نحوه اجرای راه پله در ساختمان با فیلم از صفر تا صد

اگر اجرای راه‌ پله به صورت صحیح و اصولی انجام نشود تردد بین طبقات به سختی ممکن می‌شود. اما در مورد نکات حرفه‌ای اجرای آن می‌دانید؟!

در این مقاله به تمامی موارد مرتبط با نحوه اجرای راه پله در ساختمان از جمله مشخصات ابعادی راه پله، اجرای راه پله در اسکلت فلزی و اسکلت بتنی و همچنین نکات تیر نیم طبقه اشاره می‌کنیم.

فیلم اجرای راه پله در ساختمان

پیشنهاد می‌کنیم فیلم زیر را مشاهده کرده و با نکات حرفه‌ای و کاربردی اجرای راه پله آشنا شوید و این مقاله را با دید بهتری بخوانید.

طبق تعریف مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمان ها در برابر حریق) پلکان بخشی از مجموعه راه خروج شامل تعدادی پله‌ها یا سکو است که در مجموع، رفـت و آمد از یک طبقه به طبقه دیگر را بدون تداخل و برخورد با مانع امکان‌پذیر می‌کند.

برای دانلود مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمان ها در برابر حریق) روی آن کلیک کنید.

اهمیت راه پله

اجرای صحیح و اصولی پلکان در ساختمان ها موجب می‌شود تا ساکنین به راحتی بین طبقات تردد کنند.

حتی در ساختمان هایی که آسانسور دارند اگرچه کمتر از پلکان استفاده می شود اما با توجه به مواردی مانند اینکه آسانسور یک وسیله الکترومکانیکی است و احتمال خرابی آن وجود دارد، حمل بار از طریق پلکان انجام می‌شود.

همچنین در مواقع بروز حادثه، ساکنین مجاز به استفاده از آسانسور نبوده و باید از راه‌پله تردد کنند، نقش پلکان در ساختمان‌ها بسیار با اهمیت است.

نحوه اجرای باکس راه پله در ساختمان

جهت اجرای باکس راه پله، چهار ستون در چهار گوشه آن باید تعبیه شوند. اجرای باکس راه پله با کمتر از 4 ستون موجب ایجاد تنش زیاد در دیگر اعضای سازه می‌شود.

این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که به دلیل محدودیت‌های معماری مجبور به انجام این کار شوند.

زیرا در این حالت پاگرد و شمشیری‌ها به صورت طره اجرا می‌شوند. در این حالت باید تقویت‌های لازم برای سازه صورت گیرد.

به این نکته توجه داشته باشید که طبق آیین نامه 2800 باید از اجرای کنسول‌های بیشتر از 1.5 متر جلوگیری کرد.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

اجرای راه پله در اسکلت بتنی

تیر نیم طبقه راه پله

ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که آرماتوربندی تیر نیم طبقه راه پله چه زمانی انجام می‌شود؟

آرماتور بندی تیر نیم طبقه راه پله همزمان با اجرای آرماتوربندی ستون‌های دور باکس پلکان انجام شده و آرماتورها از قالب ستون بیرون می‌آیند.

اگرچه بتن ریزی تیر نیم طبقه همراه با بتن ریزی پلکان و تیرها و سقف طبقه بعدی انجام می‌شود اما فراموشی اجرای آرماتورهای تیر نیم طبقه در زمان اجرای ستون‌های دور باکس راه‌پله، تخریب ستون برای رسیدن به میلگردهای آن جهت مهار آرماتورهای تیر نیم طبقه در ستون را به همراه دارد.

پس از گیرش بتن ستون‌ها و بازکردن قالب آن‌ها نوبت به قالب بندی راه پله و سقف طبقه بعدی می‌رسد. عمدتاً تخته‌های چندلایی روغن کاری شده و به عنوان قالب کف استفاده می‌شوند.

برای قالب بندی کناره راه‌پله نیز از قالب‌های فلزی استفاده می‌شود. اطمینان از محکم بودن قالب‌هایی که با سیم نجاری به جک‌های سقفی و چوب چهارتراش بسته شدند بسیار اهمیت دارد.

لذا پایه‌ها باید وزن قالب، بتن تازه و افرادی که روی آن تردد می‌کنند را نگه دارند.

آرماتوربندی راه پله مطابق نقشه‌های اجرایی پلکان انجام می‌شود. میلگردهای رمپ به میلگردهای انتظار سقف در باکس راه‌پله وصله شده و به آرماتورهای تیرهای میان طبقه و طبقه بسته می‌شوند.

بتن ریزی پلکان از پایین به بالا با اسلامپ کم همراه با بتن ریزی تیرها و سقف انجام می‌شود.

برای مشاهده نقشه‌های اجرایی راه‌پله‌های بتنی و نحوه اجرای ریشه‌ پله و سایر نکات تکمیلی اجرای پلکان بتنی به مقاله ” اجرای پله‌ بتنی ” سر بزنید.

نحوه اجرای راه پله در ساختمان فولادی

ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که در اسکلت فلزی، برای هر ردیف از پله‌، حداقل به چند تیرآهن شمشیری نیاز داریم؟

دال راه‌پله بر روی تیرآهن شمشیری اجرا می‌شود. برای هر ردیف از پله‌ها حداقل دو عدد تیرآهن شمشیری نیاز بوده که بر اساس نظر طراح می‌تواند تعداد بیشتری تیرآهن به کار برد.

فاصله تیرآهن‌های شمشیری در حدود 90 سانی متر است. برای ساخت تیرآهن شمشیری معمولاً از مقطع IPE استفاده می شود که حداقل مقطع پیشنهادی آن IPE140 هست.

پس از انتخاب مقطع تیرآهن شمشیری نوبت به اجرای شمشیری و تغییر شکل تیرآهن افقی به Z کشیده شده شامل دو بخش افقی و یک بخش مایل می‌رسد.

برای این کار ابتدا محل خمیدگی تیرآهن در دو سمت آن با توجه به شیب‌ راه‌پله مشخص شده سپس به وسیله دستگاه برش کاری دو لچکی بریده می‌شود.

پس از بریدن بال و جان تیرآهن، مثلث لچکی بیرون آورده شده و با پتک بر روی بال بالایی تیرآهن کوبیده می‌شود تا تیرآهن خم شود.

پس از سرد شدن تیرآهن، محل درزها را جوش داده و محل جوش داده شده با استفاده از سنگ فرز سنگ زده می‌شود تا سطح روی جوش و تیرآهن برابر شود.

سپس در ناحیه برش خورده دو ورق جهت تقویت به طرفین جان تیرآهن جوش داده می‌شود.

بعد از نصب شمشیری پلکان و اتصال آن به اسکلت سازه که عمدتاً به صورت مفصلی است نوبت به اجرای دال آن می‌رسد. دال راه‌پله در اسکلت فولادی می‌تواند طاق ضربی، عرشه فولادی و یا دال بتنی مرکب باشد.

برای آشنایی بیشتر با نحوه اجرای شمشیری راه پله‌های فلزی و اتصال آن ها به اسکلت سازه مقاله ” راه‌ پله فلزی ” را مطالعه کنید.

تقسیم بندی پله ها از نظر شکل ظاهری

پله‌ها از نظر شکل ظاهری به دو دسته مستقیم و گرد (مدور) تقسیم می‌شوند.

پله های مستقیم

پله‌های مستقیم به طور مستقیم و بدون پیچش در مسیر خود ساخته می‌شوند. این پله‌ها عمدتاً نسبت به پله‌های گرد فضای بیشتری اشغال می‌کنند و برای مکان‌هایی که کمبود فضا دارند مناسب نیستند.

در پله‌های مستقیم تمام کف پله‌ها به شکل مستطیل هستند و اندازه کف پله‌ها در سراسر طول آن‌ها برابر است. پله‌های یک طرفه، دو طرفه، سه طرفه و چهار طرفه از انواع پله‌های مستقیم شمرده می‌شوند.

در پله‌های یک طرفه فرد با طی یک بازو پلکان به طبقه بعدی می‌رسد و هیچ پاگردی را تجربه نمی‌کند.

مگر در مواردی که اختلاف ارتفاع دو طبقه بیش از 2.75 متر باشد که در این صورت برای پله‌های یک طرفه نیز اجرای پاگرد در بین مسیر الزامی است.

در انوع دیگر پله‌های مستقیم، فرد با طی کردن یک یا چند بازو و پاگرد و تغییر زاویه مسیر خود به طبقه بعدی می‌رسد.

پله های گرد یا مدور 

پله‌های مدور یا گرد با پیچش و چرخش مسیر پله‌ها همراه بوده و برای مکان هایی که محدودیت فضا دارند مناسب تر هستند. پله‌های یک چهارم در گردش، یک دوم در گردش و پیچ از انواع این پله‌ها هستند.

در این نوع پله‌ها از تعدادی پله‌های صاف و تعداد دیگری پله تغییر شکل یافته استفاده می‌شود. یعنی در تعدادی پله عرض کف آن‌ها در دو سمت عرض راه‌پله یکسان نیست.

حداقل اندازه ی عرض کف پله در گونه‌ی داخلی پله‌های تغییر شکل یافته 10 سانتی متر و در وسط عرض‌ این مقدار 27 تا 30 سانتی متر در نظر گرفته می‌شود.

یکی از انواع پله‌های مدور، پله‌ی یک چهارم در گردش است که بدون پاگرد اجرا شده و سطح کمتری نسبت به پله‌های پاگرددار اشغال می‌کند.

مقدار چرخش این نوع پله، به اندازه ی ربع دایره یعنی یک چهارم محیط دایره یا 90 درجه است.

پله‌ی یک دوم در گردش نیز مانند پله‌‌ی یک چهارم در گردش ولی با چرخش به اندازه نصف محیط دایره یعنی 180 درجه اجرا می‌شود.

پله‌های پیچ نیز به دلیل اشغال فضای کم بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمام کف پله‌ها در این نوع پله به صورت تغییر شکل یافته ساخته می‌شوند و به دور یک ستون که در مرکز پله قرار دارد می‌پیچند.

برای آشنایی بیشتر با پله‌های گرد و نرم افزار طراحی آن‌ها مقاله ” محاسبه پله‌ گرد ” را مطالعه کنید.

مشخصات ابعادی پله ها در اجرای راه پله

تعداد پله‌ها

تعداد پله‌ها به مقدار اختلاف ارتفاع بین دو طبقه متوالی بستگی دارد. یعنی هر چه ارتفاع بین دو طبقه متوالی بیش تر باشد، تعداد پله‌ها بیش تر و هرچه ارتفاع بین دو طبقه متوالی کم تر باشد، تعداد پله‌ها کم تر خواهد بود.

اگر یک ارتفاع معین داشته باشیم، هر چه تعداد پله‌ی بیشتری استفاده کنیم ارتفاع تک پله‌ها کم‌تر خواهد شد.

طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان حداکثر تعداد پله‌‌های بین دو پاگرد در ساختمان های مورد استفاده افراد دارای معلولیت و کم توان جسمی حرکتی باید 12پله باشد.

برای دانلود مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان روی آن کلیک کنید.

کف پله

به سطحی از پله‌ها که انسان پای خود را بر روی آن قرار می‌دهد کف پله گفته می‌شود. تعداد کف پله‌ها به تعداد پله‌ها بستگی دارد.

در پلان، همیشه تعداد کف پله یک عدد کم تر از تعداد پله‌ها ترسیم می‌شود چون کف آخرین‌پله با کف سطحی که پله به آن تمام می شود (پاگرد) یکی است.

اندازه‌ی کف می‌تواند از 28 تا 40 سانتی متر در نظر گرفته شود. طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان حداقل اندازه عمق کف پله 28 سانتی متر است.

ارتفاع پله 

به فاصله عمودی کف پلکان دو پله‌ی متوالی، ارتفاع‌ گفته می‌شود. ارتفاع پله‌ها در ساختمان‌های مختلف با توجه به نوع کاربری آن‌ها از 12 تا 20 سانتی متر تغییر می‌کند.

شیب پله جهت اجرای راه پله

شیب یا زاویه پله به نسبت ارتفاع و کف بستگی دارد.

یعنی هر چه ارتفاع پله‌ها کم تر و اندازه کف پله‌ی آن بیشتر باشد، شیب راه‌پله کمتر و بالعکس هر چه ارتفاع‌ پله بیشتر و اندازه کف پله‌ی آن کمتر باشد، شیب پله بیشتر خواهد بود.

شیب پله‌ی مناسب در ساختمان‌های مسکونی تقریباً 30 درجه است.

طول و عرض پله

طول پله از جمع عرض کف پله‌های حساب شده با در نظر گرفتن یک کف‌ پله کمتر بدست می‌آید. به عبارت دیگر طول افقی یک ردیف پله، طول پله نام دارد.

به طور مثال اگر 5 عدد پله با کف 30 سانتی متر داشته باشیم طولِ‌ پله برابر است با 4 ضرب در 30 یعنی 120 سانتی متر.

سطح یا سطوح کنار پله، گونه ی پله نام دارد. فاصله بین گونه‌ها را عرض پله می‌گویند.

اندازه عرض پله‌ها با یکدیگر مساوی نبوده و بسته به عملکرد و تعداد استفاده کنندگان از آن، از 60 سانتی متر تا چند متر تغییر می ‌کند.

در تمام ساختمان‌ها میزان حداقل عرض‌‌ الزامی برحسب نوع، بار تصرف و متناسب با تعداد استفاده کنندگان تعیین می‌شود.

طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان در هر صورت پله‌هایی با عرض مفید کمتر از 110 سانتی متر و پلکان‌های دارای پاگردی که عموم از آن استفاده می‌کنند با عرض مفید کمتر از 240 سانتی متر مجاز نیست، مگر آن که در مقررات ملی اختصاصی تصرفی به گونه‌ای دیگر تعیین شده باشد.

حجم پله

به ضخامت سقف زیر یک ردیف‌، حجم پله می‌گویند.

•  در ساختمان‌های با اسکلت فولادی حجم‌ پله عبارت است از شماره تیرآهن به علاوه ی 4 سانتی متر بابت اندودکاری و موارد دیگر
• در ساختمان‌های با اسکلت بتنی نیز حجم‌ پله عبارت است از ضخامت دال رمپ راه‌پله به علاوه 4 سانتی متر بابت نازک کاری

بازو پله

به مجموعه‌ی پله‌های متوالی بین دو اختلاف سطح، بازو گفته می‌شود. یک بازوی پله، حداقل از سه پله‌ی متوالی تشکیل می‌شود.

چشم پله

فاصله ی بین دو بازوی پله، چشمِ پله نام دارد. به جز پلکان یک طرفه و پله‌ی یک چهارم در گردش، در تمام پله‌ها چشم پله وجود دارد و حداقل آن 20 سانتی متر است.

ارتفاع سرگیر پله

فاصله‌ی عمودی بین کف‌ پلکان تا زیر سقف، سرگیر پله نام دارد. در صورتی که یک ردیف‌ بر روی ردیف پله‌ی دیگر قرار گیرد، برای حرکت راحت و ایمن، حداقل این ارتفاع باید 205 سانتی متر باشد.

در پلکان یک طرفه برای استفاده بیشتر از سطح سقف، می‌توان آن را روی ردیف پلکان جلو آورد به شرط آن که ارتفاع سرگیر از 205 سانتی متر کمتر نباشد.

محاسبه ابعاد پله جهت اجرای راه پله

طرح پلکان باید به صورتی باشد که سه شرط زیر را ارضا کند.

• حرکت بر روی پلکان به خصوص در هنگام پایین آمدن بی خطر باشد
• حرکت بر روی پلکان راحت باشد
• در موقع بالا رفتن حداقل انرژی مصرف شود

برای دستیابی به این سه شرط، از فرمول‌های تجربی کمک گرفته شده و عرض کف‌ و ارتفاع بر این اساس محاسبه می‌شود.

• فرمول اندازه ی قدم                                                       2h + b = 63 ~ 65
• فرمول راحتی                                                                          b – h = 12
• فرمول احتیاط                                                                         h + b = 48

h : ارتفاع تک‌پله

b : اندازه کف‌

لازم به ذکر است که احتمال برقراری هر سه رابطه به طور همزمان کم بوده و تنها کافی است که ابعاد پله‌ها در محدوده فرمول ها قرار گیرند. به طور مثال برای یک پله با عرض 29 سانتی متر و ارتفاع 17 سانتی متر داریم:

برای اطلاع بیشتر در مورد محاسبه شیب، تعداد و ابعاد استاندارد راه‌پله مقاله ” راه پله ساختمان دو طبقه ‌” را مطالعه کنید.

همچنین در مقاله ” ابعاد راه پله دو طرفه “ ، نحوه محاسبات دستی راه پله‌های بتنی و فلزی را توضیح دادیم. این مقاله را از دست ندهید.

در فیلم زیر اختلاف تراز بین دو نیم طبقه به کمک شیلنگ تراز اندازه گیری شده و تعداد پله‌ها محاسبه می‌شوند.

پاگرد در اجرای راه پله

محل یا سطحی است که فرد پس از پیمودن یک بازوی پله، بر آن قدم گذاشته و با حرکت یا چرخش 90 درجه یا 180 درجه ای به بازوی دوم می‌رسد.

کاهش ابعاد پاگرد موجب جرایم مالی و افزایش آن موجب کوچک شدن مساحت مفید طبقات می‌شود.

حداقل طول پاگرد متناسب با عرض پله در نظر گرفته می‌شود. یعنی در پلکان دو طرفه که حداقل عرض پله‌های هر بازو 110 سانتیمتر است و باید 20 سانتی متر هم چشم‌ پله در نظر بگیریم، طول پاگرد حداقل 240 سانتی متر خواهد بود.

عرض مفید پاگرد در کاربری‌های مسکونی 120 سانتی متر در نظر گرفته می‌شود.

اگر بخواهیم حداقل ابعاد را برای عرض پاگرد راه‌پله در نظر بگیریم می‌توان عرض پاگرد را در قسمت پیش از بازو 120 سانتی متر و در قسمت بعد بازو 90 سانتی متر به اضافه 30 سانتی متر اندازه کف‌ آخر در نظر گرفت.

در مقاله ” نحوه اجرای سنگ بغل پله “ به طور کامل اجرای سنگ پله را با فیلم توضیح دادیم. این مقاله را از دست ندهید.

اموزش راه پله

همان طور که تا اینجا متوجه شدید پلکان از بخش‌های مهم ساختمان است که نکات ریزه کاری بسیاری دارد.

اصول نصب سنگ‌ پله، مدلسازی راه‌پله در ایتبس و دیگر نرم افزارهای تحلیل و طراحی، محاسبات مربوط به بارگذاری، طراحی شمشیری راه‌پله در اسکلت فولادی و طراحی رمپ راه‌پله در اسکلت بتنی از نکات با اهمیت دیگری هستند که هر مهندس عمران باید با آن ها آشنا باشد.

در اموزش اجرای راه پله تمام تعاریف و نکات اجرایی همراه با تعداد زیادی فیلم‌ها و عکس‌های کارگاهی  آموزش داده شده‌اند. به صفحه این آموزش سر بزنید و فیلم‌های نمونه آن را مشاهده کنید.

برای اطلاع بیشتر از اموزش اجرای راه پله روی تصویر زیر کلیک کنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری