کف سازی ساختمان چیست؟ مراحل، انواع و مصالح مورد استفاده

کف سازی ساختمان مجموعه عملیاتی است که سطح سازه‌ای زیرین را به یک بستر هموار، مقاوم و قابل‌ استفاده برای پوشش نهایی تبدیل می‌کند. نحوه کف‌ سازی ساختمان شامل شناسایی و آماده‌ سازی سطح زیرین (زیرسازی)، اجرای لایه تراز کننده، عایق‌های رطوبتی و حرارتی و در نهایت پوشش نهایی (سنگ، سرامیک، پارکت، اپوکسی و غیره) می‌شود. اهمیت اجرای صحیح کف‌ سازی در ایجاد تراز کف و مقاومت سازه، جلوگیری از نفوذ رطوبت، فراهم کردن عایق صوتی و حرارتی و زیبایی ساختمان است.

هماهنگی کف‌ سازی با نقشه‌های اجرایی و انتخاب مصالح (نوع کف سازی، ضخامت‌ها، افزودنی‌ها و سیستم‌های عایق) در تعیین‌ دوام و عملکرد ساختمان ضروری است. همچنین زمان و روش خشک‌ شدن، عمل‌آوری و رعایت ضوابط و استانداردهای سازه‌ای و اجرایی از عوامل موثر در کیفیت نهایی کف‌ سازی محسوب می‌شوند. در این مقاله از آکادمی عمران به بررسی انواع و مراحل کف سازی و روش‌های اجرای آن می‌پردازیم.

کف سازی ساختمان چیست؟

کف‌ سازی یکی از حساس‌ترین مراحل ساختمان سازی است که نه‌ تنها در ساختمان‌ها، بلکه بر روی خاک هم به‌ عنوان بستر راه‌ها و پیاده‌روها انجام می‌شود. در این فرآیند، سطوح افقی به‌ گونه‌ای طراحی و اجرا می‌شوند که توانایی تحمل بارهای مرده و زنده را داشته باشند. در اجرای کف سازی روی خاک نیاز به عملیات خاک‌ برداری و فشرده‌سازی خاک تا ۹۵% تراکم می‌باشد، اما در ساختمان سازی معمولا به دلیل اجرای فونداسیون و سقف‌های طبقات به صورت بتن آرمه، به این مرحله نیازی نیست و معمولا برای روی خاک گلدانی بین پی‌ها انجام می‌شود.

عمده بحث کف سازی در بخش‌های داخلی ساختمان، تراز کردن یا شیب دادن و اجرای کفپوش نهایی است.

در پروژه‌های مدرن کف‌ سازی با ضخامت ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر برای تحمل بار ۵۰۰ کیلوگرم بر متر مربع با نرم‌ افزارهایی مانند ETABS مدل‌ سازی می‌شود تا از ترک‌ خوردگی یا ارتعاش جلوگیری شود. این امر نه تنها ایمنی را افزایش می‌دهد، بلکه به صرفه‌جویی انرژی در سرمایش و گرمایش هم کمک می‌کند.

انواع کف‌ سازی

در ادامه انواع کف سازی بر اساس محل آن را بررسی می‌کنیم:

کف سازی روی خاک

کف سازی بر روی خاک که مستقیم روی زمین اجرا می‌شود، شامل مقاوم سازی و ایجاد استحکام لازم در خاک زیرین، اجرای بتن، عایق رطوبتی (در صورت نیاز) و روسازی نهایی است. تراکم خاک، کنترل رطوبت و جلوگیری از نشست از نکات کلیدی کف سازی روی خاک هستند.

در کف‌ سازی روی خاک مرحله زیرسازی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا دوام و یکنواختی سطح نهایی به آن وابسته است. معمولا در مرحله‌ اول، برای دستیابی به بستر خاک مناسب، بخشی از خاک سطحی برداشته می‌شود (خاک‌ برداری) و سپس برای ایجاد تراکم مورد نیاز تا حدود ۹۵ درصد، از روش‌های آب‌ پاشی و کوبیدن خاک استفاده می‌گردد.

اما با توجه به میزان رطوبت خاک، عملیات مورد نیاز برای کف سازی روی خاک به سه دسته تقسیم می‌شود:

روی زمین خشک: اگر زمین در معرض رطوبت نباشد و خشک باشد، بعد از فشرده سازی خاک، عملیات بتن ریزی با ویبره (برای پر کردن و از بین بردن خلل و فرج) با ضخامت 10 تا 15 سانتی متر انجام می‌شود و در مرحله آخر می‌توان از مصالح مناسب برای روسازی استفاده کرد.

روی زمین نیمه خشک: اگر خاک دارای رطوبت نسبی باشد، قبل از بتن‌ ریزی لازم است قلوه‌ چینی یا بلوکاژ به ضخامت ۲۰ تا ۴۰ سانتی‌متر انجام شود. سپس یک لایه خاک‌ریز یا مصالح دانه‌ای (مانند شن و ماسه شسته یا مخلوط شکسته) با ضخامت مناسب روی بستر پخش و مجددا متراکم می‌گردد تا سطحی هموار و پایدار ایجاد شده و از نفوذ رطوبت به کف جلوگیری شود.

روی زمین مرطوب: در زمین‌های مرطوب (با بارندگی زیاد یا سطح بالای آب‌های زیرزمینی)، بلوکاژ به‌ تنهایی کافی نیست و پس از اجرای آن لازم است تا فواصل با شن و ماسه پر شده و روی آن یک لایه عایق رطوبتی و ملات برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به کف نهایی اجرا شود.

کف‌ سازی بین طبقات

این نوع کف‌ سازی معمولا بین طبقات و روی سقف طبقه زیرین با ملات خودتراز (ماسه و سیمان) یا بتن مسلح انجام می‌شود و باید علاوه‌ بر تحمل بارها، عایق مناسبی در برابر رطوبت و صدا داشته باشد.

در کف سازی داخلی هم نیاز به زیرسازی وجود دارد، اما انجام آن ساده‌تر بوده و فقط سطحی صاف و مقاوم برای پوشش نهایی ایجاد می‌کند. لوله‌ها و کابل‌ها هم باید قبل از زیرسازی نصب و کنترل شوند.

کف‌ سازی حیاط

کف‌ سازی‌ حیاط نیاز به مقاومت بالا در برابر تردد و بار سنگین دارد و معمولا با بتن مسلح اجرا می‌شود. استفاده از عایق رطوبتی و شیب‌ بندی برای پیشگیری از نفوذ آب در این قسمت حیاتی است. در مقاله شیب‌ بندی بام و حیاط، به طور کامل درباره نحوه انجام شیب‌ بندی توضیح داده‌ایم.

برای پروژه‌های اقتصادی، گزینه‌های کف‌ سازی حیاط ارزان با بتن ساده یا موزاییک سبک قابل اجرا است، بدون این که دوام و عملکرد کاهش یابد. همچنین کف‌های خارجی باید هماهنگ با کف‌های داخلی ساختمان (کف‌ سازی طبقات ساختمان) طراحی شوند تا تراز و اتصال بین سطوح مختلف رعایت شود و انتقال بار و تأسیسات به درستی انجام شود.

%50 تخفیف رونمایی از دوره بازسازی سه‌شنبه 4 آذر ساعت 12 تا 24

مشاهده دوره

کف‌ سازی روی بام

در کف‌ سازی بام، علاوه بر حفظ مقاومت و تراز سطح، باید از عایق‌های حرارتی و رطوبتی مناسب استفاده شود تا از نفوذ آب و اتلاف انرژی جلوگیری گردد. معمولا برای این بخش از بتن سبک یا لایه‌های کامپوزیتی استفاده می‌شود. برای پوشش نهایی بام هم می‌توان از کامپوزیت‌های چوبی، موزاییک، واش بتن یا چمن مصنوعی استفاده کرد.

نکته: برای جلوگیری از تغییر شکل کف‌ پوش ناشی از تنش‌های حرارتی در سطوح وسیع مانند پشت‌بام، باید در هر ۵ متر طول، حدود ۲ سانتی‌متر درز انبساط در نظر گرفته شود. این درزها باید با مواد انعطاف‌پذیر مانند ماستیک‌های قیری، چسب سیلیکون، فوم پلی‌یورتان و مشابه آن پر شوند و استفاده از ملات‌های پایه سیمانی برای پر کردن این درزها مجاز نیست.

مراحل کف‌ سازی

به طور کلی کف سازی شامل دو مرحله زیرسازی و کف پوش (روسازی) است. همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، مراحل زیرسازی بر روی خاک با زیرسازی بین طبقات یا روی بتن فونداسیون متفاوت است. اما کیفیت اجرای زیرسازی نقش مستقیمی در دوام و کیفیت سازه دارد.

1. زیرسازی

در اولین مرحله کف‌ سازی، هدف ایجاد بستری مقاوم و یکنواخت برای اجرای لایه‌های بعدی است که در مراحل زیر انجام می‌شود:

• پاک‌ سازی سطح: در ابتدا لازم است تمام آلودگی‌ها، گرد و غبار، چربی‌ها و مواد اضافی از سطح مورد نظر حذف شوند تا بستر کاملا تمیز و عاری از هرگونه مانع برای اجرای کف سازی باشد.
• تسطیح و فشرده سازی: در این مرحله، سطح زیرین با مصالح مناسب هموار و سپس به‌ خوبی متراکم می‌شود تا بستری یکنواخت و پایدار برای اجرای کف‌ سازی فراهم گردد. این مرحله می‌تواند به کمک فوم بتن، ملات ماسه و سیمان، پوکه معدنی و صنعتی، بتن و اسکرید انجام گردد که در ادامه هر یک را توضیح خواهیم داد.
• عایقکاری: این مرحله برای جلوگیری از نفوذ رطوبت و انتقال حرارت (بسته به کاربری فضا) انجام می‌شود. برای مثال در فضاهای مرطوب از عایق رطوبتی مانند ایزوگام یا قیرگونی و در سایر بخش‌های مورد نیاز از فوم‌های حرارتی استفاده می‌شود.

2. روسازی (کفپوش)

بعد از بتن ریزی و ایجاد لایه تراز و مناسب، نوبت به اجرای کف‌پوش یا روسازی می‌رسد که با توجه به کاربری فضا می‌توان از مصالح گوناگون برای آن استفاده کرد. نصب مصالح کف پوش هم در چند مرحله زیر انجام می‌شود:

• استفاده از چسب یا ملات پایه متناسب با نوع کف پوش
• نصب تراز و صحیح کف پوش با ابزارهای تراز کننده
• درزگیری نهایی برای پر کردن فضاهای خالی بین کف پوش‌ها

انواع مصالح کف سازی

مصالح مورد استفاده در کف‌ سازی ساختمان را می‌توان به‌طور کلی به دو نوع تقسیم کرد.

مصالح کف سازی در مرحله زیرسازی

با توجه به نوع کاربری فضا، میزان بودجه و شرایط کلی پروژه، یکی از مصالح زیر برای زیرسازی استفاده می‌شود:

کف سازی با فوم بتن

امروزه فوم بتن به‌ عنوان یک جایگزین سبک و کارآمد برای روش‌های سنتی کف‌ سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فوم بتن ترکیبی از سیمان، آب، مواد فوم‌ زا (پروتئینی یا شیمیایی)، شن و ماسه ریز و در برخی موارد پوزولان‌هایی مانند خاکستر بادی و سرباره است که با نسبت‌ بندی دقیق برای رسیدن به چگالی کم و مقاومت مناسب تهیه می‌شود.

از مزایای فوم بتن می‌توان به وزن سبک، سرعت اجرای بالا، نفوذ ناپذیری در برابر رطوبت و امکان اجرای سریع در طبقات بدون نیاز به حمل مصالح سنگین اشاره کرد.

با این حال فوم بتن نسبت به مصالح دیگر، مقاومت پایین‌تری در برابر تغییرات شدید آب و هوا دارد و در نتیجه ممکن است دچار ترک‌ خوردگی یا شکستگی شود. به همین دلیل، رعایت دقت و جزئیات در اجرای آن برای تضمین کیفیت کف‌ سازی ساختمان بسیار اهمیت دارد.

در کف سازی با فوم بتن، ابتدا طرح اختلاط بتن با توجه به ویژگی‌های مورد انتظار مانند مقاومت کافی و وزن کم مشخص می‌شود. سپس بتن‌ ریزی بر اساس شیب‌ بندی کف ساختمان انجام می‌گیرد تا سطحی صاف، یکنواخت و آماده برای مراحل بعدی کف‌ پوش ایجاد شود.

کف سازی با سیمان

کف‌ سازی ساختمان با سیمان هم بسیار رایج است، زیرا سیمان به‌ عنوان یک ماده چسبنده قوی، امکان ایجاد سطحی صاف، یکنواخت و مقاوم را فراهم می‌کند. استفاده از سیمان برای کف‌ سازی علاوه بر مقرون به صرفه بودن و سرعت اجرای بالا، دوام و ماندگاری طولانی‌ مدت کف را تضمین می‌کند و سطح نهایی بدون درز و آماده نصب انواع کف‌ پوش مانند سرامیک یا پارکت خواهد بود.

کف سازی با پوکه معدنی و صنعتی

کف‌ سازی با پوکه معدنی یکی از روش‌های سبک اما با مقاومت بالا است که در بسیاری از پروژه‌ها کاربرد دارد. پوکه‌ها سنگ‌های سبک و متخلخل هستند که نسبت به وزن خاک و مصالح سنتی، بار مرده ساختمان را کاهش می‌دهند.

پوکه معدنی به دلیل تخلخل بالا، وزن سبک، عایق حرارتی و مقاومت مناسب، برای کف‌ سازی بسیار کاربردی است، در حالی که پوکه‌های صنعتی مثل سفال به دلیل لبه‌های تیز و احتمال آسیب به لوله‌های تاسیسات کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در اجرای کف با پوکه، مصالح می‌توانند به سه روش به کار روند:

• پخش پوکه و پوشش با ملات ماسه و سیمان
• پخش پوکه و ریختن دوغاب رقیق سیمان و ماسه برای تثبیت
• مخلوط کامل پوکه، ماسه و سیمان با نسبت مشخص و پخش آن روی کف که این روش به دلیل یکنواختی و استحکام بیشتر، اصولی‌تر است.

در نهایت، شیب‌ بندی و تسطیح سطح انجام شده تا کف آماده مراحل بعدی شود.

کف سازی با بتن

کف‌ سازی با بتن هم یکی از پرکاربردترین روش‌ها در ساخت و ساز است که برای فضاهای پرتردد و مکان‌هایی با بارهای سنگین مانند پارکینگ‌ها، پشت‌بام‌ها، انبارها، سوله‌ها، کارخانه‌های صنعتی و مراکز تجاری مناسب است.

بتن کف‌ سازی از ترکیب سیمان، آب، سنگدانه‌ها و افزودنی‌های مختلف تشکیل شده و می‌تواند به عنوان پوشش نهایی یا لایه میانی مورد استفاده قرار بگیرد. این نوع بتن با هدف ایجاد سطحی صاف، مقاوم در برابر سایش، ضربه و بارهای مکانیکی طراحی می‌شود و با توجه به نیاز پروژه، می‌توان افزودنی‌هایی به آن اضافه کرد تا مقاومت آن در برابر رطوبت، مواد شیمیایی و شرایط محیطی افزایش یابد که در مقاله انواع افزودنی‌ بتن به طور کامل به آن پرداخته‌ایم.

کف سازی با اسکرید

کف‌ سازی اسکرید یک لایه نازک از بتن یا ملات ماسه‌ سیمان است که با ضخامت حدود ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر روی سطح زیرین اجرا می‌شود تا کف را صاف، هموار و آماده نصب انواع کف‌پوش‌ها کند. این روش علاوه بر ایجاد تراز نهایی کف، مقاومت کافی در برابر فشار و سایش را فراهم کرده و از ترک‌ خوردگی کف در طول زمان جلوگیری می‌کند.

معمولا به دلیل سرعت اجرا، دقت و کاربرد گسترده، کف‌ سازی اسکرید در فضاهای مسکونی، تجاری و صنعتی بسیار رایج است.

مصالح کف سازی در مرحله روسازی

مصالح کف‌ سازی در مرحله روسازی شامل موادی هستند که به‌ عنوان لایه نهایی بر روی زیرسازی اجرا می‌شوند و مستقیما در معرض دید و استفاده قرار دارند.

سرامیک

یکی از مصالح پرکاربرد در کف سازی داخلی ساختمان است که در فضاهای مختلف مثل آشپرخانه، پذیرایی و اتاق خواب هم کاربرد دارد. از مزایای این متریال می‌توان به طرح‌های متنوع، مقاومت نسبتا خوب، اقتصادی بودن و سهولت در تمیز کردن و نگهداری اشاره کرد.

پارکت

استفاده از پارکت که با چوب طبیعی ساخته شده، فضایی گرم و دلنشین ایجاد می‌کند. از پارکت برای فضاهای اتاق و پذیرایی استفاده می‌شود و نصب و نگهداری آن آسان است.

لمینت

کف‌ سازی با لمینت یک گزینه‌ مقرون‌به‌صرفه و زیبا است که از لحاظ ظاهری مشابه پارکت است. این کفپوش چندلایه مصنوعی در برابر خط و خش مقاوم بوده و با نصب آسان، جایگزینی محبوب برای پارکت به شمار می‌آید.

سنگ

کف سازی با سنگ یک انتخاب لوکس و بادوام است که جلوه‌ای طبیعی و ماندگار به فضا می‌بخشد. این متریال برای فضاهای پرتردد مثل پذیرایی و آشپزخانه و حتی راهروها و مشاعات ساختمان بسیار مناسب است.

همچنین از سنگ‌های طبیعی مانند سنگ لاشه برای کف‌ سازی حیاط و محوطه استفاده می‌شود، زیرا این سنگ‌ها از مقاومت بالایی برخوردارند.

موزاییک و واش‌بتن

از گزینه‌های اقتصادی و مقاوم در کف‌ سازی هستند که در برابر سایش و لغزش عملکرد خوبی دارند. این متریال‌ها برای فضاهای پرتردد مثل حیاط، پارکینگ و مسیرهای عبور بسیار مناسب‌اند.

بتن ساده یا رنگی

بتن ساده و رنگی یک انتخاب مقرون‌به‌صرفه و مقاوم برای کف‌ سازی فضاهای بزرگ است. این متریال با دوام بالا در برابر فشار، برای محیط‌هایی مثل پارکینگ، انبار و پشت‌بام و مکان‌های صنعتی بسیار مناسب است.

کف‌پوش بتنی یا سنگ‌ فرش پیش‌ساخته

کف‌ پوش‌های بتنی و سنگ‌ فرش‌های پیش‌ساخته به دلیل تنوع طرح، مقاومت بالا و نصب آسان، در پروژه‌های مختلف کاربرد دارند. این مصالح از مسیرهای پیاده‌روی تا محوطه‌های باز، گزینه‌ای بادوام و کاربردی برای کف‌ سازی خارجی محسوب می‌شوند.

بهترین روش کف سازی ساختمان

بهترین روش کف سازی استفاده از مصالح متناسب با نوع فضا و ایجاد زیرسازی کاملا تراز، خشک و عاری از رطوبت و سپس اجرای یک لایه تراز با ضخامت مناسب همراه با عایق رطوبتی و حرارتی است. استفاده از اسکرید به‌ دلیل دقت بالا، مقاومت زیاد و سرعت اجرا یکی از بهترین روش‌های کف‌ سازی است. با استفاده از دستگاه‌های پمپی و ماله پروانه‌ای می‌توان سطحی بسیار صاف و تراز ایجاد کرد که زودتر خشک می‌شود و امکان نصب سریع‌تر کف‌ پوش نهایی را فراهم می‌کند.

نوع مسلح یا دارای الیاف اسکرید، مانع ایجاد ترک شده و توزیع بار را بهتر انجام می‌دهد. این روش با انواع عایق‌ها و سیستم گرمایش از کف سازگار است و برای پوشش‌های مختلف کف سازی مثل سرامیک، اپوکسی، پارکت و لمینت کاربرد دارد.

اصول مهم کف‌ سازی که باید بدانید!

شناخت اشتباهات رایج کف‌ سازی کمک می‌کند کارفرمایان و اجرا کنندگان از وقوع آن جلوگیری کنند، به همین ترتیب بهتر است برخی نکات مهم را از قبل بدانید تا در طول اجرای پروژه دچار مشکل نشوید:

انتخاب متریال مناسب

مصالحی که برای کف‌ سازی انتخاب می‌شوند باید از نظر مقاومت فشاری، ضریب هدایت حرارتی، شیمیایی و سازگاری با لایه‌های زیرین بررسی شوند.

کنترل تراز و صافی سطح

زیرسازی و اسکرید باید با تلرانس مناسب اجرا شوند تا پوشش نهایی به‌ خوبی قرار گیرد. ناهمواری‌ها می‌توانند منجر به تمرکز بار، ترک یا شکست چسبندگی شوند. به‌ عبارت دیگر سطح باید تراز باشد یا شیب مناسب داشته و قبل از نصب پوشش نهایی، آزمایش رطوبت و یکنواختی آن انجام شود.

پیشگیری از ترک‌ خوردگی

ترک‌ها اغلب ناشی از مواردی مانند نسبت بالای آب به سیمان، خشک‌ شدن سریع، فقدان درز انبساط یا عدم هماهنگی لایه‌ها هستند.

جمع بندی

کف‌ سازی ساختمان، فرآیندی است که سطح سازه‌ای را به بستری صاف، مقاوم و آماده برای نصب پوشش نهایی تبدیل می‌کند. این کار با زیرسازی، اجرای لایه‌های ترازکننده، استفاده از عایق‌های حرارتی و رطوبتی و نهایتا نصب کف‌ پوش‌هایی مثل سنگ، سرامیک، پارکت، بتن و موزاییک و غیره انجام می‌شود. اجرای درست کف‌ سازی باعث تراز بودن، مقاومت سازه، جلوگیری از نفوذ رطوبت، عایق‌ بندی حرارتی و صوتی و زیبایی فضا می‌شود. انتخاب مصالح مناسب، کنترل ضخامت و تراکم، رعایت شیب بندی، پیشگیری از ترک‌ خوردگی و هماهنگی با تاسیسات از نکات مهم برای دوام و کیفیت نهایی هستند.

در انتهای مقاله امیدواریم اطلاعات کاملی درمورد کف سازی ساختمان و روش‌های انجام آن کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری