بخشنامه تعدیل نرخ ارز از صفر تا صد در یک مقاله همراه با مثال

بخشنامه تعدیل نرخ ارز چیست؟ با روش‌های نحوه محاسبه تعدیل نرخ ارز آشنایی دارید؟ آیا می‌دانید اگر طبق بند “هـ” ماده 29 شرایط خصوصی پیمان به قراردادی تعدیل تعلق نگیرد، خسارات ناشی از افزایش نرخ ارز که به پیمانکار وارد می‌شود، چگونه قابل جبران است؟ در این مقاله به توضیح کامل و تفسیر بخشنامه تعدیل نرخ ارز می‌پردازیم، پس همراه ما در آکادمی عمران باشید تا به پاسخ همه سوالات خود برسید.

بخشنامه تعدیل نرح ارز

در ابتدا به طور خلاصه به مفهوم تعدیل می‌پردازیم.

تعدیل در لغت به معنای برابر کردن و هم تراز کردن است اما در عرف پروژه‌های عمرانی به متناسب کردن قیمت‌ زمان برآورد پیمان و قیمت زمان اجرای کار گفته می‌شود.

برای این که بدانیم به پیمانی تعدیل تعلق می‌گیرد یا خیر، باید به بند “هـ” ماده 29 شرایط خصوصی پیمان مراجعه کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه بیشتر حتما به مقاله ” تعدیل “سر بزنید.

معمولا به قراردادهایی که مدت اولیه پیمان آن‌ها کمتر از سه ماه باشد (مثل خرید تجهیزات یا مصالح فاقد هرگونه نصب و اجرا)، تعدیل تعلق نمی‌گیرد.

اما سوالی که در این جا ممکن است برایتان پیش آید این است که اگر مدت اولیه قراردادی بیشتر از سه ماه باشد و در بند “هـ” ماده 29 شرایط خصوصی آن قرارداد ذکر شده بود که به این قرارداد تعدیل تعلق نمی‌گیرد، آنگاه ضرر احتمالی وارد بر پیمانکار، با افزایش نرخ ارز در طول اجرای پروژه چگونه جبران می‌شود؟

(برای مثال با دو برابر شدن قیمت دلار، قیمت خرید میلگرد هم دو برابر می‌شود.)

در پاسخ باید بگوییم در چنین شرایطی باید از بخشنامه تعدیل ارزی که برای جهش نرخ ارز تهیه و تنظیم شده، استفاده کنیم که در ادامه به توضیح بیشتر درباره آن می‌‌پردازیم، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

تفسیر بخشنامه تعدیل نرخ ارز

طبق بخشنامه دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل – نوبت سوم در تاریخ 1399/10/23، تعدیل ارزی به پیمان‌هایی تعلق می‌گیرد که 5 شرط زیر را داشته باشند.

1) طبق بند “هـ” ماده 29 شرایط خصوصی پیمان، به قرارداد تعدیل یا مابه التفاوت تعلق نگرفته باشد.

در غیر این صورت قبلا افزایش نرخ ارز در شاخص فصل مربوطه در نظر گرفته شده است.

2) مبلغ پیمان، ریالی و یا ریالی – ارزی باشد.

به این نکته توجه داشته باشید، در صورتی که پیمان ریالی – ارزی باشد، صرفا به بخش ریالی پیمان تعدیل ارزی تعلق می‌گیرد.

3) موضوع پیمان، باید طرح‌ها و پروژه‌های مربوط به مدیریت، پدید آوری و بهره‌ برداری طرح‌ها و پروژه‌های سرمایه ‌گذاری کشور باشد.

4) آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکار از تاریخ 1397/4/31 تا 1399/3/31 بوده است.

5) دستگاه‌های موضوع ماده 222 قانون برنامه پنجم توسعه و همچنین سایر اشخاص حقوقی که تمام یا قسمتی از اعتبارات آن‌ها از محل وجوه عمومی (ماده 13 قانون محاسبات عمومی کشور) تأمین می‌گردد، در مصرف اعتبارات مذکور ملزم به رعایت این دستورالعمل می‌باشند.

بخشنامه تعدیل نرخ ارز نوبت چهارم (تمدید نوبت دوم و سوم)

این دستورالعمل که به استناد آیین‌نامه نظام فنی و اجرایی یکپارچه کشور، ماده 23 قانون برنامه و بودجه و ماده 34 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌ای کشور و به منظور تمدید بخشنامه‌های شماره 330220/99 مورخ 1399/06/26 (نوبت دوم) و شماره 566539/99 مورخ 1399/10/23 (نوبت سوم) تدوین شده و به تصویب شورای عالی فنی رسیده، با حفظ شرایط درج شده در دستورالعمل‌های قبلی و پس از اعمال تغییراتی ابلاغ شده است.

برای مشاهده آن روی لینک زیر کلیک کنید.

بخشنامه تعدیل نرخ ارز نوبت سوم

برای مشاهده دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل – نوبت سوم روی لینک زیر کلیک کنید.

طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه

مشاهده جزئیات

آموزش تعدیل نرخ ارز

طبق بخشنامه دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل سال 99، برای محاسبه تعدیل نرخ ارز دو روش الف (تعیین تفاوت قیمت ارز) و  ب (تعیین تعدیل نرخ پیمان‌ها بر اثر تغییر قیمت ارز) یا ترکیب آن دو ارائه شده است که در ادامه به توضیح هرکدام می‌پردازیم.

اگرچه ممکن است هر ساله با انتشار دستورالعمل جدیدی، برخی ریزه کاری‌های دو روش “الف” و  “ب” تغییر کند اما کلیات آن‌ها همواره ثابت است.

برای اطلاع بیشتر از دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل سال 99 روی لینک زیر کلیک کنید.

روش الف (تعیین تفاوت قیمت ارز)

از این روش برای محاسبه و پرداخت مبالغ جبرانی ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های فاقد تعدیل و هر گونه ما به التفاوت استفاده می‌شود.

دقت داشته باشید در این روش خرید اقلام مورد نیاز به عهده پیمانکار است مثل خرید مواد، قطعات، تجهیزات و خدمات موضوع قرارداد که باید با سهم ارزبری رابطه مستقیم داشته باشند تا تعدیل ارزی به آن‌ها تعلق گیرد.

اگر پیمانکار در زمانی که باید خرید را انجام می‌داده، تعلل کند، ما به التفاوت افزایش نرخ را کارفرما پرداخت نمی‌کند.

برای مثال اگر قرار باشد خریدی را در مهر ماه که دلار 15 هزارتومان بوده انجام دهد اما در آبان ماه که دلار 20 هزارتومان شده انجام دهد، کارفرما ما به التفاوت 5 هزار تومان تعلل پیمانکار را نمی‌پردازد.

در این گونه قراردادها تفاوت قیمت ارز از رابطه زیر تعیین می‌شود که در ادامه به توضیح هر پارامتر آن می‌پردازیم.

M : مبلغ جبرانی ناشی از اعمال این دستورالعمل بر حسب ریال که کارفرما به پیمانکار می‌پردازد.

دقت داشته باشید در صورتی که کاهش نرخ ارز داشته باشیم (مثلا نرخ یورو در هنگام قرارداد 21 هزار تومان بوده ولی الان 20 هزار تومان شده) آنگاه مبلغ جبرانی محاسبه شده (M) بر اساس ضوابط یاد شده در هر دوره (نقل و انتقال پول) منفی می‌شود که در این شرایط ، این مبلغ را برابر صفر در نظر می‌گیریم.

˳C : قیمت ارز در صورتی که آخرین مهلت پیشنهاد قیمت پیمانکار قبل از 1399/1/1 باشد، میانگین نرخ فروش حواله منتشره در سامانه سنا (www.sanarate.ir) در اسفند 1398 (به مبلغ 150405 ریال بر مبنای نرخ یورو) و برای تاریخ‌های پس از آن، میانگین نرخ فروش حواله یورو منتشره در سامانه مذکور در مدت 7 روز کاری قبل از آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت است.

توجه داشته باشید که قیمت‌ها بر مبنای نرخ یورو است و سایر ارزها با نسبت تبدیل به نرخ رسمی اعلامی بانک مرکزی به صورت میانگین در ماه مورد نظر تبدیل می‌شوند.

Cᵢ  :  قیمت ارز در زمان انتقال برای فروشنده خارج از کشور یا ورود کالا به کارگاه (هرکدام که زودتر باشد)، بر اساس نرخ فروش حواله منتشره در سامانه سنا (www.sanarate.ir) تعیین می‌شود.

r  : در پیمان‌هایی که آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت قبل از 1399/1/1 باشد، عبارت است از تعداد ماه سپری شده از 1399/1/1 تا تاریخ تعیین Cᵢ

برای مثال در صورتی که انتقال ارز در مرداد ماه 1399 باشد، آنگاه r  برابر با 5 است.

اما در پیمان‌هایی که آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکار در حد فاصل 1399/1/1 تا 1399/3/31 باشد r عبارت است از تعداد ماه سپری شده از ماهی که آخرین مهلت پیشنهاد قیمت پیمانکار در آن واقع شده است تا تاریخ Cᵢ .

برای مثال در صورتی که آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکار در اردیبهشت 1399 باشد و انتقال ارز در مرداد 1399 انجام شده باشد، آنگاه r برابر با 3 است.

به این نکته دقت داشته باشید که مقدار r در مدت اولیه پیمان و تاخیرات غیر مجاز، افزایش می‌یابد و برای موارد انتقال ارز به فروشنده خارجی یا ورود کالا (هر کدام که زودتر باشد) در دوره تاخیرات مجاز افزایش نمی‌یابد.

F : ضریب مربوط به جبران هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم (مثل ثبت سفارش، تبدیل نرخ ارز، انتقال اعتبار اسنادی به بانک‌های مورد قبول فروشنده خارجی و هزینه‌های کارگذاری بانک ایرانی) است.

این ضریب برای پیمان‌هایی با ضوابط بیمه عمرانی و قراردادهای خرید، برابر 1.15 و برای پیمان‌های غیر عمرانی برابر 1.2 است.

N : برابر است با مقدار قابل پیش بینی افزایش ماهانه نرخ ارز که طبق جدول 1 تعیین می‌شود.

P : ارزش ریالی کالای خارجی خریداری شده است که به سه روش محاسبه می‌شود.

• مبلغ ریالی ثبت سفارش شده
• ارز معامله شده به روش مورد تأیید کتبی کارفرما
• مبلغ بخش مورد نظر ذکر شده در قرارداد تقسیم بر 1.06

مثال روش الف (تعیین تفاوت قیمت ارز)

اگر آخرین مهلت پیشنهاد قیمت پیمانکار برای پیمانی عمرانی، در تاریخ 23 فروردین 99 و زمان انتقال ارز در تاریخ 23 اردیبهشت 99 باشد، آنگاه:

ریال C˳ = 171000

طبق میانگین نرخ فروش ارز در هفت روز کاری قبل از آن که در سامانه سنا ثبت شده، ˳C برابر با 17100 هزارتومان می‌شود.

ریال Cᵢ = 180000

این مقدار با توجه به نرخ فروش ارز در تاریخ 23 اردیبهشت 99، ثبت شده در سامانه سنا به دست می‌آید.

r = 1

چون آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکار در حد فاصل 1/1/99 تا 31/3/99 است، r تعداد ماه سپری شده از ماهی که آخرین مهلت پیشنهاد قیمت پیمانکار در آن واقع شده است (فروردین ماه)  تا تاریخ  Cᵢ (اردیبهشت ماه) می‌شود.

F = 1.15

چون در مثال بالا ذکر شده است قرارداد عمرانی است.

N = 0.025

طبق جدول شماره 1 که برای سه ماهه اول 99 گفته شده است.

ریال P = 171000000

برای محاسبه آن، قیمت کالای خریداری شده (مثلا 1000 یورو) را در ˳C ضرب می‌کنیم.

در آخر طبق فرمول گفته شده در روش “الف” مقدار M برابر 5433750 ریال می‌شود.

روش ب (تعیین تعدیل نرخ پیمان‌ها بر اثر تغییر قیمت ارز)

از این روش برای جبران نرخ ارز در پیمان‌های فاقد تعدیل که پرداخت صورت وضعیت کارکرد آن‌ها براساس فهرست بهای پایه است استفاده می‌شود.

این روش ساده‌تر از روش “الف” است و معمولا برای محاسبه تعدیل ارزی از آن استفاده می‌کنند.

در این پیمان‌ها، پیمانکار صورتحساب جداگانه‌ای برای کارهای انجام شده که مشمول این دستورالعمل است، همراه با صورت وضعیت کارهای انجام شده موضوع پیمان، تهیه و ارائه می‌کند.

در شرایطی که پیمان شامل 5 شرطی که در ابتدای مقاله گفتیم، باشد، مبلغ این صورتحساب از رابطه زیر تعیین می‌شود:

αᵢ : ضریب جبرانی است. باید توجه کنید که ضریب مذکور نمی‌تواند منفی شود و در این صورت معادل صفر در نظر گرفته می‌شود.

Sᵢ : شاخص دوره انجام کار است.

تا اعلام شاخص‌های تعدیل قطعی دوره انجام کار، مبلغ جبرانی موضوع این بخشنامه، با استفاده از آخرین شاخص‌های ابلاغ شده مربوط (قطعی یا موقت)، محاسبه و به صورت علی‌الحساب پرداخت می‌شود.

با اعلام شاخص‌های قطعی دوره انجام کار، مبلغ فوق طبق این دستورالعمل محاسبه و مبالغ آن به صورت قطعی به حساب پیمانکار واریز می‌گردد.

˳S : شاخص دوره پایه (سه ماهه چهارم سال ۱۳۹۸) است.

طبق ماده 10 بخشنامه دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل – نوبت سوم سال 99، در پیمان‌های مشمول تعدیل که از شاخص‌های رشته‌ای جهت پرداخت تعدیل استفاده می‌شود، با درخواست پیمانکار و موافقت کارفرما به منظور محاسبه تعدیل می‌توان از شاخص‌های گروهی (فصلی) مناسب و مرتبط به جای شاخص‌های رشته‌ای استفاده نمود.

توجه داشته باشید که در اینصورت، پس از انجام تغییر، امکان تغییر مجدد و برگشت به حالت قبل وجود ندارد.

B : مقدار تورم فرضی به میزان درج شده در جدول شماره 2 در نظر گرفته می‌شود.

Z : در پیمان‌هایی که آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت قبل از 1399/1/1 باشد، عبارت است از تعداد ماه سپری شده از 1399/1/1 تا تاریخ انجام کار. (برای مثال در صورتی که فعالیت مربوط در مرداد 1399 انجام شده باشد آنگاه Z=5)

اما در پیمان‌هایی که آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکار در حد فاصل 1399/1/1 تا 1399/3/31 باشد، Z عبارت است از تعداد ماه سپری شده از ماهی که آخرین مهلت پیشنهاد قیمت پیمانکار در آن واقع شده است تا تاریخ انجام کار (برای مثال در صورتی که آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکار در اردیبهشت 1399 باشد و فعالیت مربوط در مرداد 1399 انجام شده باشد آنگاه Z = 3)

در صورتی که فاصله زمانی آخرین مهلت ارائه پیشنهاد قیمت تا تاریخ ابلاغ قرارداد بیش از سه ماه باشد، ما به التفاوت مدت مذکور (در صورتی که طولانی شدن مدت مذکور خارج از قصور پیمانکار باشد) از مقدار Z  کسر می‌گردد.

اما طبق بخشنامه دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل مورخ 1399/6/26، برای محاسبه تعدیل ارزی به روش “ب” از فرمول زیر استفاده می‌کنیم.

αᵢ : ضریب جبرانی است. باید توجه کنید که ضریب مذکور نمی‌تواند منفی شود و در این صورت معادل صفر درنظر گرفته می‌شود.

Sᵢ : شاخص دوره انجام کار است.

˳S : شاخص دوره پایه است.

t : این ضریب طبق جدول زیر جاگذاری می‌شود.

مثال روش ب (تعیین تعدیل نرخ پیمان‌ها بر اثر تغییر قیمت ارز)

ما به التفاوت دو کارکرد متوالی در یک فصل (مثلا کارکرد 9 و 10) برابر 1000000000 ریال  و شاخص دوره پایه (˳S) طبق سه ماهه چهارم سال 97 فهرست بهای راه و باند، برابر با 820 و شاخص دوره انجام کار (Sᵢ) ، طبق سه ماهه اول سال 99 فهرست بهای راه باند، برابر 1240 است.

با توجه به جدول شماره 4، مقدار t برابر 1.38 است.

0.1321 = 1.38 – ( 1240/820) = αᵢ

با ضرب این ضریب در مقدار اولیه، مقدار ما به التفاوت آن برابر 132195121 ریال می‌شود.

روش ترکیبی

سوالی که در اینجا ممکن است برایتان پیش آید این است که برای تعدیل ارزی تجهیزات و کالاهای تخصصی که در داخل کشور تولید شده، ولی قطعات اصلی و مواد اولیه آن‌ها از خارج کشور تأمین می‌شود و امکان انطباق صحیح آن‌ها با رشته و فصول تعدیل ابلاغی سازمان برنامه و بودجه کشور وجود ندارد، از کدام روش باید استفاده کرد؟

در پاسخ باید بگوییم در این شرایط باید از روش ترکیبی استفاده ‌کنیم.

به این صورت که برای بخش ارزبر تجهیزات فوق از روش “الف” و برای مازاد بر آن، از روش “ب” استفاده می‌کنیم.

توصیه می‌کنیم برای آشنایی با تمام نکات و ریزه کاری‌های تعدیل ” آموزش تعدیل “ را از دست ندهد.

لینک دانلود بخشنامه‌ تعدیل نرخ ارز

بخشنامه‌های مربوط به تعدیل ارزی هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه منتشر می‌شود که در ادامه به دو تا از آخرین بخشنامه‌های تعدیل سال 99 می‌پردازیم.

برای اطلاع بیشتر از دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل سال 99 روی لینک زیر کلیک کنید.

برای مشاهده دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز در پیمان‌های ریالی فاقد تعدیل – نوبت سوم روی لینک زیر کلیک کنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری