هزینه بالاسری چیست ؟ بررسی ضریب بالاسری کارهای دستمزدی

حتما در مورد ضریب بالاسری شنیده‌اید، اما مفهوم هزینه بالاسری چیست؟ ضریب بالاسری پروژه‌های عمرانی و غیر عمرانی چه تفاوتی باهم دارند؟ این ضریب از کجا آمده و چه آنالیزی پشت آن است؟ آیا در ضریب بالاسری سود پیمانکار دیده شده است؟

در این مقاله به پاسخ همه این سوالات و توضیحات بیشتر در مورد آنالیز ضریب بالاسری می‌پردازیم. پس تا انتهای این مقاله همراه ما در آکادمی عمران باشید.

ضریب بالاسری چیست؟

برای اینکه با مفهوم ضریب بالاسری و اهمیت آن بیشتر آشنا شوید یک سوال می‌پرسیم!

حقوق سرپرست کارگاه، مهندسین دفترفنی مقیم کارگاه و دفتر مرکزی، هزینه اجاره دفتر مرکزی و هزینه‌های این چنینی در آنالیز ردیف‌های فهرست بها دیده شده است؟

یعنی در هزینه ساخت یک متر مکعب بتن با مقاومت 30 مگاپاسکال هزینه این موارد در نظر گرفته شده است؟

پاسخ خیر است. آنچه که در آنالیز یک ردیف اجرایی می‌آید صرفا هزینه‌های مرتبط با اجرای یک واحد از آن فعالیت است. ولی به طور معمول در اجرای پروژه‌های عمرانی، هزینه‌هایی مانند هزینه اجاره دفتر مرکزی یا حقوق سرپرست کارگاه و غیره به پیمانکار تحمیل می‌شود که برای آن‌ها هیچ ردیف جداگانه‌ای در فهرست بها دیده نشده است و با استفاده از ضریب بالاسری این هزینه‌ها جبران می‌گردد.

این هزینه‌ها بین فعالیت‌های مختلف یک کار، مشترک و عمومی بوده و نمی‌توان آن را مستقیما به یکی از ردیف‌های اجرایی نسبت داد.

برای درک بهتر مفهوم ضریب بالاسری فیلم زیر را تا انتها مشاهده بفرمایید.

هزینه بالاسری چیست؟

هزینه بالاسری به طور کلی شامل هزینه بالاسری عمومی و هزینه بالاسری کار است.

هزینه بالاسری عمومی از نوع هزینه‌هایی است که نمی‌توان آن‌ها را به کار مشخصی مربوط کرد.

به طور مثال یک پیمانکار 5 پروژه در حال اجرا دارد. حقوق حسابدار شرکت، منشی، مهندسین دفترمرکزی، هزینه اجاره دفتر، پذیرایی، پرینت و لوازم التحریر دفتر مرکزی را نمی‌توان به پروژه خاصی اختصاص داد.

به این نوع هزینه‌ها، بالاسری عمومی گفته می‌شود. یعنی هزینه‌هایی که همه پروژه‌ها را در برمی‌گیرد.

هزینه بالاسری کار از نوع هزینه‌هایی است که می‌توان آن را به کار مشخصی مربوط کرد ولی نمی‌توان به یک ردیف اجرایی نسبت داد. مانند حقوق سرپرست کارگاه و مهندسین دفترفنی، هزینه‌های مربوط به ضمانت‌نامه‌های‌ پروژه، مالیات، سود پیمانکار، تهیه نقشه‌های کارگاهی و غیره.

یعنی مشخص است که حقوق این سرپرست کارگاه جزء هزینه‌های این پروژه است ولی نمی‌توان این حقوق را در ردیف‌های آرماتور بندی، بستن قالب بتن، بتن ریزی و غیره دید.

شرح هزینه‌های بالاسری عمومی و کار در پیوست سوم فهرست بها واحد پایه سازمان مدیریت و برنامه‌ ریزی کشور ذکر شده است.

به طور مثال در اینجا نیز فایل پی دی اف فهرست‌بها واحد پایه رشته ابنیه سال 1400 را جهت مطالعه بیشتر قرار می‌دهیم، حتما به پیوست سوم آن سربزنید.

ضریب بالاسری کارهای دستمزدی

همان طورکه در بالا مشاهده کردید ضریب بالاسری تابعی از مبلغ کارکرد پروژه است. این در حالی است که مثلا حقوق سرپرست کارگاه باید به صورت ماهانه پرداخت شود.

اگر پروژه در مدت 10 ماه به اتمام برسد این سرپرست از پیمانکار 10 ماه حقوق و اگر در مدت 20 ماه به پایان برسد، اگر چه دریافتی پیمانکار مانند حالت قبل است اما این سرپرست 20 ماه حقوق دریافت خواهد کرد.

یعنی با طولانی شدن زمان اجرای پروژه، پیمانکار ضرر خواهد کرد و هزینه‌های بالاسری زیاد می‌شود.

۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت مینی دوره رایگان

تفاوت ضریب بالاسری طرح‌ های عمرانی و غیرعمرانی

شاید برایتان سوال پیش بیاید که بین طرح‌‌های عمرانی و طرح‌‌های غیر عمرانی چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟ پیش از ذکر تفاوت آن‌ها در ضریب بالاسری به اختصار به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

• طرح‌های عمرانی:

طرح‌هایی که جزئی از بودجه سالیانه کشور است و به منظور تحقق بخشیدن به هدف‌های برنامه عمرانی ۵ ساله، اجرا می‌گردد و تمام یا قسمتی از هزینه‌های اجرایی آن، از محل اعتبارات عمرانی تأمین می‌شود.

• طرح‌های غیرعمرانی:

طرح‌هایی که بودجه آن از منابعی غیر از بودجه عمرانی تامین شود.

حال که تفاوت طرح عمرانی و غیر عمرانی مشخص شد به سراغ اختلاف این دو طرح در انتخاب ضریب بالاسری می‌رویم.

مطابق دستورالعمل کاربرد فهرست بها، ضریب بالاسری طرح‌های عمرانی برای کارهایی که به صورت مناقصه واگذار می‌شود برابر 1.30 و برای کارهایی که به صورت ترک تشریفات مناقصه یا عدم الزام برگزاری مناقصه است برابر 1.20 در نظر گرفته می‌شود.

ضریب بالاسری طرح‌های غیرعمرانی برای کارهایی که به صورت مناقصه واگذار می‌شوند، برابر 1.41 و برای کارهایی که به صورت ترک تشریفات مناقصه یا عدم الزام برگزاری مناقصه است برابر 1.3 در نظر گرفته می‌شود.

برای مقایسه تفاوت ضریب بالاسری طرح‌‌های عمرانی و غیرعمرانی جدول زیر را مشاهده کنید.

عمده تفاوت ضریب بالاسری طرح‌ های عمرانی و غیرعمرانی به پرداخت سهم بیمه پیمانکار مربوط می‌شود. برای درک بهتر این موضوع باید آنالیز ضریب بالاسری را بررسی کنیم.

در صورتی که مایل به آشنایی با متره و برآورد هستید حتما به مقاله متره و برآورد پروژه سر بزنید.

آنالیز ضریب بالاسری در شرایط عمومی پیمان

سازمان برنامه و بودجه هیچ آنالیزی برای محاسبه ضریب بالاسری در طرح‌‌های عمرانی و غیر عمرانی ارائه نکرده است ولی می‌توان موارد تاثیر گذار در این آنالیز را تشخیص داد و آن‌ها را به شکل زیر در نظرگرفت.

در طرح عمرانی با جمع درصد عوامل تاثیر گذار به 23 درصد و در طرح غیرعمرانی به 29 می‌رسیم. با استفاده از فرمولی که در جدول شماره 6 دستورالعمل نحوه ارائه تجزیه بها همراه با پیشنهاد قیمت پیمانکاران ذکر شده می‌توان عدد 1.3 و 1.41 بالاسری را به دست آورد.

(100-23)/100=1.3

(100-29)/100=1.41

در ادامه موارد و هزینه‌های تاثیرگذار در آنالیز ضریب بالاسری را بررسی خواهیم کرد.

موارد تاثیر گذار در آنالیز ضریب بالاسری

1) سود پیمانکار

بدیهی است که هدف هر پیمانکاری سود کردن در پروژه است. در آنالیز ضریب بالاسری سود پیمانکار معمولا حدود 8 درصد در نظر گرفته می‌شود.

اگرچه ممکن است ضریب پیشنهادی پیمانکار برای شرکت در یک مناقصه سودی بیشتر یا کمتر از این مقدار را در برداشته باشد ولی به طورکلی بخشی از سود پیمانکار در این بخش دیده شده است.

البته پیمانکار می‌تواند بسته به شرایط خود و پروژه، سود خود در ضریب بالاسری را کمتر در نظر گرفته و روی ضریب بالاسری نیز تخفیف دهد که در ادامه مقاله به آن می‌پردازیم.

2) مالیات

یکی از هزینه‌هایی که پیمانکار باید پرداخت کند هزینه مالیات است. طبق جداول آنالیز ضریب بالاسری برای طرح‌های عمرانی و غیر عمرانی، مالیات بر سود پروژه، چیزی حدود 1 درصد در نظر گرفته می‌شود.

3) بیمه

حق بیمه قراردادهای پیمانکاری در پروژه‌هایی با طرح عمرانی و غیرعمرانی متفاوت است.

همانطور که در بالا تفاوت‌های طرح عمرانی و غیرعمرانی را گفتیم، محل تامین اعتبار طرح عمرانی، بودجه دولت و محل تامین اعتبار طرح‌های غیر عمرانی، منابعی غیر از بودجه عمرانی است. پس به همین خاطر در حق بیمه قراردادهای پیمانکاری نیز تفاوت دارند.

• حق بیمه طرح‌های عمرانی

به کارکرد یک پیمان در طرح عمرانی 6.6 درصد حق بیمه تعلق می‌گیرد که 6 درصد ناخالص کارکرد و 0.6 حق بیمه بیکاری است. (مثل هزینه بیمه‌های عمومی یا حق بیمه کارکنان دفتر مرکزی)

از این 6.6 درصد 1.6 سهم پیمانکار و 5 درصد سهم کارفرما است.

به طور مثال اگر مبلغ کارکرد 100 میلیون تومان باشد. 6 میلیون و شش صد هزار تومان حق بیمه آن می شود. (5 میلیون سهم کارفرما و یک میلیون و ششصد هزار تومان سهم پیمانکار)

• حق بیمه طرح‌های غیر عمرانی

به کارکرد یک پیمان در طرح غیرعمرانی 7.78 درصد حق بیمه تعلق می‌گیرد.

در صورت دستمزدی بودن قرارداد یا این که تهیه مصالح مصرفی به عهده کارفرما باشد، این حق بیمه تا ۱۶٫۶۷ درصد نیز افزایش می‌یابد.

در ادامه دستورالعمل حق بیمه‌ قراردادهای پیمانکاری و مهندسین مشاور آورده شده است. برای مطالعه بیشتر در مورد بیمه طرح‌های غیرعمرانی حتما به این دستورالعمل سر بزنید.

دانلود دستورالعمل حق بیمه

4) هزینه دفتر مرکزی پیمانکار

معمولا هزینه دفتر مرکزی پیمانکار در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود ۲٫۵ درصد در نظر گرفته می‌شود. مثل هزینه سرمایه گذاری یا اجاره محل دفتر مرکزی، هزینه آب و برق دفتر مرکزی و غیره

شرکتی که چندین پروژه داشته باشد، می‌تواند در مناقصات جدید خود، هزینه دفتر مرکزی را بسیار کم در نظر بگیرد زیرا این هزینه از پروژه‌های قبلی تامین شده است.

همچنین شرکتی که هیچ پروژه فعالی ندارد و به پرسنل خود چندین ماه حقوق می‌دهد تا فقط آن‌ها را حفظ کند، می‌تواند هزینه دفتر مرکزی را صفر در نظر بگیرد.

چرا که حتی اگر پروژه‌ای نداشته باشد هم این هزینه برقرار خواهد بود و در این صورت احتمال برنده شدنش در مناقصات و گرفتن پروژه نیز بیشتر می‌شود.

5) هزینه مستمر کارگاه

معمولا هزینه مستمر کارگاه در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود 8 درصد در نظر گرفته می‌شود.

هزینه مستمر کارگاه کاملاً جزء هزینه‌های بالاسری کار است و به هزینه‌هایی که در آنالیز ردیف‌های عملیاتی فهرست بها یا در ردیف‌های تجهیز کارگاه درج نشده باشند، اختصاص می‌یابد. مثل هزینه نیروی انسانی خدماتی مانند آبدارچی و نگهبان انبار، هزینه غذای کارکنان و کارمندان پیمانکار و غیره

دقت داشته باشید که این هزینه‌ها با ردیف‌های در نظر گرفته شده فهرست بها در تجهیز کارگاه همپوشانی نداشته باشند.

6) هزینه ضمانت نامه

هزینه ضمانت نامه در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود 1.5 درصد در نظر گرفته می‌شود.

معمولا در قراردادهای پیمانکاری چهار نوع تضمین از پیمانکار اخذ شده و در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد.

این ضمانت‌ها برابر است با تضمین شرکت در فرایند ارجاع کار (شرکت در مناقصه)، تضمین انجام تعهدات، تضمین پیش پرداخت و تضمین حسن انجام کار است.

پیشنهاد می‌کنیم برای توضیح بیشتر این تضامین به مقالات ” سپرده حسن انجام کار “ و ” بخشنامه پیش پرداخت پروژه های عمرانی “ سر بزنید.

دقت کنید با توجه به هزینه‌های بالاسری عمومی و کار در پیوست سوم فهرست بها واحد پایه سازمان برنامه و بودجه که در بالا به آن اشاره کردیم، تضمین شرکت در مناقصه‌ها کاملا جزء هزینه‌های بالا سری عمومی و تضمین انجام تعهدات، تضمین پیش پرداخت و تضمین حسن انجام کار کاملا جزء هزینه‌های بالا سری کار است.

البته باید این نکته را هم در نظر گرفت که در روند مناقصه یا اجرای انجام کار، برای پرداخت‌های علی الحساب (مثلاً برای خرید مصالح یا تجهیزات) ممکن است به تضامین جدیدی علاوه بر سه مورد فوق نیاز داشته باشیم.

سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که هزینه این ضمانت‌ها چطور محاسبه می‌شود؟

در پاسخ باید بگوییم هزینه ضمانت نامه وابستگی زیادی به مدت زمان پروژه دارد و براساس هزینه بلوکه شدن وثیقه شرکت در بانک و هزینه کارمزد دریافتی بانک محاسبه می‌گردد.

7) هزینه آزمایشگاه

به طور معمول هزینه آزمایش‌های پروژه بر عهده کارفرماست چراکه پیمانکار از کار خود مطمئن است و نیاز به آزمایش نمی‌بیند. این کارفرما هست که باید کار اجرا شده پیمانکار را بررسی کند. پس هزینه‌های آزمایش نیز با اوست.

اما اگر طبق شرایط خصوصی پیمان، هزینه آزمایش‌ها برعهده پیمانکار باشد یا بهتر باشد آزمایش‌هایی هم از سوی پیمانکار انجام شود، ضریبی حدود ۰٫۲ درصد برای این کار در نظر گرفته می‌شود. در غیر این صورت این عدد در آنالیز ضریب بالاسری صفر در نظر گرفته می‌شود.

8) کمک به صندوق کارآموزی

ضریب ۰٫۲ درصدی کمک به صندوق کارآموزی در اسناد قدیمی محاسبه ضریب بالاسری پروژه وجود داشته و عمدتا در محاسبات جدید لحاظ نمی‌گردد.

حداکثر تخفیف ضریب بالاسری

در انتها دستورالعمل نحوه ارائه تجزیه بها همراه با پیشنهاد قیمت توسط پیمانکاران در سال 96 را قرار داده‌ایم.

طبق این بخشنامه از سال 96 به بعد در صورتی که پیمانکاران تمایل به تخفیف دادن در ضریب بالاسری داشته باشند، می‌توانند علاوه بر پرکردن 5 جدول قبلی که در بخشنامه سال‌ 77 هم موجود بوده، آنالیز خود برای هزینه‌‌های بالاسری را طبق جدول شماره 6 تکمیل نمایند.

دقت کنید حداکثر میزان قابل قبول کاهش یا تخفیف، 10 درصد ضریب بالاسری است.

یعنی اگرضریب بالاسری 1.3 است حداکثر می‌توان 10 درصد (0.13) تخفیف داد و حداقل ضریب بالاسری قابل قبول 1.17 است.

دستورالعمل تجزیه بها سال 96

اعمال ضریب بالاسری در صورت وضعیت

برای اعمال ضریب بالاسری در صورت وضعیت، پس از جمع مبالغ هر فصل، حاصل را در ضریب بالاسری ضرب می‌کنیم. دقت کنید ضریب جزء فصل برای هر فصل در نظرگرفته شده باشد.

برای مثال اگر طبق جدول بالا جمع فصول با ضرایب پیشنهادی فهرست بها 13،472،135،140 ریال شده باشد، جمع آن را با اعمال ضریب بالا سری 1.20 و ضریب منطقه‌ای 1.07 محاسبه می‌کنیم که در اینجا به ترتیب 16،166،562،168 ریال (1.20× 13،472،135،140 ریال) و 17،298،221،520 ریال (1.07× 16،166،562،168 ریال) می‌شود.

در آخر اگر هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه 421،538،983 ریال باشد با جمع مقادیر قبلی که به دست آوردیم (17،298،221،520 ریال) کل هزینه پروژه با هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه به دست می‌آید.( 17،719،760،503 ریال)

با مشاهده آموزش صورت وضعیت نویسی تمام نکات متره، برآورد و صورت وضعیت نویسی را اصولی یاد بگیرید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری