هزینه بالاسری چیست؟ + ضریب بالاسری کارهای دستمزدی همراه با فیلم رایگان

هزینه بالاسری و ضریب آن، دو مفهوم کلیدی در محاسبات پروژه‌های عمرانی و غیرعمرانی هستند که نقش پررنگی در تعیین قیمت نهایی ایفا می‌کنند. اما مفهوم هزینه بالاسری چیست؟ ضریب بالاسری پروژه‌های عمرانی و غیر عمرانی چه تفاوتی باهم دارند؟ آیا در ضریب بالاسری سود پیمانکار دیده شده است؟ ما در این مقاله به تمامی این پرسش‌ها پاسخ داده و به جزئیات هزینه‌های بالاسری، انواع آن‌ها، روش محاسبه و عوامل مؤثر بر آن همراه با آنالیز ضریب بالاسری خواهیم پرداخت؛ پس تا انتها همراه آکادمی عمران باشید.

هزینه بالاسری چیست؟

هزینه بالاسری به مجموع هزینه‌هایی گفته می‌شود که به طور مستقیم و مشخص به یک محصول یا خدمت خاص نسبت داده نمی‌شود. این هزینه‌ها در واقع هزینه‌های جانبی و عمومی یک پروژه یا فعالیت مانند هزینه‌های اداری، حقوق پرسنل غیرمستقیم (مانند رئیس کارگاه و سایر کارکنان دفتر مرکزی)، بیمه و هزینه‌های نگهداری تجهیزات هستند.

در حوزه‌های عمرانی هزینه‌های بالاسری به عنوان هزینه‌های غیر مستقیم شناسایی شده و برای محاسبه قیمت نهایی پروژه، به صورت ضریب در قرارداد لحاظ می‌شوند. این ضریب بیشتر بر اساس مدت زمان اجرای پروژه تعیین می‌شود تا حجم کار، به این معنا که هر چه زمان پروژه بیشتر باشد، هزینه‌های بالاسری نیز افزایش می‌یابد.

انواع هزینه های بالاسری در فهرست بها

مطابق با پیوست 3 فهرست بهای واحد پایه رشته ابنیه، هزینه بالاسری به‌طور کلی شامل هزینه عمومی و هزینه کار می‌شود.

هزینه بالاسری عمومی

هزینه عمومی از نوع هزینه‌هایی است که نمی‌توان آن‌ها را به کار مشخصی مربوط کرد. به طور مثال یک پیمانکار 5 پروژه در حال اجرا دارد. حقوق حسابدار شرکت، منشی، مهندسین دفتر مرکزی، هزینه اجاره دفتر، پذیرایی، پرینت و لوازم التحریر دفتر مرکزی را نمی‌توان به پروژه خاصی اختصاص داد. در نتیجه به این نوع هزینه‌ها، بالاسری عمومی گفته می‌شود؛ بدین معنا که هزینه‌های همه پروژه‌ها را در برمی‌گیرد. در تصویر زیر می‌توانید نمونه هزینه‌های بالاسری عمومی در فهرست بها را مشاهده کنید.

هزینه بالاسری کار

هزینه بالاسری کار از نوع هزینه‌هایی است که می‌توان آن را به کار مشخصی مربوط کرد، اما نمی‌توان به یک ردیف اجرایی نسبت داد. مثلا مشخص است که حقوق این سرپرست کارگاه جزء هزینه‌های این پروژه است، ولی نمی‌توان این حقوق را در ردیف‌های آرماتور بندی، بستن قالب بتن، بتن ریزی و غیره دید. از هزینه‌های بالاسری کار می‌توان به حقوق سرپرست کارگاه و مهندسین دفترفنی، هزینه‌های مربوط به ضمانت‌نامه‌های‌ پروژه، مالیات، سود پیمانکار، تهیه نقشه‌های کارگاهی و غیره اشاره کرد.

شرح هزینه‌های بالاسری عمومی و بالاسری کار در پیوست سوم فهرست بها واحد پایه سازمان مدیریت و برنامه‌ ریزی کشور ذکر شده است. برای مشاهده جزئیات هزینه بالاسری در فهرست بها ابنیه می‌توانید فایل زیر را دریافت کنید.

ضریب بالاسری چیست؟

ضریب بالاسری عددی است که به هزینه‌های مستقیم یک پروژه افزوده می‌شود تا هزینه‌های بالاسری را پوشش دهد. این ضریب معمولاً به صورت درصدی از هزینه‌های مستقیم محاسبه شده و در قراردادهای پیمانکاری به عنوان بخشی از قیمت نهایی پروژه گنجانده می‌شود.

به‌عبارت دیگر، ضریب بالاسری به این منظور طراحی شده است که هزینه‌های غیرمستقیم مانند حقوق سرپرست کارگاه، اجاره دفتر مرکزی و سایر هزینه‌های عمومی که نمی‌توان آن‌ها را به یک فعالیت خاص نسبت داد، جبران کند. این هزینه‌ها معمولاً در آنالیز ردیف‌های اجرایی دیده نمی‌شوند، به همین دلیل برای اطمینان از پوشش کامل تمام هزینه‌ها، ضریب بالاسری به هزینه‌های مستقیم اضافه می‌شود.

جهت آشنایی بیشتر با جزئیات ضریب بالاسری فیلم زیر را مشاهده کنید. این فیلم تنها بخش کوتاهی از دوره دفتر فنی است که در آن به نحوه برآورد هزینه‌ها، ضرایب پیمان، صورت وضعیت نویسی و هر آنچه یک مهندس دفترفنی به آن نیاز دارد، پرداخته‌ایم.

انواع ضریب بالاسری

مطابق با بخشنامه‌های سازمان برنامه و بودجه کشور ضریب بالاسری در طرح‌های عمرانی و غیر عمرانی لحاظ می‌شود. در ادامه تفاوت ضریب بالاسری در طرح‌‌های عمرانی و طرح‌‌های غیر عمرانی را بررسی خواهیم کرد.

ضریب بالاسری پروژه های عمرانی

طرح‌های عمرانی به پروژه‌هایی گفته می‌شود که جزئی از بودجه سالیانه کشور هستند و به منظور تحقق هدف‌های برنامه‌های عمرانی ۵ ساله اجرا می‌شوند. این طرح‌ها به منظور تحقق بخشیدن به هدف‌های برنامه عمرانی ۵ ساله، اجرا می‌شوند که تمام یا قسمتی از هزینه‌های اجرایی آن، از محل اعتبارات عمرانی تأمین می‌شود.

مطابق دستورالعمل کاربرد فهرست بها، ضریب بالاسری طرح‌های عمرانی به شرح زیر تعیین شده است:

• برای پروژه‌هایی که از طریق مناقصه واگذار می‌شوند، ضریب بالاسری برابر با 1.30
• برای پروژه‌هایی که به صورت ترک تشریفات مناقصه یا عدم الزام برگزاری مناقصه است، ضریب بالاسری برابر 1.20

بیش از ۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفترفنی و ساختمان سازی

دریافت

ضریب بالاسری طرح های غیر عمرانی

به پروژه‌هایی که بودجه آن از منابعی غیر از بودجه عمرانی تامین شود، طرح‌های غیر عمرانی گفته می‌شود. ضریب بالاسری برای طرح‌های غیرعمرانی به صورت زیر تعیین شده است:

• برای پروژه‌هایی که از طریق مناقصه واگذار می‌شوند، ضریب بالاسری برابر با 1.41
• برای کارهایی که به صورت ترک تشریفات مناقصه یا عدم الزام برگزاری مناقصه است، ضریب برابر با 1.3

آنالیز ضریب بالاسری

اگر چه مصوبه‌ای از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور موسوم به بخشنامه آنالیز ضریب بالاسری منتشر نشده است. با این حال، برخی آنالیزها بر اساس بررسی‌های شرکت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در تصویر زیر نمونه‌ای از آنالیز ضریب بالاسری طرح های عمرانی را بر اساس موارد تاثیر گذار مشاهده می‌کنید.

به دلیل ویژگی‌های خاص هر پروژه، بهترین روش برای آنالیز ضریب بالاسری، توجه به منابع و محدودیت‌های مربوط به همان پروژه است. تصویر زیر نمونه‌ای از آنالیز ضریب بالاسری طرح های غیر عمرانی است.

در طرح‌های عمرانی، مجموع درصد عوامل موثر به 23 درصد و در طرح‌های غیرعمرانی به 29 درصد می‌رسد. با استفاده از فرمول‌های ارائه شده در جدول شماره 6 دستورالعمل تجزیه بها و پیشنهاد قیمت پیمانکاران ، می‌توان ضرایب بالاسری 1.3 و 1.41 را محاسبه کرد.

(100-23)/100=1.3

(100-29)/100=1.41

عوامل موثر در آنالیز ضریب بالاسری

ضریب بالاسری پروژه شامل چندین عامل اثرگذار است که عبارت‌اند از:

1. سود پیمانکار
2. مالیات
3. بیمه
4. هزینه دفتر مرکزی پیمانکار
5. هزینه مستمر کارگاه
6. هزینه ضمانت نامه
7. هزینه آزمایشگاه
8. کمک به صندوق کارآموزی

سود پیمانکار

بدیهی است که هدف هر پیمانکاری در پروژه، کسب سود است. در تحلیل ضریب بالاسری، معمولاً سود پیمانکار حدود 8 درصد محاسبه می‌شود. اگرچه ممکن است ضریب پیشنهادی پیمانکار برای شرکت در یک مناقصه، سودی بیشتر یا کمتر از این مقدار داشته باشد، اما به‌طور کلی بخشی از سود پیمانکار در این محاسبه لحاظ شده است.
پیمانکار همچنین می‌تواند بسته به شرایط خاص خود و پروژه، سودش را در ضریب بالاسری کاهش دهد و بر روی آن تخفیف اعمال کند که به این موضوع در ادامه مقاله خواهیم پرداخت.

مالیات

یکی از هزینه‌هایی که پیمانکار باید پرداخت کند هزینه مالیات است. طبق جداول آنالیز ضریب بالاسری برای طرح‌های عمرانی و غیر عمرانی، مالیات بر سود پروژه، چیزی حدود 1 درصد در نظر گرفته می‌شد.

اما در حال حاضر با تغییر قوانین مالیاتی، شرکت های پیمانکاری موظف هستند یک چهارم سود خود را به عنوان مالیات پرداخت کنند. لذا این عدد کمی بیشتر از 2 درصد و حداکثر 3 درصد در نظر گرفته می‌شود.

بیمه

از آنجایی که محل تامین اعتبار طرح‌های عمرانی، بودجه دولت و محل تامین اعتبار طرح‌های غیر عمرانی، منابعی غیر از بودجه عمرانی است، لذا حق بیمه قراردادهای پیمانکاری در پروژه‌هایی با طرح عمرانی و غیرعمرانی متفاوت است.

حق بیمه طرح های عمرانی

در طرح‌های عمرانی، 6.6 درصد حق بیمه به کارکرد هر پیمان تعلق می‌گیرد که شامل 6 درصد حق بیمه ناخالص کارکرد و 0.6 درصد حق بیمه بیکاری (مانند هزینه بیمه‌های عمومی یا حق بیمه کارکنان دفتر مرکزی) است.

از این 6.6 درصد، 1.6 درصد سهم پیمانکار و 5 درصد سهم کارفرما است. به عنوان مثال، اگر مبلغ کارکرد 100 میلیون تومان باشد، حق بیمه آن 6 میلیون و 600 هزار تومان خواهد بود که شامل 5 میلیون تومان سهم کارفرما و 1 میلیون و 600 هزار تومان سهم پیمانکار می‌شود.

حق بیمه طرح‌های غیر عمرانی

در طرح‌های غیرعمرانی، 7.78 درصد حق بیمه به کارکرد هر پیمان تعلق می‌گیرد. اگر قرارداد بر مبنای دستمزد بوده یا تهیه مصالح مصرفی به عهده کارفرما باشد، این حق بیمه می‌تواند تا 16.67 درصد نیز افزایش یابد. برای مطالعه بیشتر درباره حق بیمه قراردادهای پیمانکاری و مهندسین مشاور، به دستورالعمل مربوطه مراجعه کرده یا از طریق لینک زیر آن را دریافت کنید.

دانلود دستورالعمل حق بیمه

هزینه دفتر مرکزی پیمانکار

معمولا هزینه دفتر مرکزی پیمانکار در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود ۲.۵ درصد در نظر گرفته می‌شود. این هزینه شامل مواردی مانند هزینه سرمایه‌گذاری، اجاره محل دفتر مرکزی و هزینه‌های آب و برق دفتر است. شرکتی که چندین پروژه فعال دارد، می‌تواند در مناقصات جدید، هزینه دفتر مرکزی را به میزان کمتری در نظر بگیرد، زیرا این هزینه از درآمد پروژه‌های قبلی تأمین شده است.

از سوی دیگر، شرکتی که هیچ پروژه فعالی ندارد و برای حفظ پرسنل خود به آن‌ها حقوق می‌دهد، می‌تواند هزینه دفتر مرکزی را صفر در نظر بگیرد. زیرا حتی بدون پروژه، این هزینه‌ها همچنان برقرار هستند و در نتیجه این رویکرد می‌تواند به افزایش شانس برنده شدن در مناقصات و کسب پروژه‌های جدید کمک کند.

هزینه مستمر کارگاه

معمولاً هزینه مستمر کارگاه در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود 8 درصد در نظر گرفته می‌شود. این هزینه، بخش جدانشدنی هزینه‌های بالاسری کار به شمار می‌رود و به هزینه‌هایی اختصاص می‌یابد که در آنالیز ردیف‌های عملیاتی فهرست بهای کار یا در ردیف‌های تجهیز کارگاه درج نشده‌اند. به عنوان مثال، شامل هزینه نیروی انسانی خدماتی مانند آبدارچی و نگهبان انبار و مهندسین می‌شود.

دقت داشته باشید که این هزینه‌ها با ردیف‌های در نظر گرفته شده فهرست بها در تجهیز کارگاه همپوشانی نداشته باشند.

هزینه ضمانت نامه

هزینه ضمانت‌نامه در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود 1.5 درصد در نظر گرفته می‌شود. در قراردادهای پیمانکاری معمولاً چهار نوع ضمانت از پیمانکار دریافت و به کارفرما ارائه می‌شود:

• تضمین شرکت در فرآیند ارجاع کار (شرکت در مناقصه)
• تضمین انجام تعهدات
• تضمین پیش‌پرداخت
• تضمین حسن انجام کار

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که تضمین شرکت در مناقصه‌ها به‌طور کامل جزء هزینه‌های عمومی بالاسری محسوب می‌شود. در حالی که تضمین انجام تعهدات، تضمین پیش‌پرداخت و تضمین حسن انجام کار به هزینه‌های بالاسری خاص پروژه مرتبط هستند.

علاوه بر این، در خلال فرآیند مناقصه یا اجرای پروژه، ممکن است به تضمین‌های جدیدی برای پرداخت‌های علی‌الحساب (مانند خرید مصالح یا تجهیزات) نیاز باشد. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که هزینه این ضمانت‌ها چگونه محاسبه می‌شود؟ در پاسخ باید گفت که هزینه ضمانت‌نامه به‌طور چشم‌گیری به مدت زمان پروژه بستگی دارد و بر اساس هزینه بلوکه شدن وثیقه در بانک و هزینه کارمزد دریافتی از سوی بانک محاسبه می‌شود.

هزینه آزمایشگاه

هزینه آزمایش‌های پروژه عمدتا به عهده کارفرما است، زیرا پیمانکار به کیفیت کار خود اطمینان دارد و نیازی به انجام آزمایش نمی‌بیند. بنابراین، مسئولیت بررسی عملکرد انجام شده بر عهده کارفرما قرار دارد و هزینه‌های مربوط به آزمایش نیز به او تعلق می‌گیرد.

با این حال، اگر طبق شرایط خصوصی پیمان، هزینه آزمایش‌ها بر عهده پیمانکار باشد یا اگر انجام آزمایش‌هایی از سوی پیمانکار مفید باشد، برای این منظور معمولاً ضریبی حدود ۰.۲ درصد در نظر گرفته می‌شود. در غیر این صورت، این مقدار در آنالیز ضریب بالاسری صفر محاسبه خواهد شد.

کمک به صندوق کارآموزی

ضریب ۰٫۲ درصدی کمک به صندوق کارآموزی در اسناد قدیمی محاسبه ضریب بالاسری پروژه وجود داشته و عمدتا در محاسبات جدید لحاظ نمی‌شود.

حداکثر تخفیف ضریب بالاسری

طبق دستورالعمل نحوه ارائه تجزیه بها همراه با پیشنهاد قیمت توسط پیمانکاران، اگر پیمانکاران تمایل به ارائه تخفیف در ضریب بالاسری داشته باشند، می‌توانند علاوه بر تکمیل 5 جدول قبلی موجود در بخشنامه سال 77، آنالیز هزینه‌های بالاسری خود را با استفاده از جدول شماره 6 نیز تکمیل کنند.

توجه داشته باشید که حداکثر میزان تخفیف مجاز 10 درصد ضریب بالاسری است. به عنوان مثال، اگر ضریب بالاسری 1.3 باشد، حداکثر تخفیف قابل ارائه 10 درصد (0.13) است. در این صورت، حداقل ضریب بالاسری قابل قبول 1.17 خواهد بود.

ضریب بالاسری در صورت وضعیت

برای اعمال ضریب بالاسری در صورت وضعیت، پس از جمع‌آوری مبالغ هر فصل، نتیجه را در ضریب بالاسری ضرب می‌کنیم. لطفاً دقت داشته باشید که ضریب مربوط به هر فصل به‌طور مجزا در نظر گرفته شود.

برای مثال، اگر طبق جدول فوق، جمع فصول با ضرایب پیشنهادی فهرست بها معادل ۱۳،۴۷۲،۱۳۵،۱۴۰ ریال شده باشد، این مقدار را با اعمال ضریب بالاسری ۱.۲۰ و ضریب منطقه‌ای ۱.۰۷ محاسبه می‌نماییم. مراحل محاسبه به صورت زیر خواهد بود:

• محاسبه با ضریب بالاسری:

۱.۲۰ × ۱۳،۴۷۲،۱۳۵،۱۴۰ ریال = ۱۶،۱۶۶،۵۶۲،۱۶۸ ریال

• محاسبه با ضریب منطقه‌ای:

۱.۰۷ × ۱۶،۱۶۶،۵۶۲،۱۶۸ ریال = ۱۷،۲۹۸،۲۲۱،۵۲۰ ریال

در نهایت، چنانچه هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه ۴۲۱،۵۳۸،۹۸۳ ریال باشد، با جمع کردن مقادیر قبلی (۱۷،۲۹۸،۲۲۱،۵۲۰ ریال)، کل هزینه پروژه با احتساب هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه (۱۷،۷۱۹،۷۶۰،۵۰۳ ریال) بدست خواهد آمد.

با مراجعه به آموزش صورت وضعیت‌نویسی ، می‌توانید به‌طور کامل و اصولی با تمامی نکات مهم متره، برآورد و فنون حرفه‌ای صورت وضعیت‌نویسی آشنا شوید. این آموزش‌ها به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم را برای تدوین صورت وضعیت‌های دقیق و کاربردی کسب کنید و پروژه‌های خود را با موفقیت مدیریت نمایید.

ضریب بالاسری کارهای دستمزدی

برای کارهای دستمزدی، مشابه سایر آیتم‌های ستاره دار طبق دستورالعمل اقلام ستاره‌دار، آنالیز قیمت انجام داده و ضریب بالاسری پیمان مشابه سایر ردیف‌ها لحاظ می‌شود.

ضریب بالاسری در شرایط عمومی پیمان

در ماده قانون‌های 29 و 49 شرایط عمومی پیمان به ضریب بالاسری به شکل زیر اشاره شده است:

ضریب بالاسری قیمت جدید

مطابق بند ج ماده 29 شرایط عمومی پیمان، اگر کارهایی به پیمانکار واگذار شود که قیمت و مقدار آن‌ها در فهرست بها پیش‌بینی نشده‌ باشد، پیمانکار باید بلافاصله پس از دریافت کار، قیمت پیشنهادی خود را به مهندسان مشاور ارائه دهد. بعد از توافق و تایید این قیمت‌ها توسط کارفرما، پرداخت هزینه‌ها امکان‌پذیر می‌شود. قیمت‌های جدید باید بر اساس هزینه‌های واقعی اجرای کار محاسبه شوند و تنها ضریب بالاسری پیمان به این قیمت جدید اضافه می‌شود.

توجه داشته باشید چنانچه کار جدید ابلاغی صرفا خرید تجهیزات باشد، تنها ضریب بالاسری 1.14 به آن اعمال می‌شود.

هزینه بالاسری پیمانکار در دوره تعلیق

مطابق بند ب ماده 49 شرایط عمومی پیمان در دوران تعلیق پروژه، کارفرما هزینه‌های بالاسری پیمانکار را بر اساس آنچه در اسناد و مدارک پیمان مشخص شده، به پیمانکار پرداخت می‌کند. اگر این هزینه‌ها در مدارک پیمان به توافق طرفین مربوط به زمان تعلیق مرتبط باشد، کارفرما و پیمانکار درباره میزان آن توافق می‌کنند.
اگر در اسناد پیمان هیچ پیش‌بینی برای پرداخت هزینه‌های بالاسری پیمانکار در دوران تعلیق وجود نداشته باشد، کارفرما به پیمانکار هر ماه مبلغی معادل 10 درصد متوسط کارکرد فرضی ماهانه می‌پردازد. به این ترتیب، اگر به دستور کارفرما بخشی از کار متوقف شود، کارفرما بر اساس این مبلغ، هزینه‌های بالاسری پیمانکار را به تناسب مقدار کار متوقف شده و در طول دوران تعلیق پرداخت می‌کند.

جمع بندی

هزینه بالاسری، هزینه‌های پنهان و غیرمستقیم یک پروژه است که با ضریب بالاسری محاسبه می‌شود. این هزینه‌ها شامل مواردی مانند هزینه‌های اداری، حقوق پرسنل غیر مستقیم و بیمه هستند. درک صحیح این مفاهیم و محاسبه دقیق آن‌ها، برای پیمانکاران، کارفرمایان و مشاوران پروژه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با محاسبه دقیق ضریب بالاسری می‌توان برآورد هزینه‌ها را دقیق‌تر کرده، ریسک‌های مالی را کاهش داده و تصمیمات بهتری در مدیریت پروژه اتخاذ کرد. چنانچه مایل به آشنایی با متره و برآورد هستید، حتما به مقاله متره و برآورد پروژه سر بزنید.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره هزینه بالاسری و ضریب آن کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری