محل قطع بتن در فونداسیون، دیوار برشی و دیوار حائل
آیا تا به حال با موضوع قطع بتن در فونداسیون، دیوار برشی یا دیوار حائل روبه‌رو شده‌اید؟ آیا می‌دانید درز اجرایی یا همان درز ساخت چیست؟ بهترین محل قطع بتن کجا است؟ قطع بتن یکی از مراحل حساس در عملیات بتنریزی است که اگر اصول آن رعایت نشود، میتواند باعث ایجاد درز سرد و کاهش مقاومت سازه شود. در این مقاله، علاوه بر معرفی مفهوم قطع بتن یا درز اجرایی، مواردی همچون محل مناسب، نحوه اجرا و ضوابط آیین‌نامه‌ای درز ساخت را نیز بررسی خواهیم کرد؛ پس تا پایان همراه آکادمی عمران باشید.
پیش از ادامه مطالعه مقاله، پیشنهاد می‌کنیم فیلم زیر را تماشا کرده تا با زبان ساده، کلیات مبحث قطع بتن را درک کنید. این فیلم فقط بخش کوتاهی از دوره اجرای ساختمان آکادمی عمران است که شما را با صفر تا صد عملیات ساخت‌وساز آشنا می‌کند.
قطع بتن چیست؟
قطع بتن (به انگلیسی Construction Joint) به شرایطی گفته میشود که بتنریزی به‌طور موقت متوقف شده و در ادامه عملیات، بتن جدید روی همان سطح یا محدوده مشخص ریخته میشود. به بیان ساده‌تر منظور از قطع بتن، اجرای بتنریزی در دو یا چند مرحله است که مرحله دوم پس از گیرش اولیه یا کلی بتن در مرحله اول انجام می‌گیرد.
قطع بتن در اکثر منابع از جمله مبحث نهم مقررات ملی ساختمان و نشریه 55 با عنوان درز اجرایی (درز ساخت) یا درز بین دو مرحله اجرای بتن شناخته میشود. به طور کلی، درزهای اجرایی با هدف تسهیل عملیات بتنریزی و با در نظر گرفتن محدودیت حجم بتن تعیین می‌شوند.
رعایت اصول درز اجرایی (قطع بتنریزی) اهمیت زیادی دارد، زیرا در غیر این صورت ممکن است درز سرد ایجاد شود؛ یعنی سطحی که پیوستگی و اتصال بتن کاهش یافته و مقاومت سازه در آن نقطه کمتر میشود.
بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی
محل قطع بتن در فونداسیون
در بتنریزی المان‌های بتنی حجیم مانند فونداسیون، ممکن است ریختن مخلوط بتنی در چند مرحله صورت بگیرد. به همین دلیل محل درز اجرایی در فونداسیون باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که هم ادامه بتنریزی آسان باشد و هم مقاومت سازه کاهش نیابد.
قطع بتن در پی، زمانی رخ می‌دهد که یکی از موارد زیر پیش بیاید:
- زمانی که مخلوط بتنی تمام شود.
- زمان کافی برای اتمام بتنریزی وجود نداشته باشد.
- تمام المان مورد نظر آماده بتنریزی نباشد.
محل قطع بتن ریزی در فونداسیون باید قسمت‌هایی باشد که نیروی برشی کمتری وجود دارد؛ برای مثال:
- در پی‌های گسترده و نواری، این محل باید در یک سوم فاصله میانی بین دو ستون باشد، چرا که برش در نواحی نزدیک ستونها حداکثر است.
- محل قطع بتن (درز ساخت) در تیرها و دالها، دور از نواحی چشمه اتصال و در یک سوم میانی طول تیر اجرا شود.
- در صورتی که قطع بتن پی در محل ستونها باشد، به دلیل ایجاد درز سرد، افت شدید مقاومت مخلوط بتنی را به همراه دارد که برای جلوگیری از آن باید تمهیداتی در نظر گرفت.
نحوه قطع بتن در فونداسیون
برای اجرای صحیح درز اجرایی در فونداسیون، رعایت مراحل و نکات زیر اهمیت زیادی دارد:
1- انتخاب مصالح مناسب
- برای درز ساخت (درز اجرایی) از رابیتس یا توری استفاده میشود.
- توجه داشته باشید توری مرغی مناسب نیست، چشمه‌های بزرگ و مقاومت کمتری دارد.
- استفاده از دو لایه رابیتس باعث ایجاد چشمه‌های کوچک‌تر و کنترل بهتر مخلوط بتن میشود.
2- آماده‌سازی سطح
- هنگام بتنریزی مقداری شیره مخلوط بتنی از چشمه‌های رابیتس خارج میشود و سطح مضرس ایجاد می‌کند. این سطح مضرس باعث میشود بتن تازه مرحله بعد، درگیری و پیوستگی بیشتری با لایه قبلی داشته باشد و مقاومت برشی افزایش یابد.
3- رعایت زوایه و وضعیت درز اجرایی
- رابیتس باید به صورت عمودی قرار گیرد.
- اگر قطع بتن با زاویه مایل و نامناسب اجرا شود، احتمال ایجاد ترک برشی وجود دارد.
به این نکته توجه داشته باشید که انتخاب زاویه مناسب برای درز اجرایی در فونداسیون اهمیت زیادی دارد و بر دوام و یکپارچگی سازه تاثیر مستقیم دارد.
4- وضعیت پس از گیرش
- رابیتس‌ها گالوانیزه هستند و زنگ نمی‌زنند، بنابراین می‌توانند بدون برداشتن در محل باقی بمانند و مقاومت مقطع را افزایش دهند.
- در مکان‌هایی که کیفیت رابیتس‌ها قابل اطمینان نیست و امکان زنگ‌زدگی و انتقال آن به آرماتورهای اصلی وجود دارد، لذا بهتر است رابیتس‌ها برداشته شوند.
- بهتر است مکان‌هایی که امکان کندن رابیتس (مانند دالها) وجود دارد، برداشته شوند.
5- تقویت برشی در محل درز ساخت
- جهت افزایش مقاومت برشی در قسمت درز بین دو لایه، می‌توان از آرماتورهایی عمود بر سطح نیز استفاده کرد. قسمتی از این آرماتور در بتن قبلی و قسمت دیگر در مخلوط بتنی تازه قرار می‌گیرد.
برای مطالعه بیشتر در مورد نکات و ضوابط بتنریزی فونداسیون به مقاله مراحل بتن ریزی فونداسیون مراجعه کنید.
6- بتنریزی مرحله دوم
- بتن تازه روی سطح آماده و مضرس ریخته میشود. رعایت پیوستگی، تراکم و ویبره مناسب در این مرحله اهمیت بالایی دارد تا درز سرد ایجاد نشده و مقاومت سازه حفظ شود.
قطع بتن در دیوار حائل و دیوار برشی
در المان‌های بتنی عمودی مانند دیوارها و سدها نیازی به استفاده از رابیتس نبوده و کاربردی ندارد. در این شرایط جهت افزایش مقاومت برشی بین دو لایه مخلوط بتنی از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- قرار دادن چند آرماتور بین دو لایه
- ایجاد کلید برشی؛ برای این امر، در لایه قبلی گودی ایجاد می‌کنند که با بتنریزی لایه بعدی پر شده و باعث عملکرد یکپارچه و پیوسته دو لایه مخلوط بتنی خواهد شد.
مانند فونداسیون بهترین محل قطع بتن در دیوار برشی و قطع بتن دیوار حائل، قسمتی است که نیروی برشی حداقل باشد. اما توصیه می‌کنیم به گونه‌ای بتن دیوار حائل یا برشی ریخته شود که نیاز به قطع نداشته باشد.
به‌طور کلی، بتنریزی دیوارها به صورت لایه به لایه انجام شده و اگر زمان زیادی بین بتنریزی لایه‌ها ایجاد شود، درز سرد رخ می‌دهد. پس در صورت بتنریزی دیوارها به زمان بتنریزی دقت کرده و در صورت امکان از سیمان تیپ چهار که حرارت زایی کمتری دارد، استفاده شود.
برای مطالعه بیشتر در مورد اجرای دیوار برشی به مقاله دیوار برشی مراجعه کنید.
آیین نامه قطع بتن
ضوابط و الزامات قطع بتن (درز ساخت) در مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان و همچنین نشریه ۵۵ ذکر شده که شامل الزامات طراحی، اجرایی و آماده‌سازی سطوح در محل درزها می‌باشد. رعایت این ضوابط برای تضمین دوام، ایمنی و عملکرد سازه الزامی است.
ضوابط قطع بتن در مبحث ۹
مطابق بند 9-22-5-6 مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 1399، مهمترین ضوابط و استانداردهای محل درز اجرایی (درز ساخت) یا همان قطع بتن ریزی به شرح زیر است:
- درزهای ساخت باید در مواردی که ایجاب می‌کند توسط طرح سازه مشخص شوند.
- جزئیات لازم برای انتقال برش و نیروها از طریق درزها باید تعیین شود.
- سطوح بتن سخت شده در محل درز باید مضرس شود.
- در محل انتقال برش میان پروفیل‌های فولادی و بتن از طریق گل میخ یا میلگردهای جوش شده، فولادها باید تمیز و عاری از رنگ و زنگ باشند.
- برای قطعات پیش‌ساخته، سطح در تماس با بتن درجا باید مضرس و اشباع شود تا عملکرد مشترک برقرار شود.
- درزها باید تمیز و دوغاب خشک شده قبل از بتنریزی جدید از بین رفته باشد.
- سطح درز باید مضرس و قبل از بتنریزی اشباع شده و آب اضافی جمع‌آوری شود.
- درزهایی که محل یا جزئیات آن‌ها مشخص نشده یا با مدارک ساخت متفاوت است، باید به تأیید مهندس طراح یا در صورت عدم دسترسی، مهندس ناظر با مشورت مهندس طراح دیگری برسد.
- درزهای اجرایی نباید بدون شکل باشند، بلکه باید در راستایی عمود بر جهت تنش‌های عمود بر سطح اجرا شوند.
- ایجاد درزهای اجرایی قائم باید با قالب‌های مناسب انجام شود.
- درزهای ساخت (محل قطع بتن) در سیستم‌های کف یا سقف باید حدود یک سوم دهانه دالها، تیرهای فرعی و اصلی پیش‌بینی شوند، مگر آن که محل دیگری توسط مهندس طراح مشخص شده باشد.
- درزهای ساخت در تیرهای اصلی باید حداقل دو برابر عرض تیرهای متقاطع از بر تیر متقاطع فاصله داشته باشند، مگر تعیین دیگری توسط مهندس طراح صورت گیرد.
- درز ساخت میتواند در اعضا و قطعات بتن آرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد، زیرا در این اعضا تنش‌های کششی توسط فولادهای کششی تحمل می‌شوند.
- درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند. بنابراین، در اعضای خمشی قطع بتن ریزی باید در مجاورت تکیه‌گاه نبوده و در نزدیکی وسط دهانه باشد.
- اگر دال متکی بر زمین به عنوان دیافراگم سازه‌ای یا بخشی از سیستم لرزه‌ای مشخص شده باشد، شکل دادن درز از طریق برش با اره یا ایجاد درزهایی که یکپارچگی آن را مختل کند بدون تایید مهندس ناظر مجاز نیست.
برای آشنایی بیشتر با جزئیات و مطالعه کامل ضوابط قطع بتن، فایل مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان در اختیار شما قرار داده شده است.
دانلود مبحث نهم مقررات ملی ساختمان
درز اجرایی در نشریه ۵۵
در بند 6-3-6 نشریه 55 به جزئیات قطع بتن (درز اجرایی) پرداخته شده است که تقریبا بسیاری از موارد آن با ضوابط و شرایط قطع بتن مبحث 9 تشابه دارد. مهمترین الزامات نشریه ۵۵ که با مبحث ۹ متفاوت یا تکمیل‌کننده هستند، مطابق با بند 6-3-6-2-1 عبارت‌اند از:
- محل درزهای عمودی در دیوارها باید با توجه به امکانات اجرایی و دوام سازه تعیین شود و ایجاد درز باید به تأیید مشاور یا مهندس ناظر برسد.
- طول دیوارها در محل درز توصیه میشود بیش از ۷/۵ متر بدون درز نباشد.
- در مناطق زلزله‌خیز یا با خطر لرزه زیاد، درزها و قالب‌ها باید با دقت بیشتری اجرا شوند.
- در شرایط محیطی مهاجم، مانند افزایش شوری یا نفوذ یون‌ها، محافظت‌های لازم الزامی است.
جهت دسترسی به نکات تکمیلی و مطالعه دقیق‌تر الزامات قطع بتن، می‌توانید فایل نشریه ۵۵ (مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی) را از لینک زیر دریافت کنید.
جمع بندی
قطع بتن یا درز اجرایی (درز ساخت) یکی از موضوعات مهم در اجرای سازه‌های بتنی است که توجه به آن میتواند از بروز مشکلاتی مانند درز سرد، ترک‌خوردگی و کاهش مقاومت سازه جلوگیری کند. رعایت محل مناسب درزها، استفاده از مصالح و ابزار صحیح، آماده‌سازی سطح و پایبندی به الزامات آیین‌نامه‌ای از مهمترین اصول این فرآیند است. در نهایت، اجرای ضوابط قطع بتن و درزهای اجرایی بر اساس مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان و نشریه ۵۵، تضمین‌کننده ایمنی و پایداری سازه خواهد بود.
در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره محل قطع بتن کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید، می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.
مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
سوالات متداول
بله. درز اجرایی همان محل قطع بتن است که بهصورت برنامهریزیشده اجرا میشود تا امکان ادامه بتنریزی فراهم گردد.
خیر. رابیتس معمولا در فونداسیون یا دال کاربرد دارد. در دیوارها و المان‌های قائم استفاده از آن توصیه نمی‌شود و باید از روش‌هایی مانند کلید برشی یا آرماتور تقویتی استفاده شود.
در فونداسیونهای نواری یا گسترده، محل قطع بتن باید در یکسوم میانی بین دو ستون باشد؛ زیرا نزدیک ستونها برش بیشتری وجود دارد.
قطع بتن باید عمود بر امتداد عضو و بهصورت قائم اجرا شود. قطع مایل میتواند باعث ایجاد ترکهای برشی شود.
محل قطع بتن باید به صورت سطحی مضرس (زبر و ناصاف) باشد تا پیوستگی بتن جدید با بتن سخت‌شده قبلی افزایش یابد.
درزهای ساخت در سقف و دالها باید در حدود یکسوم دهانه اجرا شوند و محل دقیق آن طبق مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان تعیین میشود.
درز اجرایی و درز ساخت و قطع بتن باهم فرق دارن؟
درز ساخت و درز اجرایی مترادف‌اند و هر دو در نتیجه توقف یا قطع بتن ریزی برنامه‌ریزی شده (برای تسهیل عملیات و کنترل حجم بتنریزی) ایجاد می‌شوند.
با سلام ممنون از محتوای خوب شما یک سوال قطع بتن در فنداسیون یا تیرها می بایست به شکل ۴۵ درجه باشد یا عمودی اجرا شود؟
سلام
عمود بر المان
مقاله تون خوب بود. من جواب مو گرفتم ممنون
سلام
ممنون از حسن نظر شما
خوشحالیم که پاسخ مورد نظرتان را از این مقاله دریافت کردید.