شاخص تعدیل چیست ؟ دانلود شاخص تعدیل 1403+ فیلم آموزشی رایگان

آیا تا به حال متوجه شده‌اید که چرا هزینه پروژه‌های عمرانی با گذشت زمان تغییر می‌کند؟ دلیل اصلی این نوسانات، تغییرات مداوم قیمت مواد اولیه، دستمزدها و سایر عوامل اقتصادی است. برای مقابله با این تغییرات و حفظ تعادل در قراردادها، از رویکردی به نام شاخص تعدیل استفاده می‌شود. در واقع شاخص تعدیل همانند معیاری برای اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌ها در پروژه‌های عمرانی است. اما آیا با انواع شاخص تعدیل و کاربردهایشان آشنایی دارید؟ ما در این مقاله با ارائه فایل شاخص های قطعی تعدیل آحاد بها از سال 1382 تا 1402 و آخرین شاخص تعدیل اعلام شده (سه ماهه اول و دوم 1403) به جزئیات این مبحث خواهیم پرداخت؛ پس تا انتها همراه آکادمی عمران باشید.

قبل از مطالعه ادامه مقاله توصیه می‌کنیم، فیلم زیر را در خصوص بررسی شاخص مبنای پیمان مشاهده کنید. این فیلم تنها بخشی آموزش تعدیل است به جزئیات محاسبه تعدیل و هر آنچه برای ورود به بازار کار دفتر فنی نیاز است را شرح داده‌ایم.

شاخص تعدیل چیست؟

شاخص تعدیل، عددی است که تغییرات متوسط قیمت‌ها را نسبت به یک دوره پایه نشان می‌دهد و برای انطباق قیمت‌های قراردادها با شرایط روز در طول مدت اجرا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص که به آن شاخص تعدیل آحاد بها نیز گفته می‌شود، به‌طور دوره‌ای (معمولاً هر سه ماه یک‌بار) توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اعلام می‌شود. قیمت‌های این شاخص بر مبنای میانگین قیمت مصالح، دستمزد نیروی انسانی، هزینه ابزار و ماشین‌آلات و همچنین هزینه حمل و نقل محاسبه می‌شود.

هدف استفاده از شاخص تعدیل آحاد بها، حفظ تناسب و همخوانی قیمت‌های قراردادها با واقعیت‌های اقتصادی و تغییرات تورمی است. به‌عبارت دیگر، این شاخص به مدیران و پیمانکاران کمک می‌کند تا قیمت‌های قراردادها در طول مدت اجرای پروژه‌ها، با وضعیت فعلی بازار و هزینه‌های واقعی همخوانی داشته باشد.

تعریف دوره

قبل از شرح جزئیات شاخص تعدیل بهتر است با اصطلاح دوره آشنا شوید. به سه ماهه‌های منتهی به خرداد، شهریور، آذر یا اسفند دوره گفته می‌شود. به طور مثال تیر، مرداد، شهریور را دوره دوم آن سال می‌گویند.

دوره مبنا نیز دوره‌ای است که برآورد هزینه انجام کار هنگام عقد قرارداد، طبق هزینه‌های آن دوره (معمولا سه ماهه) انجام شده است. به عبارت دیگر، نقطه مرجع برای محاسبه تعدیل و برآورد هزینه‌ها بر اساس قیمت‌های دوره مبنا تعیین می‌شود.

دوره کارکرد، دوره‌ای است که عملیات اجرایی پروژه در آن انجام می‌شود. به عبارت ساده‌تر، هر دوره‌ای که کار اجرایی در آن صورت می‌گیرد، یک دوره کارکرد محسوب می‌شود. معمولا دوره‌های کارکرد بر اساس تقویم شمسی و به صورت سه ماهه تعیین می‌شوند. در برخی موارد، دوره کارکرد می‌تواند بر اساس پیشرفت فیزیکی کار نیز تعیین شود. مثلاً هر مرحله از اجرای پروژه می‌تواند یک دوره کارکرد محسوب شود.

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

دانلود شاخص تعدیل

لینک‌های دانلود شاخص تعدیل از سال 1382 تا آخرین شاخص تعدیل اعلام شده یعنی شاخص سه ماهه اول و دوم 1403 را برای شما آماده کرده‌ایم. این شاخص‌ها به شما کمک می‌کنند تا تحلیل‌های جامع‌تری از روند تغییرات اقتصادی در این سال‌ها داشته باشید. برای دسترسی به این اطلاعات، با کلیک بر روی لینک‌های زیر می‌توانید به راحتی فایل‌های مربوطه را دانلود کنید.

انواع شاخص تعدیل

در مجموع، سه نوع اصلی شاخص تعدیل شامل رشته‌ای، گروهی یا فصلی و کلی در قراردادهای عمرانی وجود دارد که هر یک به شیوه‌ای خاص نوسانات قیمت‌ها را در طول اجرای پروژه لحاظ می‌کنند.

شاخص رشته ای تعدیل

شاخص رشته ای عددی است که متوسط تغییرات قیمت‌های واحد اقلام یک رشته از فهرست‌های واحد پایه در هر دوره را نسبت به دوره پایه نشان می‌دهد. این شاخص برای تعدیل قیمت‌های مربوط به یک رشته خاص در قرارداد بسیار مناسب است. به‌عنوان مثال برای بررسی تغییرات قیمت مصالح ساختمانی در رشته ساختمان از شاخص رشته‌ای ساختمان استفاده می‌شود.

شاخص فصلی یا گروهی تعدیل

شاخص فصلی یا شاخص گروهی عددی است که متوسط تغییرات قیمت‌های واحد اقلام یک فصل از فهرست بهای واحد پایه در هر دوره را نسبت به دوره پایه نشان می‌دهد. این شاخص برای تعدیل قیمت‌های مربوط به یک گروه خاص از اقلام در قرارداد به کار می‌رود. به عنوان مثال برای بررسی تغییرات قیمت مصالح مربوط به فصل نازک‌کاری، از شاخص فصلی نازک‌کاری استفاده می‌کنیم.

شاخص کلی تعدیل

شاخص کلی عددی است که متوسط تغییرات قیمت های واحد اقلام تمامی فهرست‌های واحد پایه در هر دوره را نسبت به دوره پایه نشان می‌دهد. این شاخص برای تعدیل کلی قیمت‌های قرارداد استفاده شده و تصویری کلی از تغییرات قیمت‌ها در کل پروژه ارائه می‌دهد.

به‌طور کلی، انتخاب نوع شاخص تعدیل به عوامل مختلفی از جمله نوع قرارداد، پیچیدگی پروژه و توافقات طرفین بستگی دارد.

شاخص مبنای پیمان

به‌طور کلی، از شاخص مبنا پیمان در دو صورت استفاده می‌شود:

1. شاخص مبنای پیمان در مناقصه: یک دوره سه ماهه قبل از دوره سه ماهه‌ای که آخرین روز مهلت تعیین شده توسط کارفرما برای تسلیم پیشنهاد قیمت پیمانکار در آن واقع شده است. برای مثال، اگر آخرین مهلت تسلیم پیشنهاد 24 آبان باشد، شاخص مبنای پیمان مربوط به دوره سه ماهه دوم خواهد بود.
2. شاخص مبنای پیمان در ترک تشریفات مناقصه: یک دوره سه ماهه قبل از دوره سه ماهه‌ای که پیشنهاد نهایی پیمانکار به صورت کتبی تسلیم کارفرما شده است. به عنوان مثال، اگر پیمانکار پیشنهاد نهایی را در تیرماه (دوره سه ماهه دوم) به صورت کتبی تسلیم کند، شاخص مبنای پیمان به دوره سه ماهه اول مربوط می‌شود.

شاخص دوره کارکرد

در پایان هر ماه پیمانکار موظف است، کلیه کارهای انجام شده بر اساس نقشه‌های اجرایی، دستور کارها و صورت‌مجلس‌ها از زمان شروع پروژه تا آن تاریخ را اندازه‌گیری کند. سپس، با استناد به فهرست بهای پیوست قرارداد، مبلغ صورت وضعیت موقت را محاسبه کرده و آن را در پایان ماه به مهندس ناظر تحویل دهد.

پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه پس از تاریخ تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی کارهای انجام‌شده را بر اساس اسناد و مدارک پیمان، بدون در نظر گرفتن مصالح و تجهیزات موجود در محل، تدوین کند و برای بررسی به مهندس مشاور ارائه دهد.

برای تعیین شاخص دوره انجام کار، تاریخ واقعی انجام کارها در کارگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد و سایر زمان‌ها، از جمله تاریخ تهیه صورت وضعیت یا تاریخ ارسال آن، ملاک عمل نیستند.

بنابراین، شاخص دوره کارکرد، عددی است که متوسط تغییرات قیمت‌ها در هر دوره زمانی را نسبت به دوره پایه نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، این شاخص به اندازه‌گیری تأثیر تغییرات قیمت‌ها در هنگام انجام عملیات اجرایی پروژه در یک دوره مشخص می‌پردازد. در واقع، هر دوره کارکرد شامل فعالیت‌های اجرایی پروژه است که می‌توان با استفاده از این شاخص، میزان تغییرات هزینه‌ها و تأثیر آن بر عملکرد مالی پروژه را تحلیل کرد.

در صورتی که زمان انجام یک کارکرد مشخص نباشد، تعدیل بر اساس میانگین شاخص‌های دوره‌های مرتبط محاسبه می‌شود. در شاخص دوره کارکرد، مبلغ کا‌ر‌های انجام شده شامل عملیات اجرایی، مصالح پای کار و هزینه تجهیز کارگاه با شاخص همان دوره محاسبه می‌شود.

نحوه محاسبه شاخص میانگین تعدیل

محاسبه شاخص تعدیل در پروژه‌های عمرانی به نوع تاخیرات و شرایط قرارداد بستگی دارد. برای درک بهتر، مراحل محاسبه شاخص میانگین تعدیل را به تفکیک توضیح می‌دهیم:

تشخیص نوع تاخیر: ابتدا باید مشخص شود که تاخیر در پروژه مجاز یا غیرمجاز است. تاخیرات مجاز معمولاً ناشی از عواملی خارج از کنترل پیمانکار هستند و تاخیرات غیرمجاز به دلایل کوتاهی خود پیمانکار بوجود می‌آیند.

محاسبه دوره واقعی اجرا: اگر تاخیر به صورت مجاز باشد، محاسبات برای شاخص تعدیل بر اساس تاریخ واقعی اجرا انجام می‌شود.

محاسبه برای تأخیر غیرمجاز: در صورتی که تاخیر غیر مجاز باشد، برای مدت آن تأخیر، شاخص نهایی با استفاده از متوسط شاخص‌های دوره‌های مربوط به مدت پیمان محاسبه می‌شود. به این معنا که باید میانگین شاخص‌های مربوط به دوره‌های پیشین یا مشابه را محاسبه کرده و سپس این میانگین را برای تاخیر غیر مجاز استفاده نمود.

به طور مثال در تصویر زیر شاخص میانگین در دوره تاخیر غیر مجاز برای یک فصل محاسبه شده است.

طبق بخشنامه تعدیل چنانچه در پایان مدت اولیه یا تمدید مدت پیمان ، نوع تاخیر مشخص نشده باشد، دستگاه اجرایی موظف است به درخواست پیمانکار، تاخیرات را بررسی کرده و شاخص‌های تعدیل را بر اساس نوع تأخیرها تعیین کند. تا زمانی که این بررسی انجام نشود، تعدیل کارکردهای بعدی با استفاده از شاخص‌های دوره سه‌ماهه مربوط به پایان مدت اولیه یا تمدید پیمان محاسبه شده و به صورت علی‌الحساب پرداخت خواهد شد.

شاخص تعدیل تجهیز کارگاه

در بخشنامه‌ای که سال ۸۲ منتشر شد، شاخص تجهیز و برچیدن کارگاه، شاخص کل در نظر گرفته می‌شد. اما طبق بخشنامه ۱۰۰/۳۵۱۷ مورخ ۱۳۸۶/۱/۱۹ برای پیمان‌های بعد از این تاریخ، هزینه‌های مربوط به تجهیز کارگاه و همچنین بر چیدن آن بر اساس میانگین شاخص رشته‌ای فهرست بهای واحد منضم به پیمان و فهرست بهای واحد ابنیه محاسبه خواهد شد.

برای تهیه برآورد در پیمان‌هایی که شامل بیش از یک فهرست بها هستند، باید از شاخص رشته‌ای فهرستی استفاده شود که بالاترین برآورد را دارد. این اصلاحات در مقدمه شاخص‌های هر دوره پس از تاریخ ذکر شده، دوباره تکرار شده است.

شاخص فصل تجهیز و برچیدن کارگاه اگر برای رشته‌ای به جز ابنیه باشد از میانگین شاخص رشته ابنیه و شاخص رشته مربوط به آن محاسبه می‌شود.

به طور مثال برای تعیین شاخص میانگین تجهیز و برچیدن کارگاه به شکل زیر عمل می‌کنیم:

شاخص سه ماهه چهارم سال 99

• برای رشته ابنیه برابر است با 2977.6
• برای رشته تاسیسات مکانیکی برابر است با 3337.5
• برای رشته تاسیسات برقی برابر است با 3772.1

در این حالت شاخص تجهیز و برچیدن کارگاه به شکل زیر محاسبه می‌شود:

(3772.1 + 2977.6) ÷ 2 = 3374.85

جمع بندی

شاخص تعدیل معیاری کارآمد برای مدیریت ریسک ناشی از نوسانات بازار در قراردادهای عمرانی است. با استفاده از این شاخص، می‌توان قیمت‌های قراردادها را به طور منظم به‌روزرسانی کرده و از بروز اختلافات و مشکلات ناشی از تغییرات قیمتی جلوگیری کرد. انتخاب نوع مناسب شاخص تعدیل و محاسبه دقیق آن، نیازمند دانش و تجربه کافی در حوزه مهندسی و اقتصاد است. همچنین، شفافیت در نحوه محاسبه و اعمال شاخص تعدیل، اعتماد طرفین قرارداد را افزایش داده و به اجرای موفق پروژه‌ها کمک خواهد کرد.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره شاخص تعدیل کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری