مراحل اجرای سقف تیرچه بلوک از سیر تا پیاز همراه با فیلم کارگاهی

از بین تمامی سقف‌های مجوف و مشبک، سقف تیرچه بلوک متدوال‌ترین و مقرون به صرفه‌‌ترین سقف است. برای هر مهندس عمران داشتن آگاهی و دانش کافی در مورد اجرای سقف تیرچه و بلوک و اجزای آن امری مهم است.

در این مقاله تمام نکات اجرای سقف تیرچه بلوک یا تیرچه یونولیت از قالب بندی و آرماتور بندی تا اصول بتن ریزی را زیر ذره‌بین برده‌ایم.

سقف تیرچه بلوک یا یونولیت چیست؟

پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه این مقاله ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید تا با این دال بتنی بیشتر آشنا شوید.

سقف تیرچه بلوک یک نوع دال بتنی با سیستم تیر-دال است.

دو نوع سیستم تیر-دال وجود دارد:

• سیستم تیر-دال دو طرفه:

در این سیستم چهار طرف دال، تیر وجود دارد و بارها در دو جهت متعامد منتقل می‌شوند. اگر نسبت طول به عرض دال بیشتر از 2 باشد، می‌توان آن را یک طرفه در نظر گرفت.

• سیستم تیر-دال یک طرفه:

در این سیستم دو طرف دال، تیر وجود دارد و بارها از یک راستا منتقل می‌شوند.

عملکرد سقف تیرچه و بلوک از نوع تیر-دال یک طرفه است. چرا که بارهای وارد به کمک تیرچه‌ها در یک راستا به تیرهای ابتدایی و انتهایی منتقل می‌شوند.

این سقف به دلیل سهولت در اجرا، سرعت کار بالا و هزینه اجرای پایین نسبت به اجرای دال‌ها برای ساختما‌ن‌های متعارف بیشتر مورد نظر سازندگان قرار می گیرد.

تیرچه همان تیر فرعی است، پس هرجایی در این مقاله که از کلمه تیر فرعی استفاده شده، منظور همان تیرچه است.

همچنین به دلیل نکات اجرایی بسیار این نوع دال بتنی، مواردی که نیاز به توضیح بیشتر دارند با رنگ آبی مشخص شده‌اند. برای مطالعه بیشتر در مورد هر کدام، روی نام آبی آن کلیک کنید.

عملکرد سقف تیرچه بلوک

همانطور که می‌دانیم بتن زیر تار خنثی به کشش می‌افتد و بتن در کشش مقاومتی ندارد. به همین دلیل بتن زیر تار خنثی صرفا باعث افزایش وزن دال می‌شود. پس بهتر است به طریقی بتن این قسمت حذف شود.

با قرار دادن بلوک ها بین تیرهای فرعی که در واقع نقش قالب پرکننده را ایفا می‌کنند، سقف یک مقطع با چند تیر T شکل را تشکیل می‌دهد.

پیش از گیرش بتن، وزن بلوک‌ها و بتن توسط پایه‌های موقت تحمل می‌شود و پس از گیرش بتن و جمع آوری پایه‌های موقت بار از طریق تیرچه‌های بتنی به تیرهای اصلی سازه منتقل می‌شود.

پیش از شرح جزئیات اجرایی سقف تیرچه بلوک ابتدا بهتر است با اجزای آن آشنا شوید.

اجزای سقف تیرچه بلوک

این نوع از سقف‌ها بخش‌ها و اجزای مختلفی دارند که در ادامه به توضیحات مربوط به هر کدام از آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. تیرچه

تیرچه یک المان پیش ساخته‌ی سازه‌ای است که از بتن و فولاد تشکیل شده و بار وارد شده به سقف را به تیرهای اصلی انتقال می‌دهد. این متریال به طور عمده در دو نوع تیرچه پیش تنیده و تیرچه خرپایی تولید می‌شود.

تیرچه‌ها در دو مرحله تحت بارگذاری قرار می‌گیرند:

1) تیرچه هنگام حمل و نقل بار ناشی از وزن خود و در زمان اجرا، وزن مرده سقف شامل وزن تیرچه، بلوک، بتن درجا و وزن افراد و تجهیزات بتن ریزی را در حد فاصل شمع بندی‌ها تحمل می‌کند.

2) پس از گیرش بتن پوششی روی بلوک ها و جمع آوری شمع‌ها، تیرچه به عنوان عضو خمشی سقف، نیرو را تحمل می‌کند.

تیرچه‌ها در دو نوع تیرچه بتنی و تیرچه فلزی با جان باز (کرومیت) تولید می‌شوند. تیرچه بتنی شامل تیرچه پیش ساخته خرپایی و تیرچه پیش تنیده می‌شود.

در ادامه مطلب به شرح اجمالی انواع تیرچه می‌پردازیم اما برای مطالعه جزئیات بیشتر در مورد آن به مقاله ” تیرچه چیست “ مراجعه کنید.

تیرچه پیش ساخته خرپایی

رایج‌ترین نوع تیرچه در ایران که اکثر مهندسین ایرانی از آن استفاده می‌کنند، تیرچه با خرپا است.

تیرچه پیش ساخته خرپایی متشکل از خرپای فولادی و پاشنه بتنی است و در صورتی که از قالب ماندگار سفالی برای بتن ریزی پاشنه استفاده شود، به آن تیرچه فوندوله دار می‌گویند.

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

مشاهده

خرپای تیرچه، شبکه پیش ساخته‌ای از آرماتورهای کششی و عرضی و میلگرد اتصال بالایی است.

این آرماتورها به یکدیگر جوش شده و اشکال مثلثی ایجاد می‌نمایند و ایستایی لازم جهت حمل و نقل و هم‌چنین اجرا را تامین می‌کنند.

فولاد مورد استفاده برای ساخت خرپا، علاوه بر داشتن مدول ارتجاعی کافی، باید جوش‌ پذیر بوده و حداقل ظرفیت تغییر طول و تحمل تنش در مرحله گسیختگی را داشته باشد.

تیرچه پیش تنیده

پیش تنیدگی، ایجاد تنش فشاری ثابت و دائمی در یک عضو بتنی است که به وسیله کشیدن و مهار کردن آرماتورها صورت می‌گیرد.

تیرچه پیش تنیده، در واقع قسمتی از سطح مقطع سقف نواری است. در هنگام تولید این تیرچه، آرماتورها تحت کشش قرار می‌گیرند. پس از بتن ریزی و گیرش آن، میلگردها به آرامی رها می‌شوند تا تیرچه‌ها تحت تنش فشاری قرار گیرند.

مقدار پیش تنیدگی آن، باید به حدی باشد که تیرچه‌ها هنگام حمل و نقل، نصب، بتن‌ریزی و همچنین تحت اثر بارهای بهره‌برداری، ترک نخورند.

سطح مقطع تیرچه پیش تنیده، برای تامین محل مناسب نصب بلوک‌های دو طرف آن، به شکل سپری ساخته می‌شود.

ارتفاع کل تیرچه، به حدی است که ایستایی لازم را برای حمل و نصب تیرچه‌ها و تحمل بارهای اجرایی در مرحله قالب بندی، تامین ‌کند.

برای ایجاد پیوستگی لازم با بتن پوششی سطح بالایی تیرچه‌ها به طور زبر و برجسته بتن ریزی می‌شود.

در بعضی از انواع این تیرچه، برای تقویت مقاومت برشی در دو انتهای تیر و هم‌چنین ایجاده گیره‌های لازم جهت حمل و نقل آسان، پیش از بتن ریزی میلگردهای عرضی به شکل U برعکس داخل بتن قرار می‌دهند.

با توجه به اینکه تنش کششی کابل ها نسبت به میلگردها بیشتر است می توان برای دهانه‌های بلندتر از کابل استفاده کرد.

در یک مقاله کامل به مقایسه تیرچه پیش تنیده با تیرچه معمولی و سایر تیرچه‌ها پرداخته‌ایم. برای مطالعه ان روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

تیرچه فلزی با جان باز (تیرچه کرومیت)

تیرچه فولادی با جان باز عنصری پیش ساخته است که به صورت خرپاهای ویژه دو سر ساده اجرا می‌شوند و در دو مرحله:

1) زمان اجرا و قبل از گیرش بتن

2) پس از گیرش بتن

تحت بارگذاری قرار می‌گیرد.

از این تیرچه غالبا در اسکلت‌های فلزی استفاده می‌شود. تفاوت تیرچه کرومیت با تیرچه بتنی در این است که پاشنه تیرچه کرومیت، فلزی است ولی تیرچه بتنی، پاشنه بتنی دارد.

در این قسمت از مقاله اگر مایل هستید تا با هزینه ها و نکات تیرچه کرومیت بیشتر آشنا شوید به مقاله ” قیمت تیرچه کرومیت ” سر بزنید.

2. بلوک

بلوک عضو غیر سازه‌ای است که هیچ باری را تحمل نمی‌کند. مقاومت بلوک‌ها در محاسبات ایستایی سقف، منظور نمی‌شود و همواره به عنوان قالب‌های دائمی و مصالح پرکننده محسوب می‌شوند.

معمولا برای سهولت اجرای نازک کاری زیر سقف‌های تیرچه بلوک، کف بلوک‌ها سطحی صاف داشته و تیغه‌های داخل آن برای تقویت ایستایی و استحکام بلوک‌ها در نظر گرفته می‌شود.

این بلوک‌ها باید قادر به تحمل ضربه‌‌های ناشی از حمل و نقل و هم‌چنین نیروهای ناشی از عبور و مرور در حین اجرا باشند.

بلوک‌ها، از مواد مختلفی مانند بتن، سفال و یونولیت تولید می‌شوند و به طور کلی مواد تشکیل دهنده آن‌ها نباید روی بتن اثر شیمیایی داشته باشد.

برای آگاهی بیشتر در مورد دیتیل انواع بلوک سقفی به مقاله ” بلوک سقفی “ مراجعه کنید.

بلوک‌ سقف سیمانی

بلوک سقفی سیمانی ترکیبی از سیمان پرتلند، آب و ماسه است. این مواد به نسبت‌های معین با یکدیگر ترکیب می‌شوند و در برخی مواقع افزودنی‌های دیگری به آن‌ها نیز اضافه می‌شود.

این بلوک‌ها در انواع مختلف تولید می‌شوند. برخی از آن‌ها به صورت سقفی و برخی نیز به صورت دیواری به شکل‌های توخالی و توپر، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بلوک سیمانی استحکام قابل قبولی دارد اما به دلیل دوام کم در برابر رطوبت و وزن زیاد که باعث افزایش بار مرده سقف می‌شود، برای قالب بندی سقف کمتر استفاده می‌شود.

برای مطالعه بیشتر و بررسی نکات این بخش حتما به مقاله بلوک سیمانی سر بزنید.

بلوک سقفی سفالی

بلوک سقفی سفالی ، در ابعاد مختلف تولید می‌شود. سطح بلوک‌های سفالی، معمولا شیاردار است تا میزان پیوستگی آن‌ها با بتن پوششی افزایش یابد.

بلوک سفالی خوب، دارای صدای زنگ‌داری است و این صدا، نشانه توپری و تاب زیاد است. در صورتی که بلوک خوب نپخته یا ترک داشته باشد، صدای خفه دارد.

هم‌چنین بلوک سفالی خوب عایق مناسب حرارت و مقاوم در برابر آتش سوزی است.

در مقاله ” بلوک سفالی “ به طور کامل در مورد نکات و ریزه کاری‌های بلوک سفالی صحبت می‌کنیم.

 بلوک پوکه ای

بلوک پوکه‌ای متشکل از سیمان، آب و سنگدانه‌های سبک است. این بلوک ها پس از لرزاندن و متراک نمودن در دستگاه‌های مخصوص، به صورت توخالی و توپر تولید می‌شوند و جزء بلوک سقفی سبک قرار می‌گیرند.

بلوک پوکه‌ای در دو نوع بلوک پوکه معدنی و پوکه صنعتی وجود دارد.

بلوک پوکه معدنی از مخلوط پوکه معدنی، سیمان و آب تولید می‌شود. پوکه معدنی از معدن استخراج می‌شود و همان خاکستر مواد آتش فشانی است.

بلوک پوکه صنعتی ترکیب پوکه‌هایی است که به طور صنعتی تولید شده و ماده اصلی آن خاک رس است.

 بلوک یونولیت ( پلی استایرن )

ماده اصلی در ساخت بلوک یونولیتی، پلی استایرن انبساطی است و در حال حاضر بهترین جایگزین بلوک سقفی سیمانی و سفالی است.

در چند سال اخیر به دلیل استفاده زیاد از بلوک سقفی یونولیت یا پلی استایرن به سقف تیرچه بلوک، تیرچه یونولیت نیز گفته می‌شود.

پلی استایرن با نام اختصاری EPS نوعی پلیمر سفید است که به آن‌ها یک عامل فوم‌کننده اضافه شده‌ و در ایران با نام یونولیت شناخته می‌شود.

برای بعضی از افراد این سوال پیش می‌آید که سقف تیرچه بلوک بهتر است یا یونولیت ؟

باید بگوییم که این سوال غلط است چرا که یونولیت یک نوع بلوک سقفی است که در این دال بتنی استفاده می‌شود.

بلوک‌های سقفی در انواع مختلفی تولید می‌شوند. اما استفاده از بلوک‌های یونولیتی به دلیل وزن بسیار کم امروزه متدوال‌تر است. به همین دلیل به سقف تیرچه بلوک، تیرچه یونولیت نیز گفته می‌شود.

در مقاله “ سقف تیرچه یونولیت “ درباره مزایا و معایب این سقف و نکات آن مفصل صحبت کردیم. برای مطالعه آن روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

تیرچه‌ها نیز انواع مختلفی دارند، مانند تیرچه بتنی خرپایی و پیش تنیده و غیره.

حداقل ضخامت بتن تیرچه‌ها 4 سانتی متر و حداقل عرض آن 10 سانتی متر است.

میلگردهای کششی و فشاری استفاده شده باید آجدار و حداقل با قطر 8 میلی متر و میلگردهای مهاری می‌تواند از نوع ساده و با حداقل قطر 6 میلی متر باشند.

3. میلگرد جمع شدگی و حرارتی

برای مقابله با تنش‌های حرارتی در بتن درجا، میلگردهای جمع شدگی و حرارتی در دو جهت عمود برهم در قسمت بالای سقف (حدود ۲ سانتی‌متر پایین تر از سطح بالایی بتن) نصب می‌شوند.

در نشریه شماره ۹۴ حداقل قطر میلگرد جمع شدگی و حرارتی برای فولاد نرم ۵ میلی‌متر و برای فولادهای نیم سخت و سخت ۴ میلی‌متر توصیه شده است.

هم‌چنین حداقل سطح مقطع این میلگردها در امتداد تیرچه‌ها 1.25 در هزار سطح مقطع دال بالایی (معمولا به ضخامت ۵ سانتی‌متر) و در جهت عمود بر امتداد تیرچه‌ها 1.75 در هزار سطح مقطع دال بالایی تعیین شده است.

به طور مثال 1.25 در هزار یعنی 1.25 تقسیم بر 1000 که 0.00125 می‌شود. حال اگر ضخامت دال بتنی را 5 سانتی متر و طول آن را 1 متر در نظر بگیریم، به سطح مقطعی حدود 0.625 سانتی مترمربع نیاز داریم. با فرض استفاده از 5 آرماتور در طول یک متر حداقل به آرماتور با قطر 4 میلی متر نیاز است.

فاصله بین دو میلگرد جمع‌شدگی و حرارتی متوالی نباید از ۲۵ سانتی‌متر تجاوز کند.

از میلگرد بالای تیرچه‌ها در صورتی که داخل دال بالایی قرار گرفته باشد، می‌توان به عنوان میلگرد جمع شدگی و حرارتی استفاده کرد.

با وجود طرح تیرچه‌ها با فرض تکیه گاه ساده، لازم است فولادی معادل ۰.۱۵ برابر سطح مقطع فولاد کششی وسط دهانه، روی تکیه گاه اضافه گردد.

این میلگردها حداقل تا فاصله یک پنجم دهانه آزاد از تکیه گاه به طرف داخل دهانه ادامه می‌یابند.

برای اینکه در مورد میلگرد حرارتی و نکات آن بیشتر بدانید به مقاله ” میلگرد حرارتی “ سر بزنید.

4. بتن پوششی

بتن پوششی به عنوان یکی از عناصر تشکیل دهنده سقف، پس از جاگذاری تیرچه و بلوک، ریخته می‌شود و پس از به دست آوردن مقاومت کافی،  مقطع مرکب T شکلی را تشکیل می‌دهد.

تاب فشاری بتن پوششی، مطابق روش درج شده در فصل چهارم نشریه شماره ۹۴، محاسبه و تعیین می‌شود. میلگردهای ادکا و ممان منفی نیز جزء سقف تیرچه و بلوک هستند.

دانلود نشریه ۹۴

فیلم اجرای سقف تیرچه یونولیت

در آموزش اجرای سقف تیرچه بلوک می‌توانید تمام مراحل اجرای این سقف را به صورت گام به گام و اصولی همراه با فیلم‌های کارگاهی یاد بگیرید.

این آموزش رایگان است اما برای نمایش بهتر فیلم‌های آموزش، از بستر اسپات پلیر استفاده شده است که تنها با پرداخت هزینه لایسنس به میزان 70 هزار تومان به این آموزش جامع دسترسی خواهید داشت.

مراحل اجرای سقف تیرچه بلوک

در ادامه این مقاله مراحل اجرای سقف تیرچه بلوک را به طور کامل شرح می‌دهیم.

1. قالب بندی سقف تیرچه بلوک

گام اول برای اجرای این سقف قالب بندی تیرها است. ابتدا لوله‌های داربست توسط سیم نجاری یعنی سیم با قطر 2.5 میلی‌متر به آرماتورهای انتظار ستون بسته می‌شود و قالب کف تیر که معمولا از تخته‌های چندلایی هست روی لوله‌های داربست قرار گرفته و به آن‌ها محکم می‌شود.

برای استحکام بیشتر این لوله‌ها از جک‌های سقفی استفاده می شود. جک‌های سقفی که به شمع‌های فلزی نیز معروف هستند به عنوان پایه‌های موقت استفاده می‌شوند. این جک‌ها معمولا در ارتفاع های 3، 3.5 ، 4 ، 4.5 و 5 متر طراحی و تولید می‌شوند. برای کفراژبندی تیرهای بتنی از سرجک صلیبی یا T شکل استفاده می‌شود.

در تخته‌های چندلایی با کمک میخ و چکش در تخته سوراخی ایجاد کرده، سپس میخ را می‌کشند و سیم نجاری رو از سوراخ رد می‌کنند و به لوله‌های داربست و پایه‌های موقت شامل جک‌های سقفی و تخته‌های چهارتراش روی سرجک‌ها می‌بندند.

با این کار امکان حرکت قالب کف به حداقل رسیده و توان تحمل وزن بتن و آرماتورها را تا زمانی که گیرش بتن تکمیل شود پیدا می‌کند.

در مقاله « قالب بندی سقف » به طور کامل در مورد زیرسازی و قالب‌بندی سقف صحبت می‌کنیم.

2. آرماتور بندی سقف تیرچه بلوک

درگام بعدی آرماتور بندی سقف تیرچه بلوک انجام می‌شود. آرماتورهای طولی و عرضی تیرها و آرماتورهای دال راه پله برش خورده و خم می‌شوند. آرماتورها به همراه اسپیسر در محل خود قرار گرفته و با سیم آرماتوربندی محکم می‌شوند.

برای مطالعه بیشتر در مورد آرمانوربندی تیر و سقف به مقاله ” آرماتور بندی سقف “ سر بزنید.

• نصب تیرچه ها و بلوک ها

بعد از آرماتوربندی سقف، قالب بندی پیرامونی تیرها انجام شده تا هنگام بتن ریزی بتن درون سقف طبقه باقی بماند.

قبل از نصب تیرچه‌ها روی تکیه‌گاه باید از نظر سلامت ظاهری بررسی شوند تا تیرچه‌های عیب‌دار و شکسته کنار گذاشته شوند.

تیرهای فرعی در فواصل محور تا محور معمولا نیم متری قرار گرفته و به تیرها متصل می‌شوند. فاصله تیرهای فرعی نباید بیشتر از 70 سانتی متر شود.

حداقل طول اتکا پاشنه بتنی تیرچه‌های خرپایی روی دیوارهای باربر 5 سانتی‌متر و تیرچه‌های پیش تنیده 2.5 سانتی‌متر است.

در صورتی که حداقل طول اتکا برای تیرهای فرعی فراهم نشده باشد باید با شمع‌بندی و قالب بندی نشیمن مناسب را فراهم کرد.

پس از نصب تیرهای فرعی، بلوک‌ها که عمدتا از یونولیتی هستند، بین تیرهای فرعی چیده می‌شوند.حداکثر طول قابل قبول برای تیرچه تک 7 متر است لذا برای طول بیش ازآن باید از تیرچه دوبل یعنی دو تیر فرعی در کنار هم استفاده کرد.

• فیلم اتصال تیرچه به تیر بتنی

پیش از خواندن ادامه مقاله اجرای سقف تیرچه بلوک ، ابتدا فیلم زیر را مشاهده کرده تا با نحوه اتصال تیرچه به تیر بتنی آشنا شوید.

اتصال تیرچه به تیر بتنی از نکات مهم اجرای این سقف هست. پس از بستن آرماتورهای طولی تیر، تیرهای فرعی با ریشه مناسب در تیر قرار داده می‌شوند. آرماتورهای اصلی تیرهای فرعی باید به طول 10 تا 15 سانتی‌متر با تیر‌ درگیر شوند.

برای جلوگیری از لیز خوردن تیرهای فرعی از روی تیر و تحمل بخشی از برش در قسمت اتصال، استفاده از میلگردهای ادکا الزامی است. میلگردهای ادکا به شکل Z باز شده بوده که اتصال تیرچه به تیر را تقویت می‌کنند.

در مقاله ” آویز تیر بتنی “ به شرح نکات و نحوه اجرای آویز تیر بتنی پرداختیم. برای مطالعه آن روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

نکته مهم دیگر در اجرای این نوع سقف استفاده از میلگرد ممان منفی است. طراحی سقف تیرچه بلوک با فرض اینکه تکیه گاه دو سر تیر فرعی ساده و مفصلی بوده و لنگری تحمل نمی‌کند انجام می‌شود.

ولی با توجه به قرار گرفتن تیرهای فرعی در تیر اصلی و شرایط محصور شدگی، تیرهای فرعی در دو انتها اندکی گیردار می‌شوند.

لذا باید برای مقاومت در برابر لنگر وارده تقویت شوند. این مقدار لنگر را معمولا 15 درصد لنگر محاسبه شده در وسط تیر فرعی در نظر می‌گیرند.

برای تحمل این لنگر از یک میلگرد هم سایز میلگرد فوقانی تیرهای فرعی که طول آن یک پنجم طول دهانه آزاد تیرهای فرعی است استفاده می‌شود.

استفاده از این میلگردها برای جلوگیری از ترک و تحمل ممان منفی در محل تکیه گاه ها الزامی است. به این میلگردها که از تکیه گاه به طرف داخل دهانه خم می شوند میلگرد ممان منفی گفته می‌شود. ممان نام دیگر لنگر است.

 یکی از نکات مهمی که در اجرای سقف‌های سازه‌هایی با اسکلت بتنی از اهمیت بالایی برخوردار است اجرای خاموت‌های ستون در ضخامت سقف است.

خیز منفی تیرچه

تنظیم فواصل تیرهای فرعی از یکدیگر با نصب دو بلوک انتهایی در دو سر تیرهای فرعی انجام می‌شود. به این نکته توجه داشته باشید که بلوک‌های انتهایی روی تکیه‌گاه قرار نگیرند.

در موقع اجرا باید خیز مناسبی به طرف بالا به تیرهای فرعی داد تا پس از اجرا و یکپارچه شدن سقف و وارد شدن بارهای وارده، این خیز منفی حذف شود.

مقدار خیز در کارگاه بر اساس تجربه به دست می‌آید و معمولا به ازای هر متر طول دهانه، 2 میلی‌متر خیز منفی اجرا می‌شود.

• نحوه اجرای ژوئن یا تای بیم در سقف تیرچه بلوک

در دهانه‌های بلندتر از 4 متر اجرای کلاف عرضی یا ژوئن در جهت عمود بر تیرهای فرعی الزامی است. به کلاف عرضی، ژوئن یا tie beam هم گفته می‌شود.

این کار برای توزیع یکنواخت بار وارد بر سقف و کاهش لرزش آن هنگام راه رفتن روی سقف انجام می‌شود.

برای اجرای کلاف عرضی فاصله‌ای در حدود 10 سانتی‌متر بین بلوک‌ها یا یونولیت‌ها ایجاد کرده و از حداقل دو آرماتور با قطر 12 میلی‌متر استفاده می‌شود.

دو آرماتور فوقانی و تحتانی باید از بین تیرهای فرعی عبور کرده و به آن‌ها متصل شوند. هم چنین پیوستگی بین آرماتورهای فوقانی و تحتانی توسط یک قلاب انجام می‌شود.

آرماتورهای حرارتی از میلگردهای ساده با قطر 6 یا 8 میلی متر در فواصل 25 سانتی متری در دو جهت عمود برهم روی یونولیت‌ها پهن شده و بتن ریزی انجام می‌شود.

علت صدا دادن سقف های یونولیتی

به دلیل ملاحظات معماری و داشتن فضای مفید، دهانه‌های بلند مطلوب‌تر هستند.

معمولا اگر تیرچه بلوک در دهانه‌ای بلندتر از 5 متر اجرا شود، در صورتی که حرکاتی مانند دویدن یا بالا پایین پریدن وجود داشته باشد، ارتعاشات سقف حس می‌شود.

یکی دیگر از دلایل این ارتعاشات یک طرفه بودن سیستم این دال بتنی است. همچنین مقطع T شکل تیرچه بلوک باعث می‌شود این دال بتنی توخالی صلبیت کمتری نسبت به دال بتنی توپر داشته باشد.

این ارتعاشات می‌تواند علت صدا دادن سقف های تیرچه یونولیت باشد.

شاید این سوال برای شما پیش بیاید که راه کاهش لرزش سقف تیرچه بلوک چیست ؟

یکی از راه‌های کاهش لرزش در این دال بتنی، اجرای تای بیم یا کلاف میانی است.

تعداد کلاف عرضی یا میانی در سقف تیرچه بلوک

یکی از کارهایی که در جهت کاهش ارتعاشات در این دال بتنی به کار برده می‌شود، اجرای کلاف عرضی یا میانی است. 

برای مطالعه بیشتر در مورد کلاف میانی و نحوه اجرای آن به مقاله ” ژوئن در ساختمان “ سر بزنید.

طبق نشریه ۵۴۳ دفتر نظام فنی و اجرایی، تعداد کلاف میانی لازم برای دهانه‌های مختلف به شرح زیر است:

• بتن ریزی سقف تیرچه بلوک

پس از آرماتوربندی سقف نوبت به بتن ریزی می‌رسد. بتن ریزی به صورت یکنواخت از یک گوشه شروع می‌شود. به این نکته توجه داشته باشید که نباید حجم زیادی از بتن در یک قسمت ریخته شده و پخش شود.

ضخامت بتن ریزی سقف روی بلوک‌ها تقریبا برابر 5 سانتی‌متر بوده و پخی یونولیت‌ها نیز به دلیل نفوذ بهتر بتن در کلاف عرضی است. 

چون امکان دررفتگی قالب‌ها وجود دارد، باید در هنگام بتن ریزی یک کارگر از طبقه زیرین مراحل اجرایی را بررسی کرده تا در صورت بروز مشکل سریعا اطلاع دهد.

پس از بتن ریزی، تراکم بتن به وسیله ویبراتور بتن انجام شده و بعد پرداخت بتن  انجام می‌گیرد. در مرحله آخر نسبت به عمل آوری بتن باید اقدام شود.

بتن ریزی این دال بتنی از نکات و اصول بسیاری برخوردار است. همچنین قبل از بتن ریزی باید مواردی کنترل شود. در مقاله ” بتن ریزی سقف “ به شرح نکات بتن ریزی سقف تیرچه یونولیت به همراه فیلم می‌پردازیم.

در فیلم زیر به شرح نکات بتن ریزی سقف تیرچه بلوک می‌پردازیم.

میزان تحمل بار سقف تیرچه بلوک

میلگردهای کششی داخل پاشنه، بتن و میلگرد فوقانی بالای تیر فرعی، مقاومت کششی و فشاری مناسبی فراهم می‌کنند. به همین دلیل این سقف در برابر بار قائم و لنگر خمشی مقاومت خوبی دارد.

میزان تحمل بار سقف تیرچه بلوک توسط طراح سازه تعیین می‌شود. اما تقریبا این سقف می‌تواند حداکثر در برابر 800 کیلوگرم بر مترمربع بار مرده و زنده مقاومت کند. برای بارهای بیشتر از این باید از تیرچه دوبل استفاده کرد.

در مقاله ” تیرچه دوبل “ به طور کامل در مورد تیرچه‌های دوبل صحبت می‌کنیم.

به طور کلی هر چه ضخامت سقف بیشتر شود، ممان اینرسی آن بیشتر شده و در نتیجه میزان تحمل بار آن افزایش می‌یابد.

سقف تیرچه و بلوک برای بارهای یکنواخت و استاتیک مناسب است به همین دلیل توصیه می‌شود از این نوع سقف برای پارکینگ که بار متمرکز و دینامیک دارد، استفاده نشود.

ابعاد تیرچه و بلوک

فاصله محور به محور تیرهای فرعی نباید از 70 سانتی‌متر بیشتر شود اما معمولا این فاصله را 60 سانتی‌متر اجرا می‌کنند.

با توجه به اینکه عرض تیرهای فرعی نباید از 10 سانتی‌متر و همچنین از 0.285 ضخامت سقف کمتر باشد، به همین دلیل عرض بلوک‌ها را 50 سانتی‌متر در نظر می‌گیرند تا فاصله 0.6 متری محور به محور تیرهای فرعی تامین شود. 

ارتفاع بلوک‌ها با توجه به ضخامت سقف و میزان باری که باید تحمل شود، متغیر است. بلوک‌های یونولیتی معمولا با ابعاد 25×50×200 و بلوک‌ها سیمانی و سفالی با ابعاد معمولا 25×30×50 تولید می‌شوند. 

ارتفاع تیرهای فرعی معمولا 25 و 27 سانتی‌متر است. همانطور که گفتیم حداقل عرض پاشنه بتنی 10 سانتی‌متر است ولی توصیه می‌شود آن را 14 سانتی‌متر اجرا می‌کنند. 

حداقل ضخامت بتن پاشنه 4 سانتی‌متر بوده و نباید از مقدار قطر بزرگ‌ترین میلگرد کششی + 30 میلی‌متر کمتر باشد.

معمولا ضخامت بتن پاشنه را بین 4.5 تا 5.5 سانتی‌متر اجرا می‌کنند.

ضخامت سقف تیرچه یونولیت

ارتفاع تیرچه بلوک وابسته به ارتفاع تیرهای فرعی است. در صورتی که ارتفاع تیر فرعی 25 سانتی‌متر باشد، با 5 سانتی‌متر ضخامت بتن پوششی، ضخامت این سقف برابر با 30 سانتی‌متر می‌شود.

حال اگر ارتفاع تیر فرعی 27 سانتی‌متر باشد، با 5 سانتی‌متر بتن پوششی، ضخامت برابر با 32 سانتی‌متر می‌گردد.

در صورتی که تکیه‌گاه ساده فرض شود، حداقل ضخامت این دال بتنی، یک بیستم طول دهانه (طول دهانه × 0.05) در نظر گرفته می‌شود (برای دهانه 6 متری، 30 سانتی‌متر ضخامت لازم است یعنی 25 سانتی‌متر تیرچه و 5 سانتی‌متر بتن پوششی).

ولی اگر تکیه‌گاه گیردار یا نیمه گیردار باشد، ضخامت سقف را می‌توان یک بیست و ششم طول دهانه (طول دهانه × 0.038) اجرا کرد.

در سقف‌هایی که مسئله خیز مطرح نباشد این مقدار می‌تواند تا یک سی و پنجم (طول دهانه × 0.028) کاهش یابد.

معمولا در طراحی این نوع سقف‌ها تکیه‌گاه ساده فرض می‌شود.

حداکثر دهانه برای این سقف 8 متر است ولی پیشنهاد می‌شود برای دهانه‌های بیشتر از 7 متر استفاده نشود یا از تیرچه دوبل استفاده گردد. معمولا سقف تیرچه یونولیت برای دهانه‌های بزرگتر مشکل لرزش و ایجاد صدا دارد.

مقدار بتن مصرفی در سقف تیرچه بلوک بر اساس متراژ و ضخامت سقف تعیین می‌شود. در مقاله ” محاسبه بتن سقف “ به طور کامل در مورد این مسئله صحبت می‌کنیم.

محدودیت‌های فنی سقف تیرچه و بلوک

• فاصله محور به محور تیرچه‌ها، نباید از ۷۰ سانتی‌متر بیشتر باشد.
• ضخامت بتن پوششی قسمت بالای سقف (روی بلوک ‌ها)، نباید از ۵ سانتی‌متر و همچنین از یک دوازدهم فاصله محور به محور تیرچه‌های مجاور، کمتر باشد.
• عرض تیرچه‌ها نباید از ۱۰ سانتی‌متر کوچک‌تر و همچنین از 0.28 برابر ضخامت کل سقف کمتر باشد. به طور مثال اگر ضخامت کل سقف 35 سانتی‌متر باشد، عرض تیرچه‌ها برابر با 10 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
• حداقل فاصله دو بلوک دو طرف یک تیرچه، پس از نصب نباید از ۶.۵ سانتی‌متر کمتر باشد. 
• ضخامت سقف برای تیرها با تکیه‌گاه ساده، نباید از یک بیستم دهانه کم‌تر باشد.

در مورد تیرهای یکسره (تکیه‌گاه‌های گیردار) نسبت ضخامت به دهانه، یک بیست و ششم دهانه در نظر گرفته می‌شود.

در سقف هایی که مسئله خیز مطرح نباشد، این مقدار می‌تواند تا یک سی و پنجم دهانه نیز کاهش یابد.

• حداکثر دهانه مورد پوشش (در جهت طول تیرچه‌های پیش ساخته) یا تیرچه‌های منفرد، نباید از ۸ متر بیشتر شود.

توصیه می‌شود برای اطمینان بیشتر، دهانه مورد پوشش بیش از ۷ متر نباشد و در صورت وجود سربارهای زیاد و یا دهانه‌های بیش از ۷ متر از تیرچه‌های مضاعف (یعنی دو تیرچه کنار هم) استفاده شود.

مزایا و معایب سقف تیرچه بلوک یا تیرچه یونولیت

• مزایای سقف تیرچه بلوک

• با توجه به اینکه بتن در کشش ضعف داشته و عملکردی ندارد، لذا حذف بتن در ناحیه کششی سبب کاهش وزن مرده سقف می شود. در واقع بلوک‌ها در سقف تیرچه بلوک جایگزین بتن در ناحیه کششی می‌شوند.  این کار بدون اینکه در عملکرد سقف خللی ایجاد کند موجب کاهش وزن سقف می شود و یک مقطع با تیرهای T شکل را تشکیل می دهد.
• استفاده از بلوک به جای بتن علاوه بر کاهش بار مرده سقف، سبب کاهش مصرف آرماتور فولادی در مقطع شده و با کاهش مصرف بتن و فولاد، در هزینه های ساخت نیز صرفه جویی می شود.
• تیرهای فرعی عمدتاً به صورت صنعتی در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها تولید شده و وزن کمی دارند. وزن کم، حمل و نصب آن‌ها توسط کارگران را آسان تر می‌کند و در ساختمان‌های متعارف به جرثقیل برای جابه جایی نیازی نیست.
• اجرای این سقف بسیار ساده و سریع بوده و قالب بندی زیر سقف تنها به قراردادن جک‌های سقفی در فواصل معین محدود می شود. لذا نیاز به کارگران متخصص برای قالب بندی و آرماتوربندی نیست.
• برای قالب بندی و زیرسازی سقف تنها نیاز به جک‌های صلیبی و چوب‌های چهار تراش است.
• سرعت اجرایی بالایی دارد و به کارهای پرهزینه و وقت‌گیر نیاز نیست.
• در این دال بتنی، بتن ریزی به طور یکپارچه انجام شده و بتن کمتری نسبت به دال‌های بتنی متداول مورد نیاز است. 
• با تمهیدات لازم امکان ایجاد یک دیافراگم صلب یا نیمه صلب در این سقف وجود دارد که این امر موجب بهبود عملکرد این سقف در برابر نیروی زلزله می‌شود.
• زیر سقف مسطح بوده و نسبت به سقف‌هایی مانند سقف طاق ضربی نازک کاری کمتری نیاز دارد.
• به دلیل یکنواختی بالای دال، ملات کمی برای کف سازی نیاز است.

• معایب سقف تیرچه بلوک

• در اجرا غالبا از تیرچه‌های پیش ساخته استفاده می‌شود. به همین دلیل نظارتی روی تولید آن‌ها و هم‌چنین کیفیت بتن و فولاد به کار رفته وجود ندارد. مخصوصا فولاد کششی که در بتن پاشنه قرار دارد و قابل رویت نیست.
• بسته به جنس بلوک، نسبتا بار مرده زیادی دارد.
• در صورت استفاده از بلوک یونولیتی، در برابر حریق عملکرد بسیار نامناسبی داشته و باعث انتشار سریع حریق می‌شود.
• بلوک یونولیتی علاوه بر اشتعال‌پذیری زیاد، در هنگام آتش‌سوزی گاز سمی و خطرناک تولید می‌کند.
• جزء دال هایی است که فقط عملکرد یک طرفه دارد.
• امکان اجرا در دهانه‌های بلند وجود ندارد و حداکثر دهانه قابل اجرا با این نوع سقف، 8 متر است.
• امکان آسیب‌دیدگی تیرچه‌ها در هنگام حمل و نقل وجود دارد.
• محدودیت اجرا در سقف های قوسی و مثلثی دارد.

دانلود نشریه 543 سقف تیرچه بلوک

با کلیک بر روی لینک زیر می‌توانید دستورالعمل طراحی و اجرای سقف‌های تیرچه و بلوک (نشریه شماره 543) را دانلود کنید.

دانلود نشریه 543

آموزش اجرای سقف تیرچه یونولیت

اجرای سقف تیرچه بلوک نکات و اصول زیادی دارد که هر مهندس اجرایی ساختمان باید با آن‌ها آشنا باشد. 

آکادمی عمران برای مهندسین آموزش حرفه‌ای اجرای سقف تیرچه و بلوک را همراه با فیلم‌های کارگاهی به صورت گام به گام، فراهم کرده است.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری