قالب بندی فونداسیون نواری، گسترده و منفرد | فیلم کارگاهی

در ساخت و سازهای بتنی، هرگونه عملیات بتن ریزی نیازمند قالب‌بندی است، به همین دلیل واحد اجرایی باید یک نوع قالب متداول را انتخاب کند. ما در این مقاله به شرح دیتیل انواع قالب بندی فونداسیون می‌پردازیم تا ایده خوبی نسبت به آن‌ها پیدا کنید و بتوانید قالب متناسب با پروژه مورد نظرتان را انتخاب کنید. با ما در آکادمی عمران همراه باشید.رده

فیلم قالب بندی فونداسیون

پیش از خواندن ادامه مطلب، ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید تا این مقاله را با دید بهتری بخوانید.

قالب بندی فونداسیون چیست؟

قالب مجموعه‌ای است برای در برگرفتن بتن و حفظ آن تا زمان سخت شدن و رسیدن به مقاومت کافی که شامل: رویه، پشت بندها، حایل ها، چپ و راست‌ها، میله‌های تنظیم و نظایر آن است.

هدف از قالب‌بندی شکل دادن بتن خمیری به ابعاد و حجم دلخواه مطابق خواسته طراح سازه است.

پیش از خواندن ادامه مطلب می‌توانید برای مطالعه بیشتر در مورد اجرای فونداسیون به مقاله ” اجرای فونداسیون ” مراجعه کنید.

اصول و ضوابط برای طراحی و ساخت قالب به شرح زیر است:

• قالبها باید به اندازه کافی محکم باشد تا بتواند در برابر فشارهای وارده از بتن خمیری در زمان بتن ریزی و فشارهای ناشی از وسایل بتن ریزی و کارگران مقاومت کرده و بیش از حد مجاز نغییر شکل ندهد.
• ابعاد و شکل قالب‌ باید دقیق باشد.
• اتصالات باید محکم و متناسب با جنس قالبها باشد.
• برای جلوگیری از خروج شیره بتن در زمان بتن ریزی مصالح مورد استفاده در قالب‌بندی باید به گونه‌ای انتخاب شوند که قالب درز پیدا نکند.
• قالب بندی باید طوری طراحی و اجرا شود که پس از گرفتن بتن، باز کردن قالب‌ها (بدون صدمه دیدن بتن و قالب) به راحتی امکان پذیر باشد.
• نکته‌ای دیگر که باید در قالب بندی پی نواری و گسترده به آن توجه کرد این است که بتن مگر را به اندازه 10 سانتی‌متر بیشتر می‌ریزند که قالبها روی بتن مگر قرار بگیرند نه خاک.

پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه و آگاهی بیشتر درباره قالب بندی به مقاله ” قالب بتن ” مراجعه کنید.

انواع سیستم قالب بندی فونداسیون

با توجه به ملاحظات اقتصادی، ایمنی، نمای ظاهر، امکانات، مصالح موجود و متناسب با هر منطقه و دفعات مورد استفاده نوع قالب انتخاب می‌شود.

انواع قالب بندی فونداسیون عبارتند از:

1) استفاده از بدنه خاک برداری

در صورتی که زمین مورد نظر برای احداث فونداسیون محکم باشد، می‌توان با حفظ پوششی حدود 7/5 تا 10 سانتی‌متر برای آرماتور، خاک برداری جدار را منظم و به صورت قائم انجام داد.

سپس برای جلوگیری از مکش شیره بتن توسط خاک و هم‌چنین نظافت عملیات اجرایی، روی سطوح خاک نایلون (ورقه‌های پلی اتیلن) کشید و پس از نصب قفس آرماتور، بتن ریزی را انجام داد.

طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه

مشاهده جزئیات

2) قالب بندی فونداسیون با آجر و بلوک سیمانی

قالب بندی فونداسیون با مصالح بنایی دائمی است که پس از بتن ریزی نیز در جای خود باقی می‌ماند.

هم‌چنین در صورتی که خاک منطقه متوسط باشد و از طرفی عمق پی کنی زیاد باشد، امکان ریزش دیوار خاکریز وجود دارد. در چنین شرایطی برای اینکه جدار فونداسیون را قالب بندی نکنیم و نیاز به خاک برداری اضافی نباشد، به کمک آجرچینی با ملات یا با استفاده از بتن کم مایه جدار دیوار را قالب‌بندی می‌کنند.

در استفاده از این روش باید قیمت قالب بندی به وسیله مصالح بنایی با دیگر انواع قالب‌ مقایسه اقتصادی شود.

در صورتی که از قالب بندی با مصالح بنایی استفاده می‌کنیم، برای جلوگیری از جذب شیره بتن توسط آن‌ها باید به نکات زیر توجه کنیم:

• یک لایه ورق نایلونی قبل از بتن ریزی بر روی دیوار ‌قالبها نصب شود.
• روی سطوح قالب ملات ماسه سیمان اجرا کنیم.
• می‌توانیم روی مصالح بنایی آب پاشی کنیم که نسبت به دو روش بالا اثر کمتری دارد. هم‌چنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که هنگام آب پاشی، آب نباید درون قالبها جمع شود.

اگر در قالب بندی از مصالح بنایی مانند آجر یا بلوک سیمانی استفاده شود باید یک لایه ورق نایلونی قبل از بتن ریزی بر روی دیوار ‌قالب‌ها نصب شود تا آب بتن توسط مصالح بنایی جذب نشود و هم‌چنین پشت قالبها را می توان با خاک پر کرد.

در قالب بندی آجری یا بلوک سیمانی حدود آکس‌ها و قالبها باید توسط نقشه بردار مشخص شود.

بهتر است گوشه آکس‌ها و قالبها میخ‌گذاری شود تا در اجرا خطایی ایجاد نشود. هم‌چنین مرز قالبها بعد از آن که با ریسمان مشخص شد، رنگ آمیزی شود.

توجه به این نکته لازم است که سطح زمین برای دیوارچینی باید کاملا تراز باشد.

حداقل ضخامت دیواری که برای قالب بندی آجری استفاده می‌شود ۲۰ سانتی‌متر است که باید از ملات ماسه سیمان در آجرچینی آن استفاده کرد.

3) قالب بندی چوبی فونداسیون

چوب از مصالح مناسب برای قالب بندی (با دفعات محدود) محسوب می‌شود.

دلایل استفاده از چوب برای این امر عبارتند از:

• مقاومت کششی فشاری و برشی مناسب برای تحمل بارهای وارده را دارد.
• سبک بودن آن نسبت به سایر قالبها (این امر موجب جابجایی و حمل آسان قالب‌ می‎‌شود.)
• سهولت در شکل‌پذیری و اجرای ساده
• در این روش اتصالات ساده است و می‌توان با استفاده از میخ و با سرعت، تخته‌ها را به هم وصل و طویل کرد.
• چوب به علت داشتن ضریب هدایت حرارتی کم نسبت به فلز در فصل سرما و یخ‌بندان یا بتن ریزی در مناطق گرم برای قالب‌بندی بسیار مناسب است.
• نسبت به قالب فلزی جز در موارد خاص هزینه کمتری دارد.

خصوصیات تخته‌های مورد استفاده در قالب بندی چوبی به شرح زیر است:

تخته و تخته‌های چند لا (تخته‌های فنری) در قالب‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا تخته‌های‌ چوبی را از درخت‌های سوزنی برگ نظیر کاج و سرو تهیه می‌کنند که در ایران به چوب روسی معروف هستند.

ضخامت تخته‌های قالب‌بندی معمولا 2.5 تا 3 سانتی‌متر است.

به منظور جلوگیری از تغییر شکل زیاد تخته‌های چوبی و هم‌چنین جذب نکردن شیره بتن تازه، این قالبها باید حتی المقدور قدرت جذب و رطوبت نداشته باشند.

نکات مهم در ساخت قالب های چوبی

1. شماره میخ‌هایی که استفاده می‌شود، معمولا ۲۸/۶۵ (یعنی قطر ۲.۸ و طول 65 میلی‌متر) است. از میخ‌های ۲۵/۵۰ (یعنی قطر ۲.۵ و طول ۵۰ میلی‌متر) هم می‌توان برای تخته‌های کم ضخامت استفاده کرد.
2. حداقل فاصله میخ از لبه تخت برابر اندازه قطر تخته بوده و در هر حال از 2 سانتی‌متر کمتر نباشد.
3. در نقاط کرمو و گره دار تخته میخکوبی انجام نشود. چراکه سبب آسیب دیدن قالبها می‌شود.
4. اگر طول میخ‌ها از ضخامت تخته‌ها بلندتر باشد، می‌توان آن‌ها را در سمت بیرون پانل (روی پشت بندها) و در جهت الیاف تخته کج کرد تا در موقع باز کردن قالبها و درآوردن میخ‌‌ها آسان باشد و به تخته‌ها لطمه وارد نشود. در خم کردن و انتهای میخ‌ها دقت کافی شود تا موجب آسیب دیدگی افراد در برخورد با قالب‌ها‌ یا زمان جابجایی آن‌ها نشود.
5. پشت بندهای اول و آخر قطعه کار با سه عدد میخ و اولین و آخرین تخته قالب متصل شوند.

برای بتن ریزی های با حجم محدود که معمولا قالب‌ها برای دفعات زیاد استفاده نمی‌شود، قالب‌های چوبی مناسب و توجیه‌پذیر است. در کارهای بزرگ بتنی چون باید از قالب‌های مشابه (تیپ مدولار) به دفعات استفاده شود، استفاده از قالب‌های چوبی با توجه به محدودیت‌های نسبی چوب توجیه‌پذیر نیست.

قالب مدولار به معنی قالبی است که متشکل از قطعات جداگانه بوده و باید به هم متصل شوند.

معایب قالب های چوبی

1. مقاومت کم در برابر نیروهای وارده
2. وجود خطر آتش سوزی
3. امکان تغییر شکل در اثر جذب رطوبت محیطی و غیره

نکات مربوط به پشت بندها:

• تعداد و ابعاد پشت بندهای لازم برای یک صفحه قالب، با توجه به ابعاد قالب‌ها و نیروهای وارد بر آن، تعیین می‌شود که در هر صورت عرض پشت بند هیچ‌گاه نباید از 5 سانتی‌متر کمتر باشد.

• عرض مناسب 7 تا 10 سانتی‌متر و فاصله پشت بندها از هم حداکثر 60 سانتی‌متر است.
• در بتن ریزی های سنگین، پشت بندها از لاپه یا چوب‌های چهارتراش هستند.
• پشت بندهای صفحات متفاوت یک قالب، به منظور اتصال بهتر به گونه‌ای کوبیده شوند که تا جایی که امکان دارد در یک صفحه قرار گیرند.

طویل کردن تخته ها برای ساخت یک صفحه قالب

اگر طول تخته‌های موجود برای ساخت صفحه پانل‌ها به صورت یک تکه کفایت نکند، لازم است محل طویل کردن تخته‌ها در محل اتصال پشت بندها قرار بگیرند.

4) قالب بندی فلزی فونداسیون

قالب فلزی فونداسیون از اجزای زیر تشکیل شده است:

• پانل

پانل شامل ورق رویه فولادی با ضخامت 2 تا 4 میلی‌متر (که از محاسبات به دست می‌آید) و سخت‌کننده‌ها است.

• پشت بند افقی یا کمرکش

از جنس لوله یا قوطی است که با بست‌های مناسب به پانل‌ها متصل می‌شود.

• پشت بندها و وادارها

متشکل از پروفیل‌های سبک قوطی یا سرد شده است که وظیفه استحکام جانبی و تثبیت پانل‌ها را بر عهده دارد.

قالبهای استاندارد فلزی قالبهایی هستند که ابعاد آن‌ها مضربی از ۵ باشد (مدول پایه قالب بندی در ایران ۵ و 10 سانتی‌متر است).

سطح این قالبها از ورق آهن سیاه به ضخامت ۳ میلی‌متر است. با توجه به میزان بارهای وارد بر آن، توسط تسمه‌هایی از ورق ضخامت ۳ یا ۴ میلی‌متر تقویت می‌شود.

تسمه‌های اطراف، سوراخ‌هایی دارد که فاصله محور تا محور آن‌ها دقیقا ۵ سانتی‌متر است و این امکان را فراهم می‌آورد که بتوان گیره‌های پشت قالبها را در هر کجا نصب کرد.

قالب‌ های فلزی از جنس ورق St37 ساخته می‌شوند. ورق فولادی اصلی‌ترین ماده تولید پانل فلزی است پس هرچه مرغوب‌تر باشد از کیفیت بالاتری برخوردار است.

ورق‌های فولاد مبارکه بدون موج بوده، ضخامت آن در تمام طول ورق یکسان است و کیفیت بهتری دارند.

استفاده از قالبهای بی‌کیفیت سطح بتن را موج‌دار می‌کند و کار شاقول در نمی‌آید. استفاده از آلومینیوم در سطوح در تماس با بتن به ویژه در صفحات رویه به دلیل کاهش کیفیت بتن ممنوع است.

در اثر واکنش شیمیایی سطح داخل لوله‌های آلومینیمی با سیمان، گاز هیدروژن تولید می‌شود که می‌تواند مقاومت بتن را به راحتی تا ۵۰ درصد کاهش دهد.

از زمان‌های قدیم قالبهای فلزی در دو مدل لبه خم و تسمه ای یا جوشی ساخته می‌شدند. امروزه مدل‌های جدیدی نظیر لارج پانل، تونل فرم ، تونلی و انواع دیگر قالبهای خاص تولید می‌شوند.

رویه قالبهای تسمه‌ای معمولا از ورق ۳ میلی‌متر و تسمه‌ها از ورق ۵ میلی متر هستند.

قالبهای لبه خم، به صورت یکپارچه از ورق ۳ میلی‌متر تولید می‌شوند و لبه‌ها با استفاده از دستگاه خم می‌شوند.

نکته قابل توجه در اجرای قالب بندی فلزی ، روغن کاری پانل‌ها قبل بتن ریزی است.

مزایا قالب های فلزی

• عمر طولانی
• سرعت عمل در برپایی و قالب‌برداری
• به وجود آوردن سطحی صاف برای بتن ریخته شده در پانل‌ها
• ایمنی کافی در برابر بروز آتش سوزی
• مقاومت بالا در برابر نیروهای وارده
• کاهش عملیات اجرایی به دلیل پیش ساخته بودن قطعات
• امکان تغییر دادن سریع ظرفیت
• تمیز نگه داشتن محیط کار نسبت به قالبهای دیگر
• داشتن مزیت اقتصادی بیشتر به واسطه نداشتن وابستگی به واردات

قالب برداری فونداسیون

اگر قالبها از نوع مصالح بنایی باشند، در این صورت ماندگار خواهند بود و نیازی به پرچیدن آن‌ها وجود ندارد.

قالبهای فلزی و چوبی باید زمانی برچیده شوند که بتن قادر به تحمل تنش‌ها باشد و تغییر شکل آن از تغییر شکل‌های تعیین شده بیشتر نباشد.

عملیات جمع‌آوری قالبها باید بدون وارد شدن نیرو و ضربه انجام شود و اعضا و قطعات بتنی تحت اثر بارهای ناگهانی قرار نگیرند.

بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، زمان‌های قالب برداری انواع مقاطع ذکر شده است. چون قالبهای فونداسیون به صورت قائم است به همین دلیل از اطلاعات مربوط به قالبهای قائم استفاده می‌کنیم.

قالب بندی فونداسیون نواری

مراحل و نکات قالب بندی پی نواری مانند آنچه در این مقاله ذکر شده، است. نکته‌ای که در قالب بندی فونداسیون نواری باید به آن توجه کرد این است که اگر قالب از نوع مصالح بنایی مانند آجر باشد، جهت سهولت بیشتر اجرا، آرماتوربندی قبل از قالب بندی انجام شود.

ولی اگر قالب از نوع فلزی باشد، آرماتوربندی بعد از قالب بندی انجام می‌شود.

برای مطالعه بیشتر در مورد آرماتوربندی فونداسیون به مقاله ” آرماتور بندی فونداسیون ” سر بزنید.

قالب بندی فونداسیون گسترده

در قالب بندی فونداسیون گسترده قسمتی که قرار است چاه اجرا شود باید پیش از آرماتوربندی و بتن ریزی، کول گذاری شود. بعد از بتن ریزی از محل کول گذاری شده استفاده شده تا چاه حفر گردد.

معمولا کول‌ها روی بتن مگر قرار می‌گیرند و برای حفر چاه کافی است 10 سانتی‌متر بتن مگر را تخریب کرد.

اگر از قبل کول تعبیه نکرده باشیم مجبوریم بتن و آرماتورهای محل مورد نظر برای اجرای چاه را تخریب کنیم که آسیب جدی به فونداسیون گسترده می‌زند.

باقی مراحل و نکات قالب بندی فونداسیون گسترده در مطالب بالا گفته شده است.

برای اینکه با ریز به ریز نکات اجرای ساختمان آشنا شوید توصیه می‌کنیم پکیج صفر تا صد اجرای ساختمان را از دست ندهید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری