صورت وضعیت قطعی شرایط عمومی پیمان + تفسیر ماده 40

صورت وضعیت قطعی، سند نهایی مالی یک پروژه ساختمانی است که می‌تواند به عنوان برگ برنده‌ای برای پیمانکار یا عاملی برای بروز اختلافات جدی باشد. ممکن است تاکنون با نمونه‌های متعددی از صورت وضعیت‌های قطعی برخورد کرده باشید که به دلایل مختلف با مشکلاتی همراه بوده‌اند. آیا می‌دانید چرا؟ چه عواملی باعث می‌شوند که کارفرما بخشی از مطالبات پیمانکار را در صورت وضعیت قطعی کم کند یا حتی حذف کند؟ ماده 40 شرایط عمومی پیمان به چه نکاتی از صورت وضعیت قطعی می‌پردازد؟

ما در این مقاله، به تفسیر ماده 40 شرایط عمومی پیمان خواهیم پرداخت و به تمامی سوالات شما در زمینه صورت وضعیت قطعی پاسخ خواهیم داد؛ پس تا انتها همراه آکادمی عمران باشید.

صورت وضعیت قطعی چیست؟

صورت وضعیت قطعی، سندی است که در پایان یک پروژه ساختمانی تهیه می‌شود و به عنوان مدرک نهایی برای محاسبه و پرداخت تمام مطالبات پیمانکار از کارفرما مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سند به طور دقیق، بر اساس اسناد و مدارک پیمان، شامل اطلاعات مربوط به مقادیر کارهای انجام شده، هزینه‌های مرتبط با آن‌ها و اصلاحات نیازمند صورت وضعیت‌های موقت تهیه می‌شود. صورت وضعیت قطعی به‌عنوان مبنای تسویه‌حساب نهایی بین پیمانکار و کارفرما عمل کرده و تضمین محاسبات صحیح و کامل از تمامی فعالیت‌های انجام شده در پروژه است.

آیا می‌دانید صورت وضعیت ماقبل قطعی با قطعی چه تفاوتی با هم دارند؟! پیشنهاد می‌کنیم پیش از خواندن ادامه مطلب، فیلم زیر را که بخشی از آموزش صورت وضعیت نویسی است مشاهده کنید.

صورت وضعیت قطعی شرایط عمومی پیمان

ماده 40 شرایط عمومی پیمان نشریه 4311 که به عنوان ماده 40 صورت وضعیت قطعی نیز شناخته می‌شود، شامل تفسیر شرایط صورت وضعیت قطعی در شرایط عمومی پیمان است. علاوه بر ماده 40، در ماده 37 و ماده 51 شرایط عمومی پیمان نیز به برخی شرایط صورت وضعیت قطعی اشاره شده است که در ادامه به هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

ماده 40 شرایط عمومی پیمان

ماده 40 به طور مفصل به فرآیند تهیه و تصویب صورت وضعیت قطعی در قراردادهای پیمانکاری پرداخته است. مهمترین نکاتی که در تفسیر ماده 40 شرایط عمومی پیمان و صورت وضعیت قطعی به آن اشاره شده به شرح زیر است:

مهلت تهیه صورت وضعیت قطعی

پیمانکار موظف است حداکثر یک ماه پس از تحویل موقت پروژه، صورت وضعیت قطعی را تهیه و به مهندس مشاور ارائه کند.

تبصره: در مواردی که طبق مواد 47 یا 48 پس از فسخ یا خاتمه پیمان، اقدام به تهیه صورت وضعیت قطعی می‌شود، مهلت تهیه صورت وضعیت قطعی، به ترتیب از تاریخ صورت برداری یا تاریخ تحویل کارهای انجام شده می‌باشد.

در بسیاری از موارد، این فرآیند ممکن است بیشتر از یک ماه به طول بکشد. این موضوع برای کارفرما به‌طور معمول مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما پیمانکار به‌دلیل نیاز به دریافت سریع‌تر مطالبات خود، تمایل دارد که این فرآیند هرچه سریع‌تر انجام شود.

اگر پیمانکار نتواند طی مهلت تعیین‌شده، یعنی حداکثر یک ماه پس از تاریخ تحویل موقت، اقدام به تهیه کارکرد قطعی کند، معمولا کارفرما نیز پیگیری لازم را انجام نمی‌دهد. با این حال، کارفرما دارای این اختیار است که هزینه‌های مربوط به تهیه کارکرد قطعی را از پیمانکار مطالبه کند.

محتوای صورت وضعیت قطعی

این صورت وضعیت باید بر اساس اسناد و مدارک پیمان (مانند صورت جلسات، نقشه‌ها و سایر موارد) و بدون در نظر گرفتن مصالح پای کار تهیه شود.

مهلت بررسی صورت وضعیت قطعی

مهندس مشاور موظف است ظرف سه ماه به صورت وضعیت پیمانکار رسیدگی کرده و آن را برای تصویب به کارفرما ارسال کند. کارفرما نیز موظف است ظرف دو ماه به صورت وضعیت رسیدگی کرده و نظر نهایی خود را ضمن ارسال یک نسخه از آن به پیمانکار اعلام کند.

بیش از 30 ساعت آموزش حرفه‌ای ولی رایگان دفتر‌فنی و ساختمان‌سازی

مشاهده مینی دوره

عدم ارائه صورت وضعیت قطعی

مطابق با ماده 40 در صورت عدم ارائه صورت وضعیت قطعی توسط پیمانکار به شرح زیر اقدام می‌شود:

• طبق ماده 40 شرایط عمومی پیمان، در صورت عدم ارائه صورت وضعیت قطعی توسط پیمانکار، مهندس مشاور با تایید کارفرما، به هزینه پیمانکار، اقدام به تهیه صورت وضعیت قطعی می‌کند و پس از امضای پیمانکار برای تصویب به کارفرما ارسال می‌کند.
• در صورتی که پیمانکار از امضای کارکرد خودداری کرد، مهندس مشاور صورت وضعیت قطعی را بدون امضای پیمانکار برای کارفرما می‌فرستد.
• اگر پیمانکار نسبت به نظر کارفرما اعتراضی داشته باشد در هر دو حالتی که صورت وضعیت قطعی را امضا کرده باشد یا نکرده باشد، اعتراض خود را حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ وصول صورت وضعیت قطعی با ارائه دلیل و مدرک، به اطلاع کارفرما می‌رساند. کارفرما حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ وصول نظر پیمانکار، به موارد اعتراض رسیدگی می‌کند و قبول یا رد اعتراض‌ها را به پیمانکار اعلام می‌کند.
• پیمانکار می‌تواند برای تعیین تکلیف آن قسمت از اعتراض خود که مورد قبول کارفرما واقع نشده طبق ماده 53 شرایط عمومی پیمان (حل اختلاف) اقدام کند.
• در صورتی که پیمانکار ظرف مدت تعیین شده به صورت وضعیت اعتراض نکند، صورت وضعیت قطعی از طرف پیمانکار قبول شده تلقی می‌شود.
• هرگاه با توجه به صورت وضعیت قطعی تصویب شده و سایر حساب‌های پیمانکار، پیمانکار بدهکار نباشد، نصف تضمین حسن انجام کار آزاد می‌شود.
• مقادیر مشخص شده در صورت وضعیت قطعی، مبنای تسویه حساب نهایی است و حتی اگر با صورت وضعیت‌های موقت مغایرت داشته باشد، معتبر خواهد بود.

مقادیر کارها که در صورت وضعیت قطعی منظور می‌شود، به تنهایی قاطع است و ماخذ تسویه حساب قرار می‌گیرد، هرچند که بین آنها و مقادیری که در صورت وضعیت های موقت منظور گردیده است، اختلاف باشد.

ماده 37 شرایط عمومی پیمان

ماده 37 شرایط عمومی پیمان به نحوه پرداخت‌ها اشاره دارد که بر اساس مقادیر صورت وضعیت ارائه شده پیمانکار انجام می‌شود.

مقادیر صورت وضعیت قطعی

مطابق بند 37 شرایط عمومی پیمان:

مقادیر درج شده در صورت وضعیت‌های موقت و پرداخت‌هایی که بابت آن‌ها به عمل می‌آید جنبه موقت و علی الحساب دارد. هر نوع اشتباه اندازه گیری، محاسباتی و جز این‌ها، در صورت وضعیت‌های بعدی یا در صورت وضعیت قطعی، اصلاح و رفع می‌شود.

به منظور ایجاد امکان برای تهیه، رسیدگی و تصویب صورت وضعیت قطعی در مهلت‌های تعیین شده در ماده 40 پیمانکار باید ضمن اجرای کار و پس از اتمام هر یک از اجزای آن نسبت به تهیه متره‌های قطعی و ارائه آن‌ها به مهندس مشاور برای رسیدگی همراه با صورت مجلس‌ها و مدارک مربوط اقدام نماید. این اسناد باید در صورت وضعیت‎‌های موقت نیز مورد استفاده قرار گیرد.

مقادیر ذکر شده در صورت وضعیت‌های موقت به‌صورت علی‌الحساب محاسبه شده است، اما آیتم‌های مرتبط با فعالیت‌ها به‌صورت قطعی تعیین شده‌اند. این جمله بدین معنا نیست که پیمانکار نمی‌تواند آیتمی که در صورت وضعیت موقت لحاظ نشده را در مراحل قطعی دریافت نماید. بلکه به این نکته اشاره دارد که پیمانکار نمی‌تواند آیتم یک فعالیت را بدون دلیل تغییر دهد.

به‌عنوان مثال، اگر کارفرما مقدار 200 مترمکعب بتن را برای بتن‌ریزی فونداسیون یک ساختمان از آیتم 080107 فهرست بها‌ی ابنیه سال 98 تایید کند، که شامل تهیه و اجرای بتن با شن و ماسه شسته طبیعی یا شکسته با مقاومت فشاری مشخصه 30 مگاپاسکال می‌باشد، این مقدار به تأیید پیمانکار رسیده است.

ممکن است در کارکرد قطعی با استناد به صورتجلسه‌ها و نقشه‌ها مقدار آن را کم یا زیاد کند، اما نوع آیتم که مربوط به مقاومت بتن است قابل تغییر نیست. نمی‌شود در صورت وضعیت موقت مقاومت 30 مگاپاسکال را تایید کند ولی در قطعی بدون توجه به نتایج آزمایش، مقاومت بتن را مثلاٌ به 25 یا 35 مگاپاسکال تغییر دهد.

تغییر مقادیر پیمان در صورت وضعیت قطعی

در صورتی که پس از تکمیل کار و تصویب صورت وضعیت قطعی، مشخص شود مبلغ صورت وضعیت قطعی از 125 درصد مبلغ اولیه پیمان فراتر رفته است، امکان پرداخت مازاد بر این عدد در قالب آن قرارداد وجود نداشته و باید در قالب قراردادی جدید به پیمانکار پرداخت شود. بدیهی است تغییر مقادیر پیمان باید در طول اجرای پروژه کنترل شود. برای آشنایی بیشتر با موضوع تغییر مبلغ پیمان در ماده 29 شرایط عمومی پیمان مقاله تغییر مقادیر پیمان را مطالعه کنید.

ماده 51 شرایط عمومی پیمان

در ماده 51 (صورت‌حساب نهایی) بند زیر در خصوص صورت وضعیت قطعی بیان شده است:

صورتحساب نهایی پیمان که ظرف مدت 3 ماه از تاریخ تصویب صورت وضعیت قطعی توسط کارفرما تهیه می‌شود، عبارت است از مبلغ صورت وضعیت قطعی که طبق ماده 40 تهیه و تصویب می‌شود و مبلغی که بر اساس اسناد و مدارک پیمان به مبلغ بالا اضافه یا از آن کسر می‌گردد، مانند وجوه ناشی از تعدیل آحاد بها، بهای مصالح، تجهیزات، ماشین‌آلات تحویلی کارفرما به پیمانکار، مبلغ جبران خسارت یا جریمه‌های رسیدگی و قطعی شده.

صورت وضعیت قطعی و صورت حساب نهایی

با توجه به مفاد ماده 51 شرایط عمومی پیمان صورتحساب نهایی با توجه به شرایط زیر تهیه و ارائه می‌شود:

1- مهلت تهیه صورتحساب نهایی: صورتحساب نهایی پیمان باید ظرف 3 ماه از تاریخ تصویب صورت وضعیت قطعی توسط کارفرما تهیه شود.

2- محتویات صورتحساب نهایی: این صورتحساب شامل مبلغ صورت وضعیت قطعی و هر گونه مبلغی که بر اساس اسناد پیمان اضافه یا کسر می‌شود، مانند:

• وجوه ناشی از تعدیل آحاد بها
• بهای مصالح
• بهای تجهیزات و ماشین‌آلات تحویلی کارفرما به پیمانکار
• مبلغ جبران خسارت یا جریمه‌های قطعی شده

3- فرآیند تایید صورتحساب نهایی به شرح زیر است:

• در صورت رضایت پیمانکار، صورتحساب نهایی توسط هر دو طرف امضا می‌شود.
• اگر پیمانکار با صورتحساب موافق نباشد، باید ظرف یک ماه نظر خود را به کارفرما اعلام کند.

4- تایید خودکار صورت حساب نهایی: چنانچه پیمانکار اعتراض خود را در مهلت مقرر اعلام نکند، صورتحساب نهایی به عنوان پذیرفته شده تلقی می‌شود.

توجه داشته باشید صورتحساب نهایی که مورد تایید قرار گیرد، برای هر دو طرف پیمان قطعی است و هر اعتراضی بعد از آن بی‌تاثیر خواهد بود.

5- اعتراض به صورت حساب نهایی: اگر پیمانکار نسبت به صورتحساب نهایی معترض باشد و اعتراضش پذیرفته نشود، می‌تواند طبق ماده 53 اقدام کند.

آزادسازی تضمین حسن انجام کار

همان‌طور که در ماده 40 اشاره شد، چنانچه پیمانکار با توجه به صورت وضعیت قطعی تصویب شده و سایر حساب‌ها بدهکار نباشد، کارفرما موظف است نصف تضمین حسن انجام  کار را آزاد کند. علاوه‌بر این، بر اساس ماده 51 دو تبصره زیر در خصوص آزاد کردن ضمانت‌های اجرایی پیمانکار ذکر شده است.

توجه داشته باشید که منظور از آخرین صورت وضعیت موقت، صورت وضعیت ماقبل قطعی است.

مطابق با ماده 51 کارفرما موظف است در مواقعی که تاخیر به دلیل خودش باشد، هزینه‌های مرتبط با ضمانت‌ها را جبران و آن‌ها را آزاد کند. برای مثال اگر پیمانکار به دلیل تاخیر در بررسی آخرین صورتحساب کارفرما مجبور به هزینه‌های اضافی برای تمدید ضمانت‌نامه‌ها شود، کارفرما باید هزینه‌های صرف شده را پرداخت کند.

همچنین اگر مدت تاخیر در آزاد کردن هر یک از ضمانت‌نامه‌ها بیشتر از 3 ماه شود، کارفرما موظف است آن ضمانت‌نامه را آزاد کند. علاوه‌بر این، اگر پیمانکار در زمان تصویب صورت وضعیت قطعی بدهکار نباشد یا در آخرین صورت وضعیت موقت، پیمانکار بدهکار نبوده یا بدهی‌اش کمتر از نصف ضمانت حسن انجام کار بوده، کارفرما باید فورا ضمانت‌نامه‌های آزاد نشده را آزاد کند و هزینه تمدید آن را برای زمانی که در آزاد کردن آن تأخیر کرده، به پیمانکار پرداخت کند.

تعدیل صورت وضعیت قطعی

صورت وضعیت تعدیل قطعی مشابه سایر تعدیل کارکردهای موقت انجام می‌شود، با این تفاوت که ضریب تعدیل آن متفاوت است. برای نوشتن این تعدیل باید تمام کارکردهای موقت از ابتدا در تعدیل آورده شوند.

برای محاسبه ضریب تعدیل از سه عدد 0.95، 0.975 و 1 استفاده می‌شود. این عدد در تعدیل کارکردهای موقت 0.95 است. اگر پیمان در مدت اولیه خود به پایان برسد، این عدد در تعدیل قطعی برای تمامی کارکردها به یک تبدیل شده و محاسبه تعدیل قطعی از ابتدا انجام می‌شود.

اگر پیمان در مدت اولیه به علاوه تاخیرات مجاز به پایان برسد، این عدد در تعدیل قطعی برای تمامی کارکردها به 0.975 تبدیل شده و محاسبه تعدیل قطعی از ابتدا انجام می‌شود. اگر پیمان در مدت اولیه به علاوه تاخیرات غیر مجاز به پایان برسد، این عدد در تعدیل قطعی همان 0.95 باقی می‌ماند.

تفاوت دیگری که در نحوه محاسبه تعدیل صورت وضعیت قطعی نسبت به تعدیل کارکردهای موقت قبل خود وجود دارد، اضافه شدن صورت وضعیت قطعی است. دوره انجام کار در کارکرد قطعی باید متناسب با آن چه که انجام شده باشد. اگر دوره انجام کار مربوط به صورت وضعیت قطعی مشخص نباشد با متوسط شاخص‌های دوره‌های قبلی تعدیل می‌شود.

نمونه صورت وضعیت قطعی

پس از این که پیمانکار کارهای انجام شده موضوع پیمان را انجام داد و به تایید مهندس مشاور پروژه رسید، پروژه را تحویل کارفرما می‌دهد و صورتجلسه تحویل موقت توسط اعضا هیات تحویل موقت تنظیم و ابلاغ می‌شود.

شما می‌توانید نمونه صورت وضعیت پیمانکاری به صورت اکسل یا PDF را از طریق لینک‌های زیر دریافت کنید.

دوره کارکرد صورت وضعیت قطعی

همان‌طور که اشاره شد، صورت وضعیت قطعی آخرین تلاش پیمانکار برای گرفتن هزینه کارهای انجام داده است و تمام کارهایی که از روز اول تا روز تحویل انجام شده است را شامل می‌شود. لذا دوره کارکرد قطعی از تحویل زمین تا تحویل موقت است.

مدت زمان رسیدگی به صورت وضعیت قطعی

مطابق با ماده 40 شرایط عمومی پیمان، مهندس مشاور 3 ماه فرصت دارد تا کارکرد قطعی پیمانکار را بررسی کند و نتیجه را به کارفرما ارسال کند. کارفرما نیز دو ماه پس از تاریخ وصول کارکرد رسیدگی شده توسط مشاور، نظر نهایی خود را همراه با یک نسخه رسیدگی شده به پیمانکار اعلام می‌کند.

صورت وضعیت قطعی و فسخ پیمان

پس از ابلاغ فسخ پیمان کارفرما تضمین انجام تعهدات و تضمین حسن انجام کار کسر شده را ضبط و به حساب خزانه واریز می‌کند. همچنین بی درنگ کارگاه، تاسیسات و ساختمان‌های موقت، مصالح و تجهیزات، ماشین آلات و ابزار و تمام تدارکات موجود در آن را در اختیار گرفته و برای حفاظت آن اقدام لازم را انجام می‌دهد.

سپس بی درنگ از پیمانکار دعوت می‌کند که ظرف یک هفته نماینده‌ای برای صورت برداری و تهیه صورت مجلس کارهای انجام شده و تمام مصالح، تجهیزات، ماشین آلات و ابزار و تدارکات دیگر که در کارگاه موجود است، معرفی نماید. پس از صورت برداری، پیمانکار طبق ماده 40 اقدام به تهیه صورت وضعیت قطعی از کارهای انجام شده می‌کند. جهت آشنایی با شرایط فسخ پیمان و اقدامات پس از آن به مقاله ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان مراجعه کنید.

صورت وضعیت قطعی و خاتمه پیمان

در صورت خاتمه پیمان مصالح و تجهیزات موجود در کارگاه که طبق مشخصات فنی بوده و برای اجرای موضوع پیمان تهیه شده است اندازه‌گیری و بهای آن‌ها بر اساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید، که مورد توافق دو طرف باشد، در صورت وضعیت قطعی منظور می‌شود. جهت آشنایی با خاتمه پیمان به مقاله ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان مراجعه کنید.

جمع بندی

صورت وضعیت قطعی، سندی است که در پایان یک پروژه عمرانی تهیه می‌شود و به عنوان سند نهایی برای محاسبه و پرداخت مطالبات پیمانکار از کارفرما استفاده می‌شود. این سند مقدار دقیق کارهای انجام شده و هزینه‌های مربوط به آن‌ها را براساس اسناد پیمان مشخص می‌کند و نقش مهمی در تسویه‌حساب نهایی و حل اختلافات میان کارفرما و پیمانکار ایفا می‌کند. تهیه و تصویب آن شامل مراحل مشخصی است و هر دو طرف قرارداد موظف به رعایت قوانین و مقررات مربوطه هستند.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره صورت وضعیت قطعی پیمانکاری کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری