نحوه بتن ریزی ستون را اصولی و همراه با فیلم یاد بگیرید!

روش‌های بتن ریزی ستون

بتن ریزی ستون به سه روش زیر انجام می‌شود و عواملی مانند حجم بتن مورد نیاز، ارتفاع ستون و محدودیت دسترسی به محل اجرا، نقش تعیین‌ کننده‌ای در انتخاب روش بتن‌ ریزی دارند.

1. بتن ریزی دستی

متاسفانه در ساختمان‌های کوچک به دلیل حجم کم ستون‌های یک طبقه، بتن این قسمت در کارگاه به صورت دستی و بدون نظارت کافی تولید می‌شود. با توجه به اهمیت بالای ستون‌ها در تحمل نیروهای وارده، لازم است نظارت دقیقی بر طرح اختلاط و ریختن بتن داخل قالب‌ها انجام شود. توصیه می‌شود در مواردی که امکان عبور پمپ بتن و میکسر وجود ندارد و مجبوریم به صورت دستی بتن بریزیم، حتما به جای استفاده از بیل، از باکت یا ستون بتن‌ریز برای انتقال و ریختن بتن بهره گرفته شود.

2. بتن ریزی ستون با پمپ

این روش یکی از شیوه‌های رایج در پروژه‌های بزرگ و ستون‌های با ارتفاع زیاد است و بتن از طریق پمپ به داخل قالب تزریق می‌شود.

با توجه به ارتفاع مجاز بتن ریزی ستون، حتما باید اسلامپ بتن به کمک روان کننده بالا رفته و لوله خروجی پمپ تا حدودا یک متری کف ستون پایین آورده شود و با شروع بتن‌ریزی، به‌ تدریج به سمت بالا حرکت کند تا بتن به‌ صورت یکنواخت در قالب پخش شود. همچنین بلافاصله پس از بتن‌ ریزی هر بخش، باید عملیات ویبره‌ کردن انجام شود.

3. بتن ریزی ستون در دو مرحله‌ (دو تکه ریختن ستون)

این روش در بسیاری از پروژه‌ها و ساختمان‌های با ارتفاع ستون بیشتر از ۳ متر، برای رفع مشکلات اجرایی (حداکثر ارتفاع بتن ریزی) یا محدودیت قالب‌ بندی استفاده می‌شود. دو تکه ریختن ستون کمک می‌کند کنترل بهتری بر ویبره و تراکم بتن، مخصوصا در بخش‌های پایینی ستون داشته باشیم. دقت کنید در میانه ستون یک قالب به صورت بازشو تعبیه شده و پس از بتن ریزی قسمت پایین و ویبره آن، این قالب بسته شده و ادامه بتن ریزی از بالای ستون انجام می‌شود.

بتن ریزی ستون در دو مرحله را می‌توان با توجه به شرایط پروژه، به یکی از سه روش زیر انجام داد:

• قالب‌گذاری سه‌طرفه: ابتدا سه طرف ستون قالب‌بندی می‌شود و حدود یک متر از طرف چهارم باز می‌ماند. بتن‌ریزی تا همان ارتفاع انجام شده و ویبره زده می‌شود. سپس قالب تکمیل شده و ادامه بتن‌ریزی انجام می‌شود.
• استفاده از قالب‌های نیمه: نیمی از قالب ستون نصب و بتن‌ ریزی می‌شود. پس از گیرش اولیه، ادامه قالب بسته شده و بتن ریزی بخش بالایی انجام می‌شود.
• دریچه میانی در قالب: در این روش دریچه‌ای در بخش میانی قالب تعبیه می‌شود. ابتدا بتن از طریق این دریچه وارد قسمت پایین قالب شده و پس از ویبره و تثبیت، دریچه بسته می‌شود. سپس ادامه بتن‌ ریزی از بالای قالب انجام می‌گیرد.

مزایای دو تکه ریختن ستون

• کاهش فشار وارد بر قالب، خصوصا در ستون‌های بلند
• کنترل بهتر ویبره در بخش‌های پایینی ستون
• مناسب برای شرایط با محدودیت اجرایی یا تجهیزات

برای آشنایی با انواع روش‌های تراکم مخلوط بتنی مقاله ویبراتور بتن را مطالعه کنید.

بزرگترین جشنواره تخفیفی آکادمی عمران فقط تا ساعت ۱۲ امشب

ورود به جشنواره

مراحل قبل از بتن ریزی ستون

در ادامه مراحلی که قبل از بتن ریزی ستون انجام می‌شود را بررسی می‌کنیم.

آماده سازی ریشه‌ها یا همان آرماتورهای انتظار

آرماتور انتظار میلگردهایی هستند که از فونداسیون یا سقف بیرون زده‌اند تا به آرماتورهای طولی ستون بعدی متصل شوند. این میلگردها به دلیل محدودیت طول آرماتورهای موجود و الزامات اجرایی، جایگزین اجرای یکپارچه آرماتور در تمام ارتفاع ستون می‌شوند و نقش مهمی در ایجاد پیوستگی بین طبقات دارند.

معمولا این آرماتورها به‌ شکلی قرار می‌گیرند که حدود 1.3 متر بیرون از بتن باقی بمانند؛ عددی که بر اساس قطر میلگرد و نوع وصله (همپوشانی، کوپلینگ یا فورجینگ) تعیین می‌شود. در قاب‌های خمشی ویژه، محل وصله باید در یک‌ سوم میانی ارتفاع ستون قرار گیرد.

نکات مهم اجرای آرماتورهای انتظار ستون

• برای کاهش تعداد وصله‌ها، گاهی از آرماتورهای پیوسته بین دو سقف استفاده می‌شود که هرچند اجرای آن سخت‌تر است، اما پیوستگی بهتری در آرماتورهای ستون ایجاد می‌کند.
• در وصله‌های کوپلینگ و فورجینگ، وصله‌ها نباید در یک مقطع متمرکز شوند؛ بهتر است به‌صورت یکی‌درمیان اجرا شوند تا در صورت وقوع زلزله، ضعف در یک نقطه بحرانی ایجاد نشود.
• پیش از آرماتوربندی باید آرماتورهای انتظار از هرگونه آلودگی مانند روغن، بتن پاشیده یا زنگ‌زدگی پاک شوند. برای این کار می‌توان از فرچه سیمی، بنزین یا انژکتور شور استفاده کرد. البته بهترین کار، پوشاندن آرماتورها پیش از بتن‌ریزی برای جلوگیری از آلودگی است.

در مقاله اجرای ستون بتنی، مراحل و جزئیات به‌ طور کامل بررسی شده که برای مشاهده آن، می‌توانید روی لینک آبی کلیک کنید.

آرماتوربندی ستون

طبق نقشه، میلگردهای طولی باید کنار هم قرار گرفته و با آرماتورهای انتظار وصله شوند. سپس تنگ‌ها در فواصل مشخص دور میلگردهای طولی بسته شده و سنجاقی‌ها برای مهار میلگردهای آزاد به‌صورت یکی‌درمیان اجرا می‌شوند.

توجه داشته باشید که واژه «تنگ» برای ستون‌ها مناسب‌تر از «خاموت» است؛ چون تنگ مخصوص المان‌های فشاری مانند ستون بوده و وظیفه آن محصور کردن و مهار آرماتورهای طولی است، در حالی‌که خاموت برای تیرها (المان‌های خمشی) استفاده شده و نقش آن تحمل نیروهای برشی و پیچشی است. در مقاله ” خاموت ” در مورد تمام نکات مربوط به آن به طور کامل توضیح داده‌ایم.

قالب بندی

قالب‌بندی نقش مهمی در اجرای اصولی ستون‌های بتنی دارد. قالب‌ها معمولا چوبی یا فلزی و در بیشتر موارد چهارضلعی (مربع یا مستطیل) هستند، هرچند در برخی پروژه‌ها از قالب‌های دایره‌ای یا بیضی نیز استفاده می‌شود.

از آنجا که ستون بار طبقات بالا را تحمل می‌کند، حتی انحراف جزئی از حالت شاقولی می‌تواند موجب کاهش ظرفیت باربری شود. بنابراین، قالب ستون باید با دقت شاقول شده و با مهاربندی جانبی مناسب در برابر جابه‌جایی یا کج‌شدگی در حین بتن‌ریزی مهار شود. در ستون‌های کناری که امکان مهار چهار طرفه وجود ندارد، می‌توان از قلاب‌های تعبیه‌شده در سقف، همراه با میلگرد و بست قورباغه‌ای، برای شاقول کردن قالب استفاده کرد.

توجه: تکیه دادن نردبان به قالب‌بندی ستون هم می‌تواند باعث ایجاد ناشاقولی ستون شود، پس از این موضوع نباید غافل شد.

در پایان قالب‌بندی، پای قالب با ملات گچ پر می‌شود تا از نشت شیره بتن جلوگیری شود. برای مطالعه بیشتر در مورد قالب بندی ستون بتنی به مقاله ” قالب بندی ستون ” سر بزنید.

مراحل بتن ریزی ستون

پس از انجام صحیح و اصولی مراحل پیشین، نوبت به بتن ریزی ستون می‌رسد. این مرحله جزئیات اجرایی بسیاری دارد که در ادامه به شرح نکات آن می‌پردازیم.

تعیین روش بتن ریزی

با توجه به ارتفاع ستون، مقیاس پروژه و ابزارها و ضوابط اجرایی بتن طبق آیین نامه آبا، یکی از روش‎‌هایی که در بالا توضیح داده شد را برای بتن ریزی انتخاب می‌کنیم.

• بتن ریزی دستی
• بتن ریزی با پمپ
• بتن ریزی در دو مرحله

رعایت حداکثر ارتفاع بتن ریزی ستون

طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش ۱۳۹۲)، حداکثر ارتفاع مجاز برای بتن ریزی ستون‌ها ۱.۲ متر در نظر گرفته شده است تا از جداشدگی دانه‌ها از خمیر سیمان جلوگیری شود.

با این حال، این ضابطه در عمل به‌ دلیل مشکلات اجرایی کمتر رعایت می‌شود؛ زیرا در بتن ریزی ستون‌ها معمولا از پمپ هوایی استفاده می‌شود تا انتقال بتن و توقف عملیات آسان‌تر باشد. اما لوله پمپ بتن به‌دلیل وجود سنجاقی‌ها در داخل ستون، امکان ورود مستقیم به داخل قالب را ندارد. به همین دلیل در عمل ارتفاع بتن‌ ریزی معمولا تا حدود ۳ متر انجام می‌گیرد.

در آیین نامه بتن ایران (آباء) حداکثر ارتفاع بتن ریزی ستون 1.5 متر بیان شده است تا از جداشدگی دانه‌ها از خمیر سیمان جلوگیری شود.

هرچقدر اسلامپ بتن کمتر باشد، جداشدگی دانه‌ها بیشتر خواهد بود. چرا که ابتدا شن با وزن بیشتری که دارد، سپس ماسه و در آخر خمیر آب و سیمان بر اثر جاذبه به کف ستون سقوط می‌کنند و جدایی دانه‌ها از خمیر سیمان رخ می‌دهد.

پس باید با کمک افزودنی های فوق روان ساز بدون آن که نسبت آب به سیمان تغییر کند اسلامپ بتن را به عدد 12 سانتی‌ متر رسانده تا بتن‌ ریزی بدون جداشدگی دانه‌ها از خمیر سیمان انجام شود.

پیشنهاد می‌کنیم که اگر مایل به آشنایی با ریزه کاری‌های مواد افزودنی هستید به مقاله مواد افزودنی بتن حتما سر بزنید.

ویبره بتن (تراکم مخلوط بتنی)

• بلافاصله پس از بتن‌ریزی، عملیات تراکم بتن به کمک ویبراتور انجام شود تا از کرمو شدن جلوگیری گردد.
• استفاده از چکش لاستیکی و ضربه زدن به قالب نیز به پخش مناسب بتن کمک کرده و کرموشدگی را کاهش می‌دهد.
• اگر بتن‌ریزی در چند مرحله انجام می‌شود، باید فاصله زمانی بین مراحل به‌ گونه‌ای باشد که لایه زیرین هنوز حالت خمیری داشته باشد تا اتصال مناسب بین لایه‌ها شکل گیرد.

ضوابطی که هنگام بتن ریزی ستون باید رعایت شود!

• در پمپاژ بتن به درون ستون‌ها، باید به گونه‌ای عمل شود که ارتفاع مجاز بتن‌ریزی رعایت شود.
• در مواردی که عبور لوله پمپ از داخل آرماتوربندی ممکن نیست (مثلاً وجود سنجاقی)، می‌توان از رزونه در بدنه قالب یا قیف بتن‌ریزی استفاده کرد.
• اگر طراح به جای سنجاقی از تنگ لوزی استفاده کند، لوله پمپ به‌راحتی وارد آرماتوربندی می‌شود و بتن‌ریزی از بالا انجام نمی‌گیرد.

• بتن را معمولا دو سانتی‌متر بیشتر می‌ریزند. زیرا پس از ویبره زدن بتن، شیره بتن به سطح آمده و یک لایه بتن ضعیف ایجاد می‌کند. پس از گذشت دو الی سه ساعت، این لایه دو سانتی‌ متری برداشته می‌شود.
• بعد از بتن ریزی باید قالب ستون‌ها باید دوباره شاقول شود، زیرا فشار و ضربات ناشی از بتن‌ریزی ممکن است باعث انحراف قالب گردد. بنابراین پیش از گیرش اولیه بتن، با شل و سفت کردن پیچ‌های تنظیم جک‌ها، شاقولی قالب کنترل و اصلاح می‌شود.

• پس از سفت شدن اولیه بتن، نباید به میلگردهای ریشه‌ای ضربه یا فشار وارد شود؛ زیرا این موضوع باعث جدا شدن آن‌ها از بتن اطراف می‌شود.
• حجم بتن مورد نیاز از ضرب تعداد ستون‌ها در حجم هر ستون به دست می‌آید. با توجه به وجود پرت بتن و لایه‌ی ابتدایی که معمولاً به‌صورت دوغاب است، توصیه می‌شود حدود ۵ درصد به مقدار محاسبه‌شده اضافه شود.

مراحل بعد از بتن ریزی ستون

بعد از بتن ریزی، مراحل زیر به ترتیب انجام می‌شود:

قالب برداری

برای قالب‌برداری بتن، باید زمانی اقدام شود که بتن به مقاومت کافی رسیده باشد. این کار باید مرحله‌ای، بدون ضربه و با احتیاط انجام شود تا به بتن آسیب نرسد. زمان لازم برای قالب‌ برداری قالب‌های قائم بسته به دمای محیط متفاوت است:

• ۲۴ درجه و بالاتر: ۹ ساعت
• ۱۶ درجه: ۱۲ ساعت
• ۸ درجه: ۱۸ ساعت
• ۰ درجه: ۳۰ ساعت

عمل آوری بتن

آخرین مرحله پس از بتن‌ریزی است که هدف آن حفظ رطوبت و دمای بتن برای بهبود مقاومت و دوام آن است. این فرآیند بلافاصله پس از بتن‌ ریزی آغاز می‌شود.

روش‌های رایج عمل‌آوری:

• پوشاندن با گونی خیس (در تابستان برای حفظ رطوبت و کاهش دما)
• پوشاندن با نایلون و استفاده از بخاری کارگاهی (در زمستان برای جلوگیری از یخ‌زدگی)
• استفاده از آب، عایق، یا بخار

حفظ شرایط مناسب دما و رطوبت در روزهای اولیه، برای کیفیت نهایی بتن بسیار حیاتی است. برای آشنایی با جزئیات عمل آوری، مطالعه مقاله عمل آوری بتن را بسیار پیشنهاد می‌کنیم.

فاصله زمانی بتن ریزی سقف و ستون چقدر است؟

از فردای بتن ریزی فونداسیون، آرماتوربندی و قالب بندی ستون آغاز می‌شود. پس از اتمام قالب بندی، بتن ریزی انجام شده و طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، معمولا فردای بتن ریزی ستون،  قالب‌ها باز می‌شوند.

پس از آن، قالب بندی و زیرسازی سقف شروع شده و در مرحله بعد بتن ریزی سقف و تیر آغاز می‌شود. به طور کلی برای یک ساختمان متعارف با زیربنای 300 تا 400 متر مربع، اجرای ستون و سقف یک طبقه، حدود دو هفته طول می‌کشد.

بتن ریزی ستون با ارتفاع زیاد چگونه انجام می‌شود؟

برای جلوگیری از جداشدگی اجزای بتن و ایجاد درز سرد، بتن ریزی ستون با ارتفاع زیاد باید به صورت اصولی و در دو مرحله انجام شود که در ادامه این مقاله به شرح آن می‌پردازیم.

ابتدا آرماتوربندی ستون بر اساس نقشه انجام می‌شود. در ستون‌های بلند، مهار آرماتورهای طولی در ارتفاع یک چالش مهم است که برای رفع آن از تنگ‌های آرایشی در طول ستون استفاده می‌شود. همچنین باید توجه داشت که ۵ سانتی‌متر بالاتر و پایین‌تر از محل قطع بتن‌ ریزی، تنگ‌ها به‌صورت دقیق اجرا شوند تا پیوستگی بتن حفظ شود.

در گام بعد، قالب‌بندی ستون انجام می‌شود. برای این نوع ستون‌ها، یک دریچه در بخش میانی قالب تعبیه می‌شود. ابتدا بتن از طریق این دریچه به بخش پایین ستون ریخته و ویبره زده می‌شود. سپس دریچه بسته شده و ادامه بتن‌ریزی از بالای قالب صورت می‌گیرد.

در طول قالب‌بندی و پس از پایان بتن‌ریزی، شاقول بودن قالب باید حتما بررسی و کنترل شود، چرا که فشار ناشی از بتن ممکن است باعث تغییر شکل قالب گردد. برای سهولت کار، معمولاً چهارپایه‌ای با نبشی و میلگرد ساخته شده و اجزای آن با خال‌جوش به هم متصل می‌شوند تا ایستایی مناسبی برای بتن‌ریزی در ارتفاع فراهم شود.

به این ترتیب، بتن ریزی ستون‌های بلند با رعایت مراحل دقیق و اصول فنی، از بروز نقص‌هایی مانند کرموشدگی یا درز سرد جلوگیری می‌کند.

روش بتن ریزی ستون‌های کوچک چیست؟

بهتر است تمامی ستون‌ها به وسیله پمپ بتن ریزی شود، اما اگر تعداد و ارتفاع ستون‌ها کم باشد به شرط اعمال شرایطی که جداشدگی دانه‌ها از خمیر سیمان رخ ندهد، می‌توان بتن‌ ستون را به صورت دستی ریخت. در ادامه چند نکته در مورد بتن ریزی ستون‌ها عنوان می‌کنیم.

• پیش از اینکه اولین لایه مخلوط بتنی ریخته شود، همیشه میله را در انتهای قالب قرار دهید. اولین لایه اهمیت خاصی دارد، چرا که باید با قسمت‌های سخت شده پیوستگی ایجاد کند و در این گام است که به وجود آمدن حفره‌هایی مثل لانه زنبور عسل بر اثر عدم تراکم کافی بیشترین امکان ایجاد شدن را دارند.
• بهترین روش بتن ریزی ستون‌های کوچک و متراکم کردن آن‌ها این است که به صورت پیوسته و متناسب با قدرت عملکرد میله باشد و همزمان میله را به طور مداوم و به آرامی از داخل مخلوط بتنی خارج کنید.
• این مقدار نباید از حدود 300 میلی‌متر در 20 ثانیه بیشتر شود. به طور کلی این مقدار برابر است با مجموع زمانی حدود سه و نیم دقیقه برای یک ستون با مقطع مربع به ضلع 300 میلی‌متر و ارتفاع 3 متر.
• در یک ستون کوچک‌تر با مقطع مربع به ضلع 300 میلی‌متر و ارتفاع 3 متر، مجموع مقدار مخلوط بتنی تنها 0.27 متر مکعب است، پس اگر بخواهیم آن را در لایه‌هایی که بیش از 300 میلی‌متر ضخامت نداشته باشند بریزیم و کاملا متراکم کنیم، مقدار ریختن آن نباید از 0.03 متر مکعب که برابر 3 سطل لبریز است، بیشتر شود.
• ریختن مخلوط بتنی با تسمه نقاله تنها زمانی باید انجام شود که فرد مسئول بتواند باز و بسته شدن دریچه تسمه نقاله را به صورتی کنترل نماید که در هر زمان بیش از 3 سطل لبریز، بتن ریخته نشود.

برای اینکه در مورد انواع روش‌های حمل مخلوط بتنی بیشتر بدانید، به مقاله ماشین حمل بتن سر بزنید.

• یک میله با قطر 40 میلی‌متر برای متراکم کردن یک قسمت مربع با ابعاد 300 میلی‌متر کافی است، به شرطی که جای کافی برای قرار دادن میله وجود داشته باشد. در ستون‌هایی با این ابعاد، میله را باید در مرکز قرار داد.
• اگر در لایه‌هایی به ضخامت 300 میلی‌متر مخلوط بتنی می‌ریزید، مطمئن شوید که هر لایه پیش از ریختن لایه بعدی به خوبی متراکم شده باشد.
• همچنین مطمئن شوید که می‌توانید سطح مخلوط بتنی را ببینید. برای این کار از چراغ قوه استفاده کنید.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نکات و مراحل اجرای ساختمان، پیشنهاد می‌کنیم حتما به آموزش اجرای ساختمان سر بزنید.

جمع بندی

بتن‌ ریزی ستون یکی از مراحل حیاتی در فرآیند ساخت‌وساز به شمار می‌رود که بسته به شرایط پروژه، می‌تواند به‌صورت دستی، با استفاده از پمپ، یا در دو مرحله اجرا شود. رعایت دقیق ضوابط و نکات فنی، به‌ ویژه در ستون‌های بلند، نقش بسیار مهمی در افزایش استحکام سازه و در نهایت ارتقاء کیفیت کلی ساختمان دارد. در این مقاله تلاش کردیم به‌طور کامل به مراحل و روش‌های بتن‌ ریزی ستون بپردازیم، نکات مهم در ستون‌های کوچک را بررسی کنیم و به موضوع فاصله زمانی بین بتن‌ ریزی ستون و سقف نیز اشاره کنیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره بتن ریزی ستون کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری