صفر تا صد فورس ماژور در قرارداد مشارکت در ساخت

اگر در هنگام اجرای پروژه سیل یا زلزله اتفاق بیفتد، ساختمان آسیب ببیند و ادامه پروژه ممکن نباشد چه باید کرد؟ خسارت وارده برعهده کدام یک از طرفین قرارداد است؟ مدت تاخیری که در ادامه پروژه رخ داده، زیانش پای کدام طرف است؟ آیا به دلیل چنین اتفاقی باید قرارداد فسخ شود؟ در این مقاله از آکادمی عمران هر آنچه که باید در مورد فورس ماژور ( قوه قهریه یا قوه قاهره ) در قرارداد مشارکت در ساخت بدانید را بررسی خواهیم کرد.

قوه قهریه در قرارداد مشارکت در ساخت چیست

اگر در طول اجرای قرارداد مشارکت در ساخت حوادث قهری (فورس ماژور یا قوه‌ی قاهره) رخ دهد، عملیات اجرایی این قرارداد، کند یا متوقف می‌گردد.

به طور کلی، فورس ماژور به عوامل خارجی‌ای گفته می‌شود که اجرای تعهد را برای فرد متعهد سخت یا غیر ممکن می‌کند.

در فورس ماژور به دلیل دخالت نداشتن سازنده در به تعویق افتادن پروژه، بحث پرداخت خسارت برای انجام ندادن تعهد توسط سازنده مطرح نیست.

شرایط پذیرش فورس ماژور در قرارداد مشارکت در ساخت

1) عامل بازدارنده خارج از اراده فرد باشد.

2) فرد، قادر به مقابله با آن نباشد.

3) عامل خارجی،‌ غیرقابل پیش‌بینی باشد.

فرض کنید در حال انجام پروژه ای به صورت مشارکت در ساخت هستید و با وقوع سیل پروژه شما خسارت دیده است، از طرفی، سیل یکی از وقایع طبیعی به شمار می‌رود که قابل پیش‌بینی نیست، در چنین شرایطی کاری از دست سازنده بر نمی‌آید، پس یک وضعیت فورس ماژور (قوه قاهره) رخ داده است.

برای مثال در وضعیت کنونی، کرونا یک عاملی خارجی بوده اما در همه مراحل مشارکت در ساخت، کرونا فورس ماژور به شمار نمی‌رود.

در مراحل عملیات اجرایی ساختمان، به دلیل ابلاغ دستوراتی از ادارات ذیربط مبنی بر تعطیلی کارگاه های ساختمانی، تاخیر چند ماهه ی پروژه جزء فورس ماژور حساب می‌شود. اما به طور مثال در مرحله ی پرداخت بلاعوض، به دلیل فعال بودن بانک‌ها، کرونا  فورس ماژور حساب نمی‌شود.

با پیش بینی مکانیزمی در قراردادهای مشارکت در ساخت، وظیفه تشخیص اینکه فورس ماژور رخ داده یا خیر را می توانیم بر عهده داور بگذاریم.

آیا نوسانات قیمت ارز، تحریم، عوارض گمرک، تورم و غیره جزء فورس ماژور به شمار می‌رود؟

این مورد باید در هنگام عقد قرارداد با توافق طرفین ذکر شود.

کدام یک از موارد ذکر شده جزء فورس ماژور به حساب می‌آید؟

به طور معمول المان‌های نام برده جزء فورس ماژور نیستند مگر در شرایط ویژه که در ادامه بررسی خواهیم کرد.

به طور مثال در بحث متریال، در قرارداد ذکر می‌شود برای سیستم‌های گرمایشی یا سرمایشی از چه برندهایی استفاده می‌شود.

به طور معمول در این سیستم‌ها از برندهای سامسونگ، ال جی، گرین، هیتاچی و … استفاده می‌شود.

گاهی به دلیل بحث تحریم هیچ یک از موارد قید شده در مشارکت در ساخت در دسترس نیست و تا زمان تصمیم گیری برای برند جایگزین مورد نظر در پروژه تاخیر ایجاد می‌شود، در این شرایط فورس ماژور رخ داده است.

در مقاله ” مشارکت در ساخت “ به طور کامل در مورد قرارداد مشارکت در ساخت و بندهای مهم آن صحبت می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم مطالعه آن را از دست ندهید.

3 نکته کلیدی هنگام بروز قوه قهریه یا فورس ماژور

1) تمدید خودکار + در نظر گرفتن زمان پایان

در این حالت در صورت رخ دادن قوه قهریه، اجرای تعهدات طرفین قرارداد به تعلیق در می‌آید و بلافاصله پس از رفع قوه قهریه، طرفین قرارداد موظف به ایفای تعهدات خود با شرایط و مدت معلوم در قرارداد خواهند بود و ادامه مدت قرارداد از زمان قبل از وقوع قوه قهریه محاسبه خواهد شد.

البته بهتر است یک سقف زمانی هم برای این مدت در نظر بگیریم، مثلا بنویسیم: حداکثر زمان تعلیق تعهدات ۶ ماه می باشد و پس از آن در صورتی که اثر فورس ماژور برطرف نشده باشد، مشارکت در ساخت منفسخ محسوب می شود.

یعنی اگر پروژه به مدت ۶ ماه درگیر عواملی مثل سیل یا زلزله شد همان طور که در قرارداد قید شده، در نهایت ۶ ماه به مدت اجرای پروژه اضافه خواهد شد.

2) منفسخ شدن

در این مورد، زمانی که فورس ماژور (قوه قاهره) در قرارداد مشارکت در ساخت اتفاق بیافتد، قرارداد به طور خودکار منحل می‌شود.

دقت کنید در چنین شرایطی، باید بحث هزینه‌های انجام شده تا قبل از بروز فورس ماژور، هزینه ها و روند ادامه کار را پیش بینی کنید و توافقات را مکتوب کنید.

برای مطالعه بیشتر در مورد فسخ مشارکت در ساخت به مقاله ” فسخ قرارداد مشارکت در ساخت “ حتما سر بزنید.

این راه‌حل بهتر است در مواردی استفاده شود که اجرای قرارداد برای مدت نامعلوم غیر ممکن شده است. همچنین این راه‌حل را می‌توان به صورت زیر در قرارداد منعکس کرد.

3) ترکیب حالات بالا و در نظر گرفتن حق فسخ برای طرفین

یعنی بیان می کنیم، مدت زمانی که امکان ادامه اجرای پروژه وجود ندارد به مدت کل مشارکت در ساخت اضافه می شود (تعلیق تعهدات)، ضمنا برای این مدت یک سقف زمانی در نظر می گیریم.

همچنین برای طرفین حق فسخ هم در نظر می گیریم تا اگر قبل از رسیدن به سقف زمانی تعلیق تعهدات، به یقین رسیدند که اثر فورس ماژور به این زودی‌ها رفع نخواهد شد، امکان فسخ قرارداد را داشته باشند.

توصیه: برای طرفین قرارداد حق فسخ در نظر گرفته شود تا اگر عامل فورس ماژور (قهوه قهریه) در مدت تعیین شده بر طرف نشد، طرفین قرارداد حق این را داشته باشند که آن را فسخ کنند و مجبور به ادامه همکاری تا مدت تعیین شده نباشند.    

پیش‌بینی برای هزینه‌های انجام شده

یکی از نکات مهمی که باید در زمان فسخ یا انفساخ قرارداد مشارکت در ساخت به آن توجه کرد، تعیین تکلیف هزینه‌های انجام شده، تجهیزات و ماشین آلات، مصالح پای کار، مالیات‌ها، هزینه‌های بیمه و سایر هزینه‌های متفرقه است که باید به صورت دقیق و روشن مشخص شود، همچنین هزینه ‌ها و روند ادامه پروژه نیز باید محاسبه و پیش‌بینی شود که چه روندی طی شود.

قانون‌های مدنی فورس ماژور در قرارداد مشارکت در ساخت

مواد ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی ، اوصاف و شرایط تحقق قوه‌ی قاهره را بیان می کند.

به موجب ماده ی ۲۲۷ “متخلف از انجام تعهد، وقتی محکوم به تاییدیه خسارت می شود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام، به واسطه‌ی علت خارجی بوده است که نمی‌توان مربوط به او نمود”.

به موجب ماده‌ی 229 “اگر متعهد به واسطه ی حادثه‌ای که دفع آن خارج از حیطه‌ی اقتدار او است، نتواند از عهده‌ی تعهد خود برآید، محکوم به تاییدیه خسارت نخواهد بود”.

بنابر ماده‌ی ۲۲۹ قانون مدنی، مانع خارجی در صورتی باعث معاف شدن متعهد (شریک) از مسئولیت قراردادی است که معلوم گردد «دفع آن خارج از حیطه‌ی اقتدار اوست».

مانعی که بتوان بر آن غلبه کرد یا از آن گریخت، حادثه‌ی معاف کننده محسوب نمی‌شود، این وصف را از واژه ی «قاهر» به خوبی می‌توان فهمید.

برای دانلود فایل pdf قانون مدنی کلیک کنید.

دانلود فایل قانون مدنی