مراحل ساختمان سازی از مجوز تا پایان کار + چک لیست و چارت

مراحل ساخت ساختمان برای بسیاری از افراد آشنا است، اما مهندس باید بر نکات اصولی و به‌روز مسلط باشد. آکادمی عمران با هدف ارتقاء دانش فنی مهندسین، در این مقاله به آموزش رایگان و مختصر مراحل ساختمان سازی پرداخته و آرشیوی از فیلم‌های آموزشی را ارائه می‌دهد. ما در این مطلب، فیلم مراحل ساخت ساختمان از جمله مراحل ساخت انواع سازه‌های فلزی و بتنی و همچنین نظارت بر ساخت و ساز را بررسی کرده‌ایم. اگر به دنبال آشنایی با مراحل ساخت و ساز به همراه چارت و چک لیست مراحل ساخت ساختمان هستید، تا انتهای این مقاله همراه آکادمی عمران باشید.

چارت مراحل ساخت ساختمان

برای درک سریع‌تر و بهتر مراحل ساختمان سازی، در تصویر زیر می‌توانید چارت مراحل ساخت و ساز ساختمان را مشاهده کنید. این چارت در واقع یک نمودار زمان‌بندی شده است که به صورت بصری و مرحله‌به‌مرحله روند اجرای پروژه را نمایش می‌دهد.تصویر فوق نمونه‌ای از برنامه زمان‌بندی و چارت مراحل ساخت ساختمان است که به کمک برنامه MSP انجام شده است. شما می‌توانید فایل کامل را از طریق لینک زیر دریافت کنید.

مراحل ساخت ساختمان

مراحل ساختمان سازی و اولویت‌بندی هر یک از مراحل اجرای ساخت به عوامل متعددی از جمله فاکتورهای فنی و اجرایی، اقتصادی، زمان‌بندی و موارد قانونی و اداری بستگی دارد. با این حال، هر مرحله از ساخت ساختمان به مرحله قبلی وابسته است و بدون انجام مرحله قبلی، انجام مرحله بعدی امکان پذیر نیست. به عنوان مثال، بدون اجرای فونداسیون نمی‌توان اسکلت را اجرا کرد.

مراحل ساختمان سازی به ترتیب شامل 9 مرحله اصلی است که هر یک از این مراحل مجموعه‌ای از عملیات جزئی‌تر و تخصصی است که در جدول زیر به تفکیک آمده‌اند تا درک کامل‌تری از فرآیند ساخت ساختمان داشته باشید.

توجه داشته باشید که تنها دانستن عنوان مراحل ساخت و ساز کافی نیست و آنچه یک مهندس را متمایز می‌کند، تسلط کامل به جزئیات اجرایی و درک چالش‌های پروژه واقعی است. به همین دلیل، آکادمی عمران با بررسی چالش‌های ۴۰ پروژه ساختمانی واقعی، ۳۰۰ ساعت دوره با عنوان نخبگان نظارت و اجرای ساختمان طراحی کرده که مهندسین را برای نظارت و اجرای حرفه‌ای ساختمان به‌صورت تئوری و کارگاهی آماده می‌کند.

سرفصل‌های این آموزش عبارت‌اند از:

• آموزش تخریب، گودبرداری و پایدارسازی گود
• آموزش اجرای اسکلت‌های بتنی
• آموزش اجرای اسکلت‌های فولادی
• آموزش دیوار چینی و اجرای نازک کاری
• آموزش ضوابط فنی و حقوقی ساخت و ساز نظیر محاسبه سود ساخت، سندخوانی، مشارکت و‌ پیمان مدیریت، پیش فروش، قرارداهای پیمانکاری، گزارش نویسی و غیره
• آموزش نقشه کشی ساختمان با اتوکد، آموزش ۳۰ فن اصول مذاکره، آموزش تاسیسات و آموزش اجرای راه پله

ساخت ساختمان با گروه ساختمانی نویا، بازوی اجرایی آکادمی عمران

دریافت مشاوره

چک لیست مراحل ساخت ساختمان

پیش از آشنایی با ریزه کاری‌های مراحل ساخت ساختمان برای جلوگیری از سردرگمی در مراحل ساخت و ارائه اطلاعات دقیق به مهندس ناظر یک نمونه چک لیست مراحل ساختمان سازی ارائه کرده‌ایم. چک لیست‌ها می‌توانند با توجه به شرایط پروژه و سبک کاری مهندسان و پیمانکاران کاملا متفاوت باشد. شما می‌توانید نمونه‌ای از فایل اکسل و pdf چک لیست مراحل ساخت ساختمان را از طریق لینک زیر دریافت کنید.

در هر حال توصیه می‌شود افراد چک لیست‌های مخصوص به خود را تهیه و استفاده کنند. همچنین توصیه می‌شود بعد از تهیه چک لیست مراحل ساخت ساختمان، برای ارائه یک صورت وضعیت نویسی کامل به دوره آموزش متره، برآورد و صورت وضعیت نویسی آکادمی عمران مراجعه کنید.

مراحل ساختمان سازی (گام به گام)

در ادامه، مراحل ساخت و ساز ساختمان را به صورت گام‌به‌گام و با جزئیات اجرایی هر بخش مرور می‌کنیم. این بخش مکمل جدول بالاست و دید دقیق‌تری از روند اجرای هر مرحله به شما می‌دهد.

1- تهیه نقشه ساختمان

اولین قدم از مراحل ساخت یک ساختمان، تهیه نقشه است. نقشه ساختمان به عنوان یک سند مهم، جزئیات مختلفی از جمله متراژ، زیربنا، تعداد اتاق‌ها، تعداد طبقات مجاز، نوع کاربری و سایر ویژگی‌های مرتبط با ساختمان را نشان می‌دهد. برای تهیه نقشه، ابتدا مدارک مربوط به زمین باید به شهرداری یا دفتر خدمات الکترونیک شهر ارسال شده تا مورد تایید قرار گرفته و دستور نقشه صادر شود. پس از طراحی نقشه، این نقشه باید دوباره به شهرداری ارسال شده تا تایید نهایی را دریافت کند.

2- اخذ پروانه تخریب و نوسازی

در صورت تایید نقشه، شناسنامه ساختمان یا پروانه ساخت برای مالک صادر می‌شود. این پروانه ساخت مجوز قانونی برای آغاز مراحل بعدی ساخت و ساز است و اهمیت زیادی در فرآیند ساختمان‌سازی دارد. توجه داشته باشید که دریافت مجوزهای ساخت و ساز از جمله پروانه تخریب و نوسازی باید توسط شخص یا شرکت سازنده انجام شود و معمولا مالک زمین مسئولیتی در قبال اخذ این مجوزها ندارد.

3- تخریب ساختمان

در برخی از پروژه‌ها فرآیند ساخت و ساز باید در زمینی انجام شود که دارای ساختمان قدیمی است. به‌همین منظور مالکان زمین و سازندگان پس از عقد قرارداد مشارکت در ساخت اقدام به تخریب سازه قدیمی می‌کنند.

پیش از تخریب باید اقدامات ایمنی مانند قطع انشعابات آب، برق و گاز، بیمه کردن کارگاه، محصورسازی محوطه و تعیین محل دفع نخاله‌ها انجام شود.

به‌طور کلی، تخریب ساختمان به 3 روش اصلی  زیر انجام می‌شود:

1. تخریب دستی
2. تخریب مکانیکی
3. تخریب با مواد منفجره

به‌طور کلی مراحل تخریب عبارت‌اند از:

• آماده‌سازی محل شامل خارج کردن تجهیزات برقی و مکانیکی، شیرآلات، شیشه‌ها، بازشوها، برداشتن عایق رطوبتی بام و مصالح شیب بندی
• تخریب تمام سازه‌های طره‌ای و پیش آمده، شامل تراس‌ها و بالکن‌ها و اجزای متصل به دیوارهای پیرامونی
• تقویت سازه و جلوگیری از خطر ریزش سازه قدیمی با استفاده از سیستم‌های مهار‌کننده مناسب مانند شمع‌بندی
• تخریب دال‌های کف‌ به ترتیب از تیرهای طره‌ای، تیرهای فرعی و تیرچه‌ها تا تیرهای اصلی

جهت آشنایی بیشتر با نحوه تخریب یک ساختمان فیلم زیر مشاهده کنید. این فیلم تنها بخش کوتاهی از آموزش تخریب و گودبرداری است که در آن صفر تا صد این مراحل را توضیح داده‌ایم.

4- گودبرداری ساختمان

پس از تخریب، خاکبرداری و گودبرداری از مراحل ساخت ساختمان به‌شمار می‌رود. به هر گونه حفاری در تراز پایین‌تر از سطح طبیعی زمین و بالای پی ساختمان مجاور خاکبرداری و در تراز پایین‌تر از پی ساختمان مجاور، گودبرداری گفته می‌شود. قبل از شروع باید آزمایش‌های مکانیک خاک انجام و مشخصات خاک و سطح آب زیرزمینی بررسی شود تا نوع پی و روش پایدارسازی مناسب انتخاب شود.

برای آشنایی بیشتر با نکات گودبرداری در کارگاه فیلم زیر را مشاهده کنید.

مراحل خاکبرداری و گودبرداری ساختمان

اصول گودبرداری و پی کنی برای شروع اجرای فونداسیون شامل موارد زیر است:

• بررسی وجود چاه‌ها، قنات و غیره
• بررسی ساختمان‌های مجاور و میزان استحکام آن‌ها
• برداشت ترازهای طبیعی زمین با روش‌های مناسب نقشه برداری
• پایین آوردن سطح آب در گودبرداری‌های زیر سطح آب
• مشخص شدن حجم عملیات خاکی محاسبه شده و تعداد کامیون مورد نیاز
• طراحی نقشه تسطیح با توجه به تراز زمین‌های مجاور و شیب‌های لازم برای زهکشی، تراز و عمق پی‌ها
• اجرای گودبرداری و پایدار سازی دیواره گودها
• برداشت خاک نباتی برداشته شده و تثبیت خاک زیر فونداسیون (دقت داشته باشید که احداث سازه‌های سنگین روی خاکریز متشکل از خاک رس و لای یا ماسه ریزدانه مجاز نیست.)

انواع روش‌های پایدارسازی گود

پس از انجام آزمایش‌های خاک و آماده‌سازی، برای افزایش ایمنی گودبرداری و جلوگیری از خطرات، روش‌های مختلفی برای پایدارسازی دیواره گود به کار می‌رود.

• گودبرداری با شیب مایل: مناسب گودهای کم‌عمق و فضاهای باز بدون ساختمان‌های مجاور.
• سازه نگهبان خرپایی: رایج در مناطق شهری، ساده ولی کمی جاگیر

• نیلینگ (میخکوبی): میخ‌های کششی برای جلوگیری از لغزش خاک، مناسب اما نیازمند کنترل دقیق تغییر شکل‌ها.
• انکراژ: استفاده از میل مهارها برای کاهش جابه‌جایی خاک، ایمن‌تر از نیلینگ.
• مهار متقابل (استرات): نگهداری جداره‌های باریک با پشت‌بندهای افقی و قیدهای فشاری، شبیه روش خرپایی.
• شمع کوبی در گودبرداری: انتقال بار به زمین عمیق، مناسب خاک‌های ضعیف یا سازه‌های سنگین.
• سپرکوبی (شیت پایل): نصب صفحات چوب، بتن یا فلزی برای جداسازی دیواره‌ها.
• دیوار دیافراگمی: روش قدیمی و مناسب پروژه‌های زیرزمینی با آب زیرزمینی بالا؛ جهت آشنایی بیشتر با این روش پایدار‌سازی گود، مقاله اجرای دیوار دیافراگمی را مطالعه کنید.
• جزیره‌ای: نصب نگهدارنده‌های قائم با گودبرداری پلکانی مرکزی.
• تاپ دان: ساخت سازه زیرزمینی از بالا به پایین، مخصوص خاک‌های چسبنده؛ برای آشنایی بیشتر به مقاله گودبرداری به روش تاپ دان مراجعه کنید.

هر روش بسته به شرایط گود، عمق و موقعیت آن انتخاب می‌شود. در جدول زیر مناسب‌ترین روش پایدارسازی گود با توجه به عمق گود در زمین‌های شهری ارائه شده است:

5- اجرای فونداسیون

اجرای پی یکی از مراحل ساختمان سازی است که با توجه به نوع مصالح مصرفی و نحوه انتقال نیرو به زمین انتخاب می‌شود. به‌طور کلی، پی‌ها به دو نوع‌ سطحی و عمیق تقسیم می‌شوند. نوع سطحی آن نیز بر حسب ابعاد و همچنین تعداد ستون‌‌های قرار گرفته بر روی آن‌ها به چهار دسته زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• پی منفرد
• پی باسکولی
• فونداسیون‌ نواری
• پی گسترده

توصیه می‌کنیم فیلم زیر را که بخشی از آموزش مراحل اجرای ساختمان و فونداسیون است، مشاهده کنید.

با توجه به مراحل ساخت ساختمان برای اجرای فونداسیون یک سازه باید 5 مرحله زیر انجام شود:

1- جانمایی فونداسیون

بعد از گودبرداری، محورهای سازه با استفاده از نقشه، محور مبنا و روش‌های هندسی مشخص می‌شوند و کف گود کروم‌بندی می‌شود.

2- اجرای بتن مگر

این بتن به‌منظور جلوگیری از جذب شیره بتن فونداسیون توسط زمین و ایجاد سطحی صاف و عاری از گرد و خاک برای آرماتوربندی فونداسیون به کار می‌رود و بتن مگر نقش سازه‌ای ندارد. در ادامه می‌توانید نحوه اجرای این مرحله را در فیلم زیر مشاهده کنید.

3- آرماتوربندی فونداسیون

از مهمترین مراحل ساخت و ساز ساختمان و اجرای پی، آرماتوربندی فونداسیون است که بسته به نوع قالب‌بندی انجام می‌شود. این مرحله در قالب‌های فلزی قبل از قالب‌بندی و در قالب‌های بنایی بعد از قالب‌بندی صورت می‌گیرد.

4- قالب بندی فونداسیون

پس از آرماتور بندی، قالب بندی فونداسیون آغاز می‌شود که باید مطابق با نقشه‌ها انجام گیرد. انواع قالب‌های مورد استفاده شامل قالب فلزی، آجری، چوبی و مدولار می‌شوند.

5- بتن ریزی فونداسیون

در این مرحله از مراحل اجرای ساختمان پس از اتمام قالب بندی، بتن ریزی فونداسیون با استفاده از پمپ دکل یا پمپ زمینی انجام می‌شود. پس از اتمام بتن ریزی برای رسیدن به مقاومت مورد نظر بتن، عمل آوری بتن یا کیورینگ باید صورت گیرد. جهت آشنایی بیشتر با جزئیات این مرحله، فیلم زیر را مشاهده کنید.

پس از خشک شدن بتن و رسیدن به مقاومت مورد نظر می‌توان اقدام به قالب‌ برداری کرد. به این نکته توجه داشته باشید که حین قالب‌ برداری به فونداسیون آسیبی وارد نشود.

6- اجرای اسکلت سازه

در این مرحله باید اسکلت سازه اجرا شود. اما سوال اینجاست که اسکلت فلزی یا بتنی؟ کدام بهتر است؟ جهت انتخاب نوع اسکلت و آشنایی با تفاوت اسکلت فلزی و بتنی، فیلم زیر را مشاهده کنید.

مراحل اسکلت بتنی

اسکلت بتنی شامل فونداسیون، ستون، تیر، سقف و سیستم باربر جانبی است که عمدتا از بتن مسلح ساخته می‌شود. پیشنهاد می‌کنم برای آشنایی بیشتر با نحوه اجرای اسکلت بتنی، فیلم زیر از مراحل ساخت ساختمان اسکلت بتنی مشاهده کنید.

مراحل اصلی اجرای اسکلت بتنی عبارتند از:

1- آرماتوربندی ستون‌ها و دیوارهای برشی

قبل از آرماتوربندی ستون‌ها در سازه بتنی، میلگردهای انتظار هنگام اجرای فونداسیون تعبیه و با نایلون محافظت می‌شوند. همزمان با ستون، آرماتوربندی دیوارهای برشی نیز انجام می‌شود.

میلگردهای طولی ستون‌ها برش خورده و با یکی از روش‌های وصله میلگرد از جمله وصله پوششی (اورلپ)، کوپلینگ یا فورجینگ به میلگردهای انتظار وصل می‌شوند. سپس تنگ‌ها که نقش محصورکننده و شکل‌پذیری دارند، خم و نصب می‌شوند. در نهایت رامکاها (دو میلگرد عمود بر هم) برای همبندی ستون‌ها بسته می‌شوند، اما رامکاهای فلزی نباید به آرماتورهای اصلی جوش داده شوند.

2- قالب بندی و بتن ریزی ستون

در این مرحله از مراحل ساخت ساختمان در سازه‌های اسکلت بتنی قالب بندی ستون به وسیله قالب‌های چوبی یا فلزی می‌شود. پس از تکمیل قالب بندی، بتن ریزی ستون طبق اصول و ضوابط تعیین شده انجام می‌شود. پس از اتمام بتن ریزی و گیرش بتن، قالب‌ها باز خواهند شد.

جهت آشنایی بیشتر با این مراحل کارگاهی بتن ریزی ستون، فیلم زیر را مشاهده کنید.

3- زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف

جهت زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف، ابتدا لوله‌های داربست به آرماتورهای انتظار ستون با سیم نجاری بسته می‌شوند. سپس پایه‌های اطمینان با فواصل 1 تا 1.2 متری زیر داربست قرار گرفته و به هم متصل می‌شوند. تخته‌های چوبی روی داربست گذاشته شده و با میخ‌های گالوانیزه و سیم نجاری به لوله‌ها محکم می‌شوند.

4- آرماتوربندی تیر و سقف

در این مرحله، آرماتورهای طولی تیر به میلگرد انتظار ستون متصل شده و خاموت‌ها در فواصل مشخص قرار می‌گیرند. سپس تیرچه‌ها و بلوک‌های سقفی نصب می‌شوند و کلاف‌های میانی برای یکپارچگی سقف اجرا می‌گردند. آرماتور ادکا و میلگرد ممان منفی برای مقاومت تیرها به کار می‌روند. آرماتورهای حرارتی نیز با استفاده از اسپیسرها نصب می‌شوند. معمولا سقف تیرچه بلوک انتخاب می‌شود، اما سایر انواع سقف بتنی مانند یوبوت، بابل دک، وافل و پیش تنیده نیز قابل اجرا هستند. پس از آرماتوربندی، قالب بندی انجام می‌شود.

5- بتن ریزی سقف

بتن ریزی سقف از دورترین نقطه شروع شده و به مرور در سطح سقف پخش می‌شود. ویبره کردن بتن نقش بسیار مهمی در جای‌گیری مناسب و کرمو نشدن بتن دارد. پس از پخش بتن در سطح سقف، پرداخت سطح بتن برای هم‌تراز کردن مخلوط بتنی و ایجاد سطحی صاف انجام می‌شود.

دقت داشته باشید که قبل از بتن ریزی سقف باید یک سری موارد مانند محکم بودن جک‌ها، قالب بندی صحیح، اجرای صحیح کلاف میانی (تای بیم) و غیره کنترل شوند.

پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با کلیات اجرای بتن ریزی سقف در یک کارگاه ساختمانی، فیلم زیر را مشاهده کنید.

6- قالب برداری

قالب برداری یکی از مراحل ساخت ساختمان است که باید طبق شرایط جوی و الزامات مبحث نهم مقررات ملی ساختمان باشد؛ زیرا برداشت زودهنگام موجب ترک و ضعف بتن می‌شود.

دقت کنید این جدول در ویرایش سال 92 مبحث نهم مقررات ملی ساختمان بوده و صرفا جهت راهنمایی است.

پس از باز کردن قالب‌ها، عمل آوری بتن با پاشیدن آب و نصب گونی مرطوب تا حداقل ۳ روز ضروری است. پیشنهاد می‌کنم برای آشنایی بیشتر با عمل آوری بتن فیلم زیر را مشاهده کنید.

مراحل ساخت ساختمان با اسکلت فلزی

امروزه ساخت انواع اسکلت فلزی به دلیل مزیت‌های متعدد نسبت به اسکلت‌های بتنی رایج‌تر است. به‌طور کلی، برای اجرای اسکلت بتنی به حجم زیادی از بتن در مقاطع نیاز است. در حالی که در اسکلت‌های فولادی با مقاطع کوچک‌تر به همان مقاومت می‌رسیم. در نتیجه با مقایسه وزن سازه فلزی و بتنی متوجه خواهیم شد که وزن اسکلت فلزی کمتر است.

در صورتی که سرمایه اولیه به مقدار کافی موجود باشد، اسکلت فلزی به دلیل سرعت بالای اجرا و مقاومت زیاد، انتخاب مناسبی است. با این حال انتخاب نوع اسکلت به عوامل و فاکتورهای مختلفی بستگی دارد.

پیش از شرح جزئیات اجرای اسکلت فلزی باید به این نکته توجه کنید که نقشه‌ها همانند اجرای اسکلت بتنی باید به‌طور کامل بررسی شوند تا عدم تطابق بین نقشه‌های سازه، معماری و تاسیسات وجود نداشته باشد. اجرای اسکلت فولادی شامل 10 مرحله زیر است:

1- ساخت مقاطع فولادی که به دو شکل ساخت اسکلت فلزی در کارخانه و در محل پروژه انجام می‌شود.

2- اتصالات اسکلت فلزی که شامل پرچ، اتصالات پیچ و مهره‌‌ای و اتصالات جوشی می‌شود.

3- نصب صفحه ستون‌ها یا بیس پلیت که به سه روش زیر اجرا می‌شود:

• جوش در کارخانه و اتصال با بولت به فونداسیون
• استفاده از شابلون بعد از بتن‌ریزی
• قرار دادن بیس پلیت قبل از بتن‌ریزی و نصب ستون

4- ساخت و نصب ستون‌ها که شامل تسمه‌بری، تسمه‌سازی و مونتاژکاری می‌شود.

5- ساخت و نصب تیرهای اصلی که مراحل آن‌ها شباهت زیادی به ساخت و نصب ستون‌ها دارد.

6- شاقول‌کاری نهایی ستون که باید با محاسبه میزان ناشاقولی مجاز طبق مبحث دهم مقررات ملی ساختمان و تقسیم مقدار مجاز بر تعداد پارت‌ها انجام شود.

7- نصب تیرهای فرعی و سپس اتصال برشگیرها و دیاق انتهایی جهت نشستن تیرچه روی شاه تیر انجام می‌شود که پس از بازرسی جوش‌ها و رنگ آمیزی، در محل خود قرار داده می‌شوند.

8- ساخت و اجرای باد بند یا مهاربند که جهت مقابله با نیروهای جانبی مانند باد و زلزله اجرا می‌شوند. مهار‌بندها انواع مختلفی از جمله مهاربند واگرا و مهاربند همگرا دارند.

9- تکمیل جوشکاری و اتصالات تیر‌ها و ستون‌ها که در انتهای مراحل ساخت و نصب اسکلت فلزی جهت ایجاد رفتار لرزه‌ای مطلوب و افزایش شکل‌پذیری سازه انجام می‌شود.

10- ساخت انواع سقف در اسکلت فلزی که با توجه به ویژگی‌های سازه انتخاب می‌شود. پر کاربردترین سقف‌ها در اسکلت‌های فلزی عبارت‌اند از:

• سقف کامپوزیت
• سقف عرشه فولادی
• سقف کرومیت
• سقف روفیکس
• سقف طاق ضربی

اگر چه بر اساس شرایط پروژه یکی از سقف‌های فوق انتخاب می‌شود، اما در ساخت اسکلت فلزی، اجرای سقف عرشه فولادی و کامپوزیت متداول‌تر است.

7- دیوار چینی

پس از تکمیل اسکلت، دیوار چینی با آجر یا بلوک برای تقسیم‌بندی فضا انجام می‌شود. این عملیات شامل استفاده از ملات برای چسباندن مصالح است و هدف آن جداکردن فضاهای مختلف ساختمان است.

بخش‌های مهم دیوارچینی عبارت‌اند از:

• کرسی چینی: دیواری بین دیوار باربر و پی که اختلاف ارتفاع داخل و خارج ساختمان را ایجاد می‌کند، معمولا در محوطه‌ها و زیرزمین کاربرد دارد.
• وال پست (وادار): اجزایی غیرسازه‌ای برای یکپارچه‌کردن دیوارها و کاهش آسیب در زلزله است در مقاله وال پست چیست به طور کامل به آن پرداخته‌ایم.
• اجرای میلگرد بستر: میلگردی که همراه ملات، مقاومت خمشی دیوار را افزایش می‌دهد.
• اجرای نعل درگاه: تیر بالای درب یا پنجره که با هدف تحمل و انتقال بار به دو طرف دیوار و جلوگیری از ریزش آن به‌کار می‌رود.

8- نازک کاری ساختمان

اگرچه این بخش از مراحل ساخت ساختمان ساده به‌نظر می‌رسد، اما در بین سازندگان و مهندسین به غول بزرگ معروف است. توجه داشته باشید مراحل نازک‌کاری ترتیب مشخصی ندارند و برخی مانند اجرای نما می‌توانند در هر مرحله‌ای از کار انجام شوند.

کف سازی

در این مرحله از مراحل ساخت ساختمان و نازک کاری، ساخت کف آغاز می‌شود. مراحلی که برای کفسازی باید صورت گیرد، عبارت‌اند:

• کروم بندی و شیب بندی شامل شیب بندی پشت بام، کف طبقات و حیاط می‌شود.
• عایق کاری یا ایزولاسیون برای کف سرویس‌های بهداشتی، پشت بام‌، آشپزخانه‌ و تمام قسمت‌هایی که در تماس با آب هستند.
• نصب کفپوش که از متریالی مانند سنگ، سرامیک، کاشی، لمینت، اپوکسی و غیره استفاده می‌شود.

اجرای نمای ساختمان

در این بخش از مراحل ساخت ساختمان نوبت به اجرای نما می‌رسد. برخی از مراحل همانند اجرای نمای ساختمان الویت بندی در ترتیب اجرا ندارد و می‌توان آن را در هر مرحله از نازک کاری انجام داد. در سال‌های گذشته از متریال‌های مختلفی برای اجرای نمای ساختمان استفاده شده است که از متداول‌ترین آن‌ها می‌توان به سنگ، آجر و سیمان شسته اشاره کرد.

انتخاب هر یک از این متریال‌ها وابسته به فاکتورهایی نظیر شرایط آب‌ و هوایی محل اجرای پروژه، شرایط اقتصادی و سلیقه کارفرما است. برای مثال استفاده از متریال سنگ در مناطق خشک و کوهستانی توصیه نمی‌شود، چرا که با سرد شدن بسیار زیاد هوا، این مصالح ترک می‌خورد.

به‌طور کلی، انواع نمای ساختمان عبارت‌اند از:

• نمای سنگی
• نمای آجری
• نمای سیمانی شسته
• نمای سیمانی تگرگی و ماهوتی
• نمای سیمانی خراشی
• نمای سیمانی آبساب و موزاییک شسته
• نمای شیشه‌ای
• نمای سیمانی رنگی
• نمای رومی
• نمای کامپوزیت
• نمای چوبی

چاه کنی

در این مرحله از مراحل ساخت ساختمان، چاه کنی آغاز می‌شود. به‌طور کلی، برای یک ساختمان حفر دو نوع چاه الزامی است:

• چاه ارت که با هدف تخلیه الکتریکی جریان‌های ناخواسته و جلوگیری از خطر برق گرفتگی ساکنین ساختمان حفر می‌شود.
• چاه جذبی که با هدف دفع فاضلاب و انتقال آب باران اجرا می‌شود.

لازم به ذکر است که چاه‌های حفر شده بر اساس عملکرد به دو دسته چاه سپتیک و چاه جذبی تقسیم می‌شوند. چاه سپتیک از مصالح نفوذناپذیر ساخته شده و فاضلاب را بدون نشت نگهداری می‌کند و نیازمند تخلیه دوره‌ای است. چاه جذبی در زمین‌های با خاک جاذب حفر شده و فاضلاب را جذب می‌کند. در خاک‌های رسی معمولا از چاه سپتیک استفاده می‌شود. امروزه در شهرهای بزرگ، چاه جذبی عمدتاً برای آب باران کاربرد دارد و فاضلاب به شبکه اگو متصل می‌شود.

ساخت ساختمان با گروه ساختمانی نویا، بازوی اجرایی آکادمی عمران

دریافت مشاوره

اجرای آسانسور

امروزه استفاده از آسانسور در ساختمان‌هایی که طول مسیر حرکت قائم آن‌ها از کف ورودی اصلی بیش از 7 متر باشد (ساختمان‌های بیش از 3 طبقه) کاملا ضروری است. همچنین در ساختمان‌هایی که طول مسیر حرکت قائم بیش از 28 متر باشد، باید حداقل از دو آسانسور استفاده شود.

به‌طور کلی، انواع آسانسور به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• آسانسور هیدرولیکی
• آسانسور برقی کششی

به‌طور کلی، مراحل ساخت ساختمان برای اجرای آسانسور شامل موارد زیر می‌شود:

• طراحی آسانسور
• اجرای چاه آسانسور و آهن کشی
• تامین قطعات آسانسور
• نصب و راه اندازی آسانسور
• تحویل و اتمام پروژه

سقف کاذب

سقف کاذب یک سقف غیر سازه‌ای است به اسکلت ساختمان متصل شده و بار را به آن منتقل می‌کند. فضای خالی که بین سقف سازه‌ای و سقف کاذب وجود دارد، برای عبور لوله‌های تاسیساتی و سیم کشی ساختمان بسیار مناسب است. از طرفی این سقف‌ها می‌توانند به‌عنوان عایق صدا و حرارت، ایجاد فضای دکوراتیو و نورپردازی به کار گرفته شوند.

به‌طور کلی، انواع سقف کاذب عبارت‌اند از:

• کناف (یکپارچه)
• سقف‌های مشبک (تایل)
• رابیتس و گچ
• کانتکس
• گریلیوم
• دامپا
• لوکسالون

سقف‌های کناف، مشبک و سقف رابیتس در ساختمان‌های مسکونی و سقف‌های کانتکس، گریلیوم، دامپا و لوکسالون در ساختمان‌های تجاری – اداری بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سفید کاری ساختمان

سفیدکاری یا گچکاری پس از دیوارچینی انجام شده و هدف آن پوشاندن ناهمواری‌ها و آماده‌سازی دیوار برای رنگ یا کاغذ دیواری است. مراحل گچ کاری یا همان سفید کاری ساختمان به شرح زیر است:

• کروم بندی دیوار و شمشه گیری
• اجرای ملات گچ و خاک
• گچ کاری نهایی

نصب درب و پنجره

از مرحله‌های نسبتا پایانی مراحل ساخت ساختمان می‌توان به نصب درب و پنجره آن اشاره کرد. معمولا بعد از اجرای نعل درگاه و اجرای چارچوب درب، درب‌ها نصب می‌شوند.

برای نصب پنجره‌ها اغلب از سه قاب یا فریم زیر استفاده می‌شود:

• چوبی
• فلزی (آهنی یا آلومینیومی)
• کامپوزیتی (فایبرگلاس، pvc و upvc)

استفاده از هر کدام این متریال‌ها به عنوان قاب پنجره مزایا و معایبی دارد. برای مثال پنجره‌های upvc مقرون به صرفه‌تر از پنجره‌های آلومینیومی بوده اما تنوع رنگی کمتر و وزن سنگین‌تری دارند. از طرفی در دو دهه اخیر تمامی سازندگان ملزم به استفاده پنجره‌های دو جداره به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی، کاهش آلودگی صوتی و جلوگیری از گرد و غبار هستند.

پوشش دیوارها

برای اجرای پوشش دیوارها متریال‌های مختلفی وجود دارد که انتخاب هر یک از آن‌ها کاملا سلیقه‌ای بوده و شما با توجه به بودجه موجودتان می‌توانید هریک از آن‌ها را انتخاب کنید. متداول‌ترین پوشش‌ها برای دیوارها عبارت‌اند از:

• نقاشی ساختمان: ارزان‌تر و ساده‌تر اجرا می‌شود. رنگ‌ها شامل پلاستیک، روغنی و اکریلیک هستند. مراحل شامل ترمیم ترک‌ها، بتونه‌کاری، سنباده‌زنی، روغن‌کاری و سه دست رنگ است.
• کاغذ دیواری: نصب سریع و طرح‌های متنوع دارد، اما قیمت بالاتر و قابلیت شست‌وشوی کمتر نسبت به رنگ دارد.
• دیوارپوش‌ها: از چوب، فایبرگلاس، PVC، سنگ یا سرامیک ساخته شده و تنوع زیادی دارند، اما هزینه بالاتری نسبت به نقاشی یا کاغذ دیواری دارند.

اجرای کابینت و کمد دیواری

پس از اتمام عملیات اجرایی و نصب تجهیزات داخلی، آخرین مرحله از مراحل ساخت ساختمان و پیش از بهره‌برداری کامل، دریافت گواهی پایان کار است. این گواهی توسط شهرداری صادر می‌شود و تأیید می‌کند که ساختمان مطابق با پروانه ساخت و ضوابط شهرسازی احداث شده است. برای صدور این مجوز، کارشناس شهرداری وضعیت موجود ساختمان را با نقشه‌های مصوب مقایسه کرده و در صورت عدم تخلف یا پرداخت جریمه‌های احتمالی، گواهی پایان کار صادر می‌شود.

اخذ پایان کار ساختمان اهمیت بالایی دارد؛ زیرا بدون آن امکان صدور سند رسمی، انتقال مالکیت، دریافت انشعابات آب، برق و گاز و حتی آغاز بسیاری از فعالیت‌های تجاری و اداری وجود ندارد. مدت زمان صدور این مجوز در صورت نبود مشکل معمولا بین یک تا دو ماه است و ارائه مدارک کامل و پیگیری منظم می‌تواند این فرایند را تسریع کند.

جمع بندی

ما در این مقاله به تفصیل جزئیات و گام به گام مراحل ساخت ساختمان را بررسی کردیم. اولویت بندی مراحل ساخت و ساز به عوامل مختلفی بستگی دارد و باید با توجه به شرایط هر پروژه به طور جداگانه انجام شود. با این حال، رعایت ترتیب مراحل ساخت ساختمان، برای ایمنی، کیفیت و صرفه جویی در زمان و هزینه بسیار مهم است.

اگر به تازگی از دانشگاه فارغ التحصیل شده‌اید یا سابقه کار چندانی در رزومه خود ندارید، می‌توانید آموزش اجرای ساختمان مجموعه آکادمی عمران را تهیه کرده و با مشاهده این دوره دانش اجرایی خود را افزایش دهید. این پکیج آموزش صفر تا صد مراحل ساخت یک ساختمان از تخریب، اجرای اسکلت بتنی، اجرای اسکلت فولادی، دیوار چینی و اجرای نازک کاری را همراه با فیلم‌های کارگاهی شامل می‌شود.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره مراحل ساخت یک ساختمان از صفر تا صد کسب کرده باشید. در صورتی که در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

مسیر پیشنهادی مطالعه مقالات آکادمی عمران

مشاهده مسیر یادگیری