وال پست چیست؟ انواع وال پست و نحوه اجرا با فیلم کارگاهی

وال پست یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر سازه است که نقش مهمی را در مقاومت آن ایفا می‌کند. از مهم‌ترین ویژگی‌های هر ساختمان، امنیت و مقاومت آن در برابر حادثه‌های احتمالی، مانند زلزله است. یکی از بهترین اقدامات ممکن برای جلوگیری از تخریب دیوارهای ساختمان در هنگام زلزله، استفاده از وال پست یا نگهدارنده دیوار است، چرا که اکثر آسیب‌های زلزله، به علت آوار شدن دیوارها رخ می‌دهد. پس راز استحکام دیوارها هنگام زلزله، وال پست است.

در این مقاله از آکادمی عمران به تعریف وال پست و اهمیت آن، انواع وال پست و چگونگی اتصال آن به ستون، سقف، کف و همچنین تمام ضوابط اجرای آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

وال پست چیست؟

والپست یکی از مراحل سفت کاری ساختمان است. وال پست یا نگهدارنده دیوار، المانی غیرسازه‌ای و عضوی از ساختمان است که به شکل افقی و عمودی اجرا شده و با اتصال دیوارها به اسکلت ساختمان، یعنی تیر و ستون‌ها، باعث یکپارچه شدن دیوارها و استحکام آن‌ها در برابر عوامل خارجی گوناگون، مانند زلزله، می‌گردد.

وال پست‌ها نیروی وارد شده به دیوارها را به قاب ساختمان انتقال می‌دهند و از ریزش دیوار جلوگیری می‌کنند. از این رو، امروزه استفاده از والپست‌ها برای حفظ امنیت سازه و ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند از بروز اتفاقات ناگوار جلوگیری کند.

اجرای صحیح وال پست باعث می‌شود تا میانقاب‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای و تیغه‌های ساختمان به اسکلت آن متصل شوند و با این کار مقاومت ساختمان را در برابر عوامل خارجی افزایش می‌دهد. علاوه بر آن، والپست‌ها می‌توانند به عنوان نگهدارنده در، پنجره، تاسیسات و نمای بیرونی ساختمان نیز عمل کنند. وال پست‌ها را می‌توان در هر دو اسکلت فولادی  و بتنی اجرا کرد.

فیلم نحوه اجرای وال پست در اسکلت بتنی

فیلم زیر نحوه اجرای والپست در اسکلت بتنی را توضیح می‌دهد که با مشاهده آن می‌توانید به درک بالاتری از نحوه عملکرد وال پست برسید.

نقش اصلی وال پست (Wall Post) انتقال نیروهای وارد شده از باد، زمین لرزه و سایر عوامل محیطی دیوار به قاب سازه‌ای و یکپارچه کردن دیوار در مقابل نیروهای خارج و درون صفحه است که نتیجه آن عدم رسیدن آسیب به دیوار و تخریب آن می‌شود. پس به عبارتی نقش نگه دارنده دیوار را ایفا می‌کند. نگهدارنده دیوار عضوی غیر سازه‌ای است، اما اجرای آن در استحکام سازه به میزان زیادی موثر خواهد بود.

به طور کلی، زمانی که طول دیوار به بیش از 4 متر برسد، از وال پست یا وادار میانی نیز استفاده می‌کنند و هنگامی که ارتفاع سقف بیش از 3.5 متر باشد از وال پست افقی یا تیرک استفاده می‌شود. همچنین، اتصال میلگرد بستر در دیوار به وادار انتهایی و میانی دارای نکاتی است که باید به آن‌ها توجه کنیم.

دقت داشته باشید که طبق پیوست ششم استاندارد 2800، باید یک لایه مش الیافی یا رابیتس بر روی وال پست برای جلوگیری از ترک خوردگی نازک کاری اجرا شود. برای دانلود پیوست ششم استاندارد 2800 روی دکمه زیر کلیک کنید.

اشکالات رایجی که تا چند سال گذشته در هنگام اجرای وال پست به وجود می‌آمد منجر می‌شد تا نتواند به خوبی باعث استحکام دیوارها شده و هدف اصلی خود را ایفا کند. این اتفاق سبب می‌شود تا در عملکرد سایر قسمت‌های سازه اختلال ایجاد شود. تا چند سال گذشته اشکالاتی در اجرای وال پست بود که باعث می‌شد هدف اصلی اجرای والپست که استحکام دیوارها در زلزله بود حاصل نشود و حتی در عملکرد سایر قسمت‌های سازه اختلال ایجاد شود.

وال پستی که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید یک نمونه غلط اجرا شده است، زیرا نباید در ناحیه بحرانی تیر که محل تشکیل مفصل پلاستیک و سبب باز توزیع بار زلزله است (یعنی 2 برابر ارتفاع تیر از بر ستون)، اتصالی به تیر داشته باشیم. در ادامه این مقاله روش اجرای صحیح وال پست را بررسی می‌کنیم.

اهمیت وال پست 

دیوارچینی بخش بسیار مهمی در مراحل اجرای سازه است. در زلزله‌های اخیر، به ویژه در زلزله سال 96 در کرمانشاه، بیشترین علت تلفات جانی ریزش آوار ناشی از تخریب دیوارها بوده است. از آن جایی که کشور ایران بر روی گسل‌های فراوانی قرار دارد، استفاده از اجرای صحیح وال پست در ساختمان‌ها بسیار مهم است.

برخلاف ساختمان‌های بنایی، دیوارها در سازه‌های اسکلت فولادی و بتنی باربر نبوده و نقش جداکننده دارند (پس دیوار یک المان غیر سازه‌ای است). از طرفی دیگر، اتصال دیوار به عنوان یک المان غیر سازه‌ای به المان سازه‌ای مبحث بسیار مهمی است که باید به آن توجه کنیم.

طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه

مشاهده جزئیات

به طور کلی انرژی زلزله با دو عامل جذب نیرو و تغییر شکل و جابجایی مستهلک می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید قرار است دیواری از ستون A تا ستون B اجرا شود. در صورت اتصال کامل دیوار به ستون از هر دو طرف، هنگام بروز زلزله ستون تغییر شکل می‌دهد اما به علت محدودیت دیوار برای جابجایی و تغییر شکل، دیوار کاملا تخریب شده و آوار می‌گردد.

بنابراین، برای کنترل نیروی ناشی از زلزله نیاز داریم تا دیوار از سازه اطرافش جدا باشد. با توجه به پیوست ششم استاندارد 2800، برخلاف دیوار میان قابی که به ستون چسبیده و سختی آن باید در رفتار سازه‌ای و محاسبات لحاظ گردد، دیوار غیر چسبیده از ستون‌ها به اندازه یک صدم ارتفاع دیوار فاصله دارد؛ یعنی می‌تواند در هنگام زلزله جا به جا شده و هم اجازه تغییر شکل به ستون داده و هم آسیب نبیند.

به عبارتی، در این حالت با جداسازی دیوار از اطراف، شرایطی ایجاد می‌کنیم تا دیوار علی رغم اینکه اجازه حرکت خارج از صفحه را ندارد، بتواند به صورت درون صفحه‌ای حرکت و جابجایی محدودی داشته باشد.

در دیوارهای خارجی، اتصال دیوار به سقف باید در راستای داخل صفحه و به حالت کشویی باشد تا امکان جابجایی درون صفحه دیوار را به وجود بیاورد (یعنی دیوار می‌تواند داخل میان قاب حرکت کند) که برای این حالت بالای دیوار از ناودانی منقطع استفاده می‌شود. این المان برای عدم تخریب دیوار و امکان جابجایی به فاصله 2.5 سانتی‌متر یا اندازه خیز بلند مدت تیر بالایی ازرج آخر دیوار فاصله دارد.

در ادامه به بررسی انواع وال پست و تمام نکات آن‌ها می‌پردازیم

انواع وال پست

وال پست‌ها انواع گوناگونی دارند که بسته به شرایط، بودجه، نوع ساختمان، و … مناسب‌ترین نوع آن برای اجرا انتخاب می‌شود. این المان غیر سازه‌ای را می‌توان به انواع زیر تقسیم بندی کرد:

• وال پست میانی
• والپست انتهایی
• تیرک یا وال پست افقی

در ادامه به توضیح هر مورد می‌پردازیم.

وال پست میانی

طبق پیوست ششم استاندارد 2800، زمانی که طول دیوار بیش از 4 متر باشد لازم است از وال پست میانی به عنوان تکیه‌گاه برای مهار نیروهای خارج از صفحه استفاده شود. از اسم وال پست میانی به نظر می‌رسد که در میانه دیوار قرار می‌گیرد. اما طبق این استاندارد، اگر طول دیوار از 4 متر بیشتر شود، باید از وادار میانی نیز استفاده شود.

به عنوان مثال، فرض کنید طول دیواری 9 متر است. اگر وسط 9 متر را در نظر بگیریم طول هر قسمت 4.5 متر خواهد شد که بر خلاف استاندارد 2800 است. در این حالت، در فاصله هر 3 متر یک Wall Post میانی (یعنی در طول 9 متر تعداد 2 وادار) اجرا می‌گردد.

با توجه به این که هشتگیر کردن دیوار خارجی و داخلی طبق استاندارد مجاز نیست، در صورتی که بخواهیم از والپست میانی برای دیوارهای داخلی یا همان تیغه‌ها استفاده کنیم، باید به ازای هر شکستگی در دیوار یک وادار اجرا کنیم. دلیل این امر تفاوت خیز دیوار خارجی روی تیر و دیوار داخلی روی سقف، و ضربه زدن به یکدیگر در زلزله است.

در این حالت نیز سه گزینه برای مصالح مورد استفاده داریم: گزینه اول استفاده از نبشی و میلگرد مانند وادار میانی در دیوارهای خارجی است، و گزینه‌های دیگر استفاده از قوطی‌ در سایزهای مختلف، مانند 4 در 6 سانتی‌متر یا ناودانی پیوسته به جای نبشی است.

در تصویر زیر جزئیات اتصال شاخک به میلگرد بستر را مشاهده می‌کنید. همانطور که مشخص شده است، طول شاخک باید 75 برابر قطر میلگرد بستر باشد. قطر میلگرد بستر 4 میلی‌متر بوده که 75 برابر آن 300 میلی‌متر یعنی 30 سانتی‌متر است. همچنین عرض شاخک باید به اندازه عرض دیوار منهای 3 سانتی‌متر باشد. میلگرد بستر با سیم به شاخک متصل می‌شود.

میلگردهای بستر در 2 نوع میلگرد بستر خرپایی و نردبانی رایج است. در تصویر زیر میلگرد بستر خرپایی را مشاهده می‌کنید که باید به وادار میانی جوش شود.

کلمه وادار فقط برای وال پست‌های قائم (میانی و انتهایی) به کار برده می‌شود. زیرا منظور از وادار، عضو قائم و عمودی است.

وادار انتهایی

منظور از وال پست انتهایی یا وادار انتهایی عضوی است که برای اتصال دیوار به ستون به کار گرفته می‌شود. اتصال دیوار به عنوان المان غیر سازه‌ای به ستون که یک المان سازه‌ای است از اهمیت زیادی برخوردار است و در این قسمت به نکات آن می‌پردازیم.

به طور کلی، وادار انتهایی به 3 حالت قابل اجرا است:

1) گیره و شاخک

در این حالت از یک گیره که به دیوار پیچ شده است به همراه یک شاخک که درون گیره می‌افتد استفاده می‌شود. زمانی که بلوک‌ها چیده می‌شوند معمولا در هر چند رج میلگرد بستر قرار می‌گیرد. فاصله میلگردهای بستر از یکدیگر توسط طراح و طبق نشریه 819 تعیین می‌شود.

با توجه به ارتفاع رج‌ها، گیره و شاخک نیز در همان ارتفاع با پیچ و رول پلاک به ستون متصل شده و با اتصال به میلگرد بستر دیوار را به ستون وصل می‌کند و شاخک به اندازه طول گیره در آن آزادی حرکت و قابلیت تنظیم ارتفاع دارد.

از شاخک انتهایی میلگرد بستر جهت اتصال دیوار به ستون می‌توان استفاده نمود و نیازی به استفاده از نبشی یا ناودانی نیست. گیره باید به صورت پیچ و رول پلاک باشد و به هیچ وجه نباید از میخ برای اتصال آن به دیوار استفاده شود.

طبق پیوست ششم استاندارد 2800 و به دلیل ایجاد فضایی برای حرکت درون صفحه‌ای به دیوار، بلوک‌ها به هیچ عنوان به ستون نمی‌چسبند. برای جداسازی دیوار از ستون از مصالحی مانند یونولیت یا پشم سنگ ضد رطوبت استفاده می‌گردد. مقدار این جداسازی به اندازه حداقل یک صدم ارتفاع کف یک طبقه تا کف طبقه بالایی است.

به عنوان مثال، اگر ارتفاع دیوار 3 متر باشد فاصله 0.03 متر معادل 3 سانتی‌متر بین دیوار و ستون، یونولیت یا پشم سنگ قرار می‌گیرد.

2) ناودانی منقطع

به جای گیره و شاخک می‌توان از ناودانی منقطع برای والپست انتهایی نیز استفاده کرد. به این روش اجرا، وال پست منقطع نیز گفته می‌شود. در تصویر زیر یک نمونه وال پست منقطع را به همراه یونولیت مشاهده می‌کنید.

در این حالت نیز طبق پیوست ششم استاندارد 2800، بلوک‌ها به هیچ عنوان به ستون نمی‌چسبند و به اندازه حداقل یک صدم ارتفاع کف یک طبقه تا کف طبقه بالایی از مصالحی مانند یونولیت یا پشم سنگ ضد رطوبت برای جداسازی دیوار از ستون استفاده می‌گردد. در این حالت میلگرد بستر به ناودانی جوش می‌شود.

3) بست رادیکالی

در حالتی که دیوار با بلوک هبلکس اجرا شود، به جای ملات سیمانی از چسب هبلکس با ضخامت 3 میلی‌متر برای اتصال بلوک‌ها استفاده می‌شود.

در این صورت برای وادار انتهایی، یعنی اتصال دیوار به ستون، از بست رادیکالی یا بست انعطاف پذیر U شکل استفاده می‌کنیم. بدیهی است در این حالت از میلگرد بستر نیز استفاده نمی‌شود. از اتصالات U شکل لغزشی برای مهار خارج از صفحه و در عین حال تامین آزادی حرکت در درون صفحه دیوار می‌توان استفاده نمود.

در تصویر زیر جزئیات بست انعطاف پذیر U شکل را مشاهده می‌کنید. همچنین برای اتصال دو بلوک به یکدیگر در این روش از بست فلزی و میخ استفاده می‌شود.

هنگام اجرای دو دیوار متقاطع نیز می‌توان از بست رادیکالی یا بست انعطاف پذیر استفاده کرد. طبق استاندارد 2800، در این روش نیز از مواد تراکم پذیر مانند یونولیت و پشم سنگ ضد رطوبت برای جداسازی دیوار و ستون استفاده می‌شود.

تیرک افقی یا وال پست افقی

طبق پیوست ششم اگر ارتفاع سقف 3.5 متر یا بیشتر از آن باشد، یک تیرک باید به عنوان وال پست افقی اجرا شود. سازه تیرک مانند وادار میانی در کارگاه‌ها از ناودانی یا دو نبشی و تعدادی میلگرد ساخته می‌شود. والپست افقی یا تیرک از دو طرف به وادار انتهایی متصل می‌شود. اتصال انتهای تیرک به ستون نیز باید به صورت نشیمن با قابلیت جابجایی در راستای دیوار مطابق شکل زیر باشد تا مانعی برای حرکت آزاد قاب خمشی ایجاد نکند.

نحوه اجرای تیرک به این صورت است که تیرک باید به صورت کامل بر روی دیوار بنشیند و بار ثقلی دیوار فوقانی نباید به تیرک منتقل شود.

انواع اتصال وال پست

اتصال وال پست میانی به سقف

برای اجرای دیوار خارجی در یک قاب خمشی، اتصال وادار میانی به سقف یا تیر باید در راستای داخل صفحه به حالت کشویی بوده تا امکان جابجایی درون صفحه دیوار وجود داشته باشد، یعنی دیوار باید بتواند داخل قاب حرکت کند.

باید از اتصال تلسکوپی برای اجرای دیوارهای داخلی استفاده شود. اتصال تلسکوپی به این صورت است که یک قوطی در وسط قرار گرفته و نبشی در چهار طرف آن قرار می‌گیرد تا وادار میانی از هر طرف دارای چند میلی‌متر آزادی برای جابجایی باشد. در تصویر زیر نمونه‌ای از اتصال تلسکوپی را مشاهده می‌کنید.

اتصال وال پست در اسکلت‌های فلزی به راحتی با جوش امکان‌پذیر است. در اسکلت‌های بتنی اگر هنگام بتن ریزی پلیت برای اتصال کار نگذاشته باشید، پلیت وال پست توسط رول بولت به تیر یا دال بتنی سقف یا کف متصل می‌شود. در تصویر زیر نمونه رول بولت و پلیت را مشاهده می‌کنید.

اتصال وال پست به ستون 

گیره، ناودانی منقطع و بست رادیکالی به کمک پیچ و رول پلاک به ستون متصل می‌شوند. در دیوارهایی که ارتفاعی بیش از 3.5 متر دارند باید تیرک اجرا شود. تیرک‌ها عضوهای افقی هستند که ارتفاع آزاد دیوار را کاهش می‌دهند. در این حالت، جهت جداسازی مناسب دیوار از قاب سازه‌ای، باید برای نگهداری تیرک از وال پست انتهایی استفاده کرد.

وال پست باید از بر ستون حدود 1 متر فاصله داشته باشد تا از تغییر شکل تیر در ناحیه بحرانی جلوگیری شود. برای اتصال ناودانی نشیمن به ستون نیز باید مشابه اتصال پلیت وال پست عمل کنیم.

نکات اجرای وال پست

در قسمت انواع وال پست روش اجرای هر وال پست را بررسی کردیم. در این بخش یک بار دیگر نکات روش اجرای وال پست را به طور کلی زیر ذره بین می‌بریم:

• وادار میانی در واقع از دو نبشی که با میلگرد به هم متصل شده‌اند و فاصله بین آن‌ها دقیقا به اندازه ضخامت بلوک‌ها است و یا ناودانی پیوسته یا قوطی تشکیل شده است.
• برای اتصال وال پست میانی به کف سازه از اتصال مفصلی استفاده می‌شود، به این صورت که وادار به یک صفحه (پلیت) جوش داده شده و به تیر یا دال متصل می‌گردد.

• وال پست میانی داخل اتصال تلسکوپی از قسمت بالا نباید به سقف چسبیده شود زیرا در این صورت دیگر توانایی جابجایی در برابر نیروی زلزله را نخواهد داشت. پس برای قسمت بالای آن به این صورت عمل می‌کنیم که به سقف، پلیت جوش داده سپس وادار میانی را در بین 4 نبشی جا می‌دهیم به طوری که اجازه حرکت داشته باشد و به هیچ عنوان به آن چسبیده نباشد.
• برای جلوگیری از زنگ‌زدگی قوطی، نبشی و تمام مصالحی که در اجرای وال پست و تیرک استفاده می‌شود، لازم است پیش از استفاده به آن‌ها ضد زنگ زده شود.
• به علت اختلاف ضریب انبساط حرارتی در گچ و آهن، لازم است در قسمت‌هایی که وال پست فولادی با گچ تماس دارد از رابیتس برای پوشاندن وادار استفاده کنیم، زیرا تماس مستقیم گچ و آهن سبب ترک خوردن گچ خواهد شد.
• رول بولت برای اتصال پلیت و ناودانی به تیر روش به مراتب بهتری است. البته باید توجه کنیم که در کاور بتن نباشد.
• در طراحی معمولا 2 برابر ارتفاع تیر از بر ستون را ناحیه بحرانی می‌گیرند. ناحیه بحرانی ناحیه‌ای است که ما انتظار ایجاد مفصل پلاستیک و تحمل تغییر شکل را داریم. بنابراین نباید در ناحیه بحرانی اتصالی داشته باشیم.
• وال پست منقطع و نبشی والپست میانی باید به گونه‌ای باشد که بلوک به اندازه حداقل 3 سانتی‌متر داخل وادار قرار گیرد و اصطلاحا با Wall Post درگیری داشته باشد.
• در وال پست انتهایی، قرار دادن یونولیت یا پشم سنگ ضد رطوبت به اندازه یک صدم ارتفاع کف به کف دو طبقه الزامی است اما برای وادار میانی نباید از آن استفاده کرد.
• زمانی که انتهای یک تیغه با دهانه کم که بار سازه‌ای خاصی ندارد به وسط دیوار خارجی می‌رسد و با آن متقاطع است، بهتر است جهت اطمینان فاصله یک صدم ارتفاع دیوار را در انتهای وادار رعایت کنیم، اما برای اتصال دو دیوار داخلی متقاطع نیازی به این کار نیست.

جمع بندی

وال پست یکی از اجزای غیرسازه‌ای ساختمان است که وظیفه اصلی آن مهار نیروهای خارجی وارد شده به دیوارهای ساختمان، مانند باد و زلزله است تا از ریزش دیوار در برابر این فشارها جلوگیری کند.

در این مقاله به توضیح کامل وال پست، انواع آن و نکات اجرایی والپست پرداختیم. ما در دوره اجرای ساختمان آکادمی عمران فیلم‌های اجرای کامل وال پست را در اختیار شما قرار می‌دهیم.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی، آن را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری