تاخیرات مجاز و غیر مجاز پیمانکار + فیلم آموزشی رایگان

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا بسیاری از پروژه‌های عمرانی با تاخیر مواجه می‌شوند؟ آیا می‌دانید چه عواملی در این تاخیرات نقش دارند؟ و مهم‌تر از همه، چه تفاوتی بین تاخیرات مجاز پیمانکار و غیرمجاز وجود دارد؟ آیا شرایط عمومی پیمان، راهکاری برای مدیریت این تاخیرات ارائه می‌دهد؟ ما در این مقاله به این پرسش‌ها پاسخ داده و به بررسی تاخیرات مجاز در شرایط عمومی پیمان و همچنین تبعات تاخیرات غیر مجاز پیمانکار می‌پردازیم، پس تا انتهای این مقاله با آکادمی عمران همراه باشید.

پیشنهاد می‌کنم برای درک بیشتر این مقاله، ویدئو زیر درباره لایحه تاخیرات را مشاهده کنید. این فیلم تنها بخش کوتاهی از آموزش دفتر فنی است که در آن به جزئیات مباحث از جمله بخشنامه مجاز و غیر مجاز پیمانکار پرداخته‌ایم.

تاخیر در شرایط عمومی پیمان

به‌طور کلی، هرگاه زمان اجرای پروژه از مدت اولیه مشخص‌شده در ماده ۴ موافقت‌نامه بیشتر شود، این افزایش زمان به‌عنوان تاخیر در انجام کار محسوب خواهد شد. دلایل و عوامل متعددی وجود دارد که می تواند باعث تاخیر پروژه‌های پیمانکاری در زمان مقرر شود که مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• نامه تأیید قیمت جدید
• نامه درخواست رفع مشکل نقشه
• نامه اصلاح و رفع مشکل نقشه‌ها
• نامه درخواست تأیید ابلاغ قیمت جدید
• نامه ابلاغ نقشه‌ها یا دستور کارها توسط مشاور
• نامه دستور توقف کار، تعلیق و تعطیلی کارگاه توسط کارفرما یا مشاور
• گزارشات روزانه (شرایط نامساعد جوی) و گزارش سازمان هواشناسی
• نامه درخواست ابلاغ نقشه یا دستور کار توسط پیمانکار به مشاور

در هر حال در پروژه‌های عمرانی، تاخیرات به دو دسته اصلی تاخیرات مجاز و تاخیرات غیر مجاز تقسیم می‌شوند که در ادامه به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

تاخیرات مجاز پیمانکار

تاخیرات مجاز در پیمان، به تاخیراتی اطلاق می‌شود که خارج از اراده و تقصیر پیمانکار رخ می‌دهند و بر اساس شرایط عمومی پیمان ، پیمانکار می‌تواند برای این تاخیرات، درخواست تمدید مدت پیمان را ارائه دهد. این تاخیرات به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1- تاخیرات غیر قابل پیش بینی (عوامل قهری)

به‌طور کلی، مواردی که ناشی از عوامل قهری و غیرقابل پیش‌بینی است از تاخیرات مجاز پیمانکار محسوب می‌شوند که متداول‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• حوادث طبیعی: شامل زلزله، سیل، طوفان‌های شدید، رانش زمین و سایر بلایای طبیعی که خارج از کنترل پیمانکار هستند.
• شرایط جوی نامساعد: مانند بارش‌های سنگین و مداوم، سرمای شدید، یخبندان و سایر شرایط جوی که خارج از آمار 20 سال گذشته منطقه بوده و اجرای پروژه را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• حوادث قهری: شامل جنگ، شورش، اعتصاب عمومی، تحریم‌های بین‌المللی و سایر حوادثی که خارج از اراده طرفین قرارداد هستند.
• کشف آثار تاریخی و اشیاء عتیقه: در صورتی که در حین اجرای پروژه، آثار تاریخی یا اشیاء عتیقه کشف شود، پیمانکار موظف است عملیات اجرایی را متوقف و مراتب را به کارفرما و مراجع ذی‌صلاح اطلاع دهد. این توقف می‌تواند منجر به تاخیر در اجرای پروژه شود.

2- تاخیرات ناشی از عواملی غیرقابل کنترل پیمانکار

از تاخیرات ناشی از عوامل مرتبط با کارفرما یا سایر عوامل خارج از کنترل پیمانکار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اعمال تغییرات در نقشه‌ها یا مشخصات فنی پروژه توسط کارفرما یا مهندس مشاور، که منجر به افزایش حجم کار یا تغییر روش‌های اجرایی می‌شود
• تاخیر کارفرما در تحویل زمین پروژه یا رفع موانع اجرایی مانند معارضین محلی و مشکلات مالکیت زمین
• تاخیر در تأمین مصالح و تجهیزات از سوی کارفرما
• تاخیر کارفرما یا مهندس مشاور در ابلاغ دستور کارها و نقشه‌های اجرایی
• عدم پرداخت به موقع صورت وضعیت‌ها و مطالبات پیمانکار طبق قرارداد
• تغییر و وضع قوانین و مقررات جدید که بر اجرای پروژه تأثیر می‌گذارد.
• عدم اقدام به موقع کارفرما در اخذ مجوزهای لازم برای اجرای پروژه
• مشکلات اعتباری و تخصیصی از جانب کارفرما یا سازمان‌های ذی‌ربط در تأمین منابع مالی پروژه
• ممانعت سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی یا غیردولتی در صدور مجوزها یا ارائه خدمات مورد نیاز برای اجرای پروژه

توجه داشته باشید که پیمانکار موظف است در صورت بروز هرگونه تاخیر مجاز، مراتب را به صورت کتبی به کارفرما و مهندس مشاور اطلاع دهد و مستندات لازم را ارائه کند. همچنین، تشخیص مجاز بودن تاخیر و میزان تمدید مدت پیمان، بر عهده کارفرما و مهندس مشاور است.

جهت اطلاع از موضوع تاخیرات مجاز و تمدید مدت پیمان به مقاله ماده 30 شرایط عمومی پیمان مراجعه کنید.

تاخیرات مجاز در شرایط عمومی پیمان

از موارد قابل قبول در تاخیر اجرای پروژه که اغلب در بخشنامه تاخیرات مجاز پیمانکار تعیین می‌شود، به شرح زیر است:

1- در صورتی که طبق بندهای “الف” و “ج” ماده 29 شرایط عمومی پیمان ، مبلغ پیمان تغییر کند.

ماده 29. تغییر مقادیر کار، قیمت‌های جدید ، تعدیل نرخ پیمان

• بند الف) در ضمن اجرای کار، ممکن است مقادیر درج شده در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان تغییر کند. تغیر مقادیر به وسیله مهندس مشاور محاسبه شده و پس از تصویب کارفرما به پیمانکار ابلاغ می‌شود. پیمانکار با دریافت ابلاغ تغییر مقادیر کار، موظف به انجام با نرخ پیمان است، به شرط آن که مبلغ ناشی از تغییر مقادیر کار، از حدود تعیین شده در زیر بیشتر نشود.

1. افزایش مقادیر باید در چارچوب موضوع پیمان به پیمانکار ابلاغ شود.
   تبصره: اگر نرخ پیمان مشمول تعدیل آحاد بها باشد، برای محاسبه افزایش مبلغ پیمان به سبب قیمت‌های جدید، ابتدا قیمت‌های جدید به مبنای نرخ پیمان تبدیل شده و سپس ملاک محاسبه قرار می‌گیرد.
2. جمع مبلغ مربوط به کاهش مقادیر و حذف آن‌ها نباید از 25 درصد مبلغ اولیه پیمان بیشتر شود.

2- هرگاه به دستور کارفرما یا مهندس مشاور نقشه‌های اجرایی یا مشخصات فنی تغییر اساسی کند.

3- هرگاه کارفرما در تحویل کارگاه، ابلاغ دستور کارها یا نقشه و تحویل مصالحی که تهیه آن‌ها به عهده او است، تاخیر کند.

تاخیر ابلاغ دستور کارها و نقشه‌ها به شرطی شامل این بند می‌شود که پیمانکار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی، آن‌ها را از مهندس مشاور درخواست کرده باشد.

4- اگر در تحویل مصالحی که فروش آن‌ها لزوماً باید با حواله کارفرما صورت گیرد تاخیر ایجاد شود به شرطی که پیمان کار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی برای تهیه آن‌ها به موقع اقدام کرده باشد.

5- در موارد حوادث قهری و همچنین در موارد مربوط به کشف اشیای عتیقه و آثار تاریخی که در مواد 26 و 43 پیشبینی شده است.

ماده 26. آثار تاریخی و اشیای عتیقه

• هرگاه در حین اجرای پروژه اشیای عتیقه و یا آثار تاریخی در محل کار پیدا شود، پیمان کار باید سریعا از طریق مهندس مشاور، کارفرما را مطلع سازد. کارفرما نیز می‌بایست شرایط نگهداری یا انتقال اشیا را مهیا سازد.
• هر گاه اجرای این ماده باعث توقف پروژه و یا تعطیلی آن شود، طبق ماده 49 رفتار می‌شود.

ماده ۴۳. بروز حوادث قهری

• جنگ، اعم از اعلام شده یا نشده، انقلاب‌ها و اعتصاب‌های عمومی، شیوع بیماری‌های واگیر دار، زلزله، سیل و طغیان‌های غیر عادی، آتش سوزی‌های دامنه دار و مهار نشدنی، طوفان و حوادث مشابه خارج از کنترل دو طرف پیمان که در منطقه اجرای کار وقوع یابد و ادامه کار را برای پیمانکار ناممکن سازد جزء حوادث قهری به شمار می‌آید و در صورت بروز آن‌ها،به ترتیب زیر عمل می‌شود.
• در بروز حوادث قهری، هیچ یک از دو طرف مسئول خسارت‌های وارده به طرف دیگر در اثر این حوادث نیست.

6- هرگاه محدودیت برای ورود مصالح و تجهیزات، طبق بند “د” ماده 20، پیش آید.

7- در صورتی که طبق ماده 49 به حالت تعلیق درآید.

ماده 49. تعلیق

• کارفرما می‌تواند در مدت پیمان، اجرای کار را برای یک بار و حداکثر سه ماه معلق کند، در این صورت باید مراتب را با تعیین تاریخ شروع تعلیق به پیمانکار اطلاع دهد. در مدت تعلیق، پیمانکار مکلف است که تمام کارهای انجام شده، مصالح و تجهیزات پای کار، تاسیسات و ساختمان‌های موقت را بر اساس پیمان به طور شایسته، حفاظت و حراست کند.

8- در صورتی که قوانین و مقررات جدیدی وضع شود که در تغییر مدت اجرای کار موثر باشد.

9- هرگاه کارفرما نتواند تعهدات مالی خود را در موعدهای درج شده در اسناد و مدارک پیمان انجام دهد.

10- موارد دیگری که به تشخیص کارفرما خارج از قصور پیمانکار باشد.

بخشنامه تاخیرات مجاز پیمانکار چیست؟

زمانی که یک پیمانکار پروژه‌ای را آغاز می‌کند، مدت اتمام آن طبق موافقت نامه مشخص است. مثلا در پیمان قید می‌شود مدت پروژه 25 ماه خواهد بود. اما پیمانکار در حین انجام پروژه یا پایان مدت معلوم متوجه می‌شود که نمی‌تواند در زمان مشخص شده پروژه را تحویل کارفرما دهد. بر این اساس لایحه تاخیرات ارائه می‌دهد، که در آن علل تاخیر پروژه توضیح داده شده است. پیمانکار با ارائه مدارک مورد نیاز تلاش بر این دارد که تاخیرات رخ داده، مجاز شناخته شود. جهت آشنایی با تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات به مقاله نمونه لایحه تاخیرات مراجعه کنید.

همانطور که می‌دانید تاخیرات ناشی از تاخیر در پرداخت صورت وضعیت‌ها با توجه به بخشنامه تاخیرات، موسوم به بخشنامه 5090 محاسبه می‌شود. از لینک زیر می‌توانید این بخشنامه را دانلود و مشاهده نمایید.

تاخیرات غیر مجاز پیمانکار

تأخیرات غیرمجاز در پیمان، به تأخیراتی اطلاق می‌شود که ناشی از قصور، سهل‌انگاری، یا عدم توانایی پیمانکار در اجرای تعهدات خود مطابق با شرایط پیمان است. این نوع تاخیرات، بر خلاف تاخیرات مجاز، قابل قبول نبوده و می‌تواند منجر به اعمال جریمه‌های مالی، فسخ پیمان، یا سایر اقدامات قانونی شود.

این تأخیرات معمولا ناشی از قصور، ضعف عملکردی و عدم رعایت استانداردها از سوی پیمانکار رخ می‌دهد که مهمترین آن‌ها به‌شرح زیر است:

• نقص در برنامه‌ریزی: شامل عدم تهیه برنامه زمان‌بندی دقیق و واقع‌بینانه، عدم پیگیری و اجرای صحیح برنامه زمان‌بندی
• عدم تخصیص منابع کافی: شامل کمبود نیروی انسانی، ماشین‌آلات، یا مصالح مورد نیاز، عدم استفاده بهینه از منابع موجود
• مشکلات مدیریتی: شامل عدم نظارت و کنترل صحیح بر روند اجرای پروژه، تاخیر در تصمیم‌گیری‌های لازم، عدم توانایی در تهیه مصالح و تدارکات لازم
• اجرای غلط، تخریب و اجرای مجدد: شامل کیفیت پایین اجرای کار و نیاز به اصلاحات مکرر، عدم رعایت استانداردهای کیفیت و مشخصات فنی
• نداشتن یا پایبند نبودن به برنامه زمان بندی: عدم رعایت برنامه زمانی تفصیلی پروژه و انجام پروژه بدون برنامه زمانی
• برآورد اشتباه از تجهیزات، ماشین آلات و نیروی انسانی لازم: شامل کمبود یا مازاد تجهیزات، ماشین آلات و نیروی انسانی
• برآورد اشتباه و غیر واقعی از حجم کار پروژه: شامل کمبود یا مازاد منابع، زمان یا بودجه برای پروژه
• عدم تطابق با استانداردهای کیفیت: شامل اجرای کار با کیفیت پایین و نیاز به اصلاحات مکرر، عدم رعایت استانداردهای فنی و مشخصات پروژه
• عدم ارسال به موقع گزارش‌ها: شامل تاخیر در ارائه گزارش‌های پیشرفت کار، صورت وضعیت‌ها و سایر مستندات مورد نیاز

لازم به ذکر است که تشخیص غیرمجاز بودن تأخیر و تعیین میزان خسارت، بر عهده کارفرما یا مهندس مشاور است. همچنین، پیمانکار موظف است در صورت بروز هرگونه تاخیر غیر مجاز، خسارات ناشی از آن را جبران کند. به منظور آگاهی از تاخیرات غیر مجاز و میزان جریمه تاخیر در قراردادهای پیمانکاری به مقاله ماده 50 شرایط عمومی پیمان مراجعه کنید.

تبعات تاخیرات غیر مجاز برای پیمانکار

اگرچه تاخیر در اکثر قراردادهای پیمانکاری وجود دارد، اما برخی از این دیرکردها غیر‌قابل قبول یا به اصطلاح تاخیرات غیر مجازی هستند. متاسفانه این تاخیرها می تواند تبعات و عواقبی را برای پیمانکار همراه داشته باشد که اصلی‌ترین آن‌ها به‌شرح زیر است:

• فسخ پیمان طبق ماده 46 شرایط عمومی پیمان و تبعات آن طبق ماده 47 شرایط عمومی پیمان
• اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده 50 شرایط عمومی پیمان
• پرداخت هزینه‌های بیمه در مدت غیرمجاز طبق ماده 21 شرایط عمومی پیمان
• تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت‌های تعدیل پیمانکار
• از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود
• از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه

اگر قصد دارید یک لایحه تاخیرات بی‌عیب و نقص بنویسید، فیلم زیر را مشاهده کنید. البته برای حرفه‌ای شدن در این حوزه باید با نکات و ریزه‌کاری‌های بیشتری درباره نوشتن لایحه تاخیرات آشنا شوید.

جمع‌بندی

ما در این مقاله به بررسی تاخیرات مجاز پیمانکار و همچنین تبعات تاخیرات غیر مجاز پرداختیم. برای مثال، عواملی مانند معارضات ملکی، شرایط جوی ویژه، تعلیق، تامین سوخت و مصالح، حوادث قهری و پیش بینی نشده، به‌عنوان تاخیرات مجاز پیمانکار قابل قبول هستند. در حالی‌که برخی موارد مانند اجرای غلط، عدم توانایی در تهیه مصالح، عدم پایبندی به برنامه زمان‌بندی و دیگر موارد ذکر شده در این مقاله به عنوان تاخیرات غیر مجاز شناخته می‌شوند. بنابراین، در بررسی تاخیرات پروژه، لازم است عوامل مجاز و غیر مجاز را به دقت ارزیابی کنید تا به هنگام تاخیر در تحویل پروژه تصمیم صحیح اتخاد شود.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره تاخیرات مجاز و غیر مجاز پیمانکاری کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری