اجرای راه پله بر اساس استاندارد 2800 (روش ستونک و دستک)

میزان اهمیت راه پله

طبق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، راه پله به عنوان راه خروج اضطراری محسوب می‌شود که مجموعه‌ای از پله‌ها و سکوها است و باید امکان تردد ایمن و بدون مانع بین طبقات مختلف ساختمان را فراهم کند.

اگرچه آسانسورها تردد بین طبقات را تسهیل می‌کنند، اما عوامل فنی مانند احتمال خرابی تجهیزات الکترومکانیکی، قطعی برق یا تعمیرات دوره‌ای، استفاده از راه پله را به عنوان یک راهکار پشتیبان ضروری می‌سازد.

همچنین علاوه بر حمل بار در مواقع اضطراری و بروز حادثه، ساکنین مجاز به استفاده از آسانسور نیستند و راه پله مسیر اصلی تخلیه ساختمان می‌باشد. به همین دلیل طراحی و ساخت ایمن آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

نحوه اجرای باکس راه پله در ساختمان

فضایی که در هر ساختمان برای اجرای باکس پله در نظر گرفته می‌شود، به متراژ کلی و تعداد طبقات و واحدهای آن ساختمان بستگی دارد.

به طور معمول در اجرای باکس راه پله، تعبیه چهار ستون در چهار گوشه آن برای تحمل بارهای وارده ضروری است و اجرای باکس پله با کمتر از 4 ستون، باعث ایجاد تنش زیاد در دیگر اعضای سازه می‌شود. با این حال گاهی به دلیل محدودیت‌های معماری ممکن است اجرای این تعداد ستون امکان‌پذیر نباشد و پاگرد و شمشیری‌ها به صورت طره‌ای اجرا شوند که توصیه نمی‌شود. با توجه به بار بالای راه پله، کاهش تعداد ستون‌ها مستلزم محاسبات دقیق و ارزیابی مقاومت اعضای موجود و همچنین اعمال تقویت‌های لازم در سایر اجزای سازه‌ای است.

بیش از ۵۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

اجرای راه پله بر اساس استاندارد 2800 همراه با فیلم

بر اساس استاندارد 2800 چون پله‌ها بخشی از اسکلت اصلی ساختمان هستند، باید در محاسبات زلزله و طراحی ساختمان نقش آن‌ها را در نظر بگیریم. یعنی باید بررسی کنیم که پله‌ها چطور روی تیرها و ستون‌های اطرافشان اثر می‌گذارند و چه نیرویی به آن‌ها وارد می‌کنند. در مقاله بارگذاری راه پله بتنی و فلزی به طور کامل این موضوع را توضیح داده‌ایم.

در گذشته از روش تیر میان طبقه برای اجرای راه پله استفاده می‌شد که منجر به ایجاد پدیده ستون کوتاه و افزایش نیروی برشی ستون می‌شد. به همین دلیل در پیوست ششم استاندارد 2800 برای جلوگیری از تشکیل ستون کوتاه، استفاده از روش‌های جایگزین اجرای ستونک (ستونچه) روی تیر اصلی طبقه و اجرای دستک روی ستون، به عنوان تکیه گاه پاگرد توصیه شده که در ادامه آن‌ها را توضیح خواهیم داد:

دانلود پیوست 6 استاندارد 2800

1. اجرای دستک‌ به عنوان تکیه‌گاه تیر میان‌ طبقه

یکی از روش‌های پرکاربرد استاندارد 2800، اجرای دستک‌های بتنی در ستون‌های دو طرف راه پله با ابعاد معمول عرض 20، ارتفاع 30 و طول 50 سانتی‌متر است. این دستک‌ها از ستون‌های اصلی بیرون آمده و پاگرد میان طبقه راه پله روی آن قرار می‌گیرد، اما اتصال دستک‌ها و تیر میان طبقه نباید به گونه‌ای باشد که بتواند لنگر خمشی را به ستون اصلی منتقل کند.
اگر امکان جابجایی و تغییر شکل به سازه بدهیم، لنگر را به ستون‌های اصلی منتقل نمی‌کند. برای این منظور از دو پلیت (بالشتک فلزی) روی هم، بین دستک و تیر میان طبقه استفاده می‌شود تا امکان تغییر شکل و انبساط و انقباض آن‌ها بدون انتقال نیرو به ستون اصلی انجام شود.

مراحل اجرای دستک

• اجرای بیرون‌زدگی دستک: این بخش به عنوان پایه و تکیه‌گاه برای پاگرد نیم طبقه عمل می‌کند.
• نصب پلیت اول: پلیت اول برای ایجاد امکان لغزش روی بیرون‌ زدگی دستک قرار می‌گیرد.
• نصب پلیت دوم: پلیت دوم هم با هدف ایجاد لغزش روی پلیت اول قرار می‌گیرد.
• قرار دادن یونولیت: یونولیت در بین پلیت‌ها و یا روی آن‌ها قرار می‌گیرد تا پلیت‌ها را در جای خود ثابت نگه دارد.
• بتن‌ریزی رمپ و دال پله: در آخرین مرحله بتن ریزی رمپ و دال پله به صورت هم زمان انجام می‌شود.

2. اجرای ستونک (ستونچه) برای تیر میان طبقه راه پله

در این روش برای ایجاد تکیه‌گاه مناسب تیر میان طبقه، دو ستونک کوچک با فاصله حدود 3 سانتی‌متر از ستون‌های اصلی راه پله بر روی تیر تراز طبقه ایجاد شده و فضای خالی بین آن‌ها (ستونک و ستون‌های اصلی) با یونولیت پر می‌شود.

اجرای ستونک یا ستونچه کمک می‌کند تا هنگام وقوع زلزله نیرویی بین ستون‌ها و تیر میان طبقه پاگرد جابجا نشود و ستون‌های اصلی به عنوان قاب خمشی فضای کافی برای جابجایی را داشته باشند.

با اجرای روش‌های پیشنهادی پیوست ششم و جلوگیری از انتقال هرگونه لنگر به ستون‌های اصلی، دیگر نیازی به تقویت ستون‌های راه پله نیست.

اجرای تیر نیم طبقه راه پله به روش قدیم چگونه است؟

اجرای تیر نیم طبقه به عنوان تکیه‌گاه پاگرد پله‌ها در ساختمان‌های بتنی، یک روش رایج بود که قبل از استاندارد 2800 مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این روش تیر‌های میان طبقه مستقیما به دو ستون اصلی راه پله متصل می‌شدند و در واقع به صورت یکپارچه با پاگرد و رمپ بتنی اجرا می‌شدند. قرار دادن تیر نیم طبقه میان ستون‌های پاگرد، باعث ایجاد پدیده ستون کوتاه و افزایش نیروی برشی در آن‌ها می‌شود و به همین دلیل این روش تقریبا منسوخ شده است.

مراحل اجرای تیر میان طبقه

ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که آرماتوربندی تیر نیم طبقه راه پله چه زمانی انجام می‌شود؟ آرماتور بندی تیر نیم طبقه راه پله همزمان با اجرای آرماتوربندی ستون‌های دور باکس پلکان انجام شده و آرماتورها از قالب ستون بیرون می‌آیند.

اگرچه بتن ریزی تیر نیم طبقه همراه با بتن ریزی پلکان و تیرها و سقف طبقه بعدی انجام می‌شود، اما فراموشی اجرای آرماتورهای تیر نیم طبقه در زمان اجرای ستون‌های دور باکس راه‌ پله، تخریب ستون برای رسیدن به میلگردهای آن جهت مهار آرماتورهای تیر نیم طبقه در ستون را به همراه دارد.

برای مشاهده نقشه‌های اجرایی راه‌پله‌های بتنی و نحوه اجرای ریشه‌ پله و سایر نکات تکمیلی، به مقاله اجرای راه پله بتنی سر بزنید.

چرا باید از اجرای تیر نیم طبقه برای پاگرد خودداری کنیم؟

می‌دانید که راه پله باید امن‌ترین نقطه ساختمان باشد و در شرایط بحرانی مثل وقوع زلزله ساکنان بتوانند از آن استفاده کنند. با توجه به این که سقف صلب است، هنگام وقوع زلزله جابجایی و تغییر مکان همه ستون‌ها با هم برابر است.

با توجه به اینکه قسمت پایینی و بالایی ستون‌ها محل تشکیل مفصل پلاستیک است، انتظارمان این است که حداکثر کنش لنگر خمشی و نیروی محوری در این دو نقطه باشد. اگر هر دو لنگر خمشی را جمع کنیم و تقسیم بر ارتفاع ستون کنیم، نیروی برشی به دست می‌آید.

اما زمانی که با اجرای تیر نیم طبقه راه پله پدیده ستون کوتاه ایجاد می‌شود، مجموع لنگر خمشی تقسیم بر ارتفاع ستون کوتاه شده و نیروی برشی ستون دو برابر می‌شود. این می‌تواند منجر به اعمال بارهای بسیار بیشتر از ظرفیت طراحی شده به ستون‌های راه پله شود که احتمال شکست ناگهانی آن‌ها را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

به بیانی دیگر انرژی زلزله از دو طریق جذب نیرو و جابجایی (دوران و تغییر شکل) تاثیر گرفته و مستهلک می‌شود و هر چقدر سختی و مقاومت یک سازه بیشتر باشد، جذب انرژی آن در هنگام زلزله هم بیشتر خواهد بود.

بنابراین یکی از مواردی که باید همیشه برای امن بودن راه پله به عنوان مسیر خروجی اصلی در نظر داشته باشیم، جذب انرژی پایین آن نسبت به سایر المان‌ها در ساختمان است. حتی در طراحی‌های جدید تا حد امکان دیوار برشی را با فاصله از باکس پله در نظر می‌گیرند، زیرا میزان جذب انرژی راه پله در زمان وقوع حوادثی مثل زلزله باید پایین باشد.

جمع بندی

راه پله از بخش‌های مهم و راه اصلی تردد بین طبقات و خروج از ساختمان است و اجرای آن‌ نکات ریزه کاری زیادی دارد. روش‌های قدیمی اجرای راه پله که منجر به ایجاد پدیده ستون کوتاه می‌شدند، اکنون جای خود را به روش‌های جدیدتر استاندارد 2800 داده‌اند که از نظر ایمنی و مقاومت بسیار مطمئن‌تر هستند. این روش‌های جدید به اجرای ستونک و دستک برای تکیه گاه تیر میان طبقه تاکید دارند، زیرا به کاهش نیروی برشی وارد بر ستون‌ها کمک کرده و از ایجاد آسیب‌های جدی در هنگام زلزله جلوگیری می‌کنند.

اجرای راه پله به صورت غیر اصولی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. بنابراین، رعایت دقیق استانداردها و استفاده از روش‌های اجرایی صحیح، تضمین‌کننده ایمنی و دوام ساختمان است.

اگر می‌خواهید با تمام تعاریف و جزئیات اجرای راه پله همراه با تعداد زیادی فیلم‌ و عکس‌های کارگاهی آشنا شوید، به آموزش اجرای راه پله مراجعه کنید.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره نحوه اجرای راه پله طبق استاندارد 2800 کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.