تجهیز کارگاه چیست؟ | صفر تا صد مراحل تجهیز کارگاه ساختمانی

تجهیز کارگاه در پروژه‌های عمرانی یکی از گام‌های مهم برای اجرای صحیح سازه است. در ادامه به موارد متعددی از جمله مراحل، نکات اجرایی و غیره پرداخته و همچنین به سوال پرتکرار ” تجهیز کارگاه چیست ” یک بار برای همیشه پاسخ خواهیم داد. همچنین به بررسی نکات ضریب تجهیز کارگاه در شرایط عمومی پیمان می‌پردازیم. پس این مقاله جامع و کامل آکادمی عمران را از دست ندهید!

تجهیز کارگاه چیست؟

پیش از خواندن مقاله ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید تا با نکات تجهیز کارگاه ساختمانی آشنا شوید و این مقاله را با دید بهتری بخوانید.

به زبان ساده منظور از تجهیز کارگاه ساختمانی تمامی کارها و تدارکاتی است که به صورت موقت برای دوره اجرای پروژه الزامی است.

تجهیز صحیح کارگاه یکی از مهم‌ترین مسائل در پیشرفت و کیفیت اجرای پروژه است. به طوری که اگر طرح مناسب و برنامه‌ریزی مدون این بخش به درستی انجام پذیرد، عملیات اجرایی بسیار سریع‌تر و بهتر جلو خواهد رفت.

در حالت کلی تجهیز کارگاه‌ یکی از موارد مهم در پروژه‌ها است. به عنوان نمونه وجود سازه‌ای موقتی که پرسنل بتوانند در آن استراحت کنند امری الزامی است. چرا که شاید تا پایان پروژه نیاز باشد کارگران در محل پروژه حضور داشته باشند.

بدیهی است که تجهیز کارگاه شامل دو بخش ثابت و مستمر است. در بخش ثابت، اتاق‌ها، محل‌های استقرار، دفاتر، آزمایشگاه و غیره ساخته شده و بخش مستمر به تامین غذا، لباس، پرداخت اجاره و پول آب و برق و غیره اختصاص دارد.

پس تجهیز ثابت در ابتدای کار بوده و تمام می‌شود ولی تجهیز مستمر تا پایان کار ادامه دارد.

برخی از مواردی که در تجهیز پروژه های عمرانی باید به آن‌ها توجه شود عبارتند از:

• شمالی یا جنوبی بودن محل پروژه
• اتاق‌های پرسنل و کارفرما
• محل استقرار دستگاه نظارت مقیم
• اتاق جلسات
• دفتر کار پرسنل اجرایی پیمانکار و اتاق‌های کارگری
• انبار
• حمام
• سرویس‌های بهداشتی
• ایجاد راه‌های دسترسی به پروژه
• تأمین آب، برق، گاز و تلفن
• مصالح و دستگاه‌های لازم و غیره

تجهیز کارگاه در شرایط عمومی پیمان

تجهیز کارگاه در شرایط عمومی پیمان به معنای عملیات، اقدام‌ها و تدارکاتی است که باید به صورت موقت برای دوره اجرا انجام شود. تا آغاز کردن و انجام دادن عملیات موضوع پیمان، طبق اسناد و مدارک پیمان میسر شود.

ماده 28 شرایط عمومی پیمان در مورد شرایط و نکات تحویل کارگاه صحبت می‌کند. یکی از مسائلی که در تحویل کارگاه مطرح می‌شود این است که تجهیز کارگاه و هزینه آن به عهده چه کسی است؟! فیلم زیر را مشاهده کنید تا با نکات تجهیز کارگاه در شرایط عمومی پیمان آشنا شوید.

تجهیز کارگاه واجب است یا اختیاری

شاید برایتان سوال باشد که در تمامی پروژه‌ها باید کارگاه با استفاده از تمام موارد گفته شده تجهیز شود؟

خیر، در برخی از پروژه‌های خاص بعضی از این موارد ممکن است نیاز نباشد. به طور کلی موارد لازم تجهیز کارگاه با توجه به موارد زیر به دست می‌آید:

• موضوع پروژه
• مدت زمان لازم جهت انجام پروژه
• منابع لازم پروژه
• تعداد پرسنل و کارکنان
• مسیرهای دستیابی
• شرایط جوی و موقعیت پروژه

بنابراین با توجه به مهم بودن این قسمت و برای پیشگیری از تغییرات آتی، دوباره بعد از پیشرفت پروژه، باید بر اساس طرح منطقی و جانمایی مناسب انجام شود.

تجهیز بدون طراحی اولیه، حتما در آینده کارگاه را با مشکل مواجه کرده و بخشی از منابع  را به خود اختصاص خواهد داد.

جانمایی غیر اصولی اتاق‌ها، اختصاص ندادن محل مناسب دپوی مصالح، کمبود امکانات با توجه به حجم کار و مسائلی همانند این موارد به عنوان اساسی‌ترین آفات تجهیز کارگاه هستند.

طراحی این بخش باید با دقت انجام شده و در پروژه‌های بزرگ، نقشه اجرایی تجهیز باید مورد تایید کارفرما و دستگاه نظارت قرار می‌گیرد.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

بهترین راه تجهیز کارگاه

تا این بخش از مقاله چیستی تجهیز کارگاه و لیست تجهیز کارگاه ساختمانی را توضیح دادیم.

حال به یک موضوع مهم بر می‌خوریم. همانطور که تا این بخش متوجه شدید تجهیز کارگاه عمرانی تقریباً همان ساخت سازه‌های مختلف در جهت امور کارگران و پرسنل است. اما آیا منطقی است که هزینه زیادی بابت سازه‌های موقت بپردازید که در پایان کار برچیده می‌شوند؟

طبیعتا خیر منطقی نیست اما نباید از کیفیت نیز کاست. پس راه حل چیست؟

استفاده از کانکس بهترین راه برای کاهش هزینه در عین حفظ کیفیت است. چرا که قابلیت نصب سریع داشته، مقرون به صرفه بوده و حتی بعد از برچیدن نیز قابل استفاده است.

در صورتی که تمایلی به استفاده مجدد نداشته باشید، کانکس‌ها قابل بازیافت هستند و بنابراین بخشی از هزینه جبران می‌شود.

یکی دیگر از روش‌هایی که می‌توان جهت کاهش هزینه تجهیز کارگاه انجام داد این است که از باقی آجرهایی که در تخریب ساختمان قبلی استفاده کرد و به وسیله آن‌ها به ساخت اتاقک‌ها اقدام کرد.

همچنین می‌توان از چارچوب‌ها برای ایجاد در و پنجره برای اتاقک‌ها استفاده کرد.

برای مطالعه بیشتر در مورد تخریب ساختمان و تمام مراحل و اصول آن به مقاله ” تخریب ساختمان “ سر بزنید. همچنین در مقاله ” گودبرداری “ تمام مراحل و نکات گودبرداری را زیر ذره‌بین بردیم.

لیست تجهیز کارگاه ساختمانی

• لیست تجهیز کارگاه به شرح زیر است، اما بعضی از موارد ممکن است بنابر شرایط پروژه حذف یا اضافه شود.
• تامین و تجهیز محل سکونت کارمندان و افراد متخصص پیمانکار
• تامین و تجهیز محل سکونت کارگران پیمانکار
• اجاره زمین تجهیز کارگاه
• تامین کمک هزینه یا تسهیلات لازم برای تهیه غذای کارگران
• تامین لباس کار، کفش و کلاه حفاظتی کارگران
• تامین و تجهیز ساختمان‌های اداری و دفاتر کارکنان کارفرما، مهندس مشاور و آزمایشگاه
• تامین و تجهیز ساختمان‌های اداری و دفاتر کار کارفرما، مهندس مشاور و آزمایشگاه

• تامین غذای کارمندان مهندس مشاور، کارفرما و آزمایشگاه
• تجهیز دفاتر کارفرما، مهندس مشاور و آزمایشگاه به اینترنت
• تجهیز دفتر مرکزی کارفرما با تلویزیون‌های مدار بسته با قابلیت انتقال تصویر در کارگاه به دفتر مرکزی کارفرما
• هزینه برقراری نظام ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) و حفاظت کار بر اساس دستورالعمل‌های مندرج در اسناد پیمان
• تامین ساختمان‌های پشتیبانی و هزینه تجهیز انبارهای سرپوشیده، آزمایشگاه پیمانکار و موارد مشابه
• ساخت و تجهیز انبار مواد منفجره
• تامین و تجهیز ساختمان‌های عمومی، به جز ساختمان‌های مسکونی و اداری و دفاتر کار
• محوطه سازی
• احداث چاه آب عمیق یا نیمه عمیق
• تامین آب کارگاه و شبکه آب رسانی داخل کارگاه
• تامین برق کارگاه و شبکه برق رسانی داخل کارگاه

• تامین سیستم‌های مخابراتی داخل کارگاه
• تامین سیستم‌ گازرسانی داخل کارگاه
• تامین سیستم سوخت رسانی کارگاه
• تامین راه دسترسی
• تامین راه‌های سرویس
• تامین راه‌های ارتباطی
• تامین ایاب و ذهاب کارگاه
• تامین پی و سکو برای نصب ماشین آلات و تجهیزات سیستم تولید مصالح، سیستم تولید بتن، کارخانه آسفالت، ژنراتورها و مانند آن‌ها
• نصب ماشین آلات و تجهیزات و راه اندازی آن‌ها یا تامین آن‌ها از راه خرید خدمت یا خرید مصالح
• بارگیری، حمل و باراندازی ماشین آلات و تجهیزات به کارگاه و برعکس
• تهیه، نصب و برچیدن داربست فلزی برای انجام نماسازی خارج ساختمان در کارهای رشته ابنیه، وقتی که ارتفاع نماسازی بیش از 3.5 متر باشد.
• بارگیری، حمل، باراندازی، مونتاژ و دمونتاژ ماشین آلات و لوازم حفاری محل شمع و بارت به کارگاه و برعکس

• دمونتاژ، جابه‌جایی، مونتاژ و استقرار وسایل و ماشین آلات و لوازم حفاری محل شمع بارت از یک محل به محل دیگر در کارگاه
• تامین علائم و وسایل ایمنی برای اطراف ترانشه‌ها و میله چاه‌ها و گودهایی که در مسیر عبور عابرین یا وسایل نقلیه قرار دارد، در کارهای رشته شبکه توزیع آب، شبکه جمع‌آوری فاضلاب و آبرسانی روستایی
• تامین وسایل لازم و برقراری تردد عابرین پیاده و وسایل نقلیه از روی ترانشه‌ها و گودها در کارهای رشته شبکه توزیع آب، شبکه جمع‌آوری فاضلاب و آبرسانی روستایی
• تامین مسیر مناسب برای تردد عابرین پیاده و وسایل نقلیه در محل‌هایی که به علت انجام عملیات، عبور از مسیر موجود قطع می‌شود، در کارهای رشته شبکه توزیع آب، شبکه جمع‌آوری فاضلاب و آبرسانی روستایی
• تامین روشنایی و تهویه مناسب در کارگاه
• بیمه تجهیز کارگاه

مراحل و نکات تجهیز کارگاه ساختمانی

پس از پاسخ به سوال ” تجهیز کارگاه ساختمانی چیست ” به مراحل آن می‌رسیم.

1. بررسی و جمع آوری اطلاعات لازم اعم از موضوع، منابع لازم، برنامه اجرا و مکان پروژه
2. طراحی تجهیز کارگاه با توجه به گام اول (به موارد ایمنی و اجرایی توجه شود.)
3. تأمین مصالح و منابع لازم
4. پیاده سازی و اجرا
5. بازرسی فرآیند و برطرف کردن مشکلات

رعایت نکات زیر در طرح و اجرای تجهیز کارگاه وابسته به حجم عملیات اجرایی و وسعت پروژه الزامی است.

• نکات پیش از تجهیز

• برای افزایش میزان ایمنی و جلوگیری از تردد افراد متفرقه جلوگیری کرد. یکی از راه‌ها استفاده از دیوار یا فنس کشی محوطه با ارتفاع مناسب و سیم خاردار است.
• اتاقک نگهبانی در محوطه ورودی کارگاه برای کنترل ورود و خروج افراد و مصالح وارده احداث شود.
• برای افزایش میزان ایمنی، در صورت نیاز، محوطه به دوربین‌های مداربسته مجهز شود.
• روشنایی کافی برای افزایش میزان ایمنی و تخلیه احتمالی بار در شب در محوطه ایجاد گردد.

• نقشه تجهیز کارگاه پروژه های ساختمانی با توجه به پیشرفت آتی کار و حجم منابع، مصالح، ماشین آلات و نیروی انسانی صورت گرفته تا از تغییرات مجدد و دوباره کاری‌های احتمالی پیشگیری شود.
• محل استقرار تجهیزات و ابنیه موردنیاز، دسترسی‌ها و ارتباطات نسبت به هم در پلان تجهیزات لحاظ شود.
• از احداث اتاق‌های کارگری در نزدیک محل گودبرداری یا در محل‌هایی که ریسک بالایی دارند خودداری شود.
• جانمایی اتاق‌ها ترجیحاً به صورتی انجام گردد که توانایی استفاده از نور و تهویه طبیعی وجود داشته باشد.
• اتاق‌های بخش مدیریت و پرسنل فنی از بخش کارگری جدا شود.
• تا حد امکان مسئله اشراف اتاق‌های مدیریت به محوطه ضمن رعایت فاصله برای کاهش آلودگی صوتی و ایمنی مناسب مورد توجه قرار گیرد.

• نکات به هنگام تجهیز

• احداث حمام و سرویس‌های بهداشتی متناسب با حجم نفرات در دو بخش کارگری و پرسنل فنی الزامی است.

در کف و دیوارهای این بخش برای رعایت مسائل بهداشتی حتماً از کاشی و سرامیک استفاده شود. در صورتی که از سیمان استفاده شود، موجب ایجاد فضای آلوده خواهد شد.

همچنین باید برای فاضلاب دستشویی و حمام یک چاه فاضلاب تعبیه کرد. می‌توان از چاهی که به عنوان گمانه زنی حفاری می‌شود، به عنوان چاه فاضلاب نیز استفاده کرد.

• انبار با ابعاد متناسب برای ذخیره مصالح و تجهیزات احداث شود.

با توجه به ارزش تجهیزات موجود در انبار، جانمایی در محل در معرض دید و دسترس برای افزایش ایمنی و همچنین امکان تردد آسان ماشین آلات سبک و سنگین به آن الزامی است.

• نصب یک بنر عذر‌خواهی از همسایگان برای جلوگیری از ایجاد تنش با همسایگان و مدارا با آن‌ها

• به استفاده از کانکس با عایق بندی مناسب به خاطر سرعت بیشتر و آسانی در جابجایی توجه شود. سرد بودن داخل کانکس‌های عادی با کیفیت پایین سبب عدم تمایل کارگران به استفاده از آن می‌شود.
• در کارگاه‌های محیط شهری در صورت محدودیت فضا می‌توان با اجرای آهن کشی مناسب، تجهیزات را به بالا منتقل کرد. همچنین در صورت امکان از چیدمان چند طبقه نیز می‌توان استفاده کرد.
• محل دپوی مصالح وارد شده به کارگاه در موقعیت مناسب قرار داده شود.
• جانمایی مناسب ماشین آلات لازم پروژه مانند دیزل ژنراتور و منبع سوخت آن، تاور کرین و غیره با لحاظ پیشرفت آتی کار انجام شود.
• تجهیزات اطفای حریق در چند جای مناسب نصب و آموزش‌های موردنیاز به پرسنل داده شود.
• تجهیزات بهداشتی و جعبه کمک‌های اولیه نصب شود.
• وجود قفل مناسب برای حفاظت از تجهیزات
• کانکس‌ها باید فاصله‌ای از سطح زمین داشته باشند تا در صورت بارندگی و ایجاد گل و لای مشکلی برای افراد ساکن در آن به وجود نیاید.

برای ایجاد ارتفاع کانکس می‌توان سه ردیف بلوک سیمانی چید و داخل بلوک را با بتن مگر پر کرد. همچنین برای ایجاد پله نیز می‌توان از بلوک سیمانی پر شده با بتن مگر استفاده کرد.

• در زمین‌های شمالی می‌توان تجهیز کارگاه را در حیاط ایجاد کرد. ولی در زمین‌های جنوبی کانکس‌ها باید در ارتفاع با زمین اجرا شوند. زیر کانکس باید شمع‌هایی با دوبل IPE18 قرار داد. این شمع‌ها باید در عمق سه متری زمین مدفون شوند.

تجهیز کارگاه وظیفه کیست؟

یکی از متداول‌ترین پرسش‌ها در این زمینه هزینه‌های آن است. به طور کلی هزینه‌های تجهیز و برچیدن پس از محاسبه قیمت‌ها و در نظر گرفتن تمامی عوامل دخیل در موضوع به صورت مقطوع در برآورد اجرای کار می‌آید.

پیمانکار بسته به پیشرفت پروژه هزینه تجهیز کارگاه را به صورت درصدی در صورت وضعیت‌های خود به کارفرما ارائه می‌کند. پس تجهیز تأمین نیروی انسانی و تجهیزات بر عهده پیمانکار است اما هزینه آن را کارفرما پرداخت می‌کند.

در صورتی که به هر دلیلی مدت زمان اجرای پروژه بیشتر از مدت زمان تعیین شده باشد و قیمت‌های قرارداد اولیه نیاز به اصلاح داشته باشد از تعدیل استفاده می‌شود.

ضریب تجهیز کارگاه چیست؟

شاید عبارت ضریب تجهیز کارگاه به گوشتان خورده باشد. برای درک بهتر این موضوع ابتدا باید بدانیم که در برآوردها، فصلی با عنوان تجهیز و برچیدن داریم که هزینه‌های تجهیز که در بالا اشاره شد به صورت مقطوع آورده شده است.

پیمانکاران با توجه به هزینه در نظر گرفته شده برای تجهیز و هزینه‌های واقعی خود، ضریبی برای این فصل جداگانه پیشنهاد می‌دهند که همان ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه است.

اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بگوییم، در واقع برای تجهیز کارگاه هر پروژه مشاور کارفرما یک مقدار هزینه‌ای را برای آن تخمین می‌زند (مثلا 100 میلیون تومان) و در کنارش پیمانکار قیمت پیشنهادی خودش را هم برای تجهیز کارگاه اعلام می‌کند.(مثلا 120 میلیون تومان)

حالا از تقسیم هزینه اعلام شده توسط پیمانکار و هزینه تخمینی مشاور می‌توان ضریب تجهیز کارگاه را به دست آود. (در این مثال گفته شده ضریب تجهیز کارگاه برابر 1.2 می‌شود.)

همچنین دقت داشته باشید برای تخمین و اعلام قیمت چه از طرف گروه مشاور کارفرما و چه از طرف پیمانکار، در پروژه‌هایی که تجهیز با جزئیات محاسبه نمی‌شود، هزینه تجهیز کارگاه وابسته به نوع قرارداد بوده و بین 4 تا 6 درصد هزینه کل اجرای پروژه در نظر گرفته می‌شود.

برچیدن کارگاه ساختمانی

به جمع آوری تمامی این لوازم تجهیزات، برچیدن کارگاه گفته می‌شود. تأسیسات و تجهیزات که ساخته شده پس از جمع آوری برای پیمانکار است.

کارفرما تنها در صورتی که هزینه مصالح بازیافتی آنان را بر حسب نرخ روز بپردازد، صاحب آن‌ها است.

برای اینکه با تمام ریزه کاری‌های اجرای ساختمان آشنا شوید توصیه می‌کنیم حتما به پکیج صفر تا صد اجرای ساختمان سر بزنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری