ضریب منطقه ای چیست؟ نحوه اعمال ضریب منطقه ای همراه با فایل pdf

همانطور که می‌دانید قیمت‌هایی که در فهرست بها محاسبه شده بر اساس موقعیت منطقه‌ای است که در آن نیروی انسانی، مصالح و ماشین آلات به راحتی در دسترس است. حال تصور کنید قرار است در یک منطقه دور افتاده، ساختمانی صنعتی احداث شود. با توجه به اینکه تهیه مصالح و رساندن آن‌ها به محل پروژه در چنین حالتی هزینه بیشتری از انجام همان پروژه در مرکز شهر دارد، پس چطور می‌توان برآورد هزینه را انجام داد؟ اینجاست که استفاده از ضریب منطقه ای به عنوان یکی از ضرایب فهرست بها مطرح می‌شود.

ما در این مقاله ابتدا ضریب منطقه ای را تعریف کرده و سپس بخشنامه آن را تفسیر کرده‌ایم. در ادامه می‌گوییم که نحوه اعمال ضریب منطقه ای چگونه است. همچنین فایل دانلود جداول ضریب های منطقه ای را برایتان قرار دادیم. پس برای اینکه کاملا متوجه مفهوم ضریب منطقه ای و روش به کارگیری آن شوید با ما در آکادمی عمران همراه باشید.

ضریب منطقه ای چیست؟

فرض کنید در منطقه ای دور افتاده مثلا یکی از روستاهای اطراف استان خراسان جنوبی قرار است کارخانه‌ای احداث شود. برای برآورد هزینه انجام چنین پروژه‌ای به سراغ فهرست بها می‌رویم تا قیمت ردیف فعالیت‌های پروژه را استخراج کنیم. قیمت‌های مشخص شده در فهرست بها با توجه به هزینه‌های مناطق شهری که دسترسی خوبی به امکانات مورد نیاز برای ساخت و ساز دارند مثل تهران مشخص شده است ولی این قیمت‌ها باید در تمام شهرها و با توجه به نوع پروژه مورد استفاده قرار گیرد. برای پروژه‌ای که دسترسی به امکانات بسیار سخت و پر هزینه‌تر است، از مفهومی به نام ضریب منطقه ای استفاده می‌کنیم.

ضریب منطقه ای عددی است که توسط سازمان برنامه و بودجه در بخشنامه‌ای به نام، ضریب های منطقه ای کارهای پیمانکاری برای هر منطقه مشخص شده و در محاسبات اعمال می‌شود. با اعمال این ضریب که عددی بزرگتر از یک است قیمت‌ ردیف‌های فهرست بها با توجه به منطقه‌ای که پروژه در حال انجام است محاسبه خواهد شد. در واقع ضریب منطقه ای هزینه اضافی که برای تامین کالا و خدمات در مناطق دور افتاده تر تحمیل می‌شود را محاسبه می‌کند.

همانطور که در جدول زیر مشاهده می‌کنید این ضریب برای انواع رشته‌های فهرست‌ بها از ابنیه و تاسیسات گرفته تا آبیاری و زهکشی و برای هر بخش از شهرستان تعیین شده است.

ضریب منطقه ای با توجه به شرایط محلی، میزان برخوداری، فاصله از مراکز اصلی شهر و قابلیت دسترسی به امکاناتی از جمله نیرو‌ی کار و مصالح برای مناطق مختلف جغرافیایی ایران مشخص شده است.

عوامل موثر بر ضریب منطقه ای

در تعیین ضریب منطقه ای، عوامل متعددی دخیل هستند که هر کدام به نوعی بر هزینه‌های اجرای پروژه تاثیر می‌گذارند. اصلی‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:

1- میزان برخورداری از امکانات

مناطقی که از امکانات زیربنایی مانند راه‌های ارتباطی مناسب، شبکه‌های برق و آب، و مراکز خدماتی برخوردار هستند، معمولا هزینه‌های کمتری برای اجرای پروژه‌ها دارند. در مقابل، مناطق محروم و کم برخوردار، به دلیل کمبود این امکانات، با هزینه های بیشتری مواجه می شوند.

2- فاصله از مراکز اصلی شهر

هر چه فاصله یک منطقه از مراکز اصلی شهر بیشتر باشد، هزینه‌های حمل و نقل مصالح و نیروی کار افزایش می‌یابد. علاوه بر این، دسترسی به خدمات پشتیبانی و تجهیزات مورد نیاز نیز در مناطق دورافتاده دشوارتر است.

3- شرایط آب و هوایی

شرایط آب و هوایی نامساعد، مانند بارش های سنگین، دمای بسیار بالا یا پایین، و وزش بادهای شدید، می‌تواند باعث تاخیر در اجرای پروژه و افزایش هزینه‌ها شود. به عنوان مثال، در مناطق سردسیر، هزینه های گرمایش و یخ زدایی نیز به هزینه‌های کلی پروژه اضافه می‌شود.

4- شرایط خاص مناطق

این عامل به ویژگی‌های خاص هر منطقه اشاره دارد. به عنوان مثال، وجود معادن یا منابع طبیعی در یک منطقه می‌تواند هزینه‌های تهیه مصالح را کاهش دهد، در حالی که در مناطق کوهستانی یا صعب العبور، هزینه‌های حمل و نقل افزایش پیدا می‌کند.

5- توپوگرافی منطقه

توپوگرافی منطقه، مانند وجود کوه‌ها، تپه‌ها، یا دره‌ها، می‌تواند بر هزینه‌های آماده سازی زمین، حمل و نقل مصالح، و اجرای عملیات ساختمانی تاثیر بگذارد. در مناطق با توپوگرافی پیچیده، هزینه‌های اجرای پروژه به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.

فایل دانلود ضریب منطقه ای 

برای دانلود فایل pdf جدول ضریب های منطقه ای روی دکمه زیر کلیک کنید.

بخشنامه ضریب منطقه ای 

پیش از بررسی بخشنامه ضریب منطقه ای لازم است بدانید که این ضریب در پیوست چهارم فهرست بهای پایه سال 1387 وجود داشت و برای برآورد هزینه در محاسباتی که مهندس مشاور انجام می‌داد با توجه به منطقه اعمال می‌شد. اما از سال 1387 این ضریب از فهرست بها حذف شد. به طوری که تا سال 1394 هیچ استفاده‌ای از این ضریب صورت نمی‌گرفت.

اما بخشنامه اعمال ضریب منطقه ای مجددا در تاریخ 1394/04/30 با شماره 94/69416 از طرف سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شد. در این بخشنامه به استناد آیین نامه استانداردهای اجرایی، موضوع ماده (23) قانون برنامه و بودجه و نظام فنی و اجرایی کشور، جدول ضریب‌ های منطقه ای کارهای پیمانکاری مشخص شد تا برای برآورد هزینه کارهایی که بعد از ابلاغ این بخشنامه تهیه می‌شوند، استفاده شود.

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

در نهایت ضریب منطقه ای با ابلاغ فهرست بهای واحد پایه سال 1401 و در پیوست چهارم آن مجددا به فهرست بها اضافه شد. برای آشنایی بیشتر با انواع فهرست بها و دانلود آن به مقاله فهرست بهای تمامی رشته ها مراجعه کنید.

در ابتدای پیوست چهارم و پیش از جداول ضریب منطقه ای، گفته شده که این ضرایب برای کدام موارد قابل استفاده هستند. این موارد عبارتند از:

1. ضریب منطقه ای صرفا برای پروژه هایی اعمال می‌شود که اسناد مناقصه آن‌ها (ارجاع کار) بعد از ابلاغ این بخشنامه منتشر می‌شود.
2. ضریب منطقه ای موضوع این بخشنامه به کارهایی که اسناد مناقصه آنها منتشر شده یا پیمان‌هایی که پیش از تاریخ این بخشنامه منعقد شده‌اند تعلق نمی‌گیرد.
3. محدوده جغرافیایی استان، شهرستان و بخش مطابق نقشه تقسیمات کشوری است.
4. ضریب منطقه ای برای پروژه‌هایی که در مناطق مختلف قرار می‌گیرند مثل پروژه‌های خطی، بر اساس میانگین وزنی ضریب‌های منطقه ای به نسبت حجم کار در مناطق مختلف در مرحله برآورد محاسبه شده و مبنای عمل قرار می‌گیرد. فرمول محاسبه ضریب منطقه‌ای در این حالت طبق تصویر زیر است.

نحوه اعمال ضریب منطقه ای در فهرست بها

حالا که با مفهوم این ضریب آشنا شدید و علت استفاده از آن در محاسبات را فهمیدید به سراغ نحوه اعمال ضریب منطقه ای در فهرست بها می‌رویم.

در ابتدا و زمان برآورد هزینه اجرای کار، مهندس مشاور، ضریب منطقه‌ای را با توجه به منطقه پروژه از جداول ضریب های منطقه ای کارهای پیمانکاری که در بخشنامه آن آورده شده استخراج می‌کند. همانطور که گفتیم برای مشخص شدن ضریب منطقه ای باید به استان، شهرستان و بخشی که پروژه در آن قرار دارد توجه کنیم. برای مثال در شکل زیر ضریب منطقه ای رسته‌های مختلف فهرست بها برای پروژه‌ای در استان خراسان جنوبی، شهرستان زیرکوه و بخش مرکزی را مشخص کرده‌ایم.

مثلا برای بخش مرکزی شهرستان زیرکوه استان خراسان جنوبی در فهرست بهای واحد پایه رشته ابنیه ضریب 1.18 دیده شده است. یعنی پس از اینکه تمام ردیف‌ها در صورت وضعیت به صورت مالی و سپس خلاصه مالی در آمد، عدد حاصل در این ضریب و همچنین ضریب بالاسری ضرب شده و با هزینه تجهیز کارگاه جمع می‌شود.

همانطور که مشاهده می‌کنید ضرایب منطقه ای می‌تواند در هر بخش از شهر و در رشته‌های مختلف عدد متفاوتی باشد. تا اینجای مقاله به خوبی متوجه مفهوم ضریب منطقه ای شدیم اما در فهرست بها ضرایب دیگری از جمله ضریب بالاسری وجود دارد که آن را در یک مقاله مجزا و به زبان ساده توضیح دادیم.

نکات ضریب منطقه ای پیمانکاری

از اصلی‌ترین نکاتی که در اعمال ضرایب منطق ای باید به آن توجه کرد این است که اگر در قرارداد، اعمال ضریب منطقه ای قید شده باشد، یعنی برآورد هزینه‌ها با اعمال ضریب منطقه ای انجام گیرد، پیمانکار می‌تواند در صورت وضعیت‌ها و آیتم‌های فهرست بها این ضریب را اعمال کند.

اما در صورتی که در قرارداد و برآورد هزینه، ضریب منطقه ای در نظر گرفته نشود، پیمانکار نمی‌تواند در تنظیم صورت وضعیت‌ها این ضریب را اعمال کند. چرا که اصولا پیمانکار در ابتدا برای پیشنهاد قیمت، نبود ضریب منطقه ای را در نظر گرفته و عدد بالاتری را اعلام کرده است.

در اینجا لازم است اشاره کنیم که متره و برآورد و صورت وضعیت نویسی یکی از مهارت‌های مهمی است که مهندس دفتر فنی باید به آن مسلط باشد. اگر شما هم مایل هستید تا متره و برآورد را به صورت حرفه‌ای یاد بگیرید، توصیه می‌کنیم به آموزش دفترفنی سر بزنید.

جمع بندی

ضریب منطقه ای عددی است که توسط سازمان برنامه و بودجه برای هر منطقه از کشور مشخص شده و هدف آن جبران هزینه اضافی است که برای اجرای پروژه در مناطق دور افتاده و دورتر از امکانات تحمیل شده است. در این مقاله درباره بخشنامه ضریب منطقه‌ای، نحوه استخراج آن از جداول ضرایب و همچنین چگونگی اعمال آن در محاسبات صحبت کردیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره ضریب منطقه ای کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری