آموزش آرماتوربندی و نکات مهمی که شاید ندانید!

حتما تا به حال اسم آرماتور را شنیده‌اید! آیا فرق آرماتور و میلگرد را می‌دانید؟! آرماتوربندی یعنی چه ؟! در یک اسکلت بتنی عمده المان‌ها به صورت بتن مسلح یا بتن آرمه هستند. پس قبل از بتن ریزی و قالب بندی باید صفر تا صد آرماتور بندی یا آرماتورگذاری انجام شود.

ما در این مقاله به شرح نکات حرفه‌ای و فراتر از کاربردی آموزش آرماتوربندی ساختمان و میلگردها می‌پردازیم. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا با دست پر از آکادمی عمران خارج شوید.

آرماتور چیست؟

آرماتورها همان میلگردهایی هستند که بر اساس دیتیل اجرایی نقشه‌ها برش و خم زده شده و در المان جایگذاری می‌شوند.

میلگرد سیم مفتول ضخیمی است که معمولا به صورت شاخه‌های 12 متری یا کلاف خریداری می‌شود.

طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، آرماتور شامل میلگرد و سیم است. میلگرد، آرماتور گرم نورد و سیم، همان آرماتور سرد نورد است.

بر اساس توضیحاتی که دادیم پس بهتر است بگوییم آرماتور ستون، نه میلگرد ستون یا خرید 20 تن میلگرد از کارخانه نه خرید 20 تن آرماتور از کارخانه.

اما در اجرا این اصول رعایت نشده و از اصطلاحات رایج استفاده می‌شود. برای مثال میلگرد ستون!

بر اساس توضیحات داده شده میلگرد ستون غلط است اما استفاده از آن کاملا رایج است و نباید حساسیتی روی این مسائل وجود داشته باشد.

مسئله‌ای که باید به آن توجه شود اجرای صحیح و اصولی است.

آرماتورها بر اساس انواع تلاش‌هایی که به یک المان وارد می‌شود، ممکن است نقش‌های مختلفی داشته باشند. انواع تلاش‌ها عبارتند از:

• نیروی محوری فشاری یا کششی
• نیروی برشی
• لنگر خمشی
• لنگر پیچشی

در صورتی که تیر یا فونداسیون تحت لنگر پیچشی قرار گیرند، (مانند زمانی که در یک طرف تیر، دال بتنی وجود دارد) از آرماتور گونه یا جلدی برای مقاومت پیچشی استفاده می‌شود. برای مطالعه بیشتر درباره آن روی لینک آبی کلیک کنید.

جهت مقاومت در برابر این تلاش‌ها انواع آرماتورها این گونه نامگذاری می‌شوند، مانند:

• آرماتور خمشی
• میلگرد برشیو پیچشی
• آرماتور کششی
• آرماتور فشاری

آرماتورها نقش مهمی در رفتار اسکلت بتنی، جذب انرژی، شکل پذیری، افزایش مقاومت کششی و جلوگیری از گسترش ترک‌ها بر عهده دارند. به همین دلیل باید به نکات و اصول اجرایی آن بسیار توجه شود.

اما پیش از خواندن ادامه مقاله صفر تا صد آرماتور بندی ابتدا فیلم زیر را مشاهده کنید تا با انواع آرماتور و انواع خم میلگرد آشنا شوید.

آرماتوربندی چیست؟

همانطور که گفتیم میلگردها ابتدا بر اساس نقشه‌ها برش زده و خم می‌شوند. سپس با استفاده از سیم آرماتوربندی، آرماتورها در المان مورد نظر بسته می‌شوند که به این فرآیند آرماتوربندی گفته می‌شود.

همچنین به کسی که مسئولیت انجام این مراحل را دارد، آرماتوربند می‌گویند.

به طور کلی بتن مقاومت کششی پایینی دارد، جهت مقاومت در برابر نیروهای کششی از آرماتور استفاده می‌شود. به ترکیب بتن و آرماتور، بتن مسلح می‌گویند.

عمده المان‌های اسکلت بتنی از جنس بتن مسلح هستند. به همین دلیل باید در اجرای آرماتوربندی دقت و حساسیت بالایی به کار گرفته شود. زیرا در صورت اجرای غیر اصولی آرماتوربندی، سازه شکل‌پذیری مناسبی نخواهد داشت.

آموزش صفر تا صد آرماتور بندی ساختمان

1) خرید میلگرد

جهت خرید میلگرد ابتدا باید با بازار آهن یا کارخانجات تولیدکننده میلگرد تماس حاصل شود. بر اساس مشخصات و میزان میلگردی که در لیستوفر آمده است، میلگردهای مورد نیاز سفارش داده می‌شود.

می‌توانیم در هنگام سفارش میلگرد علاوه بر مشخصات و میزان میلگرد، به موارد زیر نیز اشاره کنیم:

1) سایز میلگردی که فعلا به آن نیازی ندارید، در هنگام بارگیری روی میلگردها باشد. زیرا زمان تخلیه میلگرد، ابتدا آن‌ها تخلیه شده و زیر بقیه میلگردها قرار می‌گیرند.

این امر باعث می‌شود دسترسی به میلگردهایی که نیاز دارید راحت‌تر باشد و هنگام تخلیه روی میلگردها قرار بگیرد.

2) اگر تریلی با سر وارد کوچه شود، ابتدا میلگردهای سمت راست تخلیه می‌شوند، سپس تریلی برگشته و دنده عقب وارد کوچه شده و میلگردهای سمت چپ تخلیه می‌شوند.

پس مانند حالت قبل، میلگردهایی که فعلا به آن نیازی ندارید سمت راست باشد، چون زودتر تخلیه می‌شوند و زیر بقیه میلگردها قرار می‌گیرند.

طوفان تخفیفی آکادمی عمران تو راهه

مشاهده جزئیات

2) حمل میلگرد

در فیلم زیر نحوه تخلیه غیر اصولی میلگرد را مشاهده می‌کنید.

میلگردها در شاخه‌های 12 متری تولید می‌شوند. جهت حمل میلگردها باید از تریلی استفاده شود. متاسفانه بعضی از سازندگان جهت کاهش هزینه‌ها برای حمل میلگرد از نیسان استفاده می‌کنند.

علاوه بر خطراتی که حمل میلگرد با نیسان دارد، برای جا دادن میلگردها در نیسان آن‌ها را خم می‌کنند.

خم کردن میلگرد باعث ایجاد تنش پسماند در میلگرد شده که باعث ضعف عملکرد آرماتور در المان بتنی می‌شود.

به طور کلی توصیه می‌کنیم از نیسان حامل میلگرد به دلیل خطرات بسیار آن فرار کنید.

توصیه می‌شود در هنگام بارگیری میلگرد در محل حضور داشته باشید تا از میزان میلگرد، مشخصات و نحوه صحیح بارگیری مطمئن شوید.

میزان میلگرد به این شکل مشخص می‌شود که ابتدا تریلی بدون بار روی باسکول رفته و وزن کشی شده، سپس با بار میلگرد روی باسکول رفته و دوباره وزن کشی می‌شود.

تفاضل این دو وزن، وزن میلگرد است.

در صورتی که در زمان بارگیری حضور نداشتید باید بارنامه را چک کنید. با یک گچ میلگردها را بشمارید و علامت بزنید. با داشتن وزن مخصوص و حجم میلگردها، وزن تمام میلگردها به دست می‌آید.

وزنی که به دست آوردید با بارنامه چک کنید تا از سفارشی که دادید، مطمئن شوید.

بهتر است در هنگام حمل میلگرد، زیر آن‌ها چوب‌های چهار تراش گذاشته شود، این کار به این جهت است که تخلیه آن‌ها راحت‌تر انجام گردد.

تخلیه میلگرد به وسیله دیلم انجام‌ می‌شود که غیر اصولی است و این عمل باید با کمک جرثقیل انجام شود. تخلیه با دیلم به این شکل است که ابتدا چوب‌های سه گوشی سر میلگردها می‌گذارند تا سطح آن بالاتر بیاید. سپس به وسیله دیلم تخلیه می‌کنند.

3) دپوی میلگرد

در هنگام دپوی میلگرد به نکات زیر توجه کنید:

1. جذب رطوبت محیط به وسیله میلگردهای فلزی و اکسید شدن فلز آهن، سبب کمتر شدن قطر موثر میلگرد فولادی و سبب کاهش مقاومت سازه بتنی می‌شود. به همین دلیل میلگردها باید در محیطی خشک، سرپوشیده و عاری از رطوبت و گرد و خاک نگهداری شوند.
2. میلگردها از زمین فاصله داشته باشند تا در صورت وجود رطوبت یا نفوذ آب باران، دچار زنگ زدگی نشوند.
3. همانطور که اشاره کردیم به این نکته توجه کنید که میلگردهایی که زودتر از بقیه به آن نیاز دارید، روی میلگردهای دیگر قرار بگیرند.
4. میلگردها از نظر قطر دسته بندی شوند.
5. از میلگردهای با درصد زنگ زدگی بالا یا آغشته به روغن استفاده نشود.
6. زنگ زدایی میلگرد می‌تواند به طریق برس زدن یا سند بلاست (ماسه پاشی روی فلز) باشد.

4) برش زدن و خم میلگرد

پیش از خواندن ادامه مطلب ابتدا فیلم زیر را مشاهده کرده تا در مورد نحوه خم کردن میلگرد بیشتر بدانید.

جهت استفاده از میلگردها در المان‌های مختلف سازه، باید ابتدا آن‌ها را برش زده و خم کرد.

در هنگام خم کردن میلگرد باید دقت زیادی شود زیرا در قسمت خم شده میلگرد، تنش پسماند به وجود می‌آید.

به همین دلیل باید خم کردن میلگرد درست اجرا شده تا از از خرد شدن یا ترکیدن بتن در اثر فشارهای متمرکز ایجاد شده در داخل خم جلوگیری شود.

خم کردن میلگرد با دو وسیله صفحه خم کن دستی و برقی انجام می‌شود.

تصویر زیر مربوط به صفحه خم کن دستی است که برای به وجود آوردن خاموت‌ ، تنگ‌ها، سنجاقی‌ ستون، ادکا و غیره استفاده می‌شود.تصویر زیر دستگاه خم کن برقی است که برای ایجاد میلگرد خرک و برش زدن میلگرد استفاده می‌شود.برش زدن میلگرد هم به وسیله دستگاه خم کن برقی یا قیچی انجام می‌شودالمان‌ دیگری که جهت خم کردن میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد، آچار F است. کاربرد عمده این آچار برای آرماتورهای انتظار رمپ راه پله است. در مقاله میلگرد انتظار نکات و جزئیات این نوع آرماتور را بررسی کردیم.

برای مطالعه بیشتر در مورد آرماتوربندی راه پله به مقاله اجرای راه پله مراجعه کنید.پتک نیز جهت خم و صاف کردن میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. میلگردهایی که توسط پتک صاف می‌شوند باید برای المان‌های غیرسازه‌ای مورد استفاده قرار بگیرند.

همچنین به این نکته توجه شود که تنش پسماند در آن‌ها به وجود نیاید و موجب قطع یا لهیدگی میلگرد نشود.جهت مطالعه بیشتر در مورد انواع خم میلگرد و ضوابط آن، حتما به مقاله ” طول خم میلگرد ” سر بزنید.

میلگرد رکابی نوعی از آرماتور است که برای ایجاد و تنظیم فاصله بین دو شبکه آرماتور استفاده می‌شود.

5) بستن آرماتورها

در مرحله بعد آرماتوربندی هر یک از المان‌های بتنی با توجه به نکات و اصول خود انجام می‌شود. جهت جلوگیری از لغزش آرماتورها و تثبیت آن‌ها در جای خود، آرماتورها باید به یکدیگر بسته شوند که این امر به وسیله سیم آرماتور بندی انجام می‌شود.

بستن آرماتورها توسط گره‌های مختلف انجام می‌شود که در ادامه مقاله به شرح آن‌ها می‌پردازیم.

همچنین نحوه بستن آرماتورها را در فیلم زیر مشاهده می‌کنید.

این فیلم بخشی از  ” آموزش اسکلت‌ های بتنی “ است. برای آشنایی بیشتر با سرفصل‌ها روی لینک آبی کلیک کنید.

انواع روش های آرماتوربندی

به طور کلی روش‌ های مختلفی جهت آرماتوربندی وجود ندارد، اما آرماتوربندی هر یک از المان‌های بتنی دارای نکات و اصول خود هستند که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم.

آموزش صفر تا صد آرماتور بندی ستون

جهت آرماتوربندی ستون‌ها، ابتدا آرماتورهای طولی در اندازه مناسب برش داده شده و به ریشه ستون در فونداسیون به یکی از روش‌های زیر وصله می‌شوند:

1. وصله پوششی یا اورلپ
2. فورجینگ
3. کوپلینگ

در مقاله انواع روش‌های وصله آرماتور، درباره هر سه مورد نامبرده‌ شده و علاوه بر آن وصله اتکایی میلگرد به طور کامل توضیح داده‌ایم. برای مطالعه آن روی لینک آبی کلیک کنید.

طول آرماتورهای مورد نیاز ستون برابر است با حاصل جمع سه مورد زیر:

• ارتفاع ستون کل اسکلت بتنی
• ضخامت دال یا تیر
• طول مهاری که از روی نقشه‌های سازه تعیین می‌شود.

همچنین تنگ‌ها نیز برش و خم داده شده و پس از نصب آرماتورهای طولی، از بالا در محل خود قرار می‌گیرند.

جهت سهولت کار می‌توانید ابتدا دسته تنگ‌ها را دور آرماتورهای انتظار قرار داده و پس از اجرای آرماتورهای طولی ستون، در فواصل معین شده قرار بگیرند.

رامکا تکه میلگردی است که جهت تثبیت ابعاد قالب‌ و تنظیم کاور بتن ستون‌ و دیوار به کار می‌رود و پس از آرماتوربندی ستون در دو جهت عمود بر هم با سیم آماتوربندی به آرماتورهای طولی متصل می‌شود.

نکات مهم آرماتور بندی ستون

• در صورت کاهش مقطع ستون، آرماتورهای طولی باید با شیب 6:1 (یک به شش) خم شوند.
• در صورت کوچک شدن بعد مقطع بیش از 7.5 سانتی‌متر، خم کردن آرماتورها مجاز نبوده و باید قبل از بتن ریزی، آرماتورهای انتظار در مقطع پیش بینی شوند.
• آرماتورهای طولی ستون‌های میانی در تراز نهایی با خم 90 درجه به سمت داخل ستون مهار شوند.
• در صورت کاهش تعداد آرماتورهای طولی ستون‌ها در ترازهای بالاتر، باید آرماتور به اندازه طول مهاری در تراز فوقانی ادامه یافته و از قطع آن در چشمه اتصال اجتناب شود.
• از جوش دادن رامکای ستون‌ها به میلگردهای طولی اجتناب شود، زیرا این کار موجب لاغر شدن سطح مقطع آرماتور و ترد شدن آن می‌شود.
• همانطور که گفتیم باید رامکا با سیم آرماتوربندی به آرماتورهای طولی محکم شده و دو رامکا عمود بر هم جهت تثبیت موقعیت به یکدیگر جوش شوند.
• جهت همباد شدن ستون‌ها، آکس رامکاها در هر دو ردیف مشخص شده و با استفاده از ریسمان کار، همباد شوند.
• اجرای تنگ ستون در محل ضخامت سقف الزامی است. معمولا تنگ این قسمت به دلیل صعوبت یا بی دقتی توسط پیمانکار اجرا نمی‌شود که به دلیل بحرانی بودن نیروها در این ناحیه، اثرات کاملا مخربی در زلزله خواهد داشت.

آموزش صفر تا صد آرماتور بندی تیر و سقف

آرماتوربندی تیر و سقف به صورت همزمان صورت می‌گیرد.

آرماتورهای طولی تیرها و خاموت‌‌ها و نیز آرماتورهای دال پله (معمولا پاگرد و شمشیری راه پله به صورت دال بتنی اجرا می‌شود) برش زده، خم داده شده و در محل خود قرار می‌گیرند.

مانند اجرای ستون‌ها می‌توان دسته خاموت‌ها را از آرماتورهای طولی تیر رد کرد و سپس در فواصل معین قرار گیرند.

در سقف تیرچه بلوک پس از این مرحله، قالب بندی پیرامونی تیرها و نصب تیرچه‌ها انجام می‌شود. در دهانه‌های بلندتر از 4 متر اجرای کلاف میانی در جهت عمود بر تیرچه‌ها الزامی است.

این امر به دلایل زیر اجرا می‌شود:

• جهت جلوگیری از پیچش تیرها
• توزیع بهتر بهتر بار روی تیرچه‌ها
• مشارکت آن‌ها در باربری مخصوصا در مواجهه با بارهای متمرکز

در مرحله آخر اتکاها و میلگرد ممان منفی‌ های تیرچه‌ها نصب می‌شوند. میلگرد حرارتی جهت کنترل ترک‌های ناشی از تنش‌های حرارتی و جمع شدگی بتن به قطر 8 میلی‌متر و فواصل حدود 20 سانتی‌متر در دو جهت عمود بر هم روی سقف پهن می‌شوند.

اما در دیگر دال‌های بتنی مانند یوبوت ، سقف کوبیاکس ، اجرای سقف وافل و غیره به دلیل نبود تیرچه‌های پیش ساخته، معمولا دو مش آرماتور تحتانی و فوقانی در سقف اجرا می‌کنند.

برای مشاهده اجرای آرماتوربندی هر کدام از سقف‌های ذکر شده روی آن کلیک کنید.

نکات مهم آرماتوربندی تیر و سقف

• آرماتورهای طولی تیر باید داخل آرماتور ستون‌ها قرار گیرند. قرارگیری آرماتورهای طولی خارج از بعد ستون مجاز نیست.
• خاموت‌ها باید طوری بسته شوند که همه آرماتورهای طولی را کاملا محصور کرده و هیچ فاصله‌ای بین خاموت‌ها و آرماتورهای طولی وجود نداشته باشد.

در مقاله ” شناژ چیست “ درباره این مفهوم و تمام نکات آن صحبت کردیم.

• به دلیل ماهیت نامنظم و غیرقابل پیش بینی نیروی زلزله، توصیه می‌شود جهت قلاب خاموت‌ها نیز نامنظم کار شده و همه گره‌ها در یک سمت قرار نگیرند.
• فاصله اولین خاموت تیر از بر تکیه گاه حداکثر باید 5 سانتی‌متر باشد.
• هیچ نوع وصله‌ای در نواحی چشمه اتصال مجاز نیست.

برای مطالعه بیشتر در مورد آرماتوربندی تیر و سقف به مقاله ” آرماتور بندی سقف “ سر بزنید.

آموزش آرماتور بندی فونداسیون ساختمان

در فیلم زیر نحوه آرماتوربندی فونداسیون را به صورت کارگاهی مشاهده می‌کنید.

آرماتوربندی فونداسیون از سه مرحله تشکیل شده است:

1) اجرای مش تحتانی

پس از آماده‌سازی آرماتورها، ابتدا شبکه تحتانی آرماتورها اجرا می‌شود. در این مرحله برای ایجاد فاصله و کاور بتن، زیر آرماتور تحتانی اسپیسر قرار می‌دهند.

2) جایگذاری خرک‌ها

از خرک جهت ایجاد حد فاصل بین مش فوقانی و مش تحتانی استفاده می‌شود. خرک‌ها باید روی مش تحتانی قرار بگیرند نه بتن مگر. برای آشنایی بیشتر با خرک‌ها به مقاله “ خرک چیست ” سر بزنید.

3) اجرای مش فوقانی

در مرحله آخر مش فوقانی فوانداسیون اجرا شده و آرماتوربندی فونداسیون تکمیل می‌گردد.

نکات مهم آرماتوربندی فونداسیون

• آرماتورهای طولی به صورت افقی در دو ردیف تحتانی و فوقانی فونداسیون به صورت راستا یعنی U کشیده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین جهت افزایش مقاومت در برابر برش و پیچش گاهی نیاز است که آرماتورهای عرضی به صورت بسته مشابه خاموت اجرا شوند.

• متاسفانه بعضی از سازندگان جهت استفاده از اسپیسر کمتر، خرک را رو بتن مگر قرار می‌دهند. این امر باعث نفوذ رطوبت به آرماتورهای اصلی فونداسیون شده و باعث زنگ زدگی آن‌ها می‌شود.
• در حین اجرای آرماتوربندی فونداسیون، آرماتورهای انتظار ستون‌ها و دیوارهای برشی در اسکلت‌های بتنی و بیس پلیت‌ در اسکلت‌های فلزی اجرا می‌شوند.
• تعیین محل دقیق آرماتورهای انتظار در اسکلت بتنی یا آکس بیس پلیت‌ها در اسکلت فلزی از مهم‌ترین مراحل اجرای فونداسیون است.

جهت مطالعه بیشتر در مورد دیتیل اجرایی آرماتوربندی فونداسیون به مقاله ” آرماتور بندی فونداسیون ” مراجعه کنید.

آموزش آرماتوربندی دیوار بتنی (دیوار حائل و برشی)

اجرای دیوار بتنی مانند ستون بتنی است، به همین دلیل آرماتور بندی دیوار و ستون به صورت هم زمان صورت می‌گیرد.

جهت آرماتوربندی دیوار بتنی باید مراحل زیر را طی کنید:

1) تعبیه آرماتورهای انتظار دیوارهای برشی در هنگام اجرای آرماتوربندی فونداسیون

در این مرحله به نکات زیر توجه کنید:

• حداقل طول آرماتورهای ریشه باید به اندازه‌ای باشد که ضوابط وصله را تامین نماید.
• آرماتورهای انتظار قبل از بتن ریزی فونداسیون به‌ وسیله یک یا دو عدد آرماتور افقی جهت جلوگیری از جابه‌جایی آن‌ها به یکدیگر بسته شوند.
• اگر از دیوار برشی بتنی در اسکلت فلزی استفاده شود، باید به عدم قرارگیری آرماتورها در محل بیس پلیت دقت شود.

2) وصله آرماتورهای طولی پس از اتمام بتن ریزی فونداسیون

طول آرماتور طولی مورد نیاز دیوار برابر است با ارتفاع دیوار کل اسکلت، ضخامت دال یا تیر و طول مهاری.

3) آرماتورهای افقی دیوارها (کمرکش‌ها) را برش زده، در دو انتها خم 90 درجه خورده و روی آرماتورهای طولی نصب می‌شوند.

4) آرماتور بندی افقی و بستن سنجاقی‌های مورد نیاز مطابق نقشه‌های اجرایی انجام می‌شود.

نکات مهم آرماتور بندی دیوار بتنی

• جهت تنظیم ابعاد دیوار از رامکا استفاده شده و اسپیسرها جهت ایجاد کاور بتن قرار داده شوند.
• میلگردهای سقف باید با خم ۹۰ درجه انتهایی کاملاً در دیوار مهار شوند. در صورت کوتاه بودن این میلگردها باید از آرماتورهای تقویتی L  شکل با طول مهاری کافی استفاده شود.
• دیوارهای برشی باید در آکس ستون‌ها اجرا شوند، در غیر این صورت میزان خروج از مرکزیت باید در طراحی دیده شود.

برای مطالعه بیشتر در مورد نکات اجرایی دیوارهای برشی و حائل به مقاله ” دیوار برشی بتنی و دیوار حائل ” سر بزنید.

انواع میلگرد

میلگردها بر اساس شکل ظاهری، مقاومت مشخصه مکانیکی و جوش‌پذیری انواع مختلفی دارند.

به طور کلی میلگردها به چهار دسته تقسیم می‌شوند. در جدول زیر مشخصات انواع میلگرد آورده شده است:

میلگردها بر اساس ویژگی‌ها و خصوصیاتی که دارند در قسمت‌های مختلف اسکلت بتنی استفاده می‌شوند. برای مثال از میلگرد A3 برای آرماتورهای طولی و از میلگرد A2 برای آرماتورهای عرضی استفاده می‌شود.

در مقاله ” انواع میلگرد ” به طور کامل در مورد انواع میلگردها و کاربردهایشان صحبت می‌کنیم.

وصله میلگردها در آرماتوربندی

شاخه میلگردها معمولا 12 متری است. وقتی به طولی بیش از این مقدار نیاز باشد، یا قرار باشد دو تا آرماتور را به هم متصل کنیم، آن‌ها باید وصله شوند.

در فیلم زیر انواع روش‌های وصله آرماتور را شرح می‌دهیم.

وصله میلگردها به یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود:

۱. اورلپ یا وصله پوششی

اورلپ تنها برای میلگردهای با قطر کمتر از 34 میلی‌متر مجاز است.

به این نکته توجه شود که اورلپ برای گروه میلگردها مجاز نیست. ولی هر یک از آرماتورها را می‌توان جداگانه با وصله پوششی به هم متصل کرد.

این امر دو شرط دارد:

• تداخلی در نواحی وصله آرماتورهای مختلف وجود نداشته باشد.
• طول اورلپ لازم باید بر اساس طول لازم برای هریک از آرماتورها مشخص شود.

در صورتی که دو آرماتور در تماس با یکدیگر نباشند، در محل وصله غیر تماسی باید با آرماتورهای عرضی عمود بر آرماتورهای وصله‌شونده محصور شوند.

این فاصله در اعضای خمشی نباید بیشتر از یک پنجم طول پوشش لازم یا بیشتر از 15 سانتی‌متر باشد. در سایر اعضا این مقدار به ۵ برابر قطر آرماتور کوچک‌تر محدود می‌شود.

چرا اتصالات اورلپ مناسب نیستند؟

• آرماتورها به طور کامل، هم راستا نمی‌شوند.
• عمل آرماتور بندی به دلیل هم راستا نبودن آرماتورها، به سختی انجام خواهد شد.
• رعایت تمامی پارامترهای الزامی توسط اتصالات اورلپ امری دشوار است.
• در طراحی محدودیت وجود داشته و اطمینانی به اتصالات نیست.
• در صورتی که از روش‌های دیگر استفاده شود، در مصرف میلگرد 15 درصد صرفه جویی می‌گردد.

۲. وصله جوشی در آرماتور بندی

الف) فورجینگ 

اتصال جوشی نوک به نوک خمیری که به آن جوش الکتریکی تماسی نیز گفته می‌شود.

اتصال فورجینگ فقط در شرایط زیر مجاز است:

1) قطر آرماتورها برای فولادهای گرم نورد شده از ۱۰ میلی‌متر کمتر نباشد.

2) قطر آرماتورها برای فولادهای سرد نورد شده از ۱۴ میلی‌متر کمتر نباشد.

همچنین قطر دو آرماتوری که قرار است با جوش فورجینگ به هم وصله شوند، باید با یکدیگر متناسب باشد و نسبت سطح مقطع دو آرماتور وصله‌شونده از یک و نیم بیشتر نشود.

نکات مهم فورجینگ

• در صورتی که روی محل جوش فورجینگ  آب بریزد، فولاد ترک خورده و ترد می‌شود.
• امکان انجام تست های غیر مخرب جوش مانند اولتراسونیک روی جوش فورجینگ وجود ندارد.
• از بخش جوش شده که قطورترین قسمت است تا قطر اصلی آرماتور باید شیب ملایم و یکنواختی وجود داشته باشد.
• بهتر است پیش از انجام جوش آرماتورهای اصلی، چند نمونه تهیه شده و تست خمش توسط خم هیدرولیک انجام گیرد.

نمونه‌ها توسط جک از محل جوش تا ۹۰ درجه خم می‌شوند، در صورتی که شکست یا ترکی در محل جوش فورجینگ به وجود نیاید، اتصال به خوبی انجام شده است.

جهت اطمینان بیشتر نیز می‌توان چند نمونه را برای تست کشش به آزمایشگاه فرستاد. محل گسیختگی باید خارج از محل وصله باشد.

ب) اتصال جوشی ذوبی با الکترود (جوش با قوس الکتریکی)

این وصله به طور معمول به یکی از روش‌های زیر انجام می شود که برای وصله آرماتورهای المان‌های سازه‌ای مناسب نیست.

1) اتصال جوشی پهلو به پهلو با جوش از یک رو یا دو رو

• فقط برای میلگردهای گرم نورد شده با قطر ۶ تا ۳۶ میلی‌متر مجاز است.
• طول نوار جوش یک رو نباید از ۱۰ برابر قطر میلگرد کوچک‌تر باشد.
• طول نوار جوش دو رو نباید از ۵ برابر قطر میلگرد کوچک‌تر کمتر انتخاب شود.

2) اتصال جوشی با وصله یا وصله های جانبی اضافه با جوش از یک رو یا دو رو

• فقط برای میلگردهای گرم نورد شده مجاز است.
• حداقل طول نوار جوش نیز مانند اتصال جوشی پهلو به پهلو است.

3) اتصال جوشی نوک به نوک با پشت بند

• طول پشت بند نباید کمتر از ۳ برابر قطر میلگردها برای فولادهای گرم نورد شده یا ۸ برابر قطر میلگرد برای فولادهای سرد نورد شده انتخاب شود.

۳. وصله مکانیکی (کوپلینگ) در آرماتوربندی

یکی از مزیت‌های کوپلینگ میلگرد کنترل کیفیت آن در کارخانه است و نظارت روی آن وجود دارد. اگر اجرای وصله آرماتورها به وسیله کوپلینگ اصولی و صحیح انجام شود، اطمینان بالایی نسبت به عملکرد صحیح آن‌ها می‌توان داشت.

کوپلرها انواع مختلفی دارند که عبارتند از:

• کوپلر استاندارد: جهت اتصال آرماتورهایی با قطرهای برابر به کار می‌رود.

• کوپلر تبدیل: جهت اتصال دو آرماتور با قطرهای مختلف استفاده می‌شود.

• کوپلر انتهایی: برای مواردی که امکان تامین طول‌ مهاری در بتن از طریق ایجاد خم انتهایی وجود ندارد.

• کوپلر پیچی: اگر امکان ایجاد رزوه وجود نداشته باشد، مانند کوتاه شدن ریشه آرماتورها در ستون‌ها و دیوارهای برشی از این نوع کوپلر استفاده می‌کنند.

• کوپلر جوشی: با توجه به این که میلگردهای A3 جوش‌پذیر نیستند، برای وصله این میلگردها به یک صفحه فلزی از این نوع کوپلر استفاده می‌شود.

• کوپلر موقعیت: این نوع آرماتورها به صورت نر و ماده برای حالتی که هیچ یک از دو آرماتور قادر به حرکت نباشند، به کار می‌رود.

۴. وصله اتکایی

استفاده از این نوع اتصال فقط برای شرایط زیر مجاز است:

• به کمک روی هم قرار دادن دو انتهای آرماتورهای فشاری (با قطر ۲۵ میلی‌متر و بیشتر) قابل انجام و مجاز است.
• تنها در قطعاتی که خاموت عرضی بسته یا مارپیچ دارند، مجاز است.
• سطوح انتهای آرماتورها باید کاملاً گونیا بریده شوند و تماس دو انتها تا حد امکان کامل باشد. زاویه سطح انتهایی هر آرماتور نسبت به سطح عمود بر محور آرماتور نباید بیشتر از ۱.۵ درجه انحراف داشته باشد.

طول گیرایی میلگرد در آرماتوربندی

طول گیرایی به میزان طولی از آرماتور گفته می‌شود که در بتن نلغزد و حرکت نکند، در اصل داخل بتن گیر کند.

مهار میلگردها به یکی از روش‌های زیر امکان‌پذیر است:

1) مهار متکی بر پیوستگی بین بتن و سطح جانبی میلگرد که با تامین طول گیرایی کافی حاصل می‌شود. یعنی این طول به قدری زیاد باشد که در بتن نلغزد.

2) مهار با قلاب استاندارد که با تامین طول گیرایی تعریف شده برای قلاب‌ها حاصل می‌شود. برای مثال در اتصال تیر به ستون، جهت تامین طول مهاری به صورت مستقیم، آرماتور از بعد ستون خارج می‌شود، به همین دلیل به وسیله قلاب این طول مهاری تامین می‌شود.

3) مهار مبتنی بر فشار اتکایی که با تامین تکیه گاه اتکایی برای میلگرد حاصل می‌شود، نظیر آرماتور سردار که در قسمت انتهای آن یک قسمت پهن دارد. این قسمت پهن باعث جلوگیری از لغزش میلگرد در بتن می‌شود.

4) مهار مکانیکی (کوپلر انتهایی) که با تامین ابزارهای مکانیکی اضافی حاصل می‌شود.

فاصله میلگردها از یکدیگر در آرماتور بندی

فاصله آزاد بین میلگردهای موازی که در یک مش افقی وجود دارند، نباید از هیچ یک از اندازه‌های زیر کمتر شود:

• قطر بزرگترین میلگرد
• بیست و پنج میلی‌متر
• یک و سی و سه صدم (1.33) برابر قطر اسمی بزرگترین سنگدانه بتن

فاصله آزاد بین آرماتورهای طولی در ستون‌، ستون پایه‌، بست‌ و اجزای مرزی دیوار نباید کم‌تر از هیچ یک از اندازه‌های زیر باشد:

• چهل میلی‌متر
• یک و نیم برابر قطر بزرگترین میلگرد
• یک و سی و سه صدم (1.33) برابر قطر اسمی بزرگترین سنگدانه بتن

در انتهای این بخش باید بگوییم اگر می‌خواهید بدانید در یک پروژه عمرانی، به عنوان مهندس دفتر فنی چطور باید مقادیر هر نوع میلگرد را برآورد کنید به مقاله ” لیستوفر چیست “ سر بزنید.

رواداری میلگردها در آرماتور بندی

طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان:

• حداکثر انحراف ضخامت پوشش بتن محافظ آرماتورها، 8- میلی‌متر است. برای مثال در صورتی که کاور بتن 5 سانتی‌متر باشد، کاور بتن نباید کمتر از 4.2 سانتی‌متر شود.
• انحراف موقعیت میلگردها با توجه به اندازه ارتفاع مقطع اعضای خمشی، ضخامت دیوارها یا کوچکترین بعد ستون‌ها:

1. تا 200 میلی‌متر یا کمتر : 8 ± میلی متر
2. بین 200 تا 600 میلی‌متر : 12 ± میلی‌متر
3. مقدار 600 میلی‌متر یا بیشتر : 20 ± میلی‌متر

برای مثال در صورتی که ستونی با مقطع 40×40 سانتی‌متر داشته باشیم (در گروه دوم قرار می‌گیرد) حداکثر انحراف میلگرد از موقعیت طراحی شده، 1.2 سانتی‌متر است.

• انحراف فاصله جانبی بین میلگردها : 30 ± میلی‌متر
• انحراف موقعیت طولی خم‌ها و انتهای میلگردهh:

1. در انتهای ناپیوسته قطعات : 20 ± میلی‌متر
2. در سایر موارد : 5 ± میلی‌متر

کاشت میلگرد یا آرماتور

در انتهای مقاله آموزش صفر تا صد آرماتور بندی به نحوه کاشت میلگرد می‌پردازیم. کاشت میلگرد یا آرماتور شامل چهار مرحله زیر است:

1. سوراخکاری بتن به وسیله دستگاه کرگیری یا مته
2. شستشو و تمیزکاری داخل سوراخ
3. تزریق چسب
4. نصب آرماتور یا بولت

به این نکته توجه شود که میزان تزریق چسب به قدری است که پس از جا زدن آرماتور، کمی چسب از سطح سوراخ بیرون بریزد.

زمان بهره‌برداری و بارگذاری مطابق با کاتالوگ فنی چسب بوده که معمولا 48 ساعت است.

ضربه به آرماتور پس از گیرش اولیه چسب، موجب از بین رفتن کلیه مراحل اجرایی خواهد شد.

جهت کنترل صحت کار می‌توان تعدادی از بولت‌ها را مورد تست کشش قرار داد.

مشخصات چسب هیلیتی در جدول زیر آمده است.

آموزش صفر تا صد آرماتوربندی

آرماتوربندی یکی از بخش‌های اجرای اسکلت بتنی است. ما در آموزش اجرای اسکلت بتنی از سیر تا پیاز نکات حرفه‌ای و فراتر از کاربردی را به صورت کارگاهی برایتان شرح می‌دهیم. همچنین هدایای ویژه این آموزش شامل آموزش اتوکد، اصول مذاکره، اجرای سقف تیرچه بلوک و اجرای راه پله است.

با مشاهده فیلم زیر با این آموزش بیشتر آشنا شوید.

برای مشاهده سرفصل‌های این آموزش و جزئیات بیشتر روی ” آموزش اسکلت‌ های بتنی “ کلیک کنید.

همچنین برای اینکه با تمام ریزه کاری‌های اجرای ساختمان آشنا شوید توصیه می‌کنیم حتما به دوره اجرای ساختمان سر بزنید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری