مدت زمان عمل آوری بتن و نکات حرفه‌ای + فیلم آموزشی رایگان

یکی از مهم‌ترین مراحل پس از بتن‌ریزی، عمل‌آوری یا همان کیورینگ بتن است. اما مدت زمان عمل آوری بتن در هوای سرد و گرم چقدر است؟ بتن چند روز باید آب بخورد؟ یا بهترین زمان شروع عمل آوری بتن چه موقع است؟ تعیین دقیق این مدت زمان اهمیت زیادی دارد، زیرا اگر اصول کیورینگ رعایت نشود، مشکلاتی مانند ترک‌خوردگی، کاهش مقاومت و کاهش عمر مفید سازه به وجود می‌آید. در این مقاله، به تمامی این پرسش‌ها پاسخ داده و مدت زمان کیورینگ بتن را در شرایط مختلف بررسی کرده‌ایم؛ پس تا انتها همراه از آکادمی عمران باشید.

پیش از شروع مطالعه توصیه می‌کنیم فیلم زیر را در خصوص نکات حرفه‌ای مدت زمان عمل آوری بتن را مشاهده کنید. این فیلم تنها بخشی از دوره اجرای ساختمان آکادمی عمران است که در آن به جزئیات عملیات ساخت یک ساختمان پرداخته‌ایم.

مدت زمان عمل آوری بتن 

مدت زمان عمل آوری بتن دوره‌ای است که بتن در شرایط کنترل‌شده رطوبت و دما قرار می‌گیرد تا فرایند هیدراتاسیون سیمان به‌طور کامل انجام شود. رعایت این دوره، تضمین می‌کند که بتن به مقاومت و دوام طراحی شده برسد و احتمال ترک خوردگی، جمع‌شدگی و کاهش کیفیت کاهش یابد.

به عبارت ساده‌تر، مدت زمان عمل آوری بتن همان فاصله زمانی است که بتن نیاز دارد تا تحت مراقبت مناسب، خواص مکانیکی و دوام لازم را کسب کند.

به‌طور کلی، عمل آوری انواع بتن روش‌های مختلفی دارد که عبارت‌اند از:

• کیورینگ با آب
• کیورینگ عایقی

برای مطالعه کامل روش‌های عمل آوری و نکات عملی آن، می‌توانید به مقاله‌ عمل آوری بتن مراجعه کنید.

بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

عوامل موثر بر مدت زمان کیورینگ بتن

مدت زمان نگهداری بتن به چند عامل کلیدی بستگی دارد که رعایت هر یک، تاثیر مستقیم بر مقاومت و دوام نهایی بتن دارد:

• نوع سیمان: سیمان‌های مختلف مانند سیمان پرتلند معمولی یا زودگیر، سرعت هیدراتاسیون متفاوتی دارند و بنابراین مدت زمان عمل آوری تغییر می‌کند.
• مقاومت موردنظر بتن: بتن‌هایی که نیاز به مقاومت بالاتری دارند، معمولا دوره طولانی‌تری برای عمل آوری نیاز دارند تا هیدراتاسیون کامل صورت گیرد.
• نسبت سطح نمایان به حجم: اعضای نازک و با سطح زیاد نسبت به حجم، سریع‌تر آب خود را از دست می‌دهند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند.
• شرایط آب و هوایی: دما و رطوبت محیط نقش حیاتی در سرعت هیدراتاسیون و تبخیر آب دارند؛ هوای گرم باعث افزایش سرعت تبخیر و هوای سرد باعث کند شدن هیدراتاسیون می‌شود.
• نوع سازه و محل قرارگیری: سقف‌ها، فونداسیون‌ها و اعضای حجیم هر کدام به مدت زمان عمل آوری متفاوت نیاز دارند.

زمان شروع عمل آوری بتن

شروع عمل آوری بتن معمولا بلافاصله پس از تراکم و پرداخت بتن آغاز می‌شود تا آب موجود در بتن قبل از گیرش اولیه تبخیر نشده و هیدراتاسیون کامل صورت گیرد.

اگر عمل آوری خیلی زود آغاز شود، یعنی زمانی که بتن هنوز بسیار نرم و خمیری است، احتمال آسیب دیدن سطح بتن و ایجاد ترک‌های سطحی، به خصوص در سطوح تازه تراکم و پرداخت شده، وجود دارد. با این حال، هیدراتاسیون داخلی سیمان معمولا تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.

از طرفی، اگر عمل آوری خیلی دیر شروع شود و سطح بتن قبل از آغاز عمل آوری خشک شده یا آب سطحی تبخیر شود. در چنین شرایطی مشکلات جدی مانند هیدراتاسیون ناقص سیمان، کاهش مقاومت نهایی، افزایش احتمال ترک خوردگی و جمع‌شدگی رخ می‌دهد. همچنین، دوام طولانی‌مدت بتن تحت تاثیر قرار گرفته و سازه ممکن است در برابر شرایط محیطی ضعیف‌تر عمل کند.

مدت زمان عمل آوری بتن در هوای گرم

مدت زمان عمل آوری بتن در هوای گرم معمولا حداقل ۷ روز در نظر گرفته می‌شود. در این دوره باید اقدامات لازم برای کاهش دمای بتن و حفظ رطوبت مطابق با ضوابط بتن‌ریزی در هوای گرم انجام شود.

هرچه کنترل دما و تامین رطوبت بهتر صورت گیرد، از تبخیر سریع آب و ایجاد ترک‌های سطحی جلوگیری می‌شود. در نتیجه، بتن به مقاومت موردنظر می‌رسد و احتمال بروز مشکلات کاهش می‌یابد.

بر اساس بند 7-11-6-3 آیین‌نامه بتن ایران (آبا)، برای تعیین دقیق‌تر مدت زمان عمل آوری بتن می‌توان به جدول 7-6 مراجعه کرد.

مدت زمان عمل آوری بتن در هوای سرد

مدت زمان عمل آوری بتن در هوای سرد به نوع بتن مصرفی بستگی دارد؛ اینکه از بتن معمولی استفاده شود یا از بتن حاوی مواد افزودنی معدنی (مانند دوده سیلیس یا سرباره)، تاثیر بسزایی در مدت کیورینگ دارد.

به‌طور کلی، مدت زمان عمل آوری بتن در هوای سرد بین ۱۰ تا ۱۴ روز در نظر گرفته می‌شود. با این حال، بسته به شرایط محیطی و نوع سیمان مصرفی، این بازه می‌تواند افزایش پیدا کند.

حداقل زمان عمل آوری بتن چقدر است؟

در صورتی که زمان خاصی برای کیورینگ پیش‌بینی نشده باشد، حداقل زمان عمل آوردن بتن طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 1392 باید بر اساس نوع بتن و شرایط محیطی محاسبه شود.

توجه داشته باشید مبحث 9 مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 1399 در این مورد به آبا ارجاع داده است.

در صورتی که آزمایش‌ها نشان دهند بتن برای رسیدن به مقاومت و دوام موردنظر به زمان بیشتری نیاز دارد، باید دوره عمل آوری افزایش یابد.

برای بتن‌های ویژه اگر دوام بتن‌ها مدنظر باشد، باید مدت زمان کیورینگ بتن طبق یکی از موارد زیر انتخاب شود:

• مستندات تاریخی وجود داشته باشد.
• ارزیابی آزمایشگاهی انجام شود.
• مدت‌های درج شده در جدول تا 2 برابر افزایش یابد.

با توجه به شرایط کارگاه‌های کوچک که ممکن است عمل آوری به‌طور کامل و اصولی انجام نشود، یا در مناطقی که دوام بتن و مسئله خوردگی میلگردها اهمیت زیادی دارد، توصیه می‌شود مدت زمان عمل آوری بیش از حداقل مقادیر ذکرشده در جدول در نظر گرفته شود.

حداقل زمان عمل آوری بر اساس نشریه ۳۲۷

برخلاف مبحث ۹، در نشریه ۳۲۷ (دستورالعمل ساخت و اجرای بتن در کارگاه) زمان‌های کمتری به عنوان حداقل مدت عمل آوری پیشنهاد شده است. این جدول بر اساس شرایط محیطی و روند افزایش مقاومت بتن تنظیم شده است:

شرایط محیطی درج شده در این جدول به شکل زیر تعریف می‌شود:

• خوب: محیط مرطوب و محافظت شده (رطوبت نسبی بیشتر از 80% و محافظت شده در برابر تشعشع خورشید و باد)
• ضعیف: محیط خشک و محافظت نشده (رطوبت نسبی کمتر از 50% و محافظت نشده در برابر تشعشع خورشید و باد)
• متوسط: شرایطی ما بین خوب و بد.

مفاهیم روند افزایش مقاومت بتن نیز به شرح زیر است:

• سریع: بتن دارای سیمان‌های زودگیر (مانند پرتلند نوع 3) افزدونی‌های زودگیر کننده، نسبت آب به سیمان بسیار کم و عیار سیمان زیاد است.
• متوسط: نوع 1،2 و پرتلند پوزولانی
• کند: نوع 4 و پوزولانی ویژه

حداقل زمان عمل آوری بتن در شرایط نگهداری معمولی

نگهداری معمولی بتن به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن عمل آوری بتن در محیطی انجام گیرد که:

1. بارندگی وجود ندارد.
2. دمای محیط پایین است.
3. رطوبت نسبی چندان بالا نباشد.
4. بتن نیز در تماس مستقیم با خاک مرطوب قرار نگیرد.

در چنین شرایطی، به‌ویژه زمانی که دمای محیط کمتر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد باشد، برای رسیدن به مقاومت و دوام مطلوب، مدت زمان عمل آوری بتن باید بر اساس نوع سیمان مصرفی تعیین شود. جدول زیر حداقل مدت زمان کیورینگ بتن در شرایط معمولی را مشخص می‌کند:

مدت زمان عمل آوری بتن در سازه‌های مختلف 

نوع سازه نیز در تعیین مدت زمان لازم برای عمل‌آوری بتن بسیار موثر است. در ادامه مدت زمان کیورینگ در سازه‌های مختلف به‌عنوان راهنمای اجرا، پیشنهاد می‌شوند.

1- زمان آبدهی بتن سقف

در دال‌های بتنی به دلیل بالا بودن نسبت سطح به حجم، میزان تبخیر آب در مرحله گیرش اولیه زیاد است. اگر نگهداری به‌درستی انجام نشود، ترک‌های ناشی از جمع‌شدگی پلاستیک در سطح بتن ایجاد می‌شود.

به‌طورکلی، زمان عمل آوری بتن سقف و آب دادن به بتن بعد از بتن‌ریزی عبارت‌اند از:

• در صورتی که متوسط دمای روزانه بیشتر از ۵ درجه سانتی‌گراد باشد، حداقل ۷ روز عمل‌آوری لازم است، یا تا زمانی که بتن به ۷۰٪ مقاومت فشاری یا خمشی طراحی‌شده برسد.
• اگر دما کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد باشد، باید دستورالعمل‌های بتن ریزی در هوای سرد رعایت شود.

2- اعضا و قطعات سازه‌ای

مراقبت و کیورینگ قطعات سازه‌ای که به روش درجا ریخته می‌شوند، باید مطابق دستورالعمل‌های استاندارد و زیر نظر دستگاه نظارت انجام گیرد. منظور از قطعات سازه‌ای درجا شامل موارد زیر است:

• دیوارها
• ستون‌ها
• تیرها و دال‌ها (به‌جز دال‌هایی که روی زمین ریخته می‌شوند و در بخش قبلی توضیح داده شد)

برای سطوح قائم که در تماس با قالب قرار دارند، می‌توان پس از شل کردن بست‌های قالب و پیش از باز کردن کامل آن‌ها، با تایید دستگاه نظارت، سطح بتن را مرطوب کرد.

چنانچه دمای محیط از 5 درجه سلسیوس کمتر باشد، باید نکات درج شده در قسمت بتن‌ریزی در هوای سرد ملاک عمل قرار بگیرد.

در صورتی که متوسط دمای محیط از 5 درجه سلسیوس بیشتر باشد، حداقل زمان لازم برای عمل آوری بتن، کمترین در مقدار زیر است:

• 7 روز
• زمان لازم برای کسب 70% مقاومت فشاری یا خمش تعیین شده

برای سازه‌هایی با مقاومت بالا، مانند ستون‌هایی با مقاومت مشخصه ۴۰ مگاپاسکال یا بیشتر، عمل‌آوری باید تا ۲۸ روز یا حتی بیشتر ادامه یابد. با این حال، حداقل زمان عمل آوری بتن ۷ روز در نظر گرفته می‌شود.

3- بتن‌های پیش ساخته

برای عمل‌آوری قطعات پیش‌ساخته و باز کردن سریع قالب‌ها، اغلب از روش‌های کیورینگ سریع شده استفاده می‌شود:

• برخی قطعات، مانند بلوک‌ها، آجرهای سیمانی و لوله‌ها، بلافاصله پس از بتن‌ریزی از قالب جدا می‌شوند.
• عمل‌آوری این قطعات می‌تواند در هوا یا در استخرهای آب، بسته به شرایط محیطی و نوع قطعه ادامه یابد.
• در مواردی مانند لوله‌ها یا پانل‌ها، قالب‌برداری معمولا ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از بتن‌ریزی انجام می‌شود.

مدت زمان کیورینگ بتن‌های پیش‌ساخته‌ها به‌شرح زیر است:

• با بخار در فشار جو: دما بین ۵۰ تا ۸۵ درجه سانتی‌گراد و مدت زمان ۱۲ تا ۷۲ ساعت
• با بخار تحت فشار: دما بین ۱۶۵ تا ۱۹۰ درجه سانتی‌گراد و مدت زمان مراقبت حدود ۵ تا ۲۶ ساعت

4- قالب‌های لغزنده قائم

سازه‌هایی مانند بونکرها، سیلوها، منابع و مخازن آب و چاه‌های آسانسور با قالب‌های لغزنده قائم ساخته می‌شوند که کیورینگ آن‌ها همانند عضوهای قائم ساختمانی و طبق مندرجات این بخش انجام می‌پذیرد.

• برای محافظت از بتن تازه در خارج سیلو، برزنت‌هایی که به‌طور مرتب آب‌پاشی شده و همراه با سکوی کار حرکت می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر این تدابیر برای مراقبت از بتن کافی نباشد، می‌توان از چتایی نیز استفاده کرد.
• استفاده از ترکیبات عمل‌آورنده پس از کیورینگ با برزنت، با تأیید دستگاه نظارت و به شرطی که رنگ سیلو تغییر نکند، مجاز است.
• با توجه به خطرات ایمنی مانند سمی بودن گازها و آتش‌سوزی، استفاده از ترکیبات عمل‌آورنده در داخل سیلو مجاز نیست.

دمای عمل آوری بتن داخل سیلو نیز در هوای سرد باید همواره بیشتر از 15 درجه سلسیوس باشد. با توجه به روش‌های ساخت سیلو، پیمانکار وظیفه دارد جهت جلوگیری از افزایش دما، نسبت به تهویه داخل سیلو اقدام کند.

5- سقف‌های پوسته‌ای

سقف‌های پوسته‌ای نازک نیاز به کیورینگ دقیق دارند. به دلیل شرایط ویژه این نوع سازه و حساسیت مراحل اولیه گیرش، عدم رعایت دستورالعمل‌های فنی می‌تواند منجر به ایجاد ترک‌های سطحی ناشی از جمع‌شدگی شود.

• در آب‌وهوای گرم، برای مراقبت از بتن، توصیه می‌شود ابتدا از روش آبیاری بارانی استفاده کرده و سپس سازه را با گونی یا کرباس خیس پوشانده و به طور مداوم آبیاری کنید.
• در هوای سرد، دستگاه نظارت دستورالعمل‌های لازم برای جلوگیری از یخ‌زدگی بتن را صادر خواهد کرد.
• در شرایط آب‌وهوایی معمولی (دمای بین ۲۰ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد)، کیورینگ بتن معمولا بر اساس همین دستورالعمل‌ها انجام می‌شود.

مدت زمان و تعداد دفعات آب دادن به بتن

آب دادن به بتن بعد از بتن ریزی، یکی از روش‌های اصلی عمل‌آوری است و به معنای مرطوب نگه داشتن سطح بتن از همان لحظه پس از تراکم و پرداخت تا پایان دوره کیورینگ می‌باشد. روش‌های دیگر کیورینگ شامل پوشش با مواد عایق یا برزنت مرطوب، استفاده از ترکیبات عمل‌آورنده شیمیایی و کیورینگ با بخار هستند.

پس وقتی درباره مدت زمان عمل آوری بتن صحبت می‌کنیم، آب دادن بتن بخشی از این دوره است و رعایت شروع به موقع، تعداد دفعات و مدت زمان ادامه آب‌دهی، تضمین می‌کند که بتن مقاومت و دوام لازم را کسب کند.

مدت زمان ادامه آب‌دهی بتن به‌شرح زیر است:

• برای بتن‌های معمولی، آب‌دهی معمولا بین ۷ تا ۱۴ روز ادامه دارد.
• در هوای گرم، ممکن است نیاز به آب‌دهی بیشتری باشد تا از تبخیر سریع جلوگیری شود.
• در هوای سرد، طول مدت عمل آوری ممکن است افزایش یابد تا هیدراتاسیون کامل انجام شود.

تعداد دفعات آب دادن به بتن بسته به شرایط محیطی و روش آب‌دهی، متفاوت است. در هر حال، رعایت دقیق تعداد دفعات و مدت زمان آب‌دهی، باعث کاهش ترک‌های سطحی، جلوگیری از جمع‌شدگی پلاستیک و افزایش دوام طولانی‌مدت بتن می‌شود.

جمع بندی

مدت زمان عمل آوری بتن به عوامل مختلفی مانند نوع سیمان، شرایط آب‌وهوایی، نوع سازه و مقاومت مورد انتظار بستگی دارد. به‌طور کلی، حداقل ۷ روز برای بتن‌های معمولی و تا ۲۸ روز یا بیشتر برای بتن‌های ویژه یا در شرایط سخت توصیه می‌شود. آب دادن به بتن یکی از اصلی‌ترین روش‌های عمل‌آوری است که باید به‌طور مداوم و کافی ادامه پیدا کند تا بتن دچار ترک‌های سطحی و کاهش دوام نشود.

به یاد داشته باشید که کیورینگ بتن فقط یک کار اجرایی ساده نیست؛ بلکه تضمین‌کننده کیفیت، دوام و طول عمر سازه بتنی شما است. بنابراین، صرف زمان و دقت کافی در این مرحله به معنای جلوگیری از هزینه‌های تعمیر و کاهش عمر مفید سازه در آینده خواهد بود.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره زمان عمل‌آوری بتن کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید، می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری