همه چیز درباره ضوابط طراحی نما در شهرداری به همراه فیلم
آیا تا به حال در هنگام عبور از یک کوچه یا خیابان، نمای یک ساختمان توجهتان را جلب کرده است؟ یا اینکه نمایی را دیده باشید که با ساختمان‌های اطرافش هیچ گونه سازگاری نداشته باشد؟ اهمیت نمای ساختمان در دنیای مدرن بیش از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد. علت این مسئله حفظ زیبایی بصری شهرها و هماهنگی نمای ساختمان با فرهنگ جامعه است. اما آیا اجرای نما، ضوابطی دارد؟
به دلیل اهمیت نمای ساختمان، شهرداری و ارگان‌های مربوط به ساختمان‌سازی ضوابطی را تحت عنوان ضوابط طراحی نمای ساختمان وضع کردند و تمام سازندگان ملزم به رعایت این ضوابط هستند. در این مقاله تمامی ضوابط طراحی نما را بررسی کردیم. همچنین توضیح دادیم که عدم اجرای ضوابط ممکن است چه عواقبی برای سازنده داشته باشد. با ما در آکادمی عمران همراه باشید.
اهمیت نما
نما اولین قسمت از یک ساختمان است که توجه افراد را به خود جلب می‌کند. نمای ساختمان را می‌توان از دو جنبه مهم زیبایی و عایق بودن در برابر عوامل خارجی مانند باد و باران، برف، تابش خورشید و غیره بررسی کرد. در مورد اهمیت نما در زیبایی ساختمان و شهر باید توجه کنیم که نمای ساختمان‌های یک شهر است که هویت بصری آن را شکل می‌دهد. همچنین اهمیت به طراحی و زیبایی نمای ساختمان‌ها منجر به زیبایی سیمای تمام شهر نیز می‌شود.
همانطور که گفتیم علاوه بر جنبه زیبایی و تاثیر در سیمای شهری، نما یک عایق برای کل ساختمان است. چرا که می‌تواند مانع از هدر رفتن انرژی، محافظت از ساختمان در برابر عواملی مانند آب برف و باران شود. این موضوع اهمیت نما را در بالا رفتن مقاومت و طول عمر ساختمان نشان می‌دهد.
با توجه به اهمیت نما، قوانین و ضوابطی برای آن مشخص شده که تمام سازندگان ملزم به رعایت آن‌ها هستند. در صورتی که سازنده‌ای از ضوابط شهرداری در مورد نما پیروی نکند، در انتهای کار و زمانی که اقدام به گرفتن گواهی پایان کار می‌کند، کمیسیون ماده 100 هرگونه خلافی که در اجرای نما وجود داشته باشد را جریمه خواهد کرد.
در طرح تفصیلی نیز درباره نمای ساختمان بند زیر مطرح شده است.
معماری و نماسازی کلیه سطوح نمایان ساختمان‌ها (در تمامی جبهه‌های ساختمان و خرپشته) اعم از ساخته شده یا ساخت و سازهای جدید بر اساس اصول معماری ایرانی – اسلامی با مصالح مناسب، مبتنی بر ضوابط و مقررات ساماندهی اغتشاش بصری است، که در مجموعه‌ای به صورت کتابچه راهنما تهیه و به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تعیین می‌شود، خواهد رسید. در تهیه و تدوین کتابچه راهنمای مربوطه، «ضوابط و مقررات ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری (پاکسازی و بهسازی نماها و جداره‌ها، مناسب‌سازی معابر پیاده‌راهی و پیاده‌روها و ساماندهی به منظر شهری) مصوبه مورخ ۱۳۸۷/۰۹/۲۵ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران» مبنای اقدام قرار گیرد. (اصلاح طبق بند (۱) مصوبه مورخ ۱۳۹۳/۰۷/۲۸ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران)
عوامل تاثیر گذار بر نمای ساختمان
در مقاله انواع نمای ساختمان گفتیم انواع رایج نمای ساختمان عبارتند از نمای سنگی، نمای آجری، نمای سیمانی، نمای کاپوزیت، نمای شیشه‌ای و نمای چوبی. همچنین روش اجرای هر کدام را به طور کامل زیر ذره‌بین بردیم. برای مطالعه این مقاله روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.
عوامل زیادی بر نمای ساختمان تاثیر می‌گذارند که برخی از آن‌ها در ضوابط طراحی نمای ساختمان نیز آورده شده‌اند. این عوامل عبارتند از:
- مصالح: کلیه متریالی که در ساخت و اجرای نما استفاده می‌شوند.
- ظاهر نما شامل پیش‌آمدگی، بازشوها و دیگر المان‌ها: قسمتی از نما که برای عبور نور طبیعی و همچنین تهویه هوا از بیرون ساختمان با داخل آن ایجاد می‌شود مانند پنجره‌ها.
- پشت بام: نمای ساختمان در قسمت پشت بام که مانند یک رویه برای بالای ساختمان است.
- خط آسمان: خط آسمان، خط جداکننده نمای ساختمان از آسمان بوده و در سیمای شهر تاثیر گذار است.
ضوابط طراحی نما
حالا که با اهمیت نمای ساختمان و عوامل تاثیرگذار بر آن آشنا شدیم به سراغ بررسی ضوابط طراحی نما می‌رویم. اگرچه موضوع ضوابط نما مربوط به حوزه معماری است اما یک مهندس اجرایی ساختمان نیز باید تا حدودی درباره این موضوع آگاهی داشته باشد. پیش از مطالعه ضوابط طراحی نما، فیلم زیر را مشاهده کنید تا بهتر با این ضوابط آشنا شوید.
این فیلم بخشی از آموزش اجرای ساختمان است که در آن صفر تا صد اجرای ساختمان از تخریب و گودبرداری تا دیوارچینی و نازک کاری را بررسی کردیم. همچنین در یک گام این آموزش تمام ضوابط فنی و حقوقی ساختمان سازی را زیر ذره‌بین بردیم. برای مشاهده سرفصل‌های پکیج اجرای ساختمان روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.
احکام نمای ساختمان در ضوابط شهرسازی
به طور کلی ضوابط شهرداری درباره نما به سه سطح زیر تقسیم می‌شوند:
- احکام سلبی (الزامات)
مواردی که سازنده در اجرای نمای ساختمان باید آن‌ها را رعایت کند و در صورت عدم رعایت آن‌ها، توسط کمیسیون‌های مربوطه جریمه خواهد شد را احکام سلبی یا الزامات می‌گویند.
- احکام ایجابی (اقدامات)
منظور از احکام ایجابی نمای ساختمان، اقداماتی است که برای ایجاد نمایی با دوام و زیبا، رعایت آن‌ها در اجرای نما توسط سازنده ضرورت دارد.
- احکام توصیه‌ای
این موارد در قالب توصیه و پیشنهاد به سازندگان داده شده است.
در ادامه این ضوابط را برای هر یک از عوامل مهم در اجرای نمای ساختمان از جمله ظاهر نما، مصالح به کار رفته در آن و نمای پشت بام مطرح می‌کنیم.
ضوابط طراحی نما از نظر مصالح مورد استفاده
- احکام سلبی (الزامات)
- پرهیز از بکارگیری مصالح متعدد در نمای ساختمان (حداکثر ۴ نوع)
- عدم استفاده از نماهای تمام شیشه‌ای یا تمام فلزی. طبق فصل دوم مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، در صورتی که نمای ساختمان دارای پوشش حداقل 60 درصد از شیشه باشد نمای شیشه‌ای نامیده می‌شود.
- پرهیز از به کارگیری مصالح برنده یا شکننده از قبیل فلز در طبقات همکف و اول، در محدوده‌ای که در تماس فیزیکی با انسان قرار می‌گیرد.
- احکام ایجابی (اقدامات)
- ضرورت استفاده از مصالح بادوام، مانا و مقاوم در برابر فرسایش و آلوده شدن نما در همجواری با محورهای معابر و یا ساختمان‌های خاص (از قبیل سنگ‌های مقاوم)
- احکام توصیه‌ای
- استفاده از مصالح قابل شستشو در طبقه همکف به منظور حفظ و زیبایی نما
- توصیه می‌گردد از مصالح آجر، سیمان، سنگ و یا ترکیبی از این مصالح در سطح نمای ساختمان‌ها استفاده شود.
- در صورت استفاده از آجر در سطح نمای ابنیه از جنس آجر بندکشی شده و در صورت استفاده از سیمان به صورت آب ساب یا شسته همراه با آبچکان مناسب باشد.
- بهره گیری از مصالح بومی و مقاوم
خدمات فنی و مهندسی آکادمی عمران
ضوابط طراحی نما درباره ظاهر و رویه نما
- احکام سلبی (الزامات)
- عدم استفاده از رنگ‌های نامتعارف و ناهمگون در نمای ساختمان
- عدم استفاده از شکل‌های تعریف نشده (مانند کشتی، مجسمه ، میوه‌ها و غیره) در طراحی و اجرا
- ممنوعیت طراحی و اجرای هرگونه تجهیزات تأسیساتی به طور نمایان در نمای اصلی، جانبی و جداره‌های شهری
- عدم درج هرگونه نوشته بر روی نمای ساختمان مازاد بر آنچه که در نقشه نمای مصوب مجاز بوده است.
- عدم استفاده از علائم و نمادهایی که اشاعه دهنده تفکرات ضد دینی و ضد فرهنگی باشد.
- احکام ایجابی (اقدامات)
- ضرورت هماهنگی رنگ غالب نما با رنگ ابنیه همجوار (در صورت برخورداری از کیفیت مناسب)
- پوشاندن درز انقطاع بین دو ساختمان با مصالح متناسب با نما
- احکام توصیه‌ای
- پرهیز از به کارگیری رنگ‌های متعدد در سطح غالب نما
- بهره گیری از ارزش‌های معماری ایرانی – اسلامی در طراحی نما و اجزای آن
- هماهنگی طرح و فرم نما با طرح ابنیه همجوار (در صورت برخورداری از کیفیت مناسب)
- استفاده از جاگلی و نمای سبز در لبه بالکن‌ها و یا در مجاورت پنجره‌ها به منظور تامین مطلوبیت بصری در معابر، مشروط به رعایت اصول ایمنی و بهداشتی. منظور از جاگلی، flower box است.
- هماهنگی شکل تابلوها در نمای کلیه ساختمان‌ها (خطوط زیری و فوقانی تابلوها) با تابلوهای واحدهای همجوار
ضوابط طراحی نما در پشت بام
- احکام سلبی (الزامات)
- قرار ندادن عناصر تاسیساتی مانند دودکش در پشت بام بدون استفاده از پوشش مناسب، به شکلی که در دید ساختمان‌های اطراف باشد.
- احکام ایجابی (اقدامات)
- تناسب خط پیشانی ساختمان (خط آسمان)، پیش‌آمدگی و تراز بام با ساختمان‌های مجاور
- تناسب میان ظاهر نما و شکل بام با ویژگی‌های معماری طراحی نماهای تهران
- قرارگیری آبچکان در پشت بام به صورتی که از لغزش آب بر روی نما جلوگیری شود.
- احکام توصیه‌ای
- استفاده از پوشش گیاهی مناسب بر روی بام ساختمان با رعایت جزئیات اجرایی
- هماهنگی و تناسب کفسازی پشت‌بام با ساختمان‌های همجوار
سایر ضوابط طراحی نمای ساختمان
شهرداری موارد زیر را به عنوان توصیه به سازندگان مطرح کرده است.
- سازگاری نمای ساختمان با بافت شهری
- استفاده از نورپردازی اصولی به خصوص برای ساختمان‌های مجاور خیابان‌های اصلی
- استفاده از رنگ و سایه روشن در نما به صورتی که بر جذابیت بصری تاکید گردد.
- کفسازی معابر و محدوده جلوی ساختمان باید با نمای ساختمان و ساختمان‌های مجاور سازگار باشد.
در تمام مواردی که گفتیم پیش از اجرای ضوابط باید با شهرداری منطقه هماهنگی صورت گیرد.
نهاد نظارت بر اجرای ضوابط طراحی نمای ساختمان
نهادهایی از جمله نظام مهندسی، کمیته نما و به طور کلی شهرداری مناطق، بر اجرای صحیح ضوابط طراحی نما نظارت می‌کنند. همانطور که در ابتدای مقاله درباره اهمیت نمای ساختمان گفتیم، هدف از اجرای ضوابط طراحی نما، ایجاد بافتی هماهنگ و در راستای معماری ایرانی اسلامی در شهرها است.
در بخش‌هایی از مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان به الزامات اجرای نمای ساختمان پرداخته شده است. برای دانلود فایل مبحث چهارم روی دکمه زیر کلیک کنید.
دانلود مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان
عدم رعایت ضوابط؛ جریمه توسط کمیسیون ماده 100
اگر سازنده پس از گرفتن تائید کمیته نما، به اجرای نما به شکلی دیگر بپردازد و الزاماتی که مطرح کردیم را رعایت نکند، مثلا نمای تمام شیشه‌ای اجرا کند یا در نما از رنگ‌های زیادی استفاده کند، برای گرفتن پایان کار، کمیسیون ماده 100 او را به خاطر تخلفات انجام شده جریمه خواهد کرد و سازنده پس از پرداخت جریمه می‌تواند اقدام به گرفتن پایان کار کند.
همچنین در صورت درخواست کتبی مالک و ارائه دلایل معتبر از سوی مهندس طراح نما مبنی بر عدم رعایت بعضی از موارد آورده شده در احکام سلبی و ایجابی، با صلاح دید معاونت شهرسازی و معماری منطقه، درخواست مطرح شده با حضور مالک و طراح بررسی و تعیین تکلیف خواهد شد.
جمع بندی
شهرداری برای اجرای نمای ساختمان‌ها ضوابطی را تعیین کرده که تمام سازندگان باید آن‌ها را رعایت کنند. این ضوابط در سه سطح الزام، اقدام و توصیه مطرح شده است. در این مقاله تمام ضوابط طراحی نما را از صفر تا صد بررسی کردیم.
در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره ضوابط طراحی نما کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.
مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران
آیا اجرای نمای تمام شیشه ممنوعه؟
سلام وقت بخیر
برای نماهایی که با گذر در ارتباط است بله
ممنونم از راهنماییتون
خواهش می کنم.
موفق باشین.