلکان به خصوص در هنگام پایین آمدن بی‌خطر باشد.
• حرکت بر روی پلکان راحت باشد.
• در موقع بالا رفتن حداقل انرژی مصرف شود.

برای دستیابی به این سه شرط، فرمول های تجربی زیادی ارائه شده است که هرکدام یک فرمول بین اندازه کف و ارتفاع پله در نظر گرفته اند. سه فرمول معتبر و معروف محاسبه ابعاد پله به شرط زیر است :

فرمول اندازه ی قدم                                               ۲h + b = 63 ~ 65

فرمول راحتی                                                                 b – h = 12

فرمول احتیاط                                                                h + b = 48

h : ارتفاع تک پله

b : اندازه کف پله

احتمال برقراری هر سه فرمول به طور همزمان کم بوده و تنها کافی است که اندازه کف و ارتفاع پله در محدوده رابطه‌ها  قرار گیرند. به طور مثال برای یک پله با عرض ۲۹ سانتی‌متر و ارتفاع ۱۷ سانتی‌متر داریم:

نحوه محاسبه شیب راه پله

پلکان به مسیری گفته می‌شود که دو تراز ارتفاعی مختلف را به کمک پله ها به هم وصل می کند. هر چه این اختلاف ارتفاع کمتر و طول راه پله بیشتر باشد شیب یا زاویه راه پله کمتر است.

پس شیب راه پله به نسبت اختلاف ارتفاع و طول پلکان بستگی دارد.

با توجه به این که پلکان از تعدادی پله با ارتفاع و اندازه کف مساوی تشکیل شده است پس می‌توان گفت که شیب یا زاویه راه پله همان نسبت ارتفاع به اندازه کف است. یعنی هرچه ارتفاع بیشتر و اندازه کف کوچکتر باشد شیب پله بیشتر است.

به طور مثال اگر ارتفاع پله 17 سانتی متر باشد و اندازه کف پله 30 سانتی‌متر باشد.

0.566=17/30

درجه    29.5=( 0.566 )tan-1

شیب استاندارد راه پله

اکنون ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که شیب استاندار راه پله چه قدر است ؟

شیب استاندارد راه پله داخلی ساختمان ها حدود 30 درجه است. اما در فضاهای آزاد و باز، فضاهای خارجی ساختمان و زیرزمین شیب می‌تواند تغییر کند.

جدول زیر زاویه تقریبی پله در هر مورد استفاده را با توجه به محدودیت‌های اندازه کف و ارتفاع هر پله بیان می‌کند.

فرمول محاسبه تعداد پله

برای محاسبه تعداد پله ابتدا باید مقدار اختلاف ارتفاع بین دو نیم طبقه یا دو طبقه محاسبه شود. بعد از محاسبه این اختلاف عدد ارتفاع را به گونه‌ای در نظر می‌گیریم که تعداد پله‌ها عدد صحیح شود.

به طور مثال اگر اختلاف ارتفاع دو نیم طبقه 180 سانتی‌متر باشد. می توان از 10 پله با ارتفاع 18 سانتی‌متر یا 12 تا پله 15 سانتی برای اتصال دو نیم طبقه استفاده کرد.

بعد از در نظر گرفتن ارتفاع پله نوبت به محاسبه اندازه کف پله از فرمول‌های محاسبه ابعاد پله می‌رسد.

اگر ارتفاع یعنی h برابر 18 سانتی‌متر باشد:

حال باید بین 27 تا 30 سانتی‌متر اندازه پله را انتخاب کنیم که عدد 30 سانتی‌متر گزینه بهتری به نظر می‌رسد.

اگر ارتفاع یعنی h برابر 15 سانتی‌متر باشد:

حال باید بین 27 تا 35 سانتی متر اندازه پله را انتخاب کنیم که عدد 33 سانتی متر گزینه بهتری به نظر می‌رسد.

اجزای راه پله

بازو پله

بازو پله به مجموعه پلکان‌های متوالی بین دو اختلاف سطح گفته می‌شود. یک بازوی پله، حداقل از سه پله متوالی تشکیل می‌شود. به عنوان مثال در پلکان سه طرفه، سه عدد بازوی پله داریم.

چشم پله

به فاصله بین دو بازو، چشم پله می‌گویند. به جز پلکان یک طرفه و پلکان یک چهارم در گردش، در تمام پلکان‌ها چشم پله وجود دارد.

حداقل مقدار چشم پله در پلکان‌ها ۲۰ سانتی متر است. عکس چشم پله را می‌توانید در بخش عرض پله مشاهده کنید.

ما در آموزش اجرای ساختمان، اجرای پلکان را به دو روش سنتی و پیوست ششم آیین نامه 2800 همراه با فیلم کارگاهی توضیح می‌دهیم. برای آگاهی بیشتر به این آموزش حتما سر بزنید.

پاگرد راه پله

به سطحی که فرد پس از طی کردن یک بازوی پله بر آن قدم گذاشته و با حرکت یا چرخش 90 درجه یا 180 درجه به بازوی دوم می‌رسد، پاگرد گفته می‌شود.

در واقع پاگرد این اجازه را به فرد می‌دهد که پس از پیمودن تعدادی پله، کمی استراحت کند.

حداقل طول پاگرد متناسب با عرض بازوها و چشم پله در نظر گرفته می‌شود.

اگر طول یا عرض پاگرد در اجرای آن کم شود جرایم مالی را به همراه دارد و افزایش طول یا عرض پاگرد نیز سبب کوچک شدن مساحت مفید طبقات می‌شود.

در کاربری های مسکونی طول مفید پاگرد  240 سانتی‌متر و عرض مفید پاگرد 120 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.

اگر بخواهیم حداقل ابعاد را برای عرض پاگرد در نظر بگیریم می توان عرض پاگرد را در قسمت پیش از بازو 120 سانتی‌متر و در قسمت بعد بازو 90 سانتی‌متر به اضافه 30 سانتی‌متر اندازه کف پله آخر در نظر گرفت.

راه پله ساختمان دو طبقه

بدیهی است در صورتی که تعداد طبقات از یک طبقه بیشتر شود، باید از پلکان استفاده کرد. بسته به نوع ساختمان (دو واحد مجزا باشد یا یک خانه دوبلکس)، می‌توان از انواع پله‌های فلزی، بتنی و چوبی استفاده کرد.

برای راه پله ساختمان دو طبقه می‌توان از پلکان گرد استفاده کرد که از نظر معماری، زیبایی و جاگیری کم آن بسیار مناسب است. در مقاله ” محاسبه پله گرد “ به طور کامل در مورد نحوه اجرا و طراحی پلکان گرد صحبت می‌کنیم.

برای محاسبه ابعاد پله و تعداد آن برای ساختمان دو طبقه ای که دو واحد مجزا دارد، می‌توانید از فرمول و روش‌هایی که در بالا ذکر شد، استفاده کنید.

برای مثال برای راه پله ساختمان دو طبقه با 360 سانتی‌متر ارتفاع، باید از دو نیم طبقه با ارتفاع 180 سانتی‌متر استفاده کرد که محاسبه تعداد و ابعاد در مثال‌های بالاتر بیان شده است.

آموزش محاسبه آنلاین پله

در آموزش اجرای راه پله تمام تعاریف، محاسبه و نکات اجرایی همراه با تعداد زیادی فیلم‌ها و عکس‌های کارگاهی به صورت آنلاین آموزش داده شده‌اند. به صفحه این آموزش سر بزنید و فیلم‌های نمونه آن را مشاهده کنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری