هر آنچه که باید درباره ضوابط تامین پارکینگ شهرداری بدانید به همراه فیلم

در شهری مانند تهران که تعداد خودروها در آن زیاد است، یکی از معضلات اصلی شهروندان داشتن پارکینگ برای خودروهایشان است. از طرفی با توجه به ساخت ساختمان‌های مرتفع در زمین‌های کوچک، تامین پارکینگ به تعداد واحدها برای سازندگان کار آسانی نیست. چرا که برای گودبرداری هر طبقه منفی، سازنده هزینه زیادی را متحمل می‌شود. به همین علت ضوابطی برای تامین پارکینگ مصوب شد که تمام سازندگان ملزم به اجرای آن هستند.

سوالی که مطرح می‌شود این است که ضوابط پارکینگ چیست و به ازای هر واحد باید چند پارکینگ وجود داشته باشد؟ آیا برای ارتفاع پارکینگ یا شیب رمپ آن ضابطه‌ای وجود دارد؟ اصلا اگر به اندازه کافی برای واحدها پارکینگ تامین نکنیم چه می‌شود؟ در این مقاله به تمام این سوالات پاسخ می‌دهیم. همچنین ضوابط پارکینگ را با توجه به دو منبع مهم یعنی طرح تفصیلی و مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان زیر ذره بین می‌بریم. اگر می‌خواهید با صفر تا صد این ضوابط آشنا شوید، در این مقاله از آکادمی عمران با ما همراه باشید.

ضوابط پارکینگ

در فرآیند خرید یا اجاره خانه، داشتن پارکینگ یک مزیت مهم به حساب می‌آید. در گذشته این مسئله کمتر مورد توجه بود اما امروزه به علت زیاد شدن خودروها و بیشتر شدن تراکم ساختمانی، خانه‌های قدیمی بدون پارکینگ، کمتر نظر خریداران را جلب می‌کند. اما سوال این است که آیا تامین پارکینگ توسط سازنده الزامی است؟

پاسخ مثبت است. طبق قوانین ساختمان سازی، پارکینگ مورد نیاز برای هر واحد مسکونی در پهنه سکونت (R) به استثنای بافت ریزدانه (زمین کمتر از ۶۰ مترمربع)، حداقل یک واحد پارکینگ برای هر واحد مسکونی است.

پیش از ادامه مقاله، فیلم زیر را مشاهده کنید تا با صفر تا صد ضوابط تامین پارکینگ آشنا شوید. این فیلم بخش کوچکی از گام پنجم آموزش نخبگان اجرای ساختمان است. در گام پنجم این آموزش به بررسی تمام ضوابط فنی و حقوقی ساختمان سازی پرداختیم. برای مطالعه سرفصل‌ها و آشنایی با گام‌های دیگر این آموزش روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

طبق ضوابط ساختمان سازی صدور هرگونه پروانه ساختمانی منوط به تأمین قطعی پارکینگ مورد نیاز در همان ملک است. همچنین اگر امکان تأمین پارکینگ در ساختمان مربوطه نبود، به شرط اینکه پارکینگ‌های جانشین پیشنهادی در شعاع حداکثر ۲۵۰ متری و در محل پارکینگ‌های اختصاصی محلی (با اسناد تفکیکی) یا پارکینگ‌های مازاد سایر املاک واقع در شعاع حداکثر ۲۵۰ متری قرار داشته باشند، مجاز خواهد بود.

برای درک بهتر این ضابطه فرض کنید قطعه زمینی خریداری کرده و می‌خواهید در آن ساختمانی بسازید. زمانی که برای گرفتن جواز ساخت به شهرداری مراجعه می‌کنید لازم است تا نقشه‌ ساختمانی که قرار است ساخته شود را به شهرداری ارائه دهید. با فرض اینکه ساختمان 6 واحد داشته باشد، باید در نقشه به اندازه 6 پارکینگ تامین شده باشد. در صورتی که در نقشه فقط 4 عدد تامین شده باشد، شهرداری جواز ساخت را صادر نمی‌کند.

در این حالت سازنده باید یک طبقه بیشتر زیر همکف را گودبرداری کند تا در طبقه منفی 1 برای بقیه واحدها نیز پارکینگ تامین کند. در غیر این صورت می‌توان پارکینگ را در فاصله حداکثر 250 متری از ملک، در محل پارکینگ‌های اختصاصی محلی که دارای اسناد تفکیکی هستند یا پارکینگ‌های سایر املاک که مازاد هستند، تامین کرد.

توجه داشته باشید که این حالت زمانی ممکن است رخ دهد که سازنده، دو ساختمان با فاصله چند پلاک از هم ساخته و یکی از آن‌ها تعداد کافی پارکینگ را ندارد. اگر ساختمان دیگر در شعاع 250 متری بوده و دارای پارکینگ مازاد هست، می‌تواند کمبود پارکینگ را جبران کند. البته باید در صورت مجلس تفکیکی ذکر شود که پارکینگ واحد در ساختمان دیگری قرار دارد. لازم است بدانید که معمولا سازندگان این کار را نمی‌کنند و به جای آن یک طبقه منفی بیشتر گودبرداری می‌کنند مگر در مناطقی که تراکم ساختمانی بسیار بالا باشد.

در مناطقی مانند شهرک اکباتان که دارای نگهبانی هستند در فضای باز نیز می‌توان پارکینگ‌ها را با توجه به واحدها در هر بلوک شماره گذاری کرد.

در هر حال صدور پروانه ساختمانی املاک وابسته به تأمین قطعی پارکینگ مورد نیاز در شعاع حداکثر ۲۵۰ متری است. همچنین صدور مجوز فروش پارکینگ یا صدور پروانه ساختمانی با سپردن اخذ تعهد تأمین پارکینگ در خارج از ملک، به هیچ وجه مجاز نیست. یعنی پارکینگ‌ها قابل خرید و فروش نیستند.

ضوابط تامین پارکینگ در پهنه سکونت

در بخش 12 از فصل دوم طرح تفصیلی به ضوابط پارکینگ در تمام پهنه‌ها پرداخته شده است. با توجه به اهمیت این موضوع در پهنه سکونت، در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم. برای دانلود فایل طرح تفصیلی روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.

بند ۱۲-2 : ضوابط تأمین پارکینگ در پهنه سکونت

تامین پارکینگ برای کلیه واحدهای مسکونی (به استثنای قطعات با وسعت کمتر از ۶۰ مترمربع واقع در پهنه سکونت)، متناسب با اندازه واحد مسکونی (سطح زیربنای خالص واحد مسکونی) با رعایت مقررات مربوط به الزامات فضای توقفگاه وسایل نقلیه طبق جدول شماره (۶) الزامی است. همچنین تعداد پارکینگ مورد نیاز برای خدمات پشتیبان سکونت، در واحدهای انتفاعی محلات مسکونی، طبق جدول شماره (۷) است. (اصلاح طبق مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۰۲/۳۰ شورای عالی شهرسازی و معماری کشور)

به جدول شماره 6 و 7 توجه کنید. همانطور که در جدول 6 مشاهده می‌کنید اگر متراژ واحد مسکونی تا 150 مترمربع باشد، یک پارکینگ برای آن نیاز است. اگر بین 150 مترمربع تا 250 مترمربع باشد، دو پارکینگ و اگر بیشتر از 250 مترمربع باشد، باید 3 پارکینگ برای هر واحد در نظر گرفته شود.

در جدول 7 نیز تعداد پارکینگ برای کارهای خدمات پشتیبان سکونت مانند کاربری تجاری، اداری، خدماتی و ورزشی مشخص شده است. طبق این جدول برای کاربری تجاری با زیربنای خالص تا 25 مترمربع، یک پارکینگ مورد نیاز است. یعنی اگر مغازه‌ای دارید که زیر بنای خالص آن 50 مترمربع است برای این واحد باید 2 پارکینگ تامین شود.

در ادامه بقیه تبصره‌های بند 12-2 را بررسی می‌کنیم.

• تبصره (3): توسعه رمپ دسترسی پارکینگ به خارج از مرز قطعات (پلاک‌ها) بعد از رعایت برهای اصلاحی و در فضای عمومی همجوار (فضای پیاده‌رو)، مطلقاً ممنوع است.

یعنی رمپ پارکینگ چه در ساختمان‌های شمالی و چه در ساختمان‌های جنوبی باید در داخل محدوده زمین قرار بگیرد و به هیچ وجه نباید به پیاه‌رو یا معبر برسد.

• تبصره (4): پیش‌بینی راه‌های ورودی مجزا برای دسترسی به فضای پارکینگ (رمپ) و ورودی پیاده به ساختمان، در اراضی و املاک با بر ۶ متر و بیشتر، الزامی است.

فرض کنید زمینی داریم که بر یا عرض 12 متری دارد. در این ساختمان باید راه‌پله‌های ساختمان به طبقه پارکینگ نیز متصل باشند. همچنین برای ورودی ساختمان باید ورودی پیاده به ساختمان از ورودی پارکینگ مجزا باشد.

• تبصره (5): چیدمان پارکینگ در فضاهای مربوطه، باید به گونه‌ای باشد که امکان تردد و استفاده از آسانسور توسط ناتوانان جسمی و حرکتی، مطابق مقررات ملی ساختمان و رعایت مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به سهولت انجام پذیرد.

در ادامه تبصره‌های بند 12-1 که به طور کلی به بررسی مبحث پارکینگ در طرح تفصیلی پرداخته است را زیر ذره بین می‌بریم.

• تبصره (۲): در کلیه مواردی که پارکینگ هر واحد ساختمان (مسکونی و یا غیرمسکونی)، خارج از آن و در پارکینگ‌های اختصاصی و یا عمومی دارای اسناد رسمی، تأمین می‌شود، ذکر شماره و نام پارکینگ و حدود اربعه آن در صورت‌مجلس تفکیکی و اسناد ثبتی واحد مذکور، الزامی است.

همانطور که بالاتر گفتیم در صورتی که پارکینگ خارج از ساختمان بود فقط می‌تواند تا شعاع 250 متری باشد. همچنین در صورت مجلس تفکیکی که متراژ واحد مشخص می‌شود، نام و شماره پارکینگ هم باید مشخص گردد.

• تبصره (۳): تعداد پارکینگ‌های‌ مورد نیاز ساختمان‌ها و مجتمع‌هایی که از عملکردها، کاربری‌ها و فعالیت‌های متنوعی برخوردار است، معادل‌ مجموع تعداد حداقل پارکینگ‌های لازم برای هر یک از کاربری و فعالیت‌ها، براساس ضوابط تأمین پارکینگ در پهنه‌های استفاده از اراضی است.

فرض کنید ساختمانی دارای 10 واحد 100 مترمربعی و دو واحد تجاری با متراژ 50 مترمربع باشد. با توجه به جدول بالا هر کدام از این واحدهای مسکونی باید 1 پارکینگ و واحدهای تجاری 2 پارکینگ داشته باشند. یعنی در مجموع برای این ساختمان باید 14 پارکینگ تامین شود.

• تبصره (۴): تأمین پارکینگ موردنیاز آژانس‌های تاکسی و مسافربری، نمایشگاه‌های اتومبیل و فعالیت‌های مشابه که نیازمند پارکینگ است، درخود ملک و یا خارج از ملک مذکور، الزامی است.
• تبصره (۵): کلیه ادارات، ارگان‌ها، سازمان‌ها، نهادها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، عمومی و خصوصی و بیمارستان‌ها که مراجعین زیادی دارند، در زمان احداث و یا تجدید بنا ملزم به تأمین ۳۰ درصد پارکینگ مازاد بر تعداد مورد نیاز برای مراجعین طبق ضوابط مربوطه در همان ساختمان و یا در پارکینگ‌های عمومی اطراف تا شعاع ۲۵۰ متر می‌باشند.
• تبصره (۶): فروشگاه‌ها و مجموعه‌های بزرگ که مشخصات آن‌ها می‌بایست توسط شهرداری دقیقا تعریف و به تأیید کمیسیون ماده پنج برسد، با مقیاس عملکرد ناحیه‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، (به جز هتل، هتل آپارتمان و سایر مواردی که در تبصره ۵ ذکر گردید) به ازای هر ۱۰۰ متر مربع زیربنای مفید، ملزم به تأمین حداقل ۲ واحد پارکینگ، علاوه بر پارکینگ مورد نیاز می‌باشند.

برای درک بهتر این تبصره فرض کنید فروشگاهی با زیر بنای مفید 1000 مترمربع در هر طبقه ساخته شده است. این فروشگاه به ازای هر طبقه باید 20 پارکینگ تامین کند. چرا که باید امکان پارک کردن خودروی افرادی که به قصد خرید به این فروشگاه می‌آیند وجود داشته باشد.

پارکینگ مازاد

تا اینجای مقاله درمورد حداقل‌هایی که برای تعداد پارکینگ‌ها در ضوابط ساختمان سازی گفته شده است صحبت کردیم. اما منظور از پارکینگ مازاد چیست؟ آیا ضوابطی برای پارکینگ مازاد وجود دارد؟

در تبصره 7 به این موضوع پرداخته شده که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم:

• تبصره (۷): احداث پارکینگ مازاد بر ضوابط، در کلیه پهنه‌های شهر، به استثنای باغات و پهنه G حداکثر تا سقف دو برابر تعداد پارکینگ‌های مورد نیاز هر واحد منوط به حفظ درختان، در طبقه زیرزمین اول کلیه پهنه‌ها معادل سطح اشغال طبقه همکف و در زیرزمین منفی ۲ و پایین‌تر در کلیه اراضی و املاک واقع در پهنه R  حداکثر ۸۰ درصد و در کلیه پهنه‌های مختلط و فعالیت حداکثر ۱۰۰ درصد مساحت ملک پس از رعایت بر اصلاحی و سایر ضوابط قانونی در صورت  اخذ مجوز از مراجع قانونی مربوطه، و با رعایت قانون حفظ و گسترش فضای سبز، بلامانع است. (اصلاح طبق بند (۱) مصوبه مورخ ۱۳۹۳/۰۷/۲۸ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و فراز اول (بررسی ضوابط و مقررات) صورتجلسه ۵۱۷ کمیسیون ماده پنج شهر تهران)

طبق این ضابطه احداث پارکینگ مازاد فقط تا دو برابر تعدادی که با توجه به واحدها نیاز است قانونی بوده و اگر بیشتر از دو برابر شود، شهرداری سازنده را جریمه می‌کند. فرض کنید ساختمانی دارای 5 واحد 100 متری است و 12 پارکینگ احداث کرده است. طبق قانون سازنده باید به ازای هر واحد یک پارکینگ یعنی در مجموع 5 عدد احداث می‌کرد. طبق ضابطه‌ای که خواندیم این ساختمان حداکثر می‌تواند دو برابر تعداد واحدها یعنی 10 پارکینگ داشته باشد. در نتیجه به ازای 2 پارکینگ اضافه باید به شهرداری جریمه پرداخت کند.

پارکینگ مزاحم

همانطور که در پلان زیر مشاهده می‌کنید منظور از پارکینگ مزاحم قرار گرفتن دو خودرو پشت سر هم است، به طوری که برای خروج یکی از خودروها، خودروی دیگر نیز باید جا به جا شود.

در مورد پارکینگ مزاحم تبصره زیر وجود دارد:

 احداث پارکینگ‌های مزاحم صرفا در چارچوب تبصره (۱) بند ۱۲-2 طرح تفصیلی بلامانع خواهد بود. در محدوده‌های هدف بازآفرینی شهری (بافت‌های فرسوده) احداث پارکینگ مزاحم در پهنه‌های به صورت یک به یک (فقط مزاحم یک واحد) مجاز است. (طبق مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۰۲/۳۰ شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران)

طبق این تبصره در بافت فرسوده مجاز هستیم تا یک پارکینگ مزاحم را به صورت یک به یک، یعنی فقط در حالتی که پارکینگ مزاحم برای یک واحد مزاحمت ایجاد کند، بسازیم. درصورتی که پارکینگ مزاحم طوری قرار بگیرد که برای بیش از یک واحد مزاحمت ایجاد کند، طبق تبصره بالا اجازه احداث آن را نخواهیم داشت.

تبصره زیر نیز در بند 12-2 آورده شده است.

• تبصره (1): ایجاد پارکینگ مازاد مزاحم در پهنه سکونت (به استثنای بافت فرسوده) و صرفاً در صورتی که اولاً بر اساس ضوابط و مقررات ملزم به تأمین پارکینگ مازاد باشد، ثانیاً پارکینگ مزاحم، صرفاً متعلق به یک واحد بوده و مزاحمتی برای سایرین ایجاد ننماید و ثالثا منجر به تفکیک اعیانی و تبدیل واحد بزرگتر به کوچکتر نگردد، بلامانع خواهد بود. در بافت‌های فرسوده شهری واقع در پهنه سکونت به منظور تشویق به نوسازی، احداث یک پارکینگ مزاحم به صورت یک به یک (فقط مزاحم یک واحد) مجاز است. (اصلاح طبق مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۰۲/۳۰ شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران)

این تبصره برای حالتی است که توقف‌گاه عادی و مزاحم هر دو برای یک واحد باشند. مثلا واحدی 200 متری داریم. با توجه به جدول شماره 6 طرح تفصیلی که بالاتر بود برای این واحد باید دو پارکینگ تامین شود. برای این کار یکی از این دو می‌تواند مزاحم دیگری باشد و طبق تبصره بالا مشکلی نخواهد بود. البته در این تبصره تاکید شده که این توقفگاه نباید برای سایر واحدها مزاحمتی ایجاد کند. همچنین این کار در صورتی می‌تواند انجام شود که یک واحد بعدا به دو واحد مجزا تبدیل نشود.

ارتفاع پارکینگ

ارتفاع پارکینگ نیز یکی از ضوابط مهمی است که برای احداث پارکینگ باید به آن توجه کنیم. در ادامه این موضوع را با توجه به دو منبع مهم یعنی طرح تفصیلی و مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان بررسی می‌کنیم.

• ارتفاع پارکینگ طبق طرح تفصیلی

در طرح تفصیلی، ارتفاع پارکینگ بر اساس حداکثر مقدار آن گفته شده است به این صورت که حداکثر ارتفاع تمام شده پیلوت، به شرط استفاده برای پارکینگ ۲.۶ متر است.

همچنین با توجه به مندرجات ذیل جدول شماره ۵ (مشاعات مجاز ساختمان‌ها) در صورت احداث کانال‌های تأسیساتی یا اجرای سقف کاذب، حداکثر ۳ متر است. در صورت عدم احداث زیرزمین، ارتفاع تمام شده تا ۲.۶ متر، به شرط پایین‌تر بودن سطح فونداسیون از گذر تا ۶۰ سانتی‌متر، بلامانع است.

در تصویر زیر جدول شماره 5 را مشاهده می‌کنید که در مقاله سطح اشغال به طور کامل آن را بررسی کردیم. همانطور که می‌بینید اولین ستون مشاعات از سمت راست پارکینگ است. در این جدول مشخص شده که پارکینگ در ساختمان مسکونی و غیر مسکونی در کدام طبقه از ساختمان می‌تواند قرار بگیرد.

در شکل زیر ضوابط مربوط به مساحت مشاعات در ساختمان‌های مسکونی و غیر مسکونی مشخص شده است.

در ادامه تبصره‌های مربوط به ارتفاع را بررسی می‌کنیم.

تبصره (۱): برای مجتمع‌هایی که دارای بیش از ۲۵ واحد پارکینگ است یا مساحت پارکینگ آن‌ها بیش از ۱۰۰۰ متر مربع است، حداکثر ارتفاع پارکینگ در زیرزمین‌ها و همکف تا ۳ متر، مجاز است.

تبصره (۲): ارتفاع پیلوت برای تأمین پارکینگ در مواردی که منطبق بر مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان است، متناسب با نوع پارکینگ مکانیکی مورد تقاضا و بر اساس ضابطه مربوطه تعیین می‌شود.

توجه داشته باشید از آنجایی که مبحث 15 مقررات ملی ساختمان مربوط به آسانسور و پله برقی است، این تبصره مربوط به احداث پارکینگ‌های مکانیزه است که ابتدا خودرو روی یک قسمت مشخص شده قرار گرفته و سپس از طریق آسانسور، به طبقه‌ مورد نظر منتقل شده و در نهایت در جایگاه مشخصی پارک می‌شود.

• ارتفاع پارکینگ طبق مبحث ۴ مقررات ملی ساختمان

در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان به جای واژه پارکینگ از توقفگاه خودرو استفاده شده است. این مبحث، پارکینگ‌ها را به سه دسته زیر تقسیم کرده است.

1. کوچک : دارای حداکثر ۳ محل توقف خودرو
2. متوسط : دارای ۴ تا حداکثر ۲۵ محل توقف خودرو
3.  بزرگ : دارای بیش از ۲۵ محل توقف خودرو که در انواع خصوصی و عمومی تقسیم می‌شوند.

ارتفاع مجاز توقفگاه‌های کوچک خودرو، به منظور کاهش خطرات ناشی از حریق، از کف تا سطح زیرین سقف و یا در صورت وجود تاسیسات یا عناصر سازه‌ای در زیر سقف، تا پایین ترین نقطه آن‌ها حداقل ۲.۲ متر است. ارتفاع مجاز توقفگاه‌های متوسط و بزرگ خودرو، حداقل ۲.۴ متر است.

دقت داشته باشید که در اندازه‌گیری ارتفاع پایین‌ترین نقطه از سقف تا کف پارکینگ، باید آویز تیر را هم در نظر بگیریم. چرا که در انتهای کار و برای گرفتن گواهی عدم خلاف این اندازه توسط مهندس بازرس اندازه‌گیری می‌شود و طبق مبحث چهارم مقدار حداقلی آن برای توقفگاه‌های کوچک، متوسط و بزرگ باید رعایت شود.

به طور کلی در این بخش از مقاله متوجه شدیم که ارتفاع پارکینگ باید حداکثر 2.6 متر باشد. این مقدار برای ساختمان‌های کوچک حداقل2.2 و برای ساختمان‌های متوسط و بزرگ حداقل 2.4 متر است.

ابعاد پارکینگ

• ابعاد پارکینگ طبق طرح تفصیلی

حداقل فضای خالص برای توقفگاه‌های مسقف و غیر مسقف، متناسب با تعداد واحد و به ترتیب برای یک واحد ۵ × ۲.۵ متر، برای دو واحد ۵ × ۴.۵ متر و برای سه واحد ۵ × ۶.۵ متر است. عرض مفید راه عبوری پارکینگ نیز حداقل ۳ متر بوده و برای مازاد بر سه واحد به ازاء هر واحد خودرو ۲ متر به عرض مفید افزوده می‌شود.

تبصره (۱): حداقل عرض مفید لازم برای پارکینگ معلولان، حداقل ۳.۵ متر و به ازاء هر واحد پارکینگ اضافه شده معلول، ۳ متر و برای پارکینگ‌های عمومی، تابع ضوابط و مقررات مربوطه است.

به تصویر زیر دقت کنید. درصورتی که پارکینگ برای یک خودرو در نظر گرفته شده باشد باید دارای طول 5 متر و عرض 2.5 متر باشد. اگر پارکینگ برای دو واحد باشد طبق عددی که برای یک خودرو گفتیم باید برای دو خودرو 5 متر عرض در نظر گرفته شود اما با توجه به اینکه درب خودروها به صورت همزمان باز نمی‌شود به جای فضای 2.5 متر برای هر خودرو، در مجموع 4.5 متر فضا برای دو خودرو در نظر گرفته می‌شود.

این حالت با بیشتر شدن تعداد خودروها نیز وجود خواهد داشت. به این صورت که برای 4 پارکینگ کنار هم به اندازه 8.5 متر فضا نیاز خواهد بود. یعنی 2.5 ضرب در 4 که می‌شود 10 متر، از حاصل ضرب 0.5 متر (فضای مشترک برای باز شدن درب خودروها) در 3 (تعداد فاصله خودروها از یکدیگر) کم می‌شود.

در واقع برای محاسبه ساده‌تر می‌توان این طور در نظر گرفت که در صورت بیشتر شدن پارکینگ‌ها از 3 عدد، به ازای هر خودرو 2 متر به فضای مورد نیاز اضافه خواهد شد. حالتی که بررسی کردیم برای زمانی است که مانند قسمت بالایی در شکل زیر، اطراف پارکینگ‌ها ستون وجود داشته باشد.

اما اگر در دو طرف خودروهای پارک شده دیوار وجود داشته باشد ضوابطی که گفتیم تغییر می‌کند؟ با توجه به اینکه وجود دیوار فضای پارکینگ را از دو طرف کمی محدودتر می‌کند در نتیجه از هر طرف به ازای هر دیوار باید 25 سانتی‌متر اضافه شود. همانطور که در قسمت پایین شکل مشاهده می‌کنید برای 3 خودرو به جای 6.5 متر باید 7 متر در نظر گرفته شود.

• ابعاد پارکینگ طبق مبحث ۴ مقررات ملی ساختمان

ابعاد لازم جهت توقف دو خودرو، در صورتی که کنار یکدیگر قرار گیرند، هر یک ۲.۵ × ۵ متر است. هنگامی که خودروها در طول و پشت سر یکدیگر قرار می‌گیرند، ابعاد مورد نیاز برای هر یک ۲.۵ × ۶ متر می‌باشد. در توقفگاه‌های سرپوشیده در صورتیکه فاصله محور ستون‌ها ۵ متر و فاصله داخلی بین دو ستون حداقل ۴.۵ متر باشد، دو خودرو می‌توانند بین دو ستون قرار گیرند. افزایش تعداد خودرو، با افزایش فاصله داخلی ستون‌ها به ازای ۲.۵ متر برای هر خودرو بلامانع است.

منظور از پشت هم قرار گرفتن خودروها یا پارکینگ اتوبوسی مانند تصویر زیر است.

تفاوت مبحث 4 با طرح تفصیلی در اندازه اضافه شده برای هر خودرو است. در طرح تفصیلی گفتیم که به ازای اضافه شدن هر خودرو 2 متر بیشتر فضا نیاز است که این عدد در مبحث 4 مقررات ملی 2.5 متر است.

در صورتی که توقف خودروی معلول در توقفگاه‌های خصوصی الزامی باشد، به شرط عدم وجود مانع برای باز شدن درب، ابعاد لازم ۳.۵ × ۵ متر محور تا محور می‌باشد و به ازای هر طرف دیوار یا مانع، ۰.۲۵ متر به عرض آن اضافه می‌شود. این مورد برای درمانگاه‌ها، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های اداری که رفت و آمد افراد معلول به آن‌ها زیاد است گفته شده است.

همچنین در صورتی که دو طرف یک محل توقف در توقفگاه دیوار باشد، عرض آن باید حداقل ۳ متر و طول آن ۵ متر باشد.

حداقل عرض مسیر رفت و آمد در توقفگاه‌های بزرگ و متوسط نباید از ۵ متر کمتر باشد. در توقفگاه‌های کوچک حداقل مسیر رفت و آمد، باید هم عرض شیبراه ۳ متر باشد.

تاثیر بر زمین در تامین پارکینگ

یکی از نکات مهمی که سازندگان برای تامین پارکینگ به آن توجه می‌کنند مقدار بر زمین یا عرض آن است. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید بر ساختمان شماره 1، 12 متر، بر ساختمان شماره 2، 15 متر و بر ساختمان شماره 3، 10 متر است. در ضوابط مربوط به ابعاد پارکینگ گفتیم در قسمت ورودی پارکنیگ باید یک مسیر برای رفت و آمد به اندازه 5 متر قرار داشته باشد. این قسمت را در هر سه پلان نشان داده‌ایم. زمانی که بر ساختمان 10 متر باشد، با در نظر گرفتن 5 متر برای مسیر رفت و آمد، 5 متر باقی می‌ماند که می‌توان به عنوان طول پارکینگ در نظر گرفت. همانطور که می‌بینید در پلان شماره 3 که بر 10 متری دارد، در سمت چپ آن یک فضا برای ماشین‌ها در نظر گرفته شده است.

در پلان شماره 2 که بر 15 متری دارد، 5 متر از آن به مسیر اختصاص داده می‌شود. سپس 10 متر باقی مانده به صورت دو فضای پارکینگ، هر کدام 5 متر در دو طرف قرار گرفته‌اند.

در پلان شماره 1 که دارای بر 12 متری است با کم کردن 5 متر برای مسیر عبور و مرور، 7 متر باقی می‌ماند که در آن فقط به اندازه یک طول خودرو یعنی 5 متر پارکینگ قرار می‌گیرد.

توجه کنید در صورتی که بر ساختمانی 8 متر باشد، با کم کردن 5 متر برای مسیر فقط 3 متر باقی می‌ماند که کمتر از طول قرارگیری خودرو (5 متر) است. در نتیجه در آن قسمت نمی‌توان خودروها را مانند پلان 1 در تصویر بالا قرار داد.

خدمات فنی و مهندسی آکادمی عمران

مشاهده خدمات

یک نکته مهم این است که اگر تعداد پارکینگ‌ها در زمین با بر 12 متر یعنی پلان 1 را با پلان 2 (زمینی که بر 15 متری دارد) مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که تنها به ازای 3 متر اضافه شدن به بر زمین به اندازه 5 پارکینگ بیشتر می‌توان تامین کرد. پس اینکه بر زمین چقدر است می‌تواند تاثیر چشمگیری بر تعداد پارکینگ‌ها بگذارد. همچنین اگر بر زمین به اندازه کافی باشد به طوری که بتوان تعداد مورد نیاز را در طبقه همکف تامین کرد، دیگر نیازی به گودبرداری و ساخت طبقات منفی نخواهد بود.

پلان زیر را مشاهده کنید. بر زمین 10.5 متر است و با در نظر گرفتن مسیر 5 متری برای رفت و آمد، دو خودرو از عرض، کنار مسیر ورود و خروج قرار گرفتند. در انتها نیز به علت قرار گیری راه پله، آسانسور و همچنین تعبیه 3 انباری، فقط سه پارکینگ دیگر در ابعاد 6.5 در 5 متر در نظر گرفته شده است.

شیب و شعاع گردش پارکینگ

• شیب و شعاع گردش پارکینگ طبق طرح تفصیلی

اجرای شیب مثبت و معکوس، جهت احداث رمپ پارکینگ، با رعایت ضوابط نورگیری زیرزمین و سایر مقررات بلامانع است.

منظور از شیب مثبت و منفی این است که رمپ رو به بالا یعنی با شیب مثبت یا رو به پایین با شیب منفی باشد. طبق طرح تفصیلی دو تبصره زیر در این مورد وجود دارد.

تبصره (۱): حداکثر شیب رمپ دسترسی برای پارکینگ خصوصی ۱۵ درصد و برای پارکینگ عمومی حداکثر ۱۲ درصد است.

برای درک بهتر این موضوع فرض کنید با توجه به ضوابطی که تا اینجا گفتیم پارکینگی با ارتفاع 2.5 متر داریم. اگر قرار باشد رمپ طوری قرار بگیرد که به اندازه 2.5 متر به سمت پایین برویم. مقدار تانژانت α با توجه به تبصره بالا باید کوچکتر یا مساوی 15 درصد (0.15) باشد. در نتیجه طول رمپ برابر با 2.5 تقسیم بر 0.15 است یعنی 16.6 متر. یعنی به اندازه 16.6 متر باید جلو برویم که عدد زیادی است. چرا که در بسیاری موارد طول زمین اجازه اجرای چنین رمپی را نمی‌دهد. پس راه حل چیست؟

برای حل این مشکل تراز کف پارکینگ را بالاتر در نظر می‌گیریم. یعنی 2.5 متر ارتفاع را از تراز 1.2- تا 1.3+. در این حالت افراد پیاده برای ورود به طبقه همکف باید از چند پله عبور کنند.

همچنین برای محاسبه طول رمپ باید 1.3 را به 0.15 (تانژانت آلفا) تقسیم کنیم که حاصل آن عدد 8.6 متر برای طول رمپ است. این مقدار بسیار منطقی‌تر از عددی است که تراز کف پارکینگ را 2.5- در نظر گرفتیم (16.6 متر). در نتیجه همانطور که مشاهده کردید برای رعایت ضوابط شیب‌بندی رمپ توقف‌گاه و با توجه به متراژ زمین به این شکل عمل می‌کنیم.

تبصره (۲): شعاع گردش رمپ، به غیر از پارکینگ‌های عمومی، حداقل ۶.۵ متر، برای خودروهای سواری است (شعاع از آکس رمپ قوسی). البته این مقدار در مبحث چهارم مقررات ملی که در ادامه بررسی می‌کنیم عدد 6.75 متر است.

• شیب و شعاع گردش پارکینگ طبق مبحث ۴

توقفگاه‌ عمومی: در توقفگاه‌های عمومی، شیبراه‌های مسقف با طول بیشتر از ۲۰ متر، با حداکثر شیب ۱۶ درصد مجاز است. در طول کمتر از ۲۰ متر حداکثر شیب مجاز ۱۷ درصد است. اما حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یا کمتر از ۱۰ درصد باشد.

توقفگاه‌های متوسط و بزرگ: حداکثر شیب در شیبراه روباز در توقفگاه‌های متوسط و بزرگ خصوصی ۱۵ درصد است. حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یا کمتر از ۱۰ درصد باشد.

توقفگاه‌های کوچک: حداکثر شیب در شیبراه‌های مسقف در توقفگاه‌های کوچک خصوصی حداکثر ۱۷ درصد مجاز است. اما حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یا کمتر از ۱۰ درصد باشد.

همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای پارکینگ مساوی یا کمتر از ۱۰ درصد است. علت این است که اگر سطح خودرو کمی پایین باشد در هر بار انتقال از رمپ به سطح صاف، کف ماشین به زمین گیر می‌کند.

شعاع درونی مسیر چرخش خودرو در توقفگاه‌ها نباید کمتر از ۵ متر در نظر گرفته شود. همچنین رعایت حداقل ۵ × ۵ متر برای فضای گردش ۹۰ درجه الزامی است.

راه ورودی و رمپ پارکینگ

• راه ورودی و رمپ پارکینگ طبق طرح تفصیلی

ایجاد تنها یک راه ورودی برای پارکینگ از هر خیابان، مجاز است. در صورتی که بر ملک ۲۵ متر و بیشتر باشد، (صرفا در پارکینگ‌های عمومی و موارد تجمیع قطعات با بر ۱۴ متر) با اولویت به تأمین پارکینگ ملک، استفاده از دو درب ورودی برای پارکینگ مجاز است. راه ورودی رمپ پارکینگ از قسمت فضای آزاد ساختمانی بلامانع بوده و راه ورودی جزء فضای پارکینگ ساختمان نیست.

طبق این بند از طرح تفصیلی فقط در صورتی سازنده اجازه دارد که در یک خیابان بیش از یک راه ورودی برای پارکینگ قرار دهد که:

1. بر ملک بیشتر 25 متر باشد.
2. دو زمین کنار هم تجمیع شده و بر آن‌ها در مجموع 14 متر شده باشد.

رمپ پارکینگ در فضای باز ساختمان نیز، در کلیه جهات قطعه، جزء زیربنا محسوب نمی‌شود.

تبصره (۱): در قطعاتی که زیربنای پارکینگ بیش از ۱۰۰۰ مترمربع وسعت دارد یا دارای بیش از ۲۵ واحد پارکینگ است، تأمین دو رمپ ورودی و خروجی، به عرض مفید حداقل ۳.۵ متر و یا یک رمپ به عرض مفید حداقل ۵ متر، با رعایت ضوابط آئین‌نامه مربوطه، براساس مقررات ملی ساختمان، الزامی است.

تبصره (۲): به منظور ایجاد زمینه تأمین پارکینگ، احداث رمپ در حیاط املاک جنوبی با حداقل عرض قطعه ۱۰ متر، (در محل اجرای رمپ) بلامانع است.

تبصره (۳): برخورداری از خروجی اضطراری و دسترسی مستقیم به طبقات و فضاهای مشاعی ساختمان، به وسیله پله از زیرزمین (پارکینگ) الزامی است.

تبصره (۴): دسترسی مستقیم پارکینگ از طریق پله به طبقات و فضاهای مشاعی، الزامی است و در صورتی که ملک دارای آسانسور باشد، دسترسی توامان به پارکینگ از طریق پله و آسانسور نیز الزامی است.

• راه ورودی و رمپ پارکینگ طبق مبحث ۴

ایجاد ورودی و خروجی مجزا در توقف گاه‌های بزرگ عمومی الزامی است.

پهنای معبر ورودی و شیبراه در همه توقف‌گاه‌های بزرگ و توقفگاه‌های عمومی متوسط نباید کمتر از ۵ متر و در توقفگاه‌های متوسط خصوصی نباید کمتر از ۳.۵ متر باشد. حداقل عرض ورودی و شیبراه برای توقفگاه‌های کوچک ۳ متر است.

توقفگاه‌های بزرگ و متوسط باید حداقل دو راه خروج افراد پیاده مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان داشته باشند.

تعبیه دو ورودی خودرو از معبر عمومی، حداکثر به اندازه عرض معبر داخلی توقفگاه، در ساختمان‌های مسکونی تنها در زمین‌های دارای بر ۲۰ متر و بیشتر مجاز است. در مواردی که زمین، حاصل از تجمیع اراضی باشد، در این مورد ضوابط طرح‌های توسعه شهری ملاک خواهد بود.

این عدد در طرح تفصیلی 25 متر بود. شاید برایتان سوال باشد که کدام ضابطه باید مورد توجه سازندگان قرار بگیرد؟ برای آگاهی از این مقدار باید به شهرداری منطقه مراجعه کنید چرا در بعضی موارد شهرداری‌ها ضوابط مربوط به خود را دارند.

ارتباط سواره‌رو حیاط یا معبر عمومی با شیبراه به توقفگاه، بسته به تراز قرارگیری توقفگاه در ساختمان، با رعایت ضوابط شهرسازی و با شیبراه بالا رونده یا پایین رونده بلامانع است.

در کلیه توقفگاه‌های عمومی و توقفگاه‌های بزرگ و متوسط خصوصی رعایت حداقل ارتفاع آزاد درب ورودی و خروجی خودرو به میزان ۲.۱ متر الزامی است.

در توقفگاه‌های خصوصی کوچک، در صورت وجود ورودی مجزای دیگری برای اشخاص، پیش بینی ورودی و خروجی سواره به ارتفاع حداقل ۱.۹۵ متر الزامی است. در غیر این صورت تابع حداقل ارتفاع الزامی در بند قبلی خواهد بود.

هنگامی که طبقات دیگر ساختمان به وسیله پله‌ها از توقفگاه خودرو قابل دسترس باشد، باید فضای توقفگاه به وسیله دیوار و در فضای واسط محصور، از فضای پلکان جدا شود.

اندازه درب ورودی پارکینگ

در جدول زیر اندازه درب ورودی پارکینگ و ارتفاع آزاد درب آن با توجه به نوع توقفگاه مشخص شده است.

ساختمان تک واحدی یا چند واحدی؟

نکته دیگری که در تامین پارکینگ باید به آن توجه کنید این است که طبق ضوابطی که تا اینجا مطرح کردیم هر واحد مسکونی باید یک پارکینگ داشته باشد. برای مثال فرض کنید می‌خواهید ساختمانی 5 طبقه بسازید. اگر قرار باشد ساختمان تک واحدی باشد، یعنی در مجموع 5 پارکینگ نیاز است. اما اگر ساختمان در هر طبقه دو واحد داشته باشد یعنی در مجموع 10 واحدی باشد، نیاز به 10 پارکینگ خواهد بود. حتی سازنده می‌تواند در هر طبقه به جای 1 واحد، 3 واحد بسازد.

شاید برایتان سوال باشد کدام حالت بهتر است؟ تک واحدی؟ دو واحدی یا سه واحدی؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که این مسئله به عوامل زیادی بستگی دارد که در ادامه هر کدام را بررسی می‌کنیم.

• شرایط منطقه: در مناطق جنوبی تهران معمولا واحدهای بالای 150 متر مربعی سخت‌تر خرید و فروش می‌شوند. اما مناطق شمالی تهران پتانسیل خرید و فروش واحدهای تا 300 متر مربع را به راحتی دارد.
• وضعیت سازنده: هر چه تعداد واحدهای ساختمان بیشتر شود، طبیعتا مصالح بیشتری نیاز است. برای مثال در ساختمان 5 طبقه دو واحدی مصالحی که برای سرویس بهداشتی، حمام و آشپزخانه نیاز است دو برابر حالت تک واحدی خواهد بود.
• تامین پارکینگ: همانطور که از ابتدای مقاله در مورد اهمیت تامین پارکینگ برای تمامی واحدها و دریافت جواز ساختمان گفتیم، با افزایش تعداد واحدهای ساختمان، سازنده باید تعداد پارکینگ‌های بیشتری را تامین کند. برای مثال درصورت تک واحدی بودن ساختمان 5 طبقه، سازنده می‌تواند 5 تا را در پیلوت یا طبقه همکف در نظر بگیرد اما اگر ساختمان دو واحدی باشد باید طبقه منفی یک را نیز گودبرداری کرده و بسازد تا تمام 10 واحد پارکینگ داشته باشند. این کار مستلزم گودبرداری بیشتر و در نتیجه هزینه بالاتر است.

البته چند واحدی کردن ساختمان‌ها و ساخت چند واحد کوچک مزایایی مانند فروش راحت‌تر و با قیمتی کمی بالاتر نسبت به واحدهای بزرگ دارد. مثلا اگر واحدهای 60 متری 100 میلیون باشند، واحدهای 100 متری حدودا متری 90 تا 95 میلیون خرید و فروش می‌شوند.

جمع بندی

پارکینگ یکی از مسائل مهمی است که تامین آن به تعداد کافی و طبق ضوابط از وظایف سازنده ساختمان است. ضوابط پارکینگ دارای ریزه کاری‌های فراوانی است که برخی از آن‌ها با توجه به طرح تفصیلی و برخی دیگر با استناد به مبحث چهارم مقررات ملی اجرا می‌شود. در این مقاله به بررسی صفر تا صد نکات پارکینگ از ارتفاع آن تا ابعاد و شیب رمپ پرداختیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره ضوابط پارکینگ ساختمان کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری