جریمه تاخیر قراردادهای پیمانکاری | ماده 50 شرایط عمومی پیمان

اگر پیمانکار نتواند پروژه را در مدت اولیه تمام کند و تاخیرات رخ داده غیر مجاز باشد، طبق ماده 50 شرایط عمومی پیمان جریمه می‌شود. این تنها یکی از تبعات تاخیر غیر مجاز پیمانکار است. به‌طور کلی، شناخت انواع تاخیرات و فرمول محاسبه جریمه طبق شرایط عمومی پیمان تاخیر پیمانکاران از مهمترین مواردی هستند که مهندسان حرفه‌ای دفتر فنی باید با آن آشنا باشند. به همین علت ما در این مقاله به بررسی تمام جزئیات جریمه دیرکرد در قرارداد پیمانکاری و تفسیر ماده 50 شرایط عمومی پیمان می‌پردازیم؛ پس تا انتهای این مطلب با آکادمی عمران همراه باشید.

توصیه می‌کنم برای درک بیشتر این مقاله، فیلم معرفی لایحه تاخیرات چیست را مشاهده کنید.

عواقب تاخیرات شرایط عمومی پیمان

مدت اولیه پیمان در ماده 4 موافقت‌نامه درج شده و پیمانکار باید موضوع پیمان را در این بازه زمانی انجام دهد. اما گاهی به دلایل گوناگون اجرای پروژه به تاخیر می‌افتد. این تاخیرات گاهی مجاز بوده، یعنی پیمانکار در وقوع آن تقصیری نداشته و گاهی غیر مجاز است.

پیش از بررسی جریمه تاخیر در قراردادهای پیمانکاری و اعمال جریمه بر اساس ماده 5‌0 شرایط عمومی پیمان، بهتر است بدانید که تبعات غیر مجاز شدن تاخیرات پیمانکاری تنها به پرداخت جریمه منجر نمی‌شود. شش مورد از مهم‌ترین عواقب تاخیر در قراردادهای پیمانکاری عبارت‌اند از:

1- فسخ پیمان طبق ماده 46 و 47 شرایط عمومی پیمان

تاخیر از سوی پیمانکار در بخش‌های مختلف اجرای پروژه می‌تواند موجب فسخ پیمان از سوی کارفرما شود. نکته کلیدی در این ماده، اعمال فسخ قرارداد در تاخیر بیش از یک چهارم مدت اولیه پیمان است. به‌عنوان مثال اگر مدت اولیه پیمان با پیمانکار 12 ماه باشد، اما اتمام کار بیش از 15 ماه طول بکشد، کارفرما حق فسخ پیمان را دارد.

مهمترین مواردی که کارفرما می‌تواند به استناد ماده 46 شرایط عمومی پیمان (ماده 46 بند الف) قرارداد را فسخ کند به‌شرح زیر است:

• تاخیر در تحویل گرفتن کارگاه از جانب پیمانکار، بیش از مهلت تعیین شده در بند (ب) ماده 28
• تاخیر در ارائه برنامه زمانی تفصیلی به مدت بیش از نصف مهلت تعیین شده برای تسلیم آن
• تاخیر در تجهیز کارگاه برای شروع عملیات موضوع قرارداد، بیش از نصف مدت تعیین شده در بند (ج) ماده 4 موافقتنامه فسخ پیمان
• تاخیر در شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از یک دهم مدت اولیه قرارداد یا دو ماه
• تاخیر در اتمام هر یک از کارهای پیش‌بینی شده در برنامه تفصیلی، بیش از نصف مدت تعیین شده برای آن کار با توجه به ماده 30
• تاخیر در اتمام به مدت بیش از یک چهارم مدت پیمان با توجه به ماده 30
• عدم شروع کار پس از رفع وضعیت قهری موضوع ماده 43 شرایط عمومی پیمان و ابلاغ شروع کار از سوی کارفرما

2- پرداخت هزینه‌های بیمه در مدت غیرمجاز

در پروژه‌های عمرانی پرداخت هزینه‌های مربوط به بیمه مسئولیت مدنی در قبال خسارات مالی وارد به اشخاص ثالث و مسئولیت مدنی مجریان پروژه‌های عمرانی در مقابل کارکنان به عهده کارفرما است. مگر این که در اسناد و مدارک پیمان به نحو دیگری دیده شده باشد. همچنین، طبق ماده 21 شرایط عمومی پیمان در مدت غیر مجاز هزینه‌های بیمه مسئولیت مدنی به عهده پیمانکار است.

3- تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت‌ها

با توجه به محاسبه تعدیل صورت وضعیت پیمانکار، ضریب 0.95 در تعدیل قطعی قابل تغییر است. اگر پروژه در مدت اولیه پیمان به اتمام برسد، این ضریب به 1 و اگر در مدت اولیه پیمان به علاوه مدت تمدید مجاز به پایان برسد به 0.975 تبدیل خواهد شد. بدیهی است که در صورت غیر مجاز شدن بخشی از تاخیر رخ داده ضریب 0.95 در تعدیل قطعی باقی خواهد ماند.

طبق دستورالعمل تعدیل تغییر ضریب 0.95، ضریب تعدیل به‌شرح زیر است:

1. در پیمان‌هایی که در مدت اولیه به اتمام رسیده و تحویل موقت شوند عدد 0.95 در رابطه ضریب تعدیل به عدد 1 تبدیل می‌شود.
2. در پیمان‌هایی که تا مدت پیمان (مدت اولیه) به علاوه تاخیرهای مجاز به اتمام رسیده و تحویل موقت شوند، عدد 0.95 در رابطه ضریب تعدیل به عدد 0.975 تبدیل می‌شود.

• تاخیر مجاز: عملیات اجرا شده در مدت تاخیر مجاز با شاخص‌های دوره مربوط به انجام کار تعدیل می‌شود.
• تاخیر غیرمجاز: عملیات اجرا شده در مدت تاخیر غیرمجاز، با متوسط شاخص‌های دوره‌های مربوط به مدت پیمان (مدت درج شده در پیمان و مدت‌های تمدید شده) تعدیل می‌شود.

علاوه بر تغییر نکردن ضریب 0.95 در فرمول محاسبه ضریب تعدیل، شاخص تعدیل در دوره غیر مجاز نیز برابر میانگین دوره‌های مدت اولیه پیمان به علاوه مدت‌های تمدید شده است. با توجه به سرفصل‌های آموزش تعدیل نویسی، نمونه‌ای از محاسبات مربوط به شاخص انجام کار در دوره تاخیر غیر مجاز در فایل اکسل زیر آورده شده است.

4- از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود

هنگامی که زمان لازم برای انتخاب پیمانکار مناسب پروژه وجود نداشته یا پیمانکار متخصص آن پروژه محدود باشد، کارفرما می‌تواند بدون برگزاری مناقصه عمومی از طریق برگزاری مناقصه محدود بین شرکت‌هایی که دعوت کرده یا ترک تشریفات مناقصه کار را به پیمانکار مورد نظر واگذاری کند.

اگر پیمانکاری در کارهای قبلی خود، کار را با تمدید غیر مجاز تحویل کارفرما دهد، رزومه خوبی برای کار گرفتن به صورت ترک تشریفات مناقصه و مناقصه محدود نیست و اکثر کارفرماها به این پیمانکار اعتماد نمی‌کنند.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

5- از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه

از دیگر تبعات تاخیر قراردادهای پیمانکاری، از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه است. در تمامی مناقصات عمومی بخش ارزیابی کیفی توانایی پیمانکار در انجام پروژه برای کارفرما اهمیت زیادی دارد. یکی از بخش‌های مهم ارزیابی کیفی حسن سابقه و اتمام کار در مدت اولیه یا مدت اولیه به علاوه تمدیدهای مجاز است. لذا در صورت اتمام کارهای قبلی در مدت غیر مجاز امتیاز ارزیابی کیفی پیمانکار کم شده و احتمال پیروزی در مناقصه پایین می‌آید. توجه داشته باشید که یادگیری اصولی و آموزش شرکت در مناقصات می‌تواند به شناخت انواع مناقصات و نحوه ارزیابی کیفی و فنی پیمانکاران کمک کند.

6- اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده 50 شرایط عمومی پیمان

چنانچه مدت انجام کار بیشتر از مدت اولیه پیمان و مدت مجاز باشد، پیمانکار موظف است مدت تاخیر غیر مجاز را بر اساس ماده 50 شرایط عمومی پیمان پرداخت کند. در ادامه می‌توانید با جزئیات و بررسی کامل ماده 50 شرایط عمومی پیمان آشنا شوید.

ماده 50 شرایط عمومی پیمان چیست؟

ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان درباره هزینه تسریع کار و خسارت تاخیر کار در پروژه‌های پیمانکاری است. بر اساس این ماده تسریع در کار و خسارت تاخیر باید در قرارداد پیمانکاری پیش بینی شود. در صورتی که مدت زمان اتمام کار پروژه بیشتر از مدت مجاز باشد، هزینه مدت تاخیر غیر مجاز بر اساس ماده 50 از سوی پیمانکار باید به کارفرما پرداخت شود.

بندهای ماده 50 شرایط عمومی پیمان

ماده 50 شرایط عمومی پیمان در دو بند الف و ب تعریف شده است که عبارت‌اند از:

بند الف ماده 50 شرایط عمومی پیمان

اگر در مقابل اتمام پیش از موعد کار، در اسناد و مدارک پیمان، پرداخت هزینه تسریع کار به پیمانکار پیش‌بینی شده باشد و پیمانکار پیش از سپری شدن مدت پیمان، عملیات موضوع پیمان را تکمیل کند و آماده تحویل نماید، پیمانکار محق به دریافت هزینه تسریع طبق شرایط پیش بینی شده می‌باشد.

بند ب ماده 50 شرایط عمومی پیمان

در پایان کار، در صورتی که مدت انجام کار، بیش از مدت اولیه پیمان به علاوه مدت‌های تمدید شده پیمان باشد، مهندس مشاور با رعایت ماده 30 و رسیدگی به دلایل پیمانکار، مدت تاخیر غیر مجاز را تعیین می‌کند، تا پس از تصویب کارفرما، به شرح زیر، ملاک محاسبه خسارت و جریمه تاخیر در تحویل پروژه قرار گیرد.

1. هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز در تحویل پروژه از یک دهم مدت پیمان بیشتر نشود، برای هر روز تاخیر، یک دو هزارم مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است.
2. هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک دهم مدت قرارداد بیشتر شود، تا یک دهم مدت پیمان طبق بند 1 و برای مازاد بر آن تا یک چهارم مدت پیمان، برای هر روز تاخیر یک هزارم مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است.
3. هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک چهارم مدت پیمان بیشتر شود ولی پیمان ادامه یابد، مجموع جریمه‌های تاخیر در تحویل پروژه قابل دریافت از پیمانکار نمی‌تواند از جمع خسارت محاسبه شده بر پایه بند (2) بیشتر شود و مدت اضافه بر یک چهارم مدت پیمان، برای ادامه و انجام کار بدون دریافت خسارت منظور می‌شود.
4. مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است، عبارت است از مبلغ پیمان، منهای مبلغ صورت وضعیت مربوط به کارهای انجام یافته تا آخرین روز مدت پیمان.
5. در صورتی که پیمان، طبق ماده 46 فسخ شود، یا طبق ماده 48 شرایط عمومی پیمان خاتمه داده شود، تاخیر کار نسبت به برنامه تفصیلی با رعایت ماده 30 (تغییر مدت پیمان) بررسی شده، میزان مجاز و غیر مجاز آن تعیین می‌شود بابت تاخیر غیر مجاز پیمانکار، طبق مفاد این بند، پرداخت خسارت و جریمه تاخیر در تحویل پروژه به پیمانکار تعلق می‌گیرد. در این حالت، مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده، عبارت است از مبلغ کارهایی که طبق برنامه زمانی تفصیلی و با در نظر گرفتن تاخیر مجاز پیمانکار باید تا تاریخ فسخ یا خاتمه پیمان انجام می‌شد منهای مبلغ کار انجام شده.
6. در مواردی که اخذ خسارت تاخیر بیش از ارقام درج شده در این ماده ضروری بوده و در اسناد و مدارک پیمان، میزان آن پیش بینی شده باشد، خسارت تاخیر را بر اساس آن محاسبه می‌کنند.

تفسیر ماده 50 شرایط عمومی پیمان

با یک مثال جریمه تاخیر قراردادهای پیمانکاری، طبق ماده 50 شرایط عمومی پیمان را توضیح می‌دهیم.

فرض کنید مدت اولیه پیمانی 20 ماه است، اما کار در 27 ماه به پایان رسیده و مبلغ پیمان  30 میلیارد تومان و کارکردهای پایانی به‌شرح زیر است:

• کارکرد تا پایان ماه 22 مبلغ 26/5 میلیارد تومان
• کارکرد تا پایان ماه 25 مبلغ 28 میلیارد تومان
• کارکرد تا پایان ماه 27 مبلغ 30 میلیارد تومان

اگر تاخیر غیر مجاز پیمانکار کمتر از یک دهم این مدت یعنی 2 ماه بود، برای هر روز تاخیر یک دو هزارم مبلغ باقیمانده کار (سه و نیم میلیارد) که در اجرا آن تاخیر شده است به عنوان جریمه به حساب بدهی پیمانکار گذاشته می‌شد. یعنی پیمانکار باید روزی 1,750,000 تومان به کارفرما جریمه می‌داد.

اما تاخیر غیر مجاز پیمانکار 7 ماه به‌شرح بالا است، پس برای 2 ماه اول (یک دهم مدت اولیه پیمان) روزانه یک دو هزارم 3/5 میلیارد تومان باقیمانده (1,750,000 تومان) و در مجموع 2 ماه، 105 میلیون تومان جریمه به پیمانکار تعلق می‌گیرد. برای 3 ماه بعدی (یک دهم مدت اولیه پیمان تا یک چهارم مدات اولیه پیمان) روزانه یک هزارم دو میلیارد تومان باقیمانده (دو میلیون تومان) و در مجموع 3 ماه، 180 میلیون تومان جریمه به پیمانکار تعلق می‌گیرد.

برای 2 ماهی که تاخیر بیش از یک چهارم مدت اولیه پیمان بوده، هیچ جریمه‌ای به پیمانکار تعلق نمی‌گیرد و صرفا حق فسخ قرارداد برای کارفرما ایجاد می‌شود. پس در این مثال جریمه پیمانکار جمع دو عدد 105 و 180 یعنی 285 میلیون تومان است.

جمع‌بندی

جریمه تاخیر قراردادهای پیمانکاری در شرایط عمومی پیمان بر اساس ماده 50 به صورت مشخص و دقیق تعریف شده است که شامل اعلام تاخیر، محاسبه جریمه تاخیر پیمانکار و تعیین مبلغ جریمه آن می‌شود. ما در این مقاله به‌طور مفصل به ذکر تبعات تاخیرات و همچنین تفسیر ماده 50 شرایط عمومی پیمان پرداختیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره جریمه تاخیرات طبق ماده 50 شرایط عمومی پیمان کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری